انواع اختلالات قاعدگی یا مشکلات پریودی در بانوان

مرحله قاعدگی یکی از مراحل سیکل ماهانه در دختران بالغ و بانوان است. هر سیکل ماهانه دارای چهار روند اصلی فاز قاعدگی (پریودی)، فاز فولیکولار، فاز تخمک‌گذاری و فاز لوتئال است. مهم‌ترین نشانه سلامت دستگاه تناسلی زنانه یک سیکل ماهانه منظم است. که از طول دوره قاعدگی، میزان خونریزی و فواصل بین دوره‌های قاعدگی مشخص می‌شود. زمانی که اختلالی در این روند دیده شود، پزشک به دنبال علت آن است تا علت را از روی نشانه‌های پریودی شناسایی کند. بنابراین یک دوره منظم و طبیعی نشانه سلامت است. با پینو بیبی همراه باشید تا در مورد اختلالات قاعدگی و چرخه پریودی در دختران و بانوان بیشتر بدانید.

سیستم تولید مثل زن

اندام‌ها و ساختارهای دستگاه تناسلی زنان عبارت هستند از:

• رحم: عضوی گلابی شکل است که بین مثانه و روده تحتانی قرار دارد.
• دهانه رحم: سرویکس قسمت پایینی رحم است. این شامل کانال دهانه رحم است که حفره رحم را به واژن متصل می‌کند و اجازه می‌دهد خون قاعدگی از رحم به داخل واژن تخلیه شود. دهانه کانال واژن را OS خارجی می‌نامند. پاپ اسمیر از بخش خارجی دستگاه تناسلی جمع آوری می‌شود.
• لوله‌های فالوپ: رحم و تخمدان‌ها را به هم متصل می‌کنند. تخمدان‌ها اندام‌های تولید کننده تخمک هستند که ۲۰۰,۰۰۰ تا ۴۰۰,۰۰۰ فولیکول را در خود جای می‌دهند (کلمه فولیکول از Folliculus به معنی کیسه در لاتین گرفته شده است). این کیسه‌های سلولی حاوی مواد مورد نیاز برای تولید تخم‌های رسیده یا تخمک هستند. یک تخمک در داخل فولیکول رشد می‌کند.
• آندومتر پوشش داخلی رحم است. آندومتر در دوران بارداری ضخیم می‌شود و با رگ‌های خونی برای نگهداری و تغذیه جنین در حال رشد غنی می‌شود.

اگر در پایان سیکل قاعدگی حاملگی اتفاق نیفتد، آندومتر ریخته شده و شروع قاعدگی و خونریزی در زنان است. جریان قاعدگی شامل خون و مخاط دهانه رحم و واژن است. رحم یک اندام عضلانی توخالی است که در لگن زن بین مثانه و راست روده قرار دارد. تخمدان‌ها تخمک‌هایی را تولید می‌کنند که از طریق لوله‌های فالوپ حرکت می‌کنند. هنگامی‌ که تخمک از تخمدان خارج شد، می‌تواند بارور شود و در پوشش داخلی رحم کاشته شود. وظیفه اصلی رحم تغذیه جنین در حال رشد قبل از تولد است.

چرخه قاعدگی چگونه است؟

چرخه قاعدگی با افزایش و نوسانات پیچیده در بسیاری از هورمون‌های تولید مثلی تنظیم می‌شود. این هورمون‌ها با هم کار می‌کنند تا بدن زنان را برای بارداری آماده کنند. هیپوتالاموس (ناحیه‌ای در مغز) و غده هیپوفیز شش هورمون مهم را کنترل می‌کنند:

• هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) توسط هیپوتالاموس ترشح می‌شود.
• GnRH غده هیپوفیز را تحریک می‌کند تا هورمون محرک فولیکول (FSH) و هورمون جسم زرد (LH) را تولید کند.
• استروژن، پروژسترون و هورمون مردانه تستوسترون به دستور FSH و LH توسط تخمدان‌ها ترشح می‌شوند.

چرخه قاعدگی با اولین روز خونریزی شروع می‌شود. چرخه قاعدگی به سه مرحله تقسیم می‌شود:

• فاز فولیکولی: فاز فولیکولی با خونریزی قاعدگی شروع می‌شود. در شروع این مرحله، سطح استروژن و پروژسترون در پایین‌ترین نقطه خود قرار دارد که باعث می‌شود پوشش داخلی رحم (آندومتر) ریزش کند. در همان زمان، هیپوتالاموس GnRH تولید می‌کند که تولید FSH و LH را تحریک می‌کند. با افزایش سطح FSH، آنها به تخمدان‌ها سیگنال می‌دهند که فولیکول تولید کنند. هر فولیکول حاوی یک تخمک است. با افزایش و کاهش سطح FSH، تنها یک فولیکول و تخمک آن به رشد خود ادامه می‌دهند. فولیکول در حال بلوغ استروژن را آزاد می‌کند که نشان می‌دهد تخمک بالغ و آماده آزادسازی (تخمک گذاری) است. در طول فاز فولیکولی، اندومتر رشد می‌کند.
• فاز تخمدانی: تخمک گذاری نیمی ‌از چرخه قاعدگی را نشان می‌دهد. فاز تخمک گذاری با افزایش سطح LH و FSH آغاز می‌شود. تخمک گذاری حدود ۱۲ تا ۳۶ ساعت پس از سطح LH رخ می‌دهد.
• پوسته فولیکول می‌ترکد و تخمک را آزاد می‌کند که توسط لوله فالوپ که از طریق آن به رحم می‌رود، برداشته می‌شود. برخی از زنان با پاره شدن فولیکول، درد سریع و مبهم شکمی ‌را تجربه می‌کنند که به آن میتل اشمرز «درد میانی» می‌گویند زیرا در اواسط چرخه ماهانه رخ می‌دهد. احتمال باردار شدن یک زن در ۳ تا ۵ روز قبل از تخمک گذاری یا در روز تخمک گذاری وجود دارد. تخمک پس از رها شدن می‌تواند تا ۲۴ ساعت زنده بماند.
• فاز لوتئال: پس از آزاد شدن تخمک، فولیکول پاره شده بسته می‌شود و جسم زرد را تشکیل می‌دهد. جسم زرد، توده زرد رنگی از سلول‌هاست که در اوایل بارداری استروژن و پروژسترون تولید می‌کنند. این هورمون‌ها به ضخیم شدن دیواره رحم و آماده شدن برای لقاح تخمک کمک می‌کنند. اگر تخمک توسط یک سلول اسپرم بارور شود، در رحم لانه گزینی می‌کند و بارداری آغاز می‌شود. اگر لقاح اتفاق نیفتد، تخمک از هم می‌شکند، جسم زرد تحلیل می‌رود و سطح استروژن و پروژسترون کاهش می‌یابد. در نهایت، دیواره ضخیم رحم جدا می‌شود و همراه با تخمک بارور نشده در طول قاعدگی از بدن خارج می‌شود و چرخه قاعدگی دوباره شروع می‌شود.

ویژگی‌های دوره قاعدگی

شروع قاعدگی (منارک)

اولین خونریزی فاز قاعدگی، منارک نامیده می‌شود و معمولاً بین سنین ۱۲ تا ۱۳ سالگی رخ می‌دهد. منارک معمولاً ۲ تا ۳ سال پس از رشد اولیه پستان (جوانه زدن سینه) رخ می‌دهد. در ایالات متحده، دختران آفریقایی -آمریکایی و اسپانیایی تبار کمی ‌زودتر از دختران قفقازی بالغ می‌شوند. شاخص توده بدنی بالاتر (BMI) در دوران کودکی با بلوغ زودرس و قاعدگی همراه است. عوامل محیطی و تغذیه نیز ممکن است بر سن شروع قاعدگی تأثیر بگذارد.

طول چرخه ماهانه

متوسط مدت چرخه قاعدگی حدود ۲۸ روز است اما هر جایی از ۲۱ روز تا ۳۵ روز طبیعی در نظر گرفته می‌شود. چرخه‌ها در طول سال‌های نوجوانی طولانی‌تر می‌شوند و هم‌چنین زمانی که زن به ۴۰ سالگی می‌رسد طولانی‌تر می‌شود. طول چرخه در زمانی که دختران برای اولین بار قاعدگی را شروع می‌کنند (منارک) و زمانی که زنان قاعدگی را متوقف می‌کنند (یائسگی) نامنظم است.

مدت زمان دوره‌ها

اکثر زنان حدود ۳ تا ۵ روز خونریزی دارند، اما یک دوره طبیعی می‌تواند بین ۲ تا ۷ روز طول بکشد.

اختلالات دوره قاعدگی

یک دوره قاعدگی طبیعی در سیکل ماهانه ۲۸ روزه، هفت روز طول می‌کشد. میزان خونریزی نرمال با میزان نوار بهداشتی که خیس می‌شود مشخص می‌گردد که تقریباً هر ۶ تا ۸ ساعت باید تعویض شود. حال اگر طول دوره قاعدگی کمتر یا بیشتر از ۷ روز باشد و میزان پدهای تعویضی کمتر از ۴ ساعت خیس شود و یا حتی بعد از ۱۰ ساعت خیس نشود، یعنی میزان خونریزی بسیار زیاد یا کم بوده است. البته ملاک‌های بیشتری وجود دارد اما این دو نشانه ملموس‌تر هستند.

انواع اختلالات دوره قاعدگی عبارت هستند از:

• سندرم پیش از قاعدگی PMS به علائم جسمی‌ و روانی اشاره دارد که قبل از قاعدگی رخ می‌دهد.
• دیسمنوره (دُش دشتانی) به گرفتگی دردناک در دوران قاعدگی اشاره دارد.
• هایپرمنوره (پُر دشتانی) یا منوراژی خونریزی شدید است، از جمله طولانی شدن دوره‌های قاعدگی یا خونریزی بیش از حد در طول دوره طبیعی (بیش از هفت روز).
• متروراژی خونریزی در فواصل نامنظم، به ویژه بین دوره‌های قاعدگی مورد انتظار است.
• آمنوره (بی دشتانی) عدم قاعدگی است. امنوره اولیه و امنوره ثانویه تقسیم می‌شود.
• هیپومنوره (کم دشتانی) به دوره‌های خفیف اشاره دارد.
• الیگومنوره به دوره‌های قاعدگی نادر اشاره دارد. فواصل بین دروه‌های قاعدگی بیش از ۳۵ روز است.
• پلی منوره (چند دشتانی) Polymenorrhea که فواصل بین دوره قاعدگی کمتر از ۲۱ روز است.

تعاریف و علل اختلالات پریودی

دیسمنوره (کرامپ‌های دردناک)

دیسمنوره Dysmenorrhea، گرفتگی شدید و مکرر در طول قاعدگی است. درد در قسمت پایین شکم رخ می‌دهد اما می‌تواند به قسمت پایین کمر و ران‌ها نیز سرایت کند. دیسمنوره به دو صورت اولیه و ثانویه شناخته می‌شود.

• دیسمنوره اولیه درد و گرفتگی ناشی از قاعدگی در اثر انقباضات رحم رخ می‌دهد و معمولاً در هنگام خونریزی شدید بیشتر است.
• دیسمنوره ثانویه درد مرتبط با قاعدگی که همراه با شرایط پزشکی و یا فیزیکی دیگری مانند آندومتریوز یا فیبروم رحم است.

علل دیسمنوره (قاعدگی‌های دردناک) عبارت هستند از:

دیسمنوره اولیه توسط پروستاگلاندین‌ها، مواد هورمون مانندی که در رحم تولید می‌شوند و باعث انقباض عضله رحم می‌شوند، ایجاد می‌شود. پروستاگلاندین‌ها همچنین در خونریزی شدید که باعث دیسمنوره می‌شود نقش دارند. دیسمنوره ثانویه می‌تواند به دلیل تعدادی از شرایط پزشکی ایجاد شود. علل شایع دیسمنوره ثانویه عبارت هستند از:

• اندومتریوز: آندومتریوز یک بیماری مزمن و اغلب پیشرونده است که زمانی ایجاد می‌شود که بافتی که رحم را پوشانده است (اندومتریم) در نواحی دیگر مانند تخمدان‌ها، صفاق، روده یا مثانه رشد می‌کند. آندومتریوز اغلب باعث درد مزمن لگن می‌شود.
• فیبروم‌های رحمی: فیبروم‌ها توده‌های غیرسرطانی روی دیواره‌های رحم هستند. آنها می‌توانند باعث خونریزی شدید در دوران قاعدگی و درد و گرفتگی شوند.
• علل دیگر: بیماری التهابی لگن، کیست تخمدان و حاملگی خارج از رحم، ابزار پیشگیری از بارداری داخل رحمی‌(IUD) نیز می‌تواند باعث دیسمنوره ثانویه شود.

هایپرمنوره یا منوراژی (خونریزی شدید قاعدگی)

هیپرمنوره Hypermenorrhea که به آن منوراژی Menorrhagia نیز می‌گویند، اصطلاح پزشکی برای دوره‌های بسیار سنگین‌تر (خونریزی شدید) است. منوراژی می‌تواند در اثر تعدادی از عوامل ایجاد شود. در طول یک چرخه قاعدگی طبیعی، یک زن به طور متوسط حدود ۳۰ میلی لیتر خون از دست می‌دهد و محصولات بهداشتی خود را حدود ۳ تا ۵ بار در روز تعویض می‌کند.

با منوراژی، جریان قاعدگی طولانی‌تر و سنگین‌تر از حد طبیعی است. خونریزی در فواصل منظم (در طول دوره) اتفاق می‌افتد، اما ممکن است بیش از ۷ روز طول بکشد، و جریان قاعدگی بیش از ۵ محصول بهداشتی را در روز خیس می‌کند یا نیاز به تعویض محصول در طول شب دارد. تشکیل لخته شایع است. منوراژی اغلب با دیسمنوره همراه است زیرا عبور لخته‌های بزرگ می‌تواند باعث گرفتگی دردناک شود.

منوراژی نوعی خونریزی غیرطبیعی رحمی ‌است. انواع دیگر خونریزی‌های غیر طبیعی عبارت هستند از:

• متروراژی Metrorrhagia: به خونریزی رخنه‌ای نیز گفته می‌شود. متروراژی به خونریزی‌هایی اطلاق می‌شود که در فواصل نامنظم و با مقادیر متغیر رخ می‌دهد. خونریزی بین پریودها اتفاق می‌افتد یا ربطی به پریود ندارد. لکه بینی یا خونریزی خفیف بین دوره‌های قاعدگی در دخترانی که تازه شروع به قاعدگی می‌کنند و گاهی در دوران تخمک گذاری در زنان بالغ جوان شایع است.
• منومتروراژی: به خونریزی شدید و طولانی مدت که در فواصل نامنظم رخ می‌دهد اشاره دارد. منومتروراژی ترکیبی از ویژگی‌های منوراژی و متروراژی است. این خونریزی می‌تواند در زمان قاعدگی (مانند منوراژی) یا در بین دوره‌ها (مانند متروراژی) رخ دهد.
• خونریزی ناکارآمد رحم (DUB): یک اصطلاح کلی برای خونریزی غیرطبیعی رحم است که معمولاً به خونریزی اضافی یا بیش از حد ناشی از مشکلات هورمونی، معمولاً عدم تخمک گذاری اشاره دارد. DUB یا زمانی که دختران شروع به قاعدگی می‌کنند یا زمانی که زنان به یائسگی نزدیک می‌شوند رخ می‌دهد، اما می‌تواند در هر زمانی در طول زندگی باروری زنان رخ دهد. اغلب متخصصان زنان از این اصطلاح استفاده نمی‌کنند.
• انواع دیگر خونریزی‌های غیر طبیعی رحمی: شامل خونریزی بعد از رابطه جنسی و خونریزی بعد از یائسگی می‌شود. خونریزی پس از یائسگی طبیعی نیست و می‌تواند نشانه یک بیماری جدی باشد.

دلایل زیادی برای هایپرمنوره (خونریزی شدید یا منوراژی) وجود دارد که در ادامه به تعدادی از آنها اشاره می‌کنیم.

• عدم تعادل هورمونی: عدم تعادل در سطوح استروژن و پروژسترون می‌تواند باعث خونریزی شدید شود. عدم تعادل هورمونی در زمان قاعدگی و یائسگی شایع است.
• مشکلات تخمک گذاری: اگر تخمک گذاری اتفاق نیفتد (عدم تخمک گذاری)، بدن تولید پروژسترون را متوقف می‌کند که می‌تواند باعث خونریزی شدید شود.
• فیبروئید رحم: فیبروم رحم یکی از دلایل بسیار شایع خونریزی شدید و طولانی مدت است.
• پولیپ رحم: پولیپ‌های رحم (توده‌های خوش خیم کوچک) و سایر مشکلات ساختاری یا سایر ناهنجاری‌ها در حفره رحم ممکن است باعث خونریزی شوند.
• اندومتریوز و آدنومیوز: آندومتریوز، وضعیتی که در آن سلول‌های پوشش دهنده رحم در خارج از رحم در نواحی دیگر مانند تخمدان‌ها رشد می‌کنند، می‌تواند باعث خونریزی شدید شود. آدنومیوز، یک بیماری مرتبط که در آن بافت آندومتر در لایه‌های عضلانی رحم ایجاد می‌شود، همچنین می‌تواند باعث خونریزی شدید و درد قاعدگی شود.
• داروها و داروهای ضد بارداری: برخی از داروها، از جمله داروهای ضد انعقاد و داروهای ضد التهاب، می‌توانند باعث خونریزی شدید شوند. مشکلات مرتبط با برخی از روش‌های کنترل بارداری، مانند قرص‌های ضد بارداری یا دستگاه‌های داخل رحمی ‌(IUD) می‌تواند باعث خونریزی شود.
• اختلالات خونریزی: اختلالات خونریزی که لخته شدن خون را کاهش می‌دهند می‌توانند باعث خونریزی شدید قاعدگی شوند. بیشتر این اختلالات ریشه ژنتیکی دارند. بیماری فون ویلبراند شایع‌ترین این اختلالات خونریزی دهنده است.
• سرطان: به ندرت، سرطان رحم، تخمدان و دهانه رحم می‌تواند باعث خونریزی بیش از حد شود.
• عفونت: عفونت رحم یا دهانه رحم می‌تواند باعث خونریزی شود.
• بارداری یا سقط جنین: لکه بینی در ۲۰ هفته اول بارداری بسیار شایع است. خونریزی شدیدتر نیز ممکن است رخ دهد. خونریزی شدید در سه ماهه اول ممکن است نشانه ای از سقط جنین یا حاملگی خارج از رحم باشد، اما ممکن است به دلایل کمتر جدی باشد که به زن یا جنین او آسیبی نمی‌رساند.
• سایر شرایط پزشکی لوپوس اریتماتوز سیستمیک، دیابت، بیماری التهابی لگن، سیروز و اختلالات تیروئید می‌توانند باعث خونریزی شدید شوند.

اگر تومورهای فیبرومی ‌باعث درد، خونریزی بیش از حد یا رشد سریع نشوند، ممکن است نیازی به برداشتن نداشته باشند.

متروراژی (خونریزی بین قاعدگی)

متروراژی Metrorrhagia که به آن خونریزی بین قاعدگی، خونریزی غیرطبیعی واژینال یا خونریزی ناکارآمد رحم نیز می‌گویند، خونریزی واژینالی است که خارج از چرخه قاعدگی طبیعی اتفاق می‌افتد. گاهی اوقات خونریزی به دلیل عوامل سبک زندگی مانند استرس، کاهش وزن یا مسافرت رخ می‌دهد، اما می‌تواند به دلیل تغییرات هورمونی، داروها و برخی شرایط سلامتی نیز باشد. این نوع خونریزی می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد که برخی از آنها جدی‌تر از بقیه هستند. نوع درمان به علت و نیازهای خاص فردی که متروراژی را تجربه می‌کند، بستگی دارد.

آمنوره (عدم قاعدگی)

آمنوره Amenorrhea عدم قاعدگی است. دو دسته آمنوره وجود دارد: آمنوره اولیه و آمنوره ثانویه. این اصطلاحات به زمانی که قاعدگی متوقف می‌شود اشاره دارد:

• آمنوره اولیه: زمانی اتفاق می‌افتد که دختری تا سن ۱۶ سالگی شروع به قاعدگی نمی‌کند. دخترانی که در سن ۱۳ سالگی هیچ نشانه‌ای از رشد جنسی (تکامل پستان و موهای ناحیه تناسلی) نشان نمی‌دهند، باید توسط پزشک از نظر بلوغ دیررس و یا سایر شرایط جسمی بررسی شوند. هر دختری که تا سن ۱۵ سالگی پریود نمی‌شود باید از نظر آمنوره اولیه بررسی شود.
• آمنوره ثانویه: آمنوره ثانویه زمانی اتفاق می‌افتد که دوره‌هایی که قبلاً منظم بودند حداقل به مدت ۳ ماه متوقف شوند.

اولیگومنوره (قاعدگی نادر)

الیگومنوره Oligomenorrhea وضعیتی است که در آن سیکل‌های قاعدگی به ندرت اتفاق می‌افتد و یا با فاصله بیش از ۳۵ روز رخ می‌دهند. اختلال الیگومنوره در اوایل نوجوانی بسیار شایع است و معمولاً نشان دهنده یک مشکل پزشکی نیست. جریان کم یا اندک نیز در سال‌های اول پس از قاعدگی و قبل از یائسگی شایع است.

هنگامی‌ که دختران برای اولین بار عادت ماهانه می‌شوند، اغلب ‌برای چندین سال سیکل‌های منظمی ندارند. حتی چرخه‌های سالم در زنان بالغ می‌تواند چند روز از ماه به ماه متفاوت باشد. پریود ممکن است در برخی از زنان هر ۳ هفته یکبار و در برخی دیگر هر ۵ هفته یکبار رخ دهد. جریان نیز متفاوت است و می‌تواند سنگین یا سبک باشد. رد شدن از یک دوره و سپس داشتن یک جریان سنگین ممکن است رخ دهد. الیگومنوره معمولاً به احتمال زیاد به دلیل عدم تخمک گذاری یا سقط جنین است.

هیپومنوره (قاعدگی خفیف)

هیپومنوره یا هایپومنوره Hypomenorrhea، هم چنین به عنوان دوره‌های کوتاه پریودی یا کم شناخته می‌شود، هیپومنوره جریان خون بسیار سبک قاعدگی است. این برعکس پریودهای سنگین یا هیپرمنوره است که به منوراژی معروف است. در برخی از زنان ممکن است خونریزی کمتر در طول دوره قاعدگی طبیعی باشد. جریان خون کمتر ممکن است ژنتیکی باشد و در صورت پرس و جو، ممکن است مشخص شود که مادر و یا خواهر فرد نیز در طول قاعدگی خود جریان خون کم داشته‌اند. بارداری به طور معمول با این نوع کاهش جریان در طول دوره اتفاق می‌افتد. میزان بروز ناباروری در افراد مبتلا به هیپومنوره مانند زنانی است که جریان خون طبیعی دارند.

کاهش جریان قاعدگی یک عارضه جانبی رایج روش‌های پیشگیری از بارداری هورمونی است، مانند قرص‌های ضد بارداری خوراکی، IUD هایی که هورمون‌ها را آزاد می‌کنند (مانند Mirena، یا ایمپلنت‌های هورمونی مانند Depo-Provera) استروژن نسبتاً پایین موجود در اکثر داروهای ضد بارداری هورمونی رشد آندومتر را کاهش می‌دهد، بنابراین اندومتر نسبتاً کمی باقی می‌ماند که در طول قاعدگی ریزش می‌کند. بسیاری از زنان این عارضه جانبی را از مزایای استفاده از داروهای ضد بارداری هورمونی می‌دانند.

توجه کنید در اکثر منابع هیپومنوره را با الیگومنوره یکسان می‌دانند. علل آمنوره و الیگومنوره (پریودهای غایب یا نادر) می‌تواند شامل بارداری، شیردهی، پیشگیری از بارداری هورمونی و یائسگی باشد. پریود نشدن در دوران نوجوانی نیز رایج است، زمانی که ممکن است مدتی طول بکشد تا تخمک گذاری به طور منظم رخ دهد. غیبت مداوم پریود ممکن است به دلیل عوامل زیر باشد:

• بلوغ تاخیری یکی از علل شایع آمنوره اولیه (عدم قاعدگی) تاخیر در بلوغ به دلیل عوامل ژنتیکی است. عدم رشد تخمدان شایع ترین علت آمنوره اولیه است.
• تغییرات هورمونی و بلوغ باعث الیگومنوره (قاعدگی نادر) می‌شود معمولاً توسط دخترانی که تازه شروع به قاعدگی می‌کنند تجربه می‌شود.
• کاهش وزن و اختلالات خوردن: اختلالات خوردن یکی از علل شایع آمنوره در دختران نوجوان است. کاهش وزن شدید و کاهش ذخایر چربی منجر به تغییرات هورمونی می‌شود که شامل سطوح پایین تیروئید (کم کاری تیروئید) و افزایش سطح هورمون استرس (هیپرکورتیزولیسم) می‌شود. این تغییرات باعث کاهش هورمون‌های تولید مثل می‌شود.
• تمرینات ورزشی: آمنوره یا الیگومنوره همراه با فعالیت بدنی شدید ممکن است با استرس و کاهش وزن مرتبط باشد. سندرمی ‌که به عنوان سه گانه ورزشکار زن شناخته می‌شود با تغییرات هورمونی همراه است که با ترکیبی از اختلالات خوردن، آمنوره و استئوپنی (از دست دادن تراکم استخوان که می‌تواند منجر به پوکی استخوان شود) در زنان جوانی که بیش از حد ورزش می‌کنند رخ می‌دهد.
• استرس و اضطراب: استرس فیزیکی و احساسی ممکن است مانع از ترشح هورمون لوتئینیزه شود و باعث آمنوره موقت شود.
• سندرم تخمدان پلی کیستیک PCOS: وضعیتی است که در آن تخمدان‌ها مقادیر زیادی آندروژن (هورمون‌های مردانه) به ویژه تستوسترون تولید می‌کنند. آمنوره یا الیگومنوره در زنان مبتلا به PCOS بسیار شایع است.
• افزایش سطح پرولاکتین (هیپرپرولاکتینمی): پرولاکتین هورمونی است که در غده هیپوفیز تولید می‌شود و رشد پستان و تولید شیر را در ارتباط با بارداری تحریک می‌کند. سطوح بالای پرولاکتین (هیپرپرولاکتینمی) در زنانی که باردار یا شیرده نیستند می‌تواند هورمون‌های گنادوتروپین را کاهش داده و تخمک‌گذاری را مهار کند و در نتیجه باعث آمنوره شود.
• نارسایی زودرس تخمدان POF: تخلیه زودهنگام فولیکول‌ها قبل از ۴۰ سالگی است. در بیشتر موارد، منجر به یائسگی زودرس می‌شود. POF یکی از علل مهم ناباروری است.
• مشکلات ساختاری در برخی موارد، مشکلات ساختاری و یا اسکار در رحم ممکن است از جریان قاعدگی جلوگیری کند. ناهنجاری‌های دستگاه تناسلی مادرزادی نیز ممکن است باعث آمنوره اولیه شود.
• سایر شرایط پزشکی صرع، مشکلات تیروئید، اسپرو سلیاک، سندرم متابولیک و بیماری کوشینگ با آمنوره مرتبط هستند.
• اگر تخمدان‌ها آندروژن (هورمون‌هایی مانند تستوسترون) بیش از حد تولید کنند، یک زن ممکن است ویژگی‌های مردانه پیدا کند. این عدم تعادل تخمدان می‌تواند ناشی از تومور در تخمدان‌ها یا غدد فوق کلیوی یا بیماری تخمدان پلی کیستیک باشد. ویریلیزاسیون ممکن است شامل رشد موهای زائد بدن و صورت، آمنوره (از دست دادن دوره قاعدگی) و تغییر در کانتور بدن باشد.

پلی منوره (خونریزی مکرر)

پلی منوره Polymenorrhea به عنوان پریودهای مکرر، قاعدگی مکرر و یا خونریزی مکرر قاعدگی شناخته می‌شود. پلی منوره یک اختلال قاعدگی است که در آن دوره‌های قاعدگی کوتاه‌تر از ۲۱ روز طول می‌کشد و از این رو قاعدگی بیشتر از حد معمول رخ می‌دهد. سیکل‌ها منظم است و جریان قاعدگی در این وضعیت طبیعی است. به طور معمول، چرخه های قاعدگی ۲۵ تا ۳۰ روز طول می‌کشد و مدت زمان متوسط آن ۲۸ روز است.

پلی منوره معمولاً به دلیل عدم تخمک گذاری، فاز لوتئال ناکافی و یا کوتاه ویا فاز فولیکولار کوتاه ایجاد می‌شود. پلی منوره در بلوغ و نوجوانی به دلیل نابالغی محور هیپوتالاموس- هیپوفیز-گناد (محورHPG) شایع است. چرخه‌های قاعدگی کوتاه‌تر نیز در اوایل دوران پیش از یائسگی (انتقال یائسگی) رایج است، که در طی آن دوره‌های قاعدگی ممکن است ۳ تا ۷ روز بعد از یک فاز فولیکولار کوتاه‌تر کاهش یابد. برخی از اختلالات غدد درون ریز، مانند هیپرپرولاکتینمی، کم کاری تیروئید، پرکاری تیروئید، بیماری کوشینگ و آکرومگالی، فیبروم‌ها می‌توانند باعث ایجاد پلی منوره شوند. پلی منوره ممکن است منجر به کم خونی و کمبود آهن به دلیل از دست دادن خون شود. علاوه بر این، زمانی که پلی منوره به دلیل فاز لوتئال ناکافی و در نتیجه کمبود پروژسترون باشد، ممکن است با افزایش خطر سرطان آندومتر مرتبط باشد.

گاهی اوقات پلی منوره با متروراژی (خونریزی قاعدگی بین دوره‌ها) اشتباه گرفته می‌شود. پلی منوره با منظم بودن چرخه پریود از متروراژی قابل تشخیص است. پلی منوره را می‌توان با الیگومنوره مقایسه کرد، که در آن سیکل‌های قاعدگی بیش از ۳۵ یا ۳۷ روز طول می‌کشد. این بیماری را می‌توان از پلی منوراژی که ترکیبی از پلی منوره و منوراژی (خونریزی شدید قاعدگی) است، متمایز کرد.

سندرم پیش از قاعدگی (PMS)

سندرم پیش از قاعدگی (PMS) مجموعه‌ای از علائم فیزیکی، عاطفی و رفتاری است که در هفته آخر فاز لوتئال (یک هفته قبل از قاعدگی) در اکثر سیکل‌ها رخ می‌دهد. علائم معمولاً حداقل تا روز ۱۳ چرخه شروع نمی‌شوند و در عرض ۴ روز پس از شروع خونریزی برطرف می‌شوند. تغییرات خلق و خو در طول یک سیکل ماهانه نتیجه تغییرات هورمونی است و با وجود اختلالات قاعدگی ممکن است این تغییرات خلق و خو شدید باشد.

زنان ممکن است در هر زمانی در طول سال‌های باروری خود علائم سندرم پیش از قاعدگی را داشته باشند، اما معمولاً در اواخر دهه ۲۰ تا اوایل دهه ۴۰ زندگی خود علائم سندرم پیش از قاعدگی را بیشتر نشان می‌دهند. پس از ایجاد، علائم تا زمان یائسگی نسبتاً ثابت باقی می‌مانند، اگر چه می‌توانند از چرخه‌ای به چرخه دیگر متفاوت باشند.

عوامل خطر در ایجاد اختلالات قاعدگی

سن نقش اساسی در اختلالات قاعدگی دارد. دخترانی که از سن ۱۱ سالگی یا کمتر شروع به قاعدگی می‌کنند، بیشتر در معرض خطر درد شدید، دوره‌های طولانی‌تر و چرخه قاعدگی طولانی‌تر هستند. زنانی که به یائسگی نزدیک می‌شوند (پری یائسگی) نیز ممکن است پریود نشوند. با نزدیک شدن زنان به یائسگی، دوره‌های گاه به گاه خونریزی شدید نیز شایع است. سایر عوامل خطر عبارت هستند از:

• وزن: اضافه وزن یا کم وزنی بیش از حد می‌تواند خطر دیسمنوره (قاعدگی‌های دردناک) و آمنوره (عدم قاعدگی) را افزایش دهد.
• چرخه‌های قاعدگی و جریان: چرخه‌های قاعدگی طولانی‌تر و سنگین‌تر با گرفتگی‌های دردناک همراه است.
• سابقه بارداری: زنانی که تعداد حاملگی‌های بیشتری داشته‌اند در معرض خطر منوراژی هستند. زنانی که هرگز زایمان نکرده‌اند، بیشتر در معرض خطر دیسمنوره هستند، در حالی که زنانی که برای اولین بار در سنین پایین زایمان کرده‌اند، در معرض خطر کمتری هستند.
• سیگار کشیدن: سیگار کشیدن می‌تواند خطر دوره‌های سنگین‌تر را افزایش دهد.
• استرس و اضطراب: استرس فیزیکی و احساسی ممکن است مانع از ترشح هورمون لوتئینیزه شود و باعث آمنوره موقت شود.
• ورزش: تمرینات ورزشی فشرده با قاعدگی دیررس و آمنوره یا الیگومنوره مرتبط است.

سخن آخر

اختلالات قاعدگی مشکلاتی هستند که چرخه قاعدگی طبیعی زنان را تحت تاثیر قرار می‌دهند. آن‌ها شامل گرفتگی‌های دردناک در طول قاعدگی، خونریزی غیرطبیعی شدید و یا نداشتن خونریزی هستند. قاعدگی در سال‌های بین بلوغ و یائسگی اتفاق می‌افتد. طی دوره ماهانه که قاعدگی یا پریود نیز نامیده می‌شود، جریان خون از رحم از طریق دهانه رحم و خارج شدن از طریق واژن رخ می‌دهد.

انواع مختلفی از اختلالات قاعدگی وجود دارد. مشکلات می‌توانند از دوره‌های سنگین و دردناک تا بدون قاعدگی متغیر باشند. تغییرات زیادی در الگوهای قاعدگی وجود دارد، اما به طور کلی خانم‌ها زمانی که دوره‌های قاعدگی کمتر از ۲۱ روز یا بیشتر از ۳ ماه فاصله دارد یا اگر بیش از ۱۰ روز طول بکشد باید نگران باشند. چنین رویدادهایی ممکن است نشان دهنده مشکلات تخمک گذاری یا سایر شرایط پزشکی باشد.