نگاهی به قوانین مرخصی زایمان در ایران

مقایسه قوانین مرخصی زایمان در ایران با سایر کشورها

تجربه مادر شدن یکی از مهم‌ترین و زیباترین رویدادهای زندگی و یک تجربه منحصر به ‌فرد برای هر زنی است. این تجربه می‌تواند همراه با احساسات و تجربیات متنوعی باشد. در طول بارداری و زایمان، احساسات مختلفی مانند شادی، ترس، اضطراب و عشق به نوزاد وجود دارند که به طور همزمان توسط مادر تجربه می‌شوند. مادر شدن تغییرات جسمی و روحی قابل توجهی را به دنبال دارد. تولد نوزاد با شادی عمیقی همراه است و در عین حال، مادران با مسئولیت‌پذیری و نگرانی در مورد مراقبت و تربیت نوزاد روبرو می‌شوند.

مرخصی زایمان یک دوره‌ی زمانی است که به مادران و در مواردی به پدران، پس از تولد فرزندشان اختصاص داده می‌شود. هدف اصلی این مرخصی، دادن فرصت و زمان کافی برای بهبودی بدنی و روحی مادران پس از تولد فرزندشان است. در طول این دوره، مادران اجازه دارند از کار خود دور شده و به بهبودی خود و مراقبت از نوزاد بپردازند.

مدت مرخصی زایمان ممکن است بین کشورها و مناطق مختلف متفاوت باشد. در بسیاری از جوامع، مرخصی زایمان شامل دو بخش اصلی است:

مرخصی پس از زایمان (مرخصی فیزیکی): این بخش از مرخصی به مدت چند هفته پس از تولد فرزند تعیین می‌شود. هدف این دوره، بهبودی فیزیکی و بهبودی زخم‌ها و بازگشت به حالت عادی بدن پس از زایمان است.

مرخصی پس از مرخصی فیزیکی (مرخصی روحی): پس از مرخصی فیزیکی، برخی کشورها اجازه مرخصی روحی به مادران می‌دهند. این دوره به مادران اجازه می‌دهد تا به نوعی به محیط خانه و نوزاد خود عادت کنند و از حمایت و کمک خانواده بهره‌برداری کنند.

زایمان یک تجربه فیزیکی و روحی شدید برای مادران محسوب می‌شود. بعد از زایمان، بدن مادر برای بهبودی و بازیابی به زمان نیاز دارد. مرخصی زایمان به مادر اجازه می‌دهد تا به تغذیه مناسب، استراحت کافی و مراقبت از خودشان بپردازند و به سلامتی بدنی و روحی خود برسند. در ایام ابتدایی پس از تولد، نوزاد نیاز به مراقبت و توجه ویژه دارد. مرخصی زایمان به مادران این فرصت را می‌دهد تا زمان کافی به نوزاد خود اختصاص دهند و مراقبت‌های لازم را به او ارائه کنند.

در فرآیند زایمان، بدن مادر تحت تغییرات زیادی قرار می‌گیرد. بهبود زخم‌ها، کاهش تورم‌ها و بازیابی عملکرد عضلات بعد از زایمان زمان می‌برد. مرخصی زایمان به مادر اجازه می‌دهد تا بهبود و بهسازی جسمی خود مدت زمانی را به استراحت بگذراند. علاوه ‌بر این زایمان نقش جدیدی را برای زنان به ارمغان می‌آورد و مادر نیاز به زمان و فرصت دارد تا با این نقش تطابق پیدا کنند. مرخصی زایمان این فرصت را می‌دهد تا مادران به طور کامل با این نقش مهم تطابق پیدا کنند.

در مرخصی زایمان معمولاً تاکید بر بهبودی فیزیکی و روحی مادر است، اما به مراقبت و مواظبت از نوزاد نیز توجه می‌شود. در این دوره، معمولاً به مادران توصیه می‌شود که استراحت کافی داشته باشند، تغذیه مناسب داشته باشند، از دستورات پزشکان و متخصصین پیروی کنند و از نوزاد خود مراقبت کنند.

مرخصی زایمان برای پدران

مرخصی زایمان برای پدران به منظور حمایت از خانواده و ایجاد تعادل بین زندگی حرفه‌ای و تعهدات خانوادگی تعیین شده است. این اقدام با هدف ترغیب مشارکت پدران در مراقبت‌ از نوزاد و همچنین ایجاد ارتباط عمیق‌تر و نزدیک‌تر با نوزاد انجام می‌شود. مرخصی زایمان برای پدران به آن‌ها کمک می‌کند تا تعادل بهتری بین وظایف حرفه‌ای و تعهدات خانوادگی برقرار کنند و در اوایل زندگی نوزاد، نقش مراقبت‌گر را با مادر به اشتراک بگذارند. این مسئله به توسعه ارتباط نزدیک‌تر پدر و فرزند کمک می‌کند. همچنین امکان گذراندن زمان با خانواده و اختصاص وقت به فرزندان و همسر در دوره ابتدایی زندگی نوزاد می‌تواند روابط خانوادگی را تقویت کند. مرخصی زایمان برای پدران به مادران کمک می‌کند تا دوران ترمیم و بهبودی پس از زایمان، بهتر پشت سر بگذارند و علاوه این مشارکت پدران در مراقبت‌های روزانه از نوزاد و تجربه‌ی چالش‌ها و زیبایی‌های مراقبت از نوزاد، بهتر می‌توانند نقش و تلاش مادران را در مواقبت از کودکان درک کنند. دادن مرخصی زایمان به پدران، مزایای زیادی دارد و به بهبود تعادل کار و زندگی خانوادگی و ارتقاء ارتباطات خانوادگی کمک می‌کند. این اقدام به نفع پدران، مادران و نوزادان است.

قوانین مرخصی زایمان در ایران

 طبق قوانین کنونی ایران (مصوبات قوانین مرخصی برای سال ۱۴۰۲)، مادران حداقل ۹ ماه مرخصی پس از زایمان دارند. این مدت ممکن است در مواردی که بهبودی پزشکی لازم باشد، تمدید شود. مرخصی زایمان بلافاصله بعد از تولد کودک آغاز می‌شود. مدرک مورد نیاز برای دریافت مرخصی زایمان گواهی تولد یا شناسنامه نوزاد است. اگر مادری در طول دوران بارداری نیاز به مرخصی داشته‌ باشد می‌تواند از مرخصی استعلاجی استفاده کند یا با گواهی پزشک متخصص و بیمارستان مرخصی زایمان بگیرد و قبل از تولد فرزند وارد دوران مرخصی زایمان شود اما باید حداقل ۳ ماه از مرخصی بعد از تولد استفاده شود.

کمک ‌هزینه بارداری در شرکت‌های خصوصی طبق قوانین تأمین اجتماعی پرداخت شده و در بعضی از شرکت‌های دولتی هم طبق قوانین همان شرکت پرداخت می‌شود. باید توجه داشت که مرخصی بارداری جزء سابقه افراد محسوب شده و حقوق مرخصی زایمان کارمندان رسمی طبق مقررات قانون تأمین اجتماعی به طور کامل پرداخت می‌شود؛ همچنین در این مدت باید پاداش و عیدی نیز به مادرهای تحت پوشش بیمه تعلق گیرد. دوره مرخصی زایمان جزء ایام تعلیق از کار حساب می‌شود، یعنی بعد از مرخصی کارمندهای مادر می‌توانند به سرکار خودشان برگردند.

مدت مرخصی زایمان تا ۳ فرزند، برای مادرانی که فرزندانشان را خودشان شیر می‌دهند شامل:

برای زایمان‌های یک قلو و دو قلو ۹ ماه؛

برای زایمان‌های ۳ قلو و بیشتر یک سال.

چند سال سابقه بیمه برای مرخصی زایمان لازم است؟

یکی از نگرانی‌های مهم بسیاری از مادرانی که تاره شروع به کار کرده‌اند این است که آیا مرخصی زایمان شامل حال آن‌ها می‌شود و می‌توانند از خدماتش استفاده کنند یا خیر. برای دریافت مرخصی زایمان تنها کافی است که مادران ۶۰ روز یا معادل ۲ ماه در ۳۶۵ روز قبل از اعلام بارداری سابقه بیمه در آن واحد صنفی را داشته باشند.

آیا مرخصی زایمان جزء سابقه بیمه حساب می‌شود؟

همان طور که پیش از این اشاره شد با این مدت زمان مانند تعلیق از کار برخورد شده و بر اساس قوانین بیمه‌ تامین اجتماعی مدت زمان مرخصی زایمان بخشی از سابقه بیمه محسوب می‌شود و مادران می‌توانند پس از تمام شدن مدت زمان مرخصی کار خود را ادامه دهند.

مرخصی زایمان تامین اجتماعی برای دو قلوها

مسلماً داشتن دوقلو و مراقبت از آن‌ها به زحمت، انرژی و زمان زیادی نیاز دارد. اما متاسفانه شرایط و مدت زمان مرخصی زایمان برای دوقلو‌ها مانند نوزادان تک قلو است. اما برای مادرانی که فرزندان ۳ قلو به دنیا می‌آورند، مرخصی زایمان یک ساله یا بیشتر در نظر گرفته می‌شود.

شرایط استفاده از مرخصی زایمان تامین اجتماعی

پرداخت حقوق و استفاده از بیمه زایمان تامین اجتماعی ۴ شرط دارد. که شروط به شرح زیر است:

• حداقل ۶۰ روز حق بیمه پرداخته شده ‌باشد.
• زایمان برای فرزند چهارم نباشد.
• در طول مدت استفاده از مرخصی زایمان کار نکرده و حقوقی از محل کار دریافت نکند.
• در زمان اعلام بارداری مشغول به کار یا در حال استفاده از مرخصی استحقاقی باشد.

قوانین مرخصی زایمان برای پدران در ایران

در ایران مرخصی زایمان برای پدران نیز تعریف شده است، اما این مرخصی به مراتب کمتر از مرخصی زایمان مادران است. به طور کلی، مرخصی زایمان برای پدران به دلایلی همچون حمایت از نوزاد و همسر پس از زایمان و تسهیل نقش پدری تعیین شده است.

پدران می‌توانند تا ۱۴ روز از مرخصی زایمان استفاده کنند. این مرخصی بیشتر به عنوان فرصتی برای حضور در کنار همسر و نوزاد جدید به مدت کوتاه اختصاص دارد.

این مرخصی برای آقایان اجباری است؛ یعنی اگر پدر در همان زمان تولد فرزند از مرخصی استفاده نکند دیگر نمی‌تواند از این مدت مرخصی استفاده کند و به عبارتی این مرخصی سوخت می‌شود. این مرخصی تنها برای تولد فرزند در نظر گرفته شده و قابل انتقال به زمان دیگری نمی‌باشد. پرداخت حقوق مزایا در این مدت به عهده کارفرما می‌باشد. این حق قانونی برای تمامی پدران شاغل واجد شرایط در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسیده و پدرانی که در بخش خصوصی، دولتی، عمومی و غیردولتی مشغول به کار هستند می‌توانند از این ۱۴ روز مرخصی استفاده کنند.

قوانین مرخصی زایمان در سایر کشورهای جهان

قوانین مرخصی زایمان برای یک کشور، وابسته به متغیرهای مختلف از جمله فرهنگ، اقتصاد، تاریخچه اجتماعی و ساختار قانونی آن کشور است. هیچ قانونی به یک اندازه برای همه کشورها مناسب نیست و تطابق با شرایط و نیازهای جامعه می‌تواند بهترین قانون مرخصی زایمان را شکل دهد. اما می‌توان از کشورهایی که قوانین مرخصی زایمان خوب و جامع دارند، نمونه‌هایی را بیان کرد.

سوئد به عنوان یکی از مثال‌های برجسته در زمینه مرخصی زایمان شناخته می‌شود. در سوئد، مادران حق دارند تا ۴۸ هفته (حدود ۱۲ ماه) مرخصی زایمان با حقوق کامل داشته باشند. علاوه بر این، تا ۱۴ هفته مرخصی پدران نیز تعریف شده است که می‌توانند به طور مستقل یا با ترکیب با مرخصی مادران از آن استفاده کنند. این قوانین در یک سطح بالای تعهد به ارتقاء تعاملات خانواده و مراقبت از نوزادان کمک می‌کند.

نیروی کار ایسلند نیز اجازه مرخصی زایمان تا ۹ ماه با حقوق کامل را به مادران می‌دهد و همچنین پدران حق ۳ ماه مرخصی با حقوق کامل را دارند. این سیاست‌ها به مراقبت از سلامت مادران و نوزادان، تقویت تعاملات خانوادگی و تسهیل نقش پدری کمک می‌کنند. در زیر، به برخی از مثال‌های معروف از قوانین مرخصی زایمان در برخی کشورها اشاره می‌کنم:

کانادا: در کانادا، بسته به ایالت یا منطقه، مرخصی زایمان به طور مختلف تعریف می‌شود. در بسیاری از ایالت‌ها و مناطق کانادا، این قوانین بر اساس قوانین فدرال و ایالتی تعیین می‌شوند. در کانادا، مادران حق دارند تا ۵۵ هفته مرخصی زایمان با حقوق نیمه‌وقت یا تا ۳۳ هفته با حقوق کامل داشته باشند. همچنین، پدران تا ۵ هفته مرخصی با حقوق کامل یا تا ۳۷ هفته با حقوق نیمه‌وقت دارند.

نروژ: در نروژ، قوانین مرخصی زایمان برای حمایت از سلامت مادران و نوزادان و تشویق به مراقبت‌های خانوادگی تعیین شده‌اند. در این کشور مادران تا ۴۲ هفته مرخصی زایمان با حقوق کامل دارند. از این مدت، ۱۶ هفته مرخصی تعیین‌ شده است که در طول آن مادر باید در مرخصی باشد و حقوق کامل دریافت کند.

۳ هفته قبل از تاریخ متولد شدن نوزاد، مادر می‌تواند مرخصی بگیرد و در این مدت نیز حقوق کامل دریافت می‌کند. پس از تاریخ تولد نوزاد، مادر حداقل ۱۳ هفته مرخصی با حقوق کامل دارد که می‌تواند در این مدت مراقبت از نوزاد خود را انجام دهد. پدران نیز تا ۱۵ هفته مرخصی زایمان با حقوق کامل دارند. این مدت مرخصی می‌تواند در طول ۶ ماه اول پس از تولد نوزاد یا تا سن ۳ سالگی فرزند از آن استفاده شود. مادران و پدران می‌توانند این مرخصی‌ها را به ترتیب یا هم‌زمان با یکدیگر استفاده کنند.

فنلاند: در فنلاند، مادران تا ۱۰ هفته مرخصی زایمان با حقوق کامل دارند و پدران نیز تا ۸ هفته مرخصی با حقوق کامل دارند.

آلمان: مادران تا ۱۴ هفته مرخصی زایمان با حقوق کامل دارند. این مرخصی زایمان معمولاً از ۶ هفته قبل از تاریخ تولد نوزاد شروع می‌شود و تا ۸ هفته پس از تولد ادامه دارد. پدران نیز تا ۲ هفته مرخصی زایمان با حقوق کامل دارند. این مرخصی می‌تواند در طول ۲ ماه از تاریخ تولد نوزاد یا تا ۷ ماه پس از تولد انجام شود.

در مواردی که نوزاد نیاز به مراقبت پزشکی داشته و والدین احتیاج به مرخصی بیشتر دارند، مدت مرخصی زایمان می‌تواند تمدید شود. در طول دوره مرخصی زایمان، محل کار برای مادر حفظ می‌شود و او نباید از شغل خود اخراج شود.

استرالیا: در استرالیا، مادران تا ۱۸ هفته مرخصی زایمان با حقوق کامل یا تا ۳۶ هفته با حقوق نیمه‌وقت دارند.

ژاپن: مادران حداقل تا ۱۴ هفته مرخصی زایمان با حقوق کامل دارند. این مرخصی زایمان می‌تواند از ۶ هفته قبل از تاریخ تولد نوزاد شروع شود. پس از تاریخ متولد شدن نوزاد، مادران حق دارند تا ۸ هفته دیگر از مرخصی زایمان با حقوق کامل بهره‌برداری کنند. پدران نیز تا ۱۳ روز مرخصی زایمان با حقوق کامل دارند. این مرخصی می‌تواند در طول ۱۰۴ روز پس از تاریخ تولد نوزاد انجام شود. همچنین، پدران می‌توانند تا ۲۲۷ روز مرخصی زایمان با حقوق نیمه‌وقت دریافت کنند. در صورت بروز مواردی که نیازمند مراقبت و پشتیبانی از والدین یا نوزاد است، مرخصی زایمان می‌تواند تمدید شود.

همانطور که مشاهده می‌کنید، قوانین مرخصی زایمان در کشورها به شدت متفاوت هستند و این تفاوت‌ها ناشی از فاکتورهای مختلف مانند سبک و سیاق فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و قانونی هر کشور است.

در مقایسه با برخی کشورها، می‌توان گفت قوانین مرخصی زایمان در ایران به طور کلی در مقدار مرخصی و حقوق مادران و پدران، به مقدار کمتری نسبت دیگر کشورها قرار دارد.

همان‌طور که ملاحظه کردید، در برخی از کشورها مانند کانادا، سوئد، دانمارک، نروژ و فنلاند، مرخصی زایمان برای مادران به مدت طولانی‌تری از زمان مرخصی در ایران ارائه می‌شود. همچنین، حقوق مادران و پدران در این کشورها نیز معمولاً بیشتر است.

با این حال، مقایسه کامل و دقیق بین قوانین مرخصی زایمان در ایران و دیگر کشورها نیاز به مطالعه دقیق‌تری از قوانین و مقررات مربوطه دارد. همچنین، لازم به ذکر است که قوانین ممکن است در طول زمان تغییر کنند.