بیماری‌های کبدی می‌توانند در طول دوران بارداری بسیار شایع باشند و اثرات بسیاری روی سلامت مادر و جنین داشته باشند. در این موضوع، ما به بررسی انواع بیماری‌های کبدی در دوره بارداری، علل و عوامل خطر، اثرات بیماری بر سلامت جنین و نوزاد و روش‌های درمانی برای مدیریت بیماری های کبدی در دوران بارداری خواهیم پرداخت.
با درک بهتر این موضوع، مادران مبتلا به بیماری‌های کبدی می‌توانند از تغییرات جسمانی در دوره بارداری بیشترین بهره را ببرند و با استفاده از راهکارهای درمانی مناسب، سلامت خود و نوزاد خود را حفظ کنند. با ما تا انتهای مطلب همراه باشید.
علل بیماری های کبدی در بارداری
در دوران بارداری، بسیاری از تغییرات فیزیولوژیکی و هورمونی در سیستم بدنی زنان رخ می‌دهد. این تغییرات ممکن است باعث بروز بیماری‌های کبدی در دوره بارداری شوند. علل بیماری های کبدی در بارداری عبارتند از:
بیماری‌های قبلی کبدی: زنانی که دارای بیماری‌های کبدی هستند، مانند هپاتیت، سیروز کبدی و یا کبد چرب دارند در معرض خطر بیشتری از بروز تشدید بیماری در طول دوره بارداری هستند.
بیماری همولیتیک: بیماری‌های همولیتیک مانند تالاسمی یا فنیل کتونوری می‌توانند باعث ایجاد بیماری های کبدی در بارداری شوند.
عوامل خطر بارداری: زنانی که در معرض عوامل خطر بارداری مانند پره‌اکلامپسی یا دیابت هستند، با خطر بیشتری برای بروز بیماری های کبدی در بارداری مواجه هستند.
مصرف الکل: مصرف الکل در طول دوران بارداری می‌تواند باعث ایجاد بیماری‌های کبدی شود.
مصرف برخی از داروها: مصرف برخی داروها مانند تتراسایکلین‌ها، ایزونیازید و اسید والپروئیک می‌توانند باعث بروز بیماری های کبدی در بارداری شوند.
عوارض جراحی: جراحی‌هایی که در طول دوران بارداری انجام می‌شوند، مانند سزارین، ممکن است باعث بروز عفونت‌ها و بیماری‌های کبدی شوند.
راه های تشخیص بیماری های کبدی در بارداری
تشخیص بیماری های کبدی در بارداری باید با دقت و توسط پزشکان متخصص در این حوزه انجام شود. در ادامه، روش‌های تشخیص بیماری های کبدی در بارداری را بررسی می‌کنیم:
آزمایشات خونی: در این آزمایشات، سطح آنزیم‌های کبدی در خون اندازه گیری می‌شود. در بیماران با بیماری‌های کبدی، سطح آنزیم‌های کبدی افزایش می‌یابد. این آزمایشات شامل سطح آلانین آمینوترانسفراز (ALT)، آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) و بیلی روبین می‌شوند.
سونوگرافی: در این روش، از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر از کبد و سایر عضلات درون شکم استفاده می‌شود. با استفاده از سونوگرافی، می‌توان بیماری‌های کبدی مانند ترشح چربی، کیست‌های کبدی و سایر علائم آسیب در کبد را تشخیص داد.
بیوپسی کبدی: این روش شامل گرفتن نمونه کوچکی از بافت کبد به منظور تشخیص بیماری‌های کبدی است. بیوپسی کبدی در بیمارانی که بیماری‌های کبدی شدیدی دارند و نیاز به درمان مستقیم دارند، انجام می‌شود.
اسکن MRI: این روش شامل استفاده از میدان‌های مغناطیسی برای ایجاد تصاویر از کبد و سایر بافت‌های درون شکم است. با استفاده از اسکن MRI، بیماری‌های کبدی مانند ترشح چربی، آسیب به بافت کبد و سایر علائم آسیب در کبد تشخیص داده می‌شود.
با توجه به وضعیت بیمار و نوع بیماری کبدی، پزشکان متخصص می‌توانند از یک یا چندی از روش‌های تشخیصی فوق برای تشخیص بیماری کبدی در دوران بارداری استفاده کنند. به هر حال، باید توجه داشت که برخی از روش‌های تشخیصی ممکن است در بارداری با مخاطراتی همراه باشند. بنابراین، همواره بهتر است قبل از انجام هرگونه آزمایش و یا روش تشخیصی، با پزشک خود در مورد مزایا و معایب هر روش و همچنین احتمال خطراتی که ممکن است به بارداری شما و جنینتان وارد شود، صحبت کنید.
درمان بیماری های کبدی در بارداری
درمان بیماری های کبدی در بارداری، به دلیل وجود جنین و احتمال تأثیرات جانبی درمان، باید با دقت و توسط پزشکان متخصص در این حوزه انجام شود. در ادامه، راه‌های درمان بیماری های کبدی در بارداری را بررسی می‌کنیم:
درمان دارویی: در بعضی موارد، داروهایی مانند مسکن‌ها و ضد التهابات می‌توانند در درمان بیماری های کبدی در بارداری مفید باشند. با این حال، باید در نظر داشت که تعداد کمی از داروها در دوران بارداری مصرف ایمنی دارند و تصمیم درمانی با پزشک متخصص باید انجام شود.
رعایت رژیم غذایی: رعایت یک رژیم غذایی سالم و کاهش مصرف چربی‌ها، شکر و آبمیوه‌های شیرین می‌تواند در درمان بیماری‌های کبدی مفید باشد.
کاهش وزن: در صورت داشتن چاقی و یا چربی درون شکم، کاهش وزن و مبارزه با چاقی می‌تواند بهبود در بیماری های کبدی در بارداری به همراه داشته باشد.
بستری شدن: در بیماری‌های کبدی شدید، بستری شدن و درمان در بیمارستان ممکن است لازم باشد. در بستری شدن، پزشک متخصص باید برای تنظیم وضعیت بیمار و بهبود شرایط کبدی اقدام کند.
ترمیم جراحی: در بعضی موارد، جراحی می‌تواند در درمان بیماری های کبدی در بارداری مورد استفاده قرار بگیرد. با این حال، باید به دلیل وجود جنین و تأثیرات جانبی، این روش به شکل محدود و در موارد خاصی انجام شود و توسط پزشک متخصص تصمیم گیری انجام می‌گیرد.
مراقبت‌های خانگی: برخی از مراقبت‌های خانگی می‌توانند در درمان بیماری های کبدی در بارداری مفید باشند، مانند مصرف برخی گیاهان دارویی مثل شاهتره، آلوئه ورا و زرشک، استفاده از مواد غذایی حاوی ویتامین‌های گروه B و C و همچنین ورزش‌های ملایم مانند پیاده‌روی نیز به درمان این بیماری کمک می‌کند.
درمان موارد ناشی از بیماری‌های کبدی: برخی از مشکلات مربوط به بیماری‌های کبدی مانند ترشح بیش از حد صفرا، عوارض از افزایش اندازه کبد و خونریزی ممکن است نیاز به درمان جداگانه داشته باشند. در این موارد نیز باید با پزشک متخصص مشورت شود.
در کل، برای درمان بیماری های کبدی در بارداری، باید با دقت و توسط پزشک متخصص در این حوزه اقدام شود و هرگونه درمان باید با در نظر داشتن وضعیت جنین و تأثیرات جانبی احتمالی انجام شود.
اثرات بیماری های کبدی در بارداری برای جنین
بیماری های کبدی در بارداری می‌توانند اثرات جانبی جدی برای مادر و جنین داشته باشند. برخی از این اثرات عبارتند از:
افزایش خطر زایمان ناقص: در صورتی که بیماری کبدی در بارداری شدید باشد، خطر زایمان ناقص و احتمال نیاز به سزارین اضطراری افزایش می‌یابد.
خطر پیش‌زایمان: بیماری کبدی در بارداری می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی مانند پیش‌زایمان زودرس شود.
خطر تشدید بیماری کبدی: در برخی موارد، بیماری کبدی در بارداری ممکن است تشدید شود و باعث افزایش خطرات جانبی مانند خونریزی و عفونت شود.
خطر افزایش فشار خون: برخی از بیماری های کبدی در بارداری می‌توانند باعث افزایش فشار خون مادر شوند که می‌تواند خطراتی برای جنین و مادر داشته باشد.
خطر کاهش رشد جنین: در بیماری‌های کبدی شدید، جریان خون به جنین کاهش می‌یابد که ممکن است باعث کاهش رشد جنین شود.
خطر تأخیر در رشد جنین: بیماری‌های کبدی مانند بیماری هپاتیتیس در بارداری می‌توانند باعث تأخیر در رشد جنین شوند
از دیگر بیماری های کبدی در بارداری که شایع هستند، عبارتند از: بیماری چربی غیرالکلی کبد (NAFLD)، بیماری هپاتیتیس ویروسی و بیماری کبد چربی الکلی (AFLD) این بیماری ها در زمان بارداری، بیشترین تأثیرات را بر روی سلامت جنین و باروری مادر است.
به صوت کلی می‌توان گفت بیماری‌های کبدی می‌توانند باعث افزایش خطر پیش‌زایمان زودرس، کاهش وزن نوزاد، سنگ کلیه، بیماری‌های خونی نوزاد و اختلالات اعصابی در کودکان شوند. همچنین در بیماری‌های کبدی شدید ممکن است لازم باشد جراحی سزارین انجام شود.
در صورت بروز بیماری کبدی در زمان بارداری، پزشک متخصص معالجه باید تصمیم بگیرد که درمان به چه صورتی انجام شود. در بعضی موارد، می‌توان با تغییر رژیم غذایی و کاهش وزن، بهبود خوبی در بیماری‌های کبدی بارداری داشت. همچنین، در بعضی موارد، درمان دارویی می‌تواند لازم باشد. با این حال، تجویز داروها در زمان بارداری بسیار حساس است و تنها باید توسط پزشک متخصص در این زمینه انجام شود.
چه دارو هایی باعث آسیب به کبد می‌شوند؟
در دوران بارداری برخی داروها ممکن است باعث آسیب به کبد شوند. برخی از داروهایی که ممکن است باعث آسیب به کبد شوند عبارتند از:
پاراستامول: پاراستامول یک داروی ضد درد و تب است که به طور گسترده در دوران بارداری مصرف می‌شود. اگرچه پاراستامول به طور کلی در بارداری ایمن است، اما در مصرف بلند مدت یا بیش از مقدار مشخص شده توسط پزشک، ممکن است باعث آسیب به کبد شود.
ایبوپروفن: ایبوپروفن یک داروی ضد درد غیر استروئیدی (NSAID) است که به عنوان یک گزینه برای کاهش درد در دوران بارداری استفاده می‌شود. با این حال، در مصرف بلند مدت و دوزهای بیشتر از مقدار مشخص شده، ممکن است باعث آسیب به کبد شود.
آنتی بیوتیک ها: برخی از آنتی بیوتیک ها ممکن است باعث آسیب به کبد شوند. به عنوان مثال، آنتی بیوتیک های پنی سیلین و سفتریاکسون ممکن است باعث آسیب به کبد شوند.
کورتیکواستروئیدها: کورتیکواستروئیدها یک نوع داروی ضد التهابی هستند که برای کاهش التهاب استفاده می‌شوند. این داروها در دوران بارداری با احتیاط باید استفاده شوند زیرا مصرف بلند مدت و دوزهای بالا ممکن است باعث آسیب به کبد شوند.
آنالژزیک ها: برخی از آنالژزیک ها مانند ترامادول و هیدروکدون ممکن است باعث آسیب به کبد شوند. به عنوان نمونه، هیدروکدون بیشترین خطر برای باعث آسیب به کبد دارد و باید با احتیاط مصرف شود.
از دیگر دسته‌های داروهایی که در دوران بارداری با احتیاط باید استفاده شوند، داروهایی هستند که ترکیبی از چندین دارو هستند مانند داروهای ضدواریوس، ضدصرع و ضدافسردگی. همچنین، داروهایی که برای کاهش فشار خون و دیابت استفاده می‌شوند نیز باید با احتیاط مصرف شوند.
در هر صورت، برای استفاده از هرگونه دارو در دوران بارداری باید به مشاوره پزشک خود رجوع کنید تا مطمئن شوید که داروهایی که مصرف می‌کنید ایمن برای شما و جنینتان هستند.
کبد چرب چیست؟ دلایل ابتلای زنان باردار به این بیماری
کبد چرب به وضعیتی گفته می‌شود که در آن مقدار چربی در سلول‌های کبدی بیش از حد طبیعی است. این وضعیت معمولاً بدون علائم است و بیشتر در افرادی که چاق هستند، دیابت دارند یا مصرف الکل بالا دارند رخ می‌دهد. همچنین، عدم فعالیت بدنی، استفاده از داروهای خاص، نوع تغذیه نامناسب و برخی اختلالات متابولیکی نیز می‌تواند موجب بروز کبد چرب شود.
در بسیاری از موارد، کبد چرب بدون عوارض جدی برای بیمار مانده و برگشت پذیر است. اما در برخی موارد، می‌تواند به بیماری‌های جدی تری مانند نارسایی کبدی و فیبروز کبدی منجر شود. بنابراین، برای جلوگیری از بروز بیماری‌های جدی، مهم است به تغذیه مناسب و ورزش منظم توجه شود و در صورت نیاز، از مشاوره پزشکی استفاده کنید.
کبد چرب در دوران بارداری اغلب به دلیل تغییرات هورمونی و وضعیت چربی خون در برخی زنان باردار ایجاد می‌شود. در ادامه به توضیح دلایل ابتلای زنان باردار به کبد چرب پرداخته خواهد شد:
افزایش هورمون‌ها: هورمون‌های بارداری شامل افزایش اسیدهای چرب و هورمون‌های جنسی مانند استروژن و پروژسترون در دوران بارداری افزایش می‌یابند. این تغییرات هورمونی ممکن است باعث افزایش ترشح چربی از کبد شود که در نتیجه منجر به تجمع چربی در کبد و بروز کبد چرب شود.
افزایش مصرف غذا: در دوران بارداری، زنان به دلیل نیاز بیشتر بدن به انرژی، می‌توانند مقدار بیشتری از غذا مصرف کنند. مصرف مقدار زیادی کربوهیدرات و چربی ممکن است باعث افزایش تولید چربی در کبد شود و در نتیجه کبد چرب ایجاد شود.
اضافه وزن و چاقی: اضافه وزن و چاقی در دوران بارداری نیز می‌تواند عامل ایجاد کبد چرب باشد. ترشح هورمون‌های چربی از بافت چربی بدن در افراد چاق، ممکن است باعث افزایش تجمع چربی در کبد شود.
بیماری‌های قبلی: زنانی که در گذشته با بیماری‌هایی مانند دیابت، اختلالات متابولیکی و چاقی دست و پنجه نرم کرده‌اند، احتمال ابتلا به کبد چرب در دوران بارداری بیشتر است.
مصرف داروها: مصرف برخی داروها مانند استامینوفن، استروژن، تتراسیکلین‌ها و سیمتیدین در دوران بارداری ممکن است باعث افزایش خطر ابتلا به کبد چرب شود. برای جلوگیری از این مشکل، بهتر است قبل از مصرف هر گونه دارو با پزشک خود مشورت کنید.
عوامل ژنتیکی: برخی از زنان باردار ممکن است به دلیل وجود ژن‌های خاص، بیشتر به ابتلا به کبد چرب در دوران بارداری دچار شوند.
در نتیجه، اگر شما به دلایلی احتمال ابتلا به کبد چرب در دوران بارداری را دارید، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید و برای پیشگیری از این مشکل، سبک زندگی سالمی را که شامل تغذیه سالم، ورزش منظم و کنترل وزن است، رعایت کنید.
راه های درمان کبد چرب در بارداری
درمان کبد چرب در دوران بارداری باید با رعایت توصیه‌های پزشکی و به همراه تغییر در رفتارهای غذایی انجام شود. برخی از روش‌های درمان کبد چرب در بارداری عبارتند از:
تغییر در رژیم غذایی: محدود کردن مصرف غذاهای غنی از چربی، شیرینی و شکلات، افزایش مصرف میوه و سبزیجات و محصولات غنی از فیبر و پروتئین، می‌تواند به کاهش چربی کبد کمک کند.
ورزش: ورزش و فعالیت بدنی منظم نیز می‌تواند به کاهش چربی کبد کمک کند. قبل از شروع ورزش در دوران بارداری، با پزشک خود مشورت کنید.
داروها: پزشک ممکن است برخی از داروها را برای درمان کبد چرب در دوران بارداری تجویز کند، اما باید از مصرف هر گونه دارویی در دوران بارداری با پزشک خود مشورت کنید.
کنترل شرایط بیماری‌های همزمان: اگر زنان باردار دچار بیماری‌هایی مانند دیابت و چاقی هستند، کنترل و مدیریت این بیماری‌ها نیز می‌تواند به کاهش خطر کبد چرب کمک کند.
مصرف میوه و سبزیجات تازه و کاهش مصرف چربی‌های مضر به کنترل کبد چرب در بارداری کمک می‌کند. همچنین، مصرف سرخ‌کردنی‌ها و فست‌فودها باید به حداقل برسد و غلات و حبوبات جایگزین آن‌ها شوند. مشاوره با دکتر تغذیه و رژیم مناسب می‌تواند خطرات کبد چرب در بارداری را کاهش دهد.
برای درمان کبد چرب در بارداری، می‌توان از طب سنتی و داروهای گیاهی نیز استفاده کرد. گیاهانی مانند، کاسنی، خارشتر و ، شاهتره از داروهای گیاهی مؤثر در کنترل و درمان کبد چرب هستند. ترکیبات موجود در این گیاهان، عملکرد کبد را بهبود می‌بخشند و از افزایش کلسترول خون جلوگیری می‌کنند.
علائم بیماری کبد چرب
بیماری کبد چرب در زنان باردار می‌تواند علائم خاص خود را داشته باشد، بعضی از علائم بیماری کبد چرب در زنان باردار شامل موارد زیر می‌باشد:
- تورم شدید در شکم و پاها
- درد شکمی شدید و ناحیه ران
- زردی پوست و چشم‌ها
- سرگیجه و احساس خستگی بیشتر از حد معمول
- سردرد
- تهوع و استفراغ
- کاهش اشتها
- بالا رفتن فشار خون
اگر فرد باردار اینگونه علائم را تجربه می‌کند، باید به طور فوری به پزشک خود مراجعه کند تا این مشکل شناسایی و درمان شود.
سندروم هلپ در بارداری
سندروم هلپ (HELLP syndrome) یک بیماری جدی و پیشرفته در بارداری است که در حدود ۰.۵ تا ۰.۹ درصد از بارداری ها رخ می دهد. در این بیماری، فشار خون بالا می رود و سطح پلاکت ها و آنزیم های کبدی افزایش می یابد. حتی اگر فشار خون بالا نباشد، نشانگان هلپ همچنان می تواند پایین آوردن شمار پلاکت ها و آنزیم های کبدی را شامل شود.
علائم دیگر این بیماری شامل سردرد شدید، تهوع، استفراغ، درد شکمی شدید، بی اشتهایی، جریان ادراری کم، خونریزی، نارسایی کبدی، آسیب شدید به کلیه ها، تشنج و کمبود پلاکت ها می‌باشد.
درمان سندروم هلپ شامل بستری در بیمارستان با مراقبت های خاص و مانیتورینگ مداوم است. در صورتی که بیماری به حداکثر پیشرفت برسد، تنها راه درمان آن سزارین فوری و تولد بچه است. به طور کلی، پیشگیری از این بیماری شامل ارتقای سطح آگاهی بارداری در مورد علائم و نشانگان بیماری، مراقبت های پایه ای، تغذیه مناسب، و مراجعات منظم به پزشک متخصص است.
نتیجه‌گیری
در بارداری، بیماری های کبدی می‌توانند برای مادر و جنین تاثیرات بسیار خطرناکی داشته باشند. بیماری هایی مانند کبد چرب، سندرم هلپ، هپاتیت و کم کاری کبد در بارداری شایع هستند و باید با نظارت و درمان مناسب کنترل شوند. علائم بیماری های کبدی در بارداری شامل درد شکمی، افزایش اندازه کبد، تغییر رنگ ادرار و مدفوع، افزایش آنزیم های کبدی و سردرد هستند.
درمان بیماری های کبدی در بارداری باید توسط پزشک صورت گیرد و بسته به نوع بیماری، اقدامات متفاوتی مثل تغذیه مناسب، داروهای ضد التهاب، ورزش منظم و در بعضی موارد حتی بستری شدن مادر ممکن است لازم باشد. در صورت عدم درمان مناسب، مشکلات جدی مانند زایمان زودرس، فشار خون بالا، تشدید بیماری های قلبی و غیره رخ می دهد. به همین دلیل، درمان و پیشگیری از بیماری های کبدی در بارداری بسیار مهم است.