بیماری منیر چه نوع بیماری است و چگونه درمان می‌شود؟

بیماری مِنیر (هیدروپس اندولنفاتیک ایدیوپاتیک) یک اختلال نادر در گوش داخلی است. این بیماری بر حس تعادل و شنوایی افراد تأثیر می‌گذارد. در صورت عدم درمان، علائم بیماری منییر با گذشت زمان بدتر می‌شود و ممکن است باعث کاهش دائمی شنوایی و مشکلات تعادلی مداوم شود. بیماری منیر معمولاً با دارو برای کاهش علائم درمان می‌شود. این مقاله پینو بیبی به بررسی بیماری منیر می‌پردازد.

بیماری مِنیِر چیست؟

بیماری منیر Meniere’s Disease یا هیدروپس اندولنفاتیک ایدیوپاتیک یک اختلال نادر گوش داخلی است. بر حس تعادل و شنوایی افراد تأثیر می‌گذارد. بیماری منییر زمانی اتفاق می‌افتد که اندولنف، مایعی در گوش داخلی در کیسه اندولنف و غشای مجاور آن تجمع می‌یابد. اندولنف اضافی تعادل و شنوایی بدن را مختل می‌کند. در صورت عدم درمان، علائم بیماری منیر با گذشت زمان بدتر می‌شود و ممکن است باعث کاهش دائمی شنوایی و مشکلات تعادلی مداوم شود. پزشکان معمولاً بیماری منیر را با داروهایی که علائم را کاهش می‌دهند درمان می‌کنند.

در عکس بالا محل ساختار گوش داخلی در داخل گوش را مشاهده می‌کنید و تصویر پایین، نمایی نزدیک از ساختار گوش داخلی شامل عصب دهلیزی، کیسه اندولنف، غشاهای پر از اندولنف و کانال‌های نیم دایره‌ای را مشاهده می‌فرمایید.

آیا بیماری منیر جدی است؟

بیماری منیر یک بیماری تهدید کننده زندگی نیست، اما می‌تواند کیفیت زندگی را تحت تاثیر قرار دهد. افرادی که این اختلال را دارند ممکن است با علائمی دست و پنجه نرم کنند که بدون هشدار قبلی رخ می‌دهد، بارها و بارها برمی‌گردند و ممکن است زندگی روزمره آن‌ها را مختل کنند. علائم بیماری منیر عبارت هستند از:

• سرگیجه: این حالت باعث می‌شود افراد حتی زمانی که ساکن هستند احساس کنند که دنیا در اطراف آن‌ها می‌چرخد. آن‌ها ممکن است احساس کنند که باید بنشینند تا زمین نخورند. سرگیجه می‌تواند بدون هشدار اتفاق بیفتد و بسیار شدید باشد. برخی از افراد مبتلا به سرگیجه «حملات قطره‌ای» دارند به معنای واقعی کلمه سرنگون می‌شوند و به زمین می‌افتند، زیرا سرگیجه حس تعادل آن‌ها را برهم می‌زند.
• بیماری منیر، شنوایی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث مشکلاتی مانند وزوز گوش و مشکلات موقتی در شنوایی می‌شود که ممکن است به کاهش شنوایی تشدید شود.
• برخی از افراد مبتلا به بیماری منیر دچار اضطراب می‌شوند و نگران هستند که حملات سرگیجه در آینده چه زمانی و چگونه بر آن‌ها تأثیر می‌گذارد. برخی افراد به دلیل علائمی که بر شنوایی و تعادل تأثیر می‌گذارد، دچار افسردگی می‌شوند.

آیا بیماری منیر شایع است و چه کسانی را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟

خوشبختانه پلسخ منفی است. خیر، بیماری منیر نادر است و به طور کلی شیوع این بیماری  ۰٫۳ تا ۱٫۹ در هر ۱۰۰۰ نفر است و زنان بسیار بیشتر از مردان به این بیماری مبتلا می‌گردند. در سنین ۴۰ تا ۶۰ سالگی  بیشترین شیوع را دارد. حدود ۷ تا ۱۰ درصد افراد سابقه خانوادگی این اختلال را دارند.

بیماری منیر و بارداری

اگر در زمان بارداری با بیماری منیر زندگی می‌کنید، ممکن است علائم مکرر یا بدتر در دوران بارداری را تجربه کنید. بیماری منیر به خودی خود به جنین آسیبی نمی‌رساند، اما مقابله با این بیماری می‌تواند باعث ایجاد استرس اضافی برای مادران آینده شود. با پزشک خود و هم‌چنین خانواده خود برای برنامه‌ریزی از قبل برای حملات، نظارت بر رژیم غذایی و سلامت کلی و کاهش سطح استرس خود برای سالم ماندن تا حد امکان در دوران بارداری ارتباط برقرار کنید.

چهار علامت اصلی بیماری منیر چیست؟

چهار علامت اصلی بیمار منیر عبارت هستند از: سرگیجه، از دست دادن شنوایی، وزوز گوش و احساس فشار یا احساس پُری، این علائم معمولاً فقط در یک گوش بروز می‌کند.

• سرگیجه‌های منظم: یک احساس چرخش در سر که ناگهان شروع می‌شود و سپس متوقف می‌شود. سرگیجه ممکن است بدون هشدار شروع شود. معمولاً بین ۲۰ دقیقه تا ۱۲ ساعت طول می‌کشد، اما بیش از ۲۴ ساعت طول نمی‌کشد. سرگیجه شدید می‌تواند باعث تهوع شود.
• از دست دادن شنوایی: از دست دادن شنوایی در بیماری منیر ممکن است ظاهر شود و به خصوص در اوایل شروع بیماری بسیار محتمل‌تر است. با گذشت زمان، کم شنوایی می‌تواند طولانی مدت باشد و بهتر نشود.
• صدای زنگ در گوش: صدای زنگ در گوش که به آن وزوز گوش نیز می‌گویند. وزوز گوش به زمانی گفته می‌شود که صدای زنگ، وزوز، غرش، سوت یا خش خش در گوش به طور دائم شنیده شود.
• احساس پُری در گوش: افراد مبتلا به بیماری منیر اغلب در گوش احساس فشار می‌کنند. به این حالت پُری شنیداری می‌گویند.

پس از حمله سرگیجه، علائم بهتر شده و ممکن است برای مدتی از بین بروند. با گذشت زمان، تعداد حملات سرگیجه ممکن است کاهش یابد. علائم دیگر عبارت هستند از:

• سردرد
• درد شکم
• حالت تهوع

چه چیزی باعث علائم بیماری منیر می‌شود؟

متخصصین می‌دانند که علائم بیماری منیر زمانی اتفاق می‌افتد که اندولنف، مایعی که در گوش داخلی، ایجاد می‌شود و فرآیند ظریفی را که بدن برای مدیریت تعادل و شنوایی از آن استفاده می‌کند را مختل می‌کند. ولی پزشکان نمی‌دانند چرا سطح اندولنف افزایش می‌یابد. اندولنف مانند یک مترجم است. امواج هوای بیرون را تفسیر می‌کند و سیگنال‌هایی را می‌فرستد که مغز و گوش داخلی از آن‌ها برای شنیدن و حفظ تعادل استفاده می‌کنند. هنگامی که اندولنف در گوش داخلی زیاد باشد، این سیگنال‌ها به هم ریخته می‌شوند و مغز قادر نخواهد بود تا حس تعادل و شنوایی را مدیریت کند. برخی از افراد دارای سابقه خانوادگی بیماری منیر هستند، به این معنی که افراد ممکن است این بیماری را از والدین خود به ارث ببرند.

پزشکان چگونه بیماری منیر را تشخیص می‌دهند؟

پزشکان برای تشخیص منیر دو ارزیابی کلی را در برنامه خود قرار می‌دهند و سپس بر اساس آن اقدام به شناسایی بیماری می‌کنند: ارزیابی شنوایی و ارزیابی تعادل.

• ارزیابی شنوایی: درشنوایی سنجی پزشک به این می‌پردازد که بیمار چه میزان قادر خواهد بود که صداها را در زیر و بم‌ها و حجم‌های مختلف بشوند و از هم تفکیک کند. همچنین می‌تواند آزمایش کند که بیمار چقدر می‌تواند بین کلماتی که صداهای مشابهی دارند تشخیص قائل شود. افراد مبتلا به بیماری منیر اغلب در شنیدن فرکانس‌های پایین یا ترکیبی از فرکانس‌های بالا و پایین مشکل دارند. آنها ممکن است شنوایی معمولی در فرکانس‌های متوسط داشته باشند.
• ارزیابی تعادل: بین حملات سرگیجه، تعادل برای اکثر افراد مبتلا به بیماری منیر به حالت عادی باز می‌گردد. اما ممکن است آن‌ها برخی از مشکلات تعادلی مداوم را داشته باشند.

پزشکان گوش‌های بیمار را معاینه می‌کنند و در مورد کم شنوایی، وزوز گوش یا احساس پری یک یا هر دو گوش از بیمار سوالاتی را می‌پرسند. آنها ممکن است بپرسند که آیا فرد دوره‌های منظم سرگیجه و کاهش شنوایی دارند و یا خیر. اگر بیمار این مشکلات را دارد، از بیمار می‌پرسند که آیا این حملات شدید هستند و چقدر طول می‌کشند. آنها ممکن است آزمایشاتی را برای رد سایر شرایط بالقوه انجام دهند و تأیید کنند که فرد به بیماری منیر مبتلا هست:

• تست شنوایی: شنوایی سنج‌ها برای آزمایش شنوایی از ادیوگرام استفاده می‌کنند. در طول این آزمایش، پزشک صداها را از طریق هدفون پخش می‌کند و بیمار با شنیدن صدا، یک دکمه را فشار می‌دهد. نتایج این تست توانایی بیمار را در شنیدن شدت اصوات اندازه‌گیری می‌کند.
• الکترونیستاگموگرام ENG یا ویدئونیستاگموگرافیVNG : این تست‌ها با مطالعه حرکت چشم تعادل را اندازه‌گیری می‌کنند. یکی از قسمت‌های آزمایش به حرکت چشم می‌پردازد در حالی که چشمان بیمار یک هدف را دنبال می‌کنند. یک قسمت حرکت چشم را در حالی که سر بیمار در موقعیت‌های مختلف قرار می‌گیرد مطالعه می‌کند. آزمایشی به نام تست کالری، به دنبال حرکت چشم با استفاده از تغییرات دما برای تحریک واکنش از گوش داخلی است. پزشک ممکن است از هوای سرد و گرم یا آب در گوش برای آزمایش کالری استفاده کند.
• تست صندلی چرخشی: این تست مانند یک VNG می‌باشد. این تست میزان عملکرد گوش داخلی فرد را بر اساس حرکت چشم اندازه‌گیری می‌کند. فرد روی یک صندلی کنترل‌ شده توسط کامپیوتر می‌نشیند که از این طرف به طرف دیگر می‌چرخد، که باعث ایجاد فعالیت در گوش داخلی می‌شود.
• آزمایش پتانسیل‌های میوژنیک برانگیخته دهلیزی VEMP: این آزمایش از صدا برای فعال کردن بخش‌هایی از گوش داخلی استفاده می‌کند. این دستگاه ضبط می‌کند که چگونه عضلات به آن صدا واکنش نشان می‌دهند. ممکن است تغییرات رایجی را در گوش‌های آسیب دیده افراد مبتلا به بیماری منیر نشان دهد.
• پوسچروگرافی پویا کامپیوتری CDP: این تست نشان می‌دهد که بدن به کدام قسمت از سیستم تعادلی بیشتر تکیه می‌کند و کدام قسمت‌ها ممکن است باعث ایجاد مشکل شوند. بخش‌های سیستم تعادل شامل بینایی، عملکرد گوش داخلی یا احساسات پوست، ماهیچه‌ها، تاندون‌ها و مفاصل است. در حالی که بیمار کمربند ایمنی را پوشیده است، با پای برهنه روی یک سکو می‌ایستد. سپس سعی می‌کند که تعادل خود را در شرایط مختلف حفظ ‌کند.
• تست ضربه سر ویدیویی vHIT: این آزمایش به چگونگی عملکرد چشم‌ها و گوش‌های داخلی با یکدیگر می‌پردازد. vHIT از ویدئو برای اندازه‌گیری واکنش چشم به حرکت ناگهانی استفاده می‌کند. در حالی که بیمار روی یک نقطه تمرکز می‌کند، سرش به سرعت و به طور غیرقابل پیش‌بینی چرخیده می‌شود. اگر هنگام چرخاندن سر چشمان بیمار از هدف خارج شود، مشکل رفلکس دارد.
• باتری تست دهلیزی: شنوایی شناسان یک سری آزمایش را برای بررسی رفلکس سیستم تعادل گوش داخلی (دهلیزی) و عضلات چشم انجام می‌دهند.
• الکتروکوکلوگرافی ECoG: این آزمایش به چگونگی واکنش گوش داخلی به صداها می‌پردازد. این می‌تواند به بیمار کمک کند که ببیند آیا مایع گوش داخلی انباشته شده است یا خیر. اما این آزمایش فقط برای بیماری منیر انجام نمی‌شود.
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی مغز MRI با کنتراست: این آزمایش تصویربرداری به رد تومورهای مغزی بالقوه یا سایر مسائلی که ممکن است باعث سرگیجه یا کاهش شنوایی شود کمک می‌کند. برخی از شرایط دیگر می‌توانند باعث مشکلاتی مانند بیماری منیر شوند مانند تومور مغزی یا مولتیپل اسکلروزیس باشد.

پزشکان چگونه بیماری منیر را درمان می‌کنند؟

پزشکان ممکن است با درمان‌هایی برای کاهش فشار بر روی گوش داخلی از سطوح بالای اندولنف، شروع کنند. آن‌ها همچنین ممکن است داروهایی را برای کمک به سرگیجه تجویز کنند، از جمله:

• دیورتیک‌ها و بتاهیستین: دیورتیک‌ها میزان مایعات بدن را کاهش می‌دهد. کاهش کلی مایع ممکن است سطح مایع گوش داخلی را کاهش دهد. بتاهیستین‌ها علائم سرگیجه را با بهبود جریان خون در گوش داخلی کاهش می‌دهند.
• داروهای بیماری حرکت: این داروها به کنترل دوره‌های سرگیجه کمک می‌کنند مانند مکلیزین Antivert و یا دیازپام Valium، ممکن است احساس چرخش را کاهش دهند و به کنترل حالت تهوع و استفراغ کمک کنند.
• داروهای ضد تهوع: داروهایی مانند پرومتازین ممکن است حالت تهوع و استفراغ را در طول حمله سرگیجه کنترل کند.
• آنتی هیستامین‌ها: این دارو ممکن است حملات سرگیجه را کاهش دهد.
• تزریق گوش میانی: داروهای تزریق شده و جذب شده در گوش میانی ممکن است به بهبود علائم سرگیجه کمک کند. تزریق می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
  • جنتامایسین یک آنتی‌بیوتیک است که برای گوش داخلی سمی است. این کار با آسیب رساندن به گوش بیمار که باعث سرگیجه می‌شود، عمل می‌کند. سپس گوش سالم وظیفه تعادل را بر عهده می‌گیرد. اما خطر کاهش شنوایی بیشتر وجود دارد.
  • تزریق استروئید داخل تیمپانیک: یک پزشک ممکن است استروئیدها را از طریق پرده گوش به عنوان وسیله‌ای برای کنترل دوره‌های بیماری منیر تزریق کند. استروئیدهایی مانند دگزامتازون نیز ممکن است به کنترل حملات سرگیجه در برخی افراد کمک کند. دگزامتازون ممکن است به خوبی جنتامایسین عمل نکند. اما کمتر احتمال دارد که باعث کاهش شنوایی بیشتر در بیمار نشود.

روش‌ها و درمان‌های غیرتهاجمی برای بیماری منییر

برخی از افراد مبتلا به بیماری منیر ممکن است از روش‌هایی که شامل جراحی نمی‌شوند سود ببرند، مانند:

• درمان پالس فشاری برای درمان سرگیجه: این درمان از دستگاهی استفاده می‌کند که در گوش خارجی بیمار قرار می‌گیرد تا فشار هوا را روی گوش میانی وارد کند در اصطلاح «پف کند». فشار هوا بر روی گوش میانی ممکن است بر سطح اندولنف تأثیر بگذارد.
• درمان شناختی: برای کمک به افراد برای مقابله با استرس، اضطراب و افسردگی که بیماری منیر ایجاد می‌کند درمان شناختی توصیه می‌شود.
• توانبخشی: اگر بیمار بین حملات سرگیجه، مشکل تعادل دارد، درمان توانبخشی دهلیزی ممکن است تعادل بیمار را بهبود بخشد.
• سمعک: سمعک در گوش مبتلا به بیماری منیر ممکن است شنوایی را بهبود بخشد. ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی می‌تواند بیمار را به یک ‌پزشک متخصصی شنوایی، که شنوایی‌شناس نیز نامیده می‌شود، ارجاع دهد تا در مورد بهترین سمعک برای بیمار مشاوره دهد.

درمان‌های جراحی برای بیماری منیر چیست؟

اگر سایر درمان‌ها برای بیماری منییر علائم را کاهش ندهند، پزشکان ممکن است از جراحی برای درمان موارد بسیار شدید بیماری منیر استفاده کنند. گزینه‌های جراحی شامل تغییر مسیر یا کاهش فشار از مایع گوش داخلی است، مانند:

• روش کیسه لنفاوی Endolymphatic Sac Procedure: کیسه اندولنفاتیک یک کیسه توخالی است که مایع گوش داخلی را تخلیه می‌کند. در روش‌های کیسه اندولنفاتیک، پزشکان مایع را با برش در کیسه آزاد می‌کنند. آنها ممکن است استنت Stent را در کیسه قرار دهند تا مایع از کیسه خارج شود. این روش فشار اطراف کیسه اندولنفاتیک را کاهش می‌دهد که می‌تواند سطح مایع را بهبود بخشد.
• بخش عصب دهلیزی Vestibular Nerve Section: عصب دهلیزی به تنظیم تعادل و شنوایی کمک می‌کند. این روش شامل بریدن عصب دهلیزی است تا اطلاعات مربوط به حرکت را از رسیدن به مغز مسدود کند. عصب دهلیزی اطلاعات تعادل و حرکت را از گوش داخلی به مغز می‌فرستد. این روش معمولاً سرگیجه را بهبود می‌بخشد و شنوایی را در گوش بیمار حفظ می‌کند. اکثر افراد به دارویی نیاز دارند که آنها را در حالت خواب مانند بیهوشی عمومی و یک شب اقامت در بیمارستان قرار دهد.
• لابیرنتکتومی Labyrinthectomy: با این روش، جراح قسمت‌هایی از گوش (لابیرنت) را که باعث سرگیجه می‌شود، از بین می‌برد که باعث از دست دادن کامل شنوایی در آن گوش می‌شود. این به گوش سالم بیمار اجازه می‌دهد تا مسئول ارسال اطلاعات مربوط به تعادل و شنوایی به مغز باشد. پزشکان فقط در صورتی این روش را پیشنهاد می‌کنند که شنوایی ضعیف یا کم شنوایی کامل در گوش بیمار رخ داده باشد.

آیا می‌توان خطر ابتلا به بیماری منیر را کاهش داد؟

شوربختانه، پاسخ منفی است. خیر، اما اگر فردی به بیماری منیر مبتلا است، می‌تواند خطر تشدید بیماری را کاهش دهد. اگر بیمار ناگهان دچار سرگیجه شد باید سریع‌تر با پزشک خود تماس بگیرد. این علائم ممکن است نشان دهنده بیماری منییر باشد. برخی از افراد دارای اعضای خانواده با این بیماری هستند. اگر وضعیت خانوادگی فردی این گونه است، از پزشک خود در مورد نظارت بر سلامت کلی خود برای نشانه‌های ابتلا به بیماری منیر سوال کند و مشورت بخواهد.

آیا بیماری منییر خود به خود از بین می‌رود؟

بیماری منیر ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها بعد از بروز پنهان شود، اما همیشه می‌تواند عود کند. پزشکان از داروها و سایر درمان‌هایی که علائم سرگیجه را کاهش می‌دهند، جهت درمان استفاده می‌کنند. اما بیماری منیر یک بیماری مزمن است که هرگز از بین نمی‌رود.

خودمراقبتی در افرادی که مبتلا به مرض منیر هستند؟

با انجام برخی کارهای ساده می‌توان حملات مربوط به منیر را کاهش داد. بیماران می‌توانند چندین کار را برای کاهش علائم بیماری منیر انجام دهند، از جمله:

• اجتناب از عوامل محرک: بهتر است بیمار وقتی احساس سرگیجه می‌کند، بنشیند و یا دراز بکشد. از چیزهایی که می‌توانند علائم بیماری را بدتر کنند، مانند حرکت ناگهانی، نورهای روشن، تماشای تلویزیون یا مطالعه اجتناب کند. بیمار سعی کند روی جسمی تمرکز کند که در حال حرکت نیست.
• در حین و بعد از حملات استراحت کند: برای بازگشت به فعالیت‌های عادی خود عجله نکند. اگر احساس خستگی می‌کند، برای مدت کوتاهی در رختخواب استراحت کند. سپس به آرامی از رختخواب بلند شود و تا جایی که می‌تواند به آرامی حرکت کند. این به مغز کمک می‌کند تا سیگنال‌های تعادلی را دوباره تنظیم کند.
• برای حمله از قبل آماده شود: با پزشک معالج خود در مورد راه‌هایی که می‌تواند برای حمله سرگیجه آماده شود صحبت کند. در مورد داروهایی که می‌تواند برای سرگیجه مصرف کند صحبت کند و در مورد زمان رفتن به بیمارستان نیز مشورت نمایید.
• پیروی از یک رژیم غذایی کم نمک: غذاهای نمکی باعث می‌شوند مایعات در بدن و در این بیماری گوش داخلی حفظ شود. مایع اضافی در گوش داخلی ممکن است علائم بیماری منیر را تحریک کند. کاهش میزان نمک در رژیم غذایی ممکن است به کاهش مایعات اضافی کمک کند.
• مصرف کمتر کافئین: برخی مطالعات نشان می‌دهند که کافئین، به‌ویژه نوشیدنی‌های انرژی‌زا، ممکن است حملات سرگیجه را افزایش دهد.
• مدیریت استرس: بیمار بهتر است برای کاهش استرس و اضطراب کمک بگیرد. برخی تحقیقات نشان می‌دهند که استرس علائم بیماری منیر را تحریک می‌کند.
• استراحت بیشتر: خستگی بیش از حد ممکن است باعث ایجاد علائم بیماری منییر شود.

چه زمانی باید برای منییر به پزشک مراجعه کرد؟

در افرادی که تحت درمان است، اگر علائم بدتر شد، باید با پزشک خود تماس بگیرند. سایر مبتلایان چنان چه یک روند ثابت را دارند نیازی به مراجعه ندارند.

در مورد بیماری منییر چه سوالاتی باید از پزشک پرسید؟

بیماری منیر یک بیماری نادر است، به این معنی که ممکن است سوالات زیادی در مورد این بیماری وجود داشته باشد. سوالاتی که ممکن است یک فرد مبتلا به منیر از پزشک خود بپرسید عبارت هستند از:

• چرا به بیماری منیر مبتلا شده است؟
• آیا علائم او بدتر می‌شود؟
• چگونه بیماری منیر درمان می‌شود؟
• آیا درمان بیماری منیر، عوارضی به دنبال دارد؟
• آیا یک درمان قطعی برای این بیماری وجود دارد؟
• آیا والدین این بیماری را به کودک خود منتقل می‌کنند؟

سخن آخر

اگر فردی به بیماری منیر مبتلا است، ممکن است احساس کند که توسط یک بیماری سخت زندگی او تحت تاثیر قرار گرفته است آن هم درست زمانی که اصلاً انتظارش را نداشته است. علائم بیماری منیر شامل حملات سرگیجه و مشکلات شنوایی، بدون هشدار رخ می‌دهد و می‌تواند بسیار شدید باشد. به ویژه سرگیجه باعث سبکی سر و حالت تهوع می‌شود. ممکن است بیمار احساس کند که دیگر نمی‌تواند زندگی عادی داشته باشد زیرا نمی‌داند چه زمانی دچار حمله دیگری خواهد شد. ممکن است با اضطراب مداوم دست و پنجه نرم کند، منتظر و نگران حمله بعدی باشد. خوشبختانه، پزشکان درمان‌هایی را در دسترس دارند که علائم بیماری منیر، از جمله سرگیجه را کاهش می‌دهد. آنها همچنین درک می‌کنند که چگونه این وضعیت ممکن است بر سلامت روان بیمار تأثیر بگذارد. اگر به این بیماری مبتلا هستید، از پزشک خود در مورد برنامه‌ها و خدماتی که به شما در مقابله با آن کمک می‌کند بپرسید.