متروپلاستی، خطرات و عوارض آن
رحم با سپتوم زمانی است که رحم توسط غشایی به نام سپتوم به دو قسمت تقسیم می‌شود که گاه به آن رحم جدا شده نیز می‌گویند. این وضعیتی است که در بدو تولد وجود دارد (مادرزادی) و فقط با جراحی متروپلاستی قابل اصلاح است. سپتوم رحم می‌تواند باعث عوارض بارداری و سقط جنین شود. غشاء جدا کننده رحم می‌تواند از نظر طول و ضخامت متفاوت باشد. در این مقاله تیم متخصص پینو بیبی به بررسی این موضوع می‌پردازد، با پینو بیبی همراه باشید.
رحم سپتاته چیست؟
رحم سپتوم‌دار (دیواره دار) یک ناهنجاری مادرزادی است که در آن غشایی از وسط رحم می‌گذرد و آن را به دو قسمت تقسیم می‌کند. این غشاء سپتوم نامیده می‌شود و ضخامت و طول آن در افراد مختلف می‌تواند متفاوت باشد. سپتوم از بالای رحم شروع می‌شود و می‌تواند تا دهانه رحم (پایین رحم) و گاهی اوقات به سمت واژن گسترش یابد و واژن سپتوم‌دار را ایجاد کند. سپتوم یک دیواره فیبری یا عضلانی است که داخل رحم را شکافته و دو حفره (رحم جدا شده) را تشکیل می‌دهد.۲
یک رحم معمولی یک حفره توخالی است و به شکل گلابی وارونه است. با این حال، اگر رحم سپتاته باشد، رحم به جای یک حفره، دو حفره کوچک‌تر دارد. این به این دلیل است که سپتوم به عنوان یک پارتیشن یا مانع در رحم عمل می‌کند. این وضعیت را به عنوان رحم سپتوم‌دار یا سپتوم رحم (Septate Uterus) نیز می‌نامند. رحم سپتوم‌دار می‌تواند در برخی از بانوان علائمی ایجاد کند، اما بیشتر بانوان با این نقص تا زمانی که باردار نشوند یا سقط‌های متعددی را تجربه نکنند، از داشتن رحم جدا شده (رحم سپتاته) آگاه نخواهند شد.
ناهنجاری سپتوم رحم چقدر شایع است؟
موارد ناهنجاری‌های مادرزادی رحم در جمعیت عمومی زنان ۳ تا ۴ درصد گزارش شده است. رحم سپتوم نادر است، اما یکی از شایع‌ترین ناهنجاری‌های رحمی است. تقریباً ۳۵ تا ۹۰ درصد از بی‌نظمی‌های مادرزادی رحم را تشکیل می‌دهد. ناهنجاری‌های مادرزادی رحم در ۴ درصد از افراد دارای رحم رخ می‌دهد. زنانی که دارای رحم سپتاته هستند در معرض خطر سقط مکرر در بارداری هستند.
آیا داشتن رحم سپتوم مضر است؟
داشتن رحم سپتوم لزوماً بد نیست و هیچ گونه عارضه سلامتی طولانی مدتی ایجاد نمی‌کند. با این حال، در زمان بارداری ممکن است خطر سقط جنین را افزایش دهد و یکی از دلایل احتمالی از دست دادن بارداری مکرر در فرد باشد. یک مطالعه نشان می‌دهد که میزان سقط جنین در افرادی که دارای رحم سپتاته هستند حدود ۳۵ درصد است. میزان سقط جنین در افرادی که رحم منظمی دارند حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد است. با این حال، همه افرادی که دارای رحم سپتوم هستند سقط جنین را تجربه نمی‌کنند.
علائم سپتاته رحم چیست؟
اکثر افرادی که دارای رحم سپتاته هستند بدون علامت و اندیکاسیون‌های مشخص هستند. رحم سپتاته معمولاً علائمی برای فرد ایجاد نمی‌کند و فرد تنها زمانی از وضعیت خود آگاه می‌شوند که پزشک شروع به بررسی علت سقط‌های مکرر کند. برخی از علائم بالقوه رحم جدا شده عبارت هستند از:
- اندومتریوز
- سقط مکرر
- ناباروری
- درد لگن
- زایمان زودرس
- پدیده انسداد
- قاعدگی دردناک (دیسمنوره)
چه چیزی باعث سپتوم رحم می‌شود؟
سپتوم رحم یک ناهنجاری مادرزادی است. زمانی که جنین در رحم مادرش در حال رشد بوده است، دو مجرا (که مجرای مولرین یا مولر نامیده می‌شوند) به درستی با هم ترکیب نشدند. در یک رحم معمولی، این دو مجرا با هم ترکیب می‌شوند و حفره رحم را تشکیل می‌دهند. با این حال، اگر رحم سپتوم داشته باشد، دو مجرای مولر با هم ترکیب نمی‌شوند. در عوض، آن‌ها یک غشای بافتی در وسط رحم را ایجاد می‌کنند. این غشاء سپتوم نام دارد و رحم را به دو قسمت تقسیم می‌کند. عدم رشد و توسعه مناسب رحم در دوران جنینی منجر به ناهنجاری‌های شکلی در رحم می‌شود مانند رحم دوشاخ، رحم قلبی شکل، رحم دوتایی و غیره می‌شود.
رحم سپتوم‌دار چگونه بر پریود تأثیر می‌گذارد؟
رحم سپتوم‌دار معمولاً بر دوره‌های قاعدگی تأثیر نمی‌گذارد، اما گاهی اوقات می‌تواند در طول قاعدگی باعث درد‌های قاعدگی شود. با این حال، از آن جایی که این وضعیت از بدو تولد وجود داشته است، ممکن است فرد متوجه نباشد که داشتن چنین سطحی از درد در طول قاعدگی غیرطبیعی است و مربوط به قاعدگی نیست بلکه یک ناهنجاری دیگری است. بنابراین برای شناسایی و افتراق قاعدگی دردناک (دیسمنوره) از ناهنجاری‌های رحم یا واژن باید به پزشک متخصص رجوع کند.
چگونه سپتاته رحم تشخیص داده می‌شود؟
پزشک معمولاً با معاینه لگن فرد بیمار شروع می‌کند. با این حال، تا زمانی که سپتوم به داخل واژن کشیده نشود، معاینه لگن، عمق یا موقعیت سپتوم را نشان نمی‌دهد. در عوض، پزشک از ابزارهای تصویربرداری برای دریافت بهترین تصویر از سپتوم، ضخامت و موقعیت دقیق آن در رحم استفاده می‌کند. دو نوع مختلف رحم جدا شده وجود دارد:
- سپتوم کامل در سرتاسر رحم: سپتوم در تمام طول رحم قرار دارد و دهانه رحم را در بر می‌گیرد. در برخی موارد، می‌تواند از طریق دهانه رحم و به داخل واژن (سپتوم واژن) نیز گسترش یابد.
- سپتوم در قسمتی از رحم: سپتوم تا دهانه رحم امتداد نمی‌یابد.
برای تشخیص سپتوم رحم چه آزمایشاتی انجام می‌شود؟
پزشک سابقه پزشکی بیمار را بررسی می‌کند و یک معاینه کامل لگنی انجام می‌دهد. برای به دست آوردن جزئیات بیشتر و تایید تشخیص، پزشک ممکن است آزمایشاتی را تجویز کند. تست‌های تصویربرداری برای تشخیص دیوار جداکننده در رحم استفاده می‌شود. پزشک به دنبال وجود سپتوم و اندازه این غشاء است. تشخیص سپتوم سخت است زیرا یک قطعه کوچک از بافت است. گاهی اوقات می‌توان آن را با سایر ناهنجاری‌های رحمی مانند رحم دو شاخ اشتباه گرفت. متخصص ممکن است رحم را با موارد زیر معاینه کند:
- سونوگرافی دو بعدی و سه بعدی لگن
- اسکن MRI (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی).
- تشخیص سپتوم رحم
- هیستروسالپنگوگرام
- هیستروسکوپی
- سونو هیستروگرافی انفوزیون سالین (SIS یا SHG)
چگونه می‌توان سپتوم رحم را ترمیم کرد؟
سپتوم رحم همیشه به مداخله جراحی نیاز ندارد و انتظار ممکن است معقول‌تر روش مدیریت این عارضه باشد، زیرا همیشه لازم نیست سپتوم را برداشت. جراحی تنها راه برای برداشتن سپتوم رحم است. این جراحی شامل بریدن یا برداشتن سپتوم است. پس از برداشتن سپتوم، رحم به یک قسمت تبدیل می‌شود و یک حفره رحمی است (مانند یک رحم معمولی).
چه درمان‌هایی برای سپتوم رحم استفاده می‌شود؟
روشی به نام متروپلاستی هیستروسکوپی بیشترین کاربرد را دارد. درمان متداول برای سپتوم رحم یک روش سرپایی است که حدود یک ساعت طول می‌کشد. ابتدا ابزار جراحی از طریق دهانه رحم و داخل رحم وارد می‌شود. سپس سپتوم (بافت تقسیم کننده رحم) بریده شده و از رحم خارج می‌شود. پس از انجام عمل جراحی برای رفع سپتوم رحم، احتمال سقط جنین کاهش می‌یابد.
پس از درمان، بسیاری از افراد حتی پس از چندین بار از دست دادن بارداری قادر به باردار شدن خواهند بود. یک مطالعه نشان داد که میزان بارداری بعد از متروپلاستی هیستروسکوپی حدود ۶۵ درصد است. با این حال، اکثر پزشکان توصیه می‌کنند که بانوان دارای رحم سپتوم، دو ماه پس از عمل جراحی برای شروع باردار شدن صبر کنند.
به این نکته توجه کنید که پسوند مترو Metro و هیستریا Hysteria یاهیستروHystero همگی در علم آناتومی اشاره به رحم (زِهدان) دارد. بنابراین تمامی روش‌های متروپلاستی، هیستروسکوپی و یا هیستروپلاستی همگی اشاره به وجود مشکلی در ناحیه رحم و دهانه رحم دارد. ولی سپتوپلاستی از دو واژه سپتوم Septum به معنی دیوار یا غشاء و واژه پلاسین Plassein به معنی شکل دادن است، ساخته شده و می‌تواند در سایر نقاط بدن که یک سپتوم یا دیواره ایجاد اشکال کرده باشد استفاده شود مثل سپتوم در دیوراه قلب و یا سپتوم در بینی. سپتوپلاستی رحم اشاره به جراحی برای برداشتن سپتوم در این ناحیه را دارد.
هیستروسکوپی رحم چیست؟
هیستروسکوپی به جراح اجازه بازرسی حفره رحم با آندوسکوپی با دسترسی از طریق دهانه رحم است. این امکان تشخیص آسیب‌شناسی داخل رحمی را فراهم می‌کند و به عنوان روشی برای مداخله جراحی عمل می‌کند. جراح در هیستروسکوپی داخل رحم را به منظور تشخیص و درمان علل خونریزی غیرطبیعی بررسی می‌کند. هیستروسکوپی با استفاده از یک هیستروسکوپ انجام می‌شود، در این روش یک لوله فیبر نوری نازک و منعطف برای بررسی دهانه رحم و داخل رحم از طریق واژن وارد بدن بانوان می‌شود. با یک دوربین و یک منبع نوری متصل به انتهای آن امکان مشاهده ساختارهای داخلی فراهم می‌شود برای برداشتن پولیپ، فیبروم و چسبندگی می‌توان از جراحی هیستروسکوپی استفاده کرد.
متروپلاستی رحم چیست؟
متروپلاستی (همچنین متروپلاستی استراسمن، متروپلاستی رحم یا هیستروپلاستی نیز نامیده می‌شود) یک جراحی ترمیمی است که برای ترمیم ناهنجاری‌های مادرزادی رحم، از جمله رحم جدا شده و رحم دو شاخ استفاده می‌شود. این جراحی شامل برداشتن بافت غیرطبیعی جداکننده قرنیه رحم و سپس استفاده از چندین لایه بخیه برای ایجاد یک شکل طبیعی است.
سپتوپلاستی رحم چیست؟
سپتوپلاستی رحم یا متروپلاستی یک روش جراحی است که برای اصلاح سپتوم رحم با استفاده از جراحی هیستروسکوپ جهت ایجاد یک حفره طبیعی رحم استفاده می‌شود. روش سپتوپلاستی رحم معمولاً با هیستروسکوپی همراه است. روش هیستروسکوپی، جراح را قادر می‌سازد تا بدون نیاز به برش بیرونی شکم، اقدامات اصلاحی را در داخل رحم انجام دهد.
روش سپتوپلاستی رحم تحت بیهوشی عمومی یا نخاعی انجام می‌شود و شامل مراحل زیر است:
- پس از گشاد شدن دهانه رحم، هیستروسکوپ از طریق دهانه رحم وارد رحم می‌شود.
- ابزار دیگری نیز برای بریدن و برداشتن سپتوم وارد می‌شود.
- حفره رحم با مایع (دی اکسید کربن و مایعات با ویسکوزیته کم) متسع می‌شود تا ساختارهای داخلی به وضوح دیده شود و کنترل مایع به دقت کنترل می‌شود تا از اضافه بار جلوگیری شود.
- سپس جراح سپتوم را با استفاده از جراحی الکتریکی، میکرو قیچی یا لیزر با کمک تصاویر نمایش داده شده بر روی مانیتور توسط هیستروسکوپ برش می‌دهد.
عوارض درمان سپتوم رحم چیست؟
مانند هر جراحی دیگری، سپتوپلاستی نیز ممکن است خطرات و عوارض خاصی را ایجاد کند، خطرات مربوط به برداشتن سپتوم تقسیم کننده رحم عبارت هستند از:
- خونریزی غیر طبیعی
- عفونت
- سوراخ شدن رحم
- آسیب به دهانه رحم
- درد پس از عمل
- تجمع مایع اضافی
- آسیب به اندام‌های مجاور
- چسبندگی‌های داخل رحمی
- بیماری التهابی لگن
مزایای سپتوپلاستی رحم
برخی از مزایای سپتوپلاستی رحم عبارت هستند از:
- بهبود نرخ تولد زنده
- نرخ بارداری بهبود یافته است
- کاهش میزان سقط جنین
مراقبت و دستورالعمل‌های پس از عمل
افراد که تحت جراحی هیستروسکوپی یا متروپلاستی قرار گرفته‌اند، باید بتوانند مدت کوتاهی پس از عمل به خانه بازگردند. ممکن است بیمار کمی گرفتگی یا درد خفیف را تجربه کند. همچنین ممکن است ترشحات آبکی یا لکه بینی را تجربه کند. ممکن است داروهایی برای کاهش درد و سایر علائم به فرد داده شود. ممکن است به دلیل گازی که برای انبساط حفره رحم استفاده می‌شود، بیمار نفخ داشته باشد که ممکن است به مدت یک روز طول بکشد. حداقل دو هفته بعد از عمل باید از رابطه جنسی خودداری شود. اگر بیمار خونریزی بیش از حد، گرفتگی، لرز، تب، درد لگن یا شکم را تجربه کرد، باید فوراً به پزشک مراجعه کند. برای نظارت بر پیشرفت سلامت بیمار باید یک قرار ویزیت بعدی با پزشک معالج گرفته شود.
آیا بافت سپتوم جدا شده می‌تواند دوباره رشد کند؟
خوشبختانه خیر، سپتوم نمی‌تواند دوباره رشد کند. هنگامی که دو مجرای مولر در دوران جنینی با هم ترکیب نمی‌شوند، سپتوم در رحم رشد می‌کند. هنگامی که با جراحی برداشته شد، بدن نمی‌تواند سپتوم رحم را بازسازی کند.
چگونه می‌توان از سپتوم رحم جلوگیری کرد؟
هیچ کاری نمی‌توان برای جلوگیری از بروز رحم سپتوم‌دار انجام داد. این عارضه مادرزادی است، یعنی فرد با آن متولد شده است. هیچ مدرکی مبنی بر ژنتیکی بودن رحم سپتات وجود ندارد.
آیا می‌توان با سپتاته رحم بارداری طبیعی داشت؟
بله، امکان بارداری طبیعی با رحم جدا (سپتوم‌دار) وجود دارد. با این حال، اگر بانویی با این شرایط باردار است و دارای رحم جدا شده می‌باشد، چندین خطر وجود دارد که باید از آن‌ها آگاه باشد:
- رشد محدود و وزن کم نوزاد هنگام تولد
- سقط جنین
- زایمان زودرس
- نوازد نارس
- بریچ بودن جنین
پزشک این نوع حاملگی را پرخطر در نظر می‌گیرد و رشد کودک را در طول بارداری از نزدیک تحت نظر دارد.
آیا در صورت وجود رحم سپتوم‌دار، سقط جنین رخ می‌دهد؟
احتمال سقط جنین در صورت داشتن رحم سپتوم‌دار و یا هر ناهنجاری دیگر در رحم افزایش می‌یابد. با این حال، بسیاری از افراد حاملگی سالمی را با وجود سپتوم در رحم خود خواهند داشت. داشتن رحم سپتوم معمولاً بر بارداری یا باروری تأثیر نمی‌گذارد.
سپتوم رحم چه تاثیری بر زایمان خواهد داشت؟
نوزادانی که از افراد دارای رحم منفصل (دیواره دار) به دنیا می‌آیند، خطر بیشتری برای قرار گرفتن در وضعیت بریچ دارند. دلیلش این است که جنین به دلیل شکل نامنظمش فضای کمتری برای چرخش با سر پایین دارد. اگر نوزاد بریچ باشد (پاها یا باسن جنین به سمت دهانه رحم مادر است)، معمولاً زایمان سزارین ترجیح داده می‌شود.
آیا در صورت داشتن رحم سپتاته، کودک با نقص مادرزادی به دنیا میآید؟
اگر بانوی باردار دارای دیواره عشایی در رحم است، کودک در معرض خطر بیشتری برای زایمان زودرس (زایمان قبل از هفته ۳۷ بارداری) قرار دارد. اگر کودک خیلی زود به دنیا بیاید، برخی از اندام‌ها و سیستم‌های کودک ممکن است به طور کامل رشد نکنند. این می‌تواند باعث ناتوانی‌های ذهنی یا جسمی مادرزادی شود. با این حال، داشتن رحم سپتوم یا نارس بودن به این معنی نیست که کودک با ناتوانی متولد می‌شود. بسیاری از افرادی که دارای رحم سپتوم هستند، حاملگی سالم و کاملی دارند.
آیا بعد از رفع سپتوم رحم می‌توان باردار شد؟
خوشبختانه بله، پس از برداشتن سپتوم از رحم می‌توان باردار شد. اکثر پزشکان حداقل دو ماه را برای بهبودی از این جراحی قبل از اقدام مجدد به بارداری توصیه می‌کنند.
آیا مخاطراتی برای سلامتی در ارتباط با سپتوم رحم وجود دارد؟
اگر فردی رحم سپتاته دارد ممکن است در معرض خطر ابتلا به اندومتریوز باشد. هیچ خطر دیگری برای سلامتی مرتبط با سپتوم رحم وجود ندارد مگر این که این فرد باردار شود. خطرات سلامتی مرتبط با سپتوم رحم عبارت هستند از:
- سقط جنین (به خصوص در سه ماهه دوم)
- زایمان زودرس
- وزن کم هنگام تولد
- بریچ یا عرضی بودن نوزاد
- افزایش خطر زایمان سزارین
چه زمانی باید به پزشک خود مراجعه کرد؟
اگر فرد باردار است و دارای رحم سپتاته است، در صورت تجربه هر یک از موارد زیر باید با پزشک مشورت کند:
- گرفتگی یا انقباضات لگن
- پاره شدن غشاها
- خونریزی واژن
اگر فردی باردار باشد، احتمال این که هر گونه عارضه سلامتی را تجربه کند نادر است. لازم است تا فرد مبتلا با پزشک در مورد علائم یا نشانه‌ها که باید در صورت داشتن رحم جدا شده مراقب بود، مشورت کند.
در مورد رحم سپتات چه سوالاتی باید از پزشک پرسید؟
اگر بانویی دارای رحم سپتوم است، طبیعی است که سوالاتی در ذهن داشته باشد. برخی از سوالاتی که ممکن است فرد از پزشک بپرسد عبارت هستند از:
- آیا هنوز می‌توان بارداری سالمی داشت؟
- احتمال برای سقط جنین چقدر است؟
- آیا برای اصلاح سپتوم رحم باید جراحی کرد؟
- احتمال برای بارداری موفق بعد از درمان چقدر است؟
- آیا زایمان با وجود رحم سپتوم‌دار پرخطر محسوب می‌شود؟
سخن آخر
اگر برای فرد تشخیص داده شد که دارای رحم سپتاته است، باید در مورد گزینه‌های درمانی با پزشک خود مشورت نماید، پزشک می‌تواند بر اساس سابقه سلامتی در مورد این روش و شانس فرد برای بارداری موفق مشورت کنند. اکثر افرادی که دارای رحم سپتوم هستند، می‌توانند بارداری سالمی داشته باشند.