این مقاله دومین مقاله از سری مجموعه مقالات مونته‌سوری است که در ۵ مقاله به معرفی فعالیت‌های عملی و کاربردی مونته‌سوری جهت پرورش خلاقیت، بالا بردن سطح کارایی، مسئولیت‌پذیری و خلاقیت کودکان می‌پردازد. در این مقاله مجموعه‌ای از فعالیت‌های عملی، حسی، ریاضی و زبانی مخصوص کودکان رده سنی ۳.۵ تا ۴.۵ سال ارائه می‌شود. شما والدین عزیز می‌توانید با کمی خلاقیت دایره این فعالیت‌ها را بسیار گسترده‌تر کنید. فراموش نکنید هدف از انجام این فعالیت‌ها، آموزش انواع مهارت‌ها به روشی شاد و کاربردی به کودکان است. در نظر گرفتن روحیه، علاقه و حوصله کودک برای انجام این فعالیت‌ها، شما والدین و مربیان عزیز را در جهت کسب نتایج مطلوب‌تر یاری خواهد رساند. با تیم متخصص پینو بیبی و فعالیت‌های مونته‌سوری همراه باشید تا کودک توانمندتری داشته باشید.
ماریا مونته‌سوری کیست؟
مبدع روش‌های آموزشی مونته‌سوری، بانوی به همین نام است. ماریا مونته‌سوری (Maria Montessori) یک پزشک ایتالیایی بود که در نظام مردمحور و زیر سلطه دولت فاشیستی موسولینی نتوانست در رشته پزشکی فعالیت کند. او که عاشق کودکان بود برای تعلیم و آموزش کودکان معلول به یک مرکز نگهداری از معلولین رفت. طی آموزش به کودکان دریافت که روش‌های سنتی، خشک و مستبدانه آموزشی باعث دل‌زدگی و فرار کودکان از آموزش و درس می‌شود. با کمک تجربیاتی که خودش از سیستم آموزشی آن روزگار داشت، رفته رفته کوشید تا شیوه‌های آموزشی را مطابق روحیه حساس کودکان تلطیف کند. او همچنین دریافت، مطالب آموزشی و درسی از دنیای واقعی کودکان بسیار فاصله دارد و گویی کودکان در مدارس مجموعه‌ای از مفاهیم انتزاعی را یاد می‌گیرند که با واقعیت بیرونی زندگی آن‌ها فاصله زیادی دارد. مونته‌سوری با کشف این خلا بزرگ، شیوه‌های آموزشی خود را بکار بست و مفاهیم ریاضی، علوم تجربی و … را به مهارت‌های زندگی برای کودکان بدل کرد و در نتیجه تلاش‌های تاثیرگذار خود موفق به دریافت جایزه ارزشمند یونسکو شد.
نکات کلی در خصوص فعالیت‌های مونته‌سوری
در انجام فعالیت‌های مونته‌سوری به نکات کلی زیر توجه داشته باشید:
- از هر فرصتی برای آموزش به کودک بهره ببرید.
- در انجام فعالیت‌های مونته‌سوری به سن کودک توجه داشته باشید. اگر تکرار تمرینات رده سنی کودک برای او کسل‌کننده است فعالیت‌های ساده‌تر رده سنی بعدی را با کودک تمرین کنید. اگر کودک شما مهارت‌های لازم برای انجام فعالیت رده سنی خود را ندارد، تمرینات را ساده کنید و اگر لازم است به فعالیت‌های رده سنی پایین‌تر مراجعه کنید.
- توجه کنید که این فعالیت‌ها هم برای کودکان دختر و هم برای کودکان پسر طراحی شده و کلیه این تمرینات را هر دو دختر و پسر باید انجام دهند و هیچ تمرینی تفکیک جنسیتی ندارد.
- در انجام فعالیت‌ها همواره ایمنی را رعایت کنید و بر فعالیت کودک نظارت داشته باشید.
- کودک را قضاوت نکنید. هرگز او را با دیگران مقایسه نکنید. هر کودکی توانایی‌های خاص خود را دارد.
- سطح توقعات‌تان از کودک را بالاتر از توانایی‌ها و قابلیت کودک در نظر نگیرید. فراموش نکنید بخشی از هوش ارثی است و بخش اکتسابی. به یاد داشته باشید در پروسه تشویق کودک تلاش اوست که مورد تشویق قرار می‌گیرد نه هوش و استعداد او.
- کودک را به خاطر اشتباهاتش تنبیه نکنید. فعالیت‌های مونته‌سوری باید به صورت بازی و کاملاً مفرح و شاد انجام شود.
- کودک را به پرسیدن سوال تشویق کنید و سوالات کودک‌تان را با اشتیاق و علاقه جواب دهید.
- اجازه ندهید کودک ناامید شود. اگر کودک در انجام فعالیت‌ها ناکام است و مرتب شکست می‌خورد شاید فعالیت‌ها برای او مناسب نیست، حتی اگر در رده سنی او باشد، فعالیت ساده‌تر را امتحان کنید، اگر احساس کردید کودک عصبی یا دلسرد شده است با راهنمایی او را به بازی بگردانید مثلاً به او را در رسیدن به جواب کمک کنید.
- فعالیت‌های مونته‌سوری باید به شکل بازی انجام شوند خلاقانه برای هر فعالیت یک نام انتخاب کنید مثلاً «بازی جمع اعداد»، «بازی اسمش چیه»، «بازی سایه‌ها» و ….
- امروزه بسیاری از سایت‌ها و فروشگاه‌های اسباب‌بازی برخی از اسباب‌بازی‌ها را با نام اسباب‌بازی مونته‌سوری عرضه می‌کنند، شما می‌توانید این ابزار را خریداری کنید اما هدف از انجام فعالیت‌های مونته‌سوری آشنایی کودک با وسایل پیرامونش هست. هدف این است که کودک طریقه استفاده از وسایل ساده زندگی را یاد بگیرد و مهارتش را در انجام امور ساده و اولیه زندگی بالا ببرد، بنابراین هر چه این وسایل دم دست‌تر باشد آموزش برای کودک ملموس‌تر است. ضمن این که ممکن است خرید این اسباب‌بازی‌ها برای همه خانواده‌ها میسر و مقدور نباشد اما آنچه در ادامه به عنوان فعالیت‌های مونته‌سوری ارائه می‌شوند با وسایل ساده که در هر خانه‌ای یافت می‌شود قابل انجام است.
هدف از انجام فعالیت‌های مونته‌سوری:
- آمادگی برای آموزش‌های سخت در رده‌های سنی بالاتر
- بررسی تحقق نقاط عطف رشد در سنین مختلف
- معیاری برای سنجش توانایی‌های کودک
- کشف استعدادها و قابلیت‌های بالقوه کودکان
- افزایش تمرکز و پرورش خلاقیت کودکان ۳.۵ تا ۴.۵ سال
- خارج کردن آموزه‌ها از حالت انتزاعی و ملموس کردن آن‌ها
- بالا بردن مهارت دستورزی
- تقویت حواس پنجگانه
- بالا بردن سطح معلومات عمومی
- کسب مهارت در انجام حرکات ظریف
- برقراری ارتباط بین آموزش‌های علمی و فعالیت‌های علمی و زندگی واقعی
- تقویت مهارت‌های عمومی زندگی
- تقویت احساس مسئولیت‌پذیری
- کمک به یافتن مشکلات کم‌توانی و ناتوانی حرکتی و ذهنی در کودکان
تیم متخصص پینو بیبی در سلسله مقالاتی به تشریح برخی فعالیت‌های موثر در مهارت‌آموزی کودک در ۵ رده سنی مختلف پرداخته است. این فعالیت‌ها در چهار شاخه فعالیت‌های زندگی عملی، فعالیت‌های حسی، فعالیت‌های ریاضی و فعالیت‌های زبانی برای رده سنی ۳.۵ تا ۴.۵ سال ارائه شده است. به خاطر داشته باشید برخی از این فعالیت‌ها تکرار فعالیت‌های رده سنی قبلی است و برخی نیز در جهت تکمیل آن‌ها ارائه شده‌اند. امیدواریم با بکارگیری این شیوه‌های عملی و علمی، کودکانی شاد، اندیشمند و کارآمد تربیت نمایید تا آینده درخشانی را برای ایران عزیز رقم بزنند. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص نکات کلی درباره نحوه انجام فعالیت‌های مونته‌سوری، بخش نکات کلی در خصوص فعالیت‌های مونته‌سوری در مقاله اول از این مجموعه را مطالعه بفرمایید.
فعالیت‌های زندگی عملی برای کودکان ۳.۵ تا ۴.۵ ساله
بخشی از فعالیت‌های آموزشی مونته‌سوری مربوط به فعالیت‌های عملی، انجام حرکات یدی و فیزیکی است که باعث می‌شود مهارت کودکان در استفاده از اعضای حرکتی بدن تقویت شود. در ضمن کودکان ضمن تقویت ماهیچه‌ها، فعالیت‌های متناسب با مهارت‌های زندگی خواهند آموخت. فعالیت‌هایی که در ادامه آورده شده مناسب برای کودکان بین ۳.۵ تا ۴.۵ سال است. اگر کودک شما در انجام هر کدام از فعالیت‌ها مشکل خاصی داشت مثلاً قادر نبود قیچی را درست در دست بگیرد و یا نمی‌توانست کلمات را به درستی بیان کند و یا به سختی می‌تواند روی فعالیتی که انجام می‌دهد متمرکز شود، لازم است تا با پزشک متخصص اطفال مشورت شود.
در انجام کلیه این فعالیت‌ها رعایت نکات ایمنی و علاقه کودک به مشارکت مهم‌ترین فاکتورها جهت ادامه و پیگیری فعالیت‌های بعدی است. به علاقه‌مندی‌های کودک توجه کنید و زمان مناسب برای این فعالیت‌ها را انتخاب کنید؛ تایمی که هم شما و هم کودک‌تان انرژی و حوصله انجام فعالیت را داشته باشد.
- شستن ظرف‌ها
- خشک کردن ظروف و مرتب کردن آن‌ها و … که برای کودکان ۲.۵ تا ۳.۵ سال نیز ذکر شد
- شستن میوه‌جات و طریقه ضدعفونی کردن و شستن هر سبزی و میوه را به کودک آموزش دهید. مثلاً برای او توضیح دهید که برای شستن کاهو باید برگ‌های کاهو را از هم جدا کرد و یا برای شستن یک خوشه انگو باید آن را در یک لگن آب غوطه ور کرد و لابه‌لای خوشه را به دقت بررسی نمود تا چیزی لای آن گیر نکرده باشد.
- به کودک نشان دهید چطور اشیا را از قفسه بردارد، آن‌ها را گردگیری کند و با همان دقت سر جایش قرار دهد. بهتر ایت گردگیری اتاق خودش را به او واگذار کنید.
- نشان دهید که چطور اگر غذاها و نان را برای چند روز به حال خود رها کنید، کپک می‌زنند. در هنگام چنین کاری برای کودک توضیح دهید که دست زدن به این کپک و قارچ مضر است و ممکن است برای سلامتی او خطرناک باشد بنابراین باید نان کپک زده را در یک نایلون قرار داد و در آن را محکم بست و داخل سطل مواد زباله خشک انداخت. همچنین به او بیاموزید برای دست زدن به مواد کپک زده از دستکش استفاده کند و بلافاصله دست و صورت خود را با آب و صابون بشویید.
- به کودک خود یک سینی، قیچی کودکانه و نوارهای باریکی از کاغذ که از کارت‌های قدیمی است بدهید تا آن‌ها را به تکه‌های کوچک قیچی کند.
- نشان دهید چگونه وقتی آب حرارت می‌بیند به بخار تبدیل می‌شود و چطور بخار با سرد شدن به مایع بدل می‌شود. برای این کار می‌توانید شیشه‌های پنجره خانه یا اتومبیل را در فصل زمستان به او نشان دهید و در خصوص تغییرات شکل آب برای او توضیح دهید.
- از کودک بخواهید میوه‌های مانند پرتقال، نارنگی یا لیمو را پوست بکند. یک رنده پلاستیکی در اختیار او قرار دهید و از او بخواهید یک هویج یا یک سیب را رنده کند و سپس با آنچه که او رند کرده یک دسر درست کنید و یا آن را در غذا بریزید تا کئژودک احساس کند کار ارزشمندی انجام داده است.
- پاک کردن برنج و جدا کردن سنگ و شالی از برنج
- گرفتن آب لیمو با کمک آب میوه‌گیری دستی
- پودر کردن هل، زنجبیل و … در یک هاون کوچک
- پر کردن ظرف برنج، حبوبات، ادویه و …. به وسیله پیمانه
- چیزهای متفاوت نظیر هویج، سیب، سوزن، کاغذ، یک تکه پارچه، نخ، سنگ و غیره را گردآوری کنید. یک ظرف بزرگ یا سطلی از آب داشته باشید و به کودک اجازه دهید تا دریابد وقتی هر کدام از این اشیا در آب انداخته شود چه اتفاقی می‌افتد. پس از این که کودک تجربه کافی در این فعالیت کسب کرد، با او بنشینید و قبل از انداختن یک شی در آب از او سوال کنید آیا این جسم شناور میماند یا در آب فرو می‌رود.
- کودک خود را در پخت و پز مشارکت دهید. مثلاً مراحل پخت یک غذا را برایش شرح دهید. وقتی غذا می‌پزید، در هر مرحله از او بپرسید چه کاری باید انجام دهید.
- کارهای مثل هم زدن، تکان دادن، سرخ کردن، جوشاندن و … را به او نشان دهید.
- از کودک‌تان بخواهید کارهای ساده‌ای انجام بدهد. مثلاً از او بخواهید مقدار کمی نمک، زردچوبه، پودر فلفل و غیره روی غذایی که در حال درست کردن آن هستید، بریزد.
- موقع صرف غذا به کودک بگویید هر نوع غذایی چه فوایدی برای بدن او دارد. مثلاً نان به او انرژی می‌دهد؛ هویج به دید خوب او کمک می‌کند؛ شیر سبب استحکام استخوان‌ها و دندان‌ها می‌شود و …
- چند نوع سبزی به کودک بدهید و به او نشان دهید چگونه سالاد درست کند.
- به کودک‌تان نشان دهید چطور پنجره‌ها را باز و بسته و قفسه‌ها را قفل و باز کند.
فعالیت‌های حسی برای کودکان ۳.۵ تا ۴.۵ ساله
این فعالیت‌ها برای تقویت حواس پنجگانه کودک بسیار موثر هستند. در انجام این فعالیت‌ها نکات ایمنی را رعایت فرمایید.
- بعد از این که کودک نام پلاستیک، چوب، استیل و … را آموخت از او بخواهید در اتاق به دنبال چیزهایی بگردد که از پلاستیک ساخته شده است. بعد از او بخواهید چیزهایی را که از چوب، استیل و غیره ساخته شده است را شناسایی کند. هر بار یک نوع از اشیا را از او بخواهید.
- وقتی در داخل یا خارج از خانه هستید، یک شی را انتخاب کنید مثل جعبه پلاستیکی، سبد، میز، گل، برگ، کتاب، سنگ و غیره و خصوصیات فیزیکی آن (نظیر رنگ، شکل، بو، دما، بافت، مزه و وزن) را برای کودک شرح دهید. برای مثال رنگ میز قهوه‌ای است. شکلش مستطیل است و بافتش صاف است.
- آهنگ شعرهایی که برای کودک‌تان آشنا است، زمزمه کنید (یا با دهان بسته بخوانید) و از کودک بخواهید آن شعر را شناسایی کند. می‌توانید این کار را به صورت چرخشی انجام دهید و جای‌تان را با کودک عوض کنید.
- آن‌ها را تشویق کنید تا روی سطوح مختلف دست بکشن دمثلاً در پارک روی سطح درختان مختلف دست بکشند و تفاوت آن‌ها را با هم احساس کنند.
- خودتان برای کودک‌تان پازل درست کنید. چند قطعه عکس مناسب از مجله یا روزنامه انتخاب کنید آن‌ها را روی یک مقوا بچسبانید. بعد آن‌ها را به شکل‌های مختلف ببرید. بگذارید کودک‌تان آن‌ها را در کنار هم قرار دهد و هر تصویر را دوباره بسازد. هر پازل را در پاکت جداگانه نگه دارید.
- مقداری رنگ داشته باشید و به کودک‌تان نشان دهید که چگونه با مخلوط کردن رنگ‌های مختلف، رنگ‌های متفاوتی بدست می‌آوریم. این کار حتی می‌توانید با مداد رنگی‌های کودک هم انجام دهید مثلاً یه تکه کاغذ را با مداد ابی، رنگ کنید و سپس با مداد زرد روی بخش آبی را خط‌خطی کنید و به کودک نشان دهید که از ترکیب دو رنگ آبی و زرد می‌توان رنگ سبز ایجاد کرد. وقتی مهارت فرزندتان در این زمینه افزایش یافت درباره پررنگ و کمرنگ بودن رنگ‌ها و تاثیرشان در ایجاد رنگ جدید با او گفتگو کنید. او را تشویق کنید تا رنگ‌های جدید ایجاد کند.
- یک شی ناهموار مانند یک سکه، برگ درخت، یک سینی طرح برجسته و غیره را بردارید و یک کاغذ روی آن بگذارید. حالا از کودک بخواهید به آرامی مداد را روی کاغذ حرکت دهد تا تصویر شی زیر کاغذ نمایان شود. در انجام این فعالیت لازم است تا به کودک کمک کنید و کاغذ را برای کودک نگه دارید تا حرکت نکند.
- چند شی جلوی کودک قرار دهید. از او بخواهید که آن‌ها را بلند کند، وزن آن‌ها را احساس کند و دریابد کدامیک سبک‌تر یا سنگین‌تر است. بعد می‌توانید بازی حدس بزن را انجام بدهید دو شی به او نشان دهید و از او بخواهید حدس بزند کدامیک سبک‌تر و کدامیک سنگین‌تر است.
- از کودک‌تان بخواهید بشقاب‌ها و درپوش را در آشپزخانه از بزرگ به کوچک یا برعکس مرتب کند.
- اشیا مختلفی را گرد آورید که وقتی ضربه می‌خورد صداهای متفاوتی ایجاد کنند. از کودک‌تان بخواهید چشمانش را بندد و شما صدایی با هر یک از آن اشیا ایجاد کنید و از کودک‌تان بخواهید که آن صدا را حدس بزند. از یک کتاب، جعبه پلاستیکی، بشکن زدن، یک لیوان استیل (ریختن آب از لیوانی به لیوان دیگر برای بدست آوردن صدای آب) و غیره استفاده کنید.
- وقتی برق خانه قطع شده است، شمعی در اتاق روشن کنید و بازی سایه‌ها را انجام دهید. به کودک‌تان نشان دهید چگونه با سایه انگشتان سگ، آهو و .. بسازد. به او نشان دهید چطور با حرکت به سمت دیوار و درو شدن از آن سایه بزرگتر و کوچک‌تر می‌شود.
فعالیت‌های ریاضی برای کودکان ۳.۵ تا ۴.۵ ساله
هدف در این رده سنی فقط آشنایی با مفاهیم بسیار ساده و اولیه علوم ریاضی است و نباید توقع داشته باشید کودک بعد از مدتی قادر به شمارش اعداد زیادی باشد یا مقادیر پولی که را دست دارید، درک کند.
- دستوراتی برای اجرا به کودک‌تان بدهید. برای مثال: «۴ تا بپر»، «۹ بار دست بزن به دیوار»، «۵ دفعه بخند»، «هیچی یعنی چند تا شکلات» مفهوم صفر را وارد دایره مفاهیم ریاضی کودک کنید. اگر کودک شما در تمرینات سنین پایین یاد گرفته است تا ۱۰ بشمرد شما می‌توانید مفاهیم اعداد را به او یاد بدهید در غیر اینصورت همچنان روی یاد گرفتن اعداد با او تمرین کنید.
- در این سن شمردن تا ۱۰ کافی نیست و کودک باید بداند ۶ تا توپ چند تا توپ است. یعنی قادر باشد که اشیا را شمارش کند. اگر در رده‌های سنی پایین‌تر با او مفاهیم ریاضی را کار نکردید، بگردید به عقب و تمرینات رده سنی پایین‌تر را ابتدا انجام دهید و سپس به سراغ تمرینات رده سنی مخصوص کودک بیایید.
- تمرینات را کمی پیچیده‌تر کنید. دستورات بیشتری بدهید مثلاً «۴ تا سنگ بیاور»، «۶ تا برگ بیاور»، «۵ تا بشقاب بذار روی میز»، «۴ تا خیاز بشور»، «۲ تا هویج خورد کن». او را تشویق کنید تا هر چه را آورده است، بعد از این که به شما نشان داد سر جایش بگذارد.
- به کودک‌تان ظروفی در اندازه‌های مختلف بدهید و چند چیز مانند گیره سر، عروسک، توپ کوچک، مداد رنگی و غیره در اختیار او قرار دهید. اجازه دهید کودک‌تان تجربه کند و با شمردن دریابد چه تعداد از این وسایل لازم است تا هر ظرفی را پر کند.
- در حالی که برای قدم زدن بیرون می‌روید از کودک‌تان بخواهید تا پلاک خانه‌ها را بخواند. در ابتدا ممکن است کودک‌تان ۱۲ را ۱و ۲ بخواند، او را تشویق کنید و او را تصحیح نکنید و به او نگویید این عدد ۱۲ است.
- وقتی مطمئن شدید کودک اعداد را حتی از روی شکل نوشتاری آن می‌تواند تشخیص دهد می‌توانید به تدریج چند عدد دیگر را به او یاد بدهید .
- کارت‌هایی درست کنید و شماره‌های یک تا ۱۰ را روی آن‌ها بنویسید. ۵۵ سنگ یا تکه چوب از پارک نزدیک خانه جمع‌آوری کنید، بگذارید کودک‌تان کارت‌ها را از یک تا ۱۰ مرتب کند و به تعداد آن‌ها زیر هر کارت سنگ یا تکه چوب بگذارد.
- هنگامی که با کودک‌تان خرید می‌روید، هر زمان که ممکن است به کودک‌تان اجازه دهید پول را به صندوق‌دار بدهد و بقیه پول را پس بیرد.
- وقتی کودک میوه‌ای نظیر پرتقال یا سیب در دست دارد از او بخواهید تعداد پره‌های پرتقال را بشمارد و یا تعداد هسته‌های سیب را بشمارد.
- سوالاتی از کودک خود بپرسید برای مثال بعد از ۵ چه عددی می‌آید، بعد از ۸ چه عددی می‌آید و … یا مثلاً ۱۰ چند تا صفر دارد. عددی مانند ۱۰۰۰۰ را روی یک کاغذ بنویسید و از او بخواهید تعداد صفرهایش را بشمارد. به او توضیح دهید این عدد یک عدد بزرگ است که بعدها مفهوم آن را خواهد فهمید.
- دستوراتی به کودک‌تان بدهید؛ به عنوان مثال: تعداد کشوهای آشپزخانه را بشمارد، تعداد گلدان‌های توی بالکن را بشمارد، به شما بگویید چند عروسک یا ماشین اسباب‌بازی دارد. دقت کنید اگر کودک تعداد زیادی عروسک یا ماشین دارد برای این که کودک سرخورده نشود از او بخواهید مثلاً عروسک‌های پولیشی خود را بشمارد و یا فقط ماشین‌های قرمزش را بشمارد. فراموش نکنید کودک شما فقط تا ۱۰ شماره بلد است، بشمارد.
- اعداد را روی وایت برد یا کاغذ بنویسید و از کودک‌تان بخواهید آن‌ها را بخواند.
- اگر کودک تمایل داشت می‌توانید از کودک بخواهید اعداد را بنویسید و سپس چند عدد را دیکته کنید و بگذارید کودک‌تان آن‌ها را بنویسد.
- یک بازی شروع کنید اعداد را بگویید و اجازه دهید عدد بعدی را کودک‌تان بگویید. مثلاً بگویید یک، کودک‌تان بگویید ۲؛ وقتی به ۱۰ رسیدید بازی را متوقف کنید. وقتی کودک‌تان اعداد بیشتری یاد گرفت می‌توانید تا ۲۰، ۳۰، … این شمارش را ادامه دهید.
- از هر نوع کاری که کودک‌تان انجام می‌دهد قدردانی کنید و او را برای انجام بهتر آن تشویق کنید و تاریخ انجام آن را بنویسید و آن را نگه دارید. مثلا یک کشو از میز تحریرتان را به این کار اختصاص دهید.
- شکل‌های هندسی متفاوتی مثل مثلث یا مربع و غیره بکشید و از کودک‌تان بخواهید داخل آن را با خط‌های مستقیم پر کند.
- اشکال منحنی شکل مثل بیضی و بیضی تخم مرغی شکل، دایره و .. رسم کنید و از کودک‌تان بخواهید که آن را با خطوط منحنی شکل پر کند. در آغاز کودک‌تان خطوطی رسم خواهد کرد که از یکدیگر دور هستند. به تدریج یاد خواهد گرفت چطور خطوطی رسم کند که فاصله‌ای بین آن‌ها کمتر باشد.
فعالیت‌های زبانی برای کودکان ۳.۵ تا ۴.۵ ساله
صحبت کردن و به کا بردن درست لغات و افزایش دایره واژگان از اهداف مهم این فعالیت‌ها هستند.
- کودک را نسبت به آوای حروف آشنا کنید. مثلاً به او بگویید کلماتی که صدای «آ» اول آن‌ها شنیده می‌شود چه کلماتی هستند و این تمرین را برای آواهای دیگر تکرار کنید وقتی کودک مهارت پیدا کرد آن را به بازی «کلمات هم‌صدا» بدل کنید و از کودک بخواهید کلماتی را که مثلاً صدای «ش» دارند را بگوید. یا یک کلمه بگویید و از کودک بخواهید کلمه‌ای را بگویید که با کلمه‌ای شما هم‌صداست. مثلاً شما بگویید «گُل» کودک باید کلمه‌ای با صدای «گ» شروع می‌شود را بگویید مانند «گلدان». اگر کودک در مقابل کلمه «گُل» کلمه «گِل» را نام برد او را بیشتر تشویق کنید تا سعی کند کلمات هم‌قافیه را در ذهنش پرورش دهد.
- بازی سوال کردن را انجام دهید. سوالاتی که مناسب سطح سن کودک است از او بپرسید. برای مثال: «شما چند انگشت داری؟»؛ «کدوم حیوون می‌تونه تخم بذاره؟»، «ما چطور کیک می‌پزیم؟»، «حوله شما چه رنگیه؟»، «پرده‌های اتاق چه رنگیه؟»، «چند تا کمد در خوانه داریم؟»، «چند تا صندلی دور میز غذاخوری هست؟»، «اسم یه حیوون رو بگو که با صدای گ شروع میشه»، «دیشب شام چه غذایی خوردیم» و …..
- بازی «کامل کردن جمله» را انجام دهید. شما جمله‌ای را شروع می‌کنید، مثل: «من دوست دارم ……»، «من دوست دارم برم به ……»، «من می‌خوام ……» و اجاره می‌دهید تا کودک جمله را کامل کند.
- دستورات شفاهی به کودک بدهید. دستوراتی به کودک‌تان بدهید تا انجام دهد. برای مثال: «آهسته قدم بزن»، «سه بار بپر»، «۵ بار تا دم در خونه راه برو و برگرد»، «روی صندلی بنشین»، «صندلی را بلند کن و بدون ایجاد صدا آن را پایین بگذار» و …
- با او بازی «چی می‌بینی» را انجام دهید. به او بگویید من می‌توانم چیزی را در این اتاق ببینم که اسم آن با صدای «ش» شروع می‌شود و از کودک‌تان بپرسید «می‌تونی به من بگی آن چیه؟» با هر صدای که کودک‌تان به آن علاقمند است این کار را ادامه دهید.
- وقتی بیرون از خانه هستید از کودک‌تان بپرسید: «من می‌تونم حیوونی را ببینم که اسمش با صدای «گ» شروع می‌شود. می‌توانی به من بگویی آن چیه؟» و کودک ممکن است دار جواب به «گنجشک» یا «گربه» اشاره کند. این کار با چیزهای دیگری که بیرون می‌بینید ادامه دهید
- از کودک‌تان سوال کنید «می‌تونی اسم چیزی رو بگی که با «ب» شروع میشه؟»، «اسم حیوونی رو بگی که با صدای «ش» شروع می‌شود؟»، «گلی که با صدای «س» شروع میشه و ….» با چیزهایی که به مقولات متفاوتی تعلق دارند این کار را ادامه دهید.
- کلمه‌ای را که با صدای خاصی شروع می‌شود یادآوری کنید برای مثال پیراهن که با «پ» شروع می‌شود. سپس از کودک‌تان بخواهید که چند کلمه که با همان صدا شروع می‌شود را بگوید.
- اجازه دهید کودک‌تان داستان خودش را بگوید و شما آن را بنویسید و برایش بخوانید. وقتی نامه‌ای به دوستان و بستگان می‌نویسید کودک خود را مشارکت دهید اجازه دهید کودک آنچه را می‌خواهد نقل کند و شما نامه را از طرف کودک‌تان بنویسید به تدریج که کودک رشد می‌کند نوشتن نامه را خودش به عهده خواهد گرفت. اجازه دهید که کودک‌تان نامه را به صندوق پست بیاندازد.
- مقالات مفید از روزنامه‌ها و مجلات برای استفاده آینده جمع‌آوری کنید. وقتی روزنامه می‌خوانید کودک‌تان را مشارکت دهید؛ می‌توانید با صدای بلند بخوانید یا برخی مطالب را، که فکر می‌کنید کودک‌تان می‌تواند بفهمد توضیح دهید می‌توانید. حروف مختلف را به او نشان دهید و از او بخواهید آن حروف را تشخیص دهد.
- بازی حافظه را با کودک‌تان انجام دهید. عکسی را به کودک‌تان نشان دهید درباره تمام چیزهایی که در آن می‌بینید، صحبت کنید. بعد آن را کنار بگذارید و از کودک بخواهید تعداد هر چه بیشتری از آنچه را که به خاطر سپرده است، نام ببرد.
- چند شی روی میز بگذارید و اجازه دهید کودک‌تان برای لحظاتی به آن‌ها نگاه کند چشم کودک را ببندید یا بگذارید به پشت برگردد، اشیاء را مخفی کنید یا از او بخواهید به اتاق دیگری برود. سپس بگذارید هر تعداد شی را که می‌تواند به خاطر آورد، نام ببرد.
- چند شی روی میز بگذارید و اجازه دهید برای لحظاتی کودک‌تان آن‌ها را با دقت نگاه کند. سپس از او بخواهید چشمانش را ببندد یکی از آن‌ها را بردارید و در جایی پنهان سازید. از کودک‌تان بخواهید چشمانش را باز کند و بگوید چه چیزی گم شده است با توجه به ظرفیت و توانایی کودک به تدریج می‌توانید تعداد اشیاء را افزایش دهید. همچنین تعداد اشیائی را که می‌خواهید پنهان کنید، به تدریج افزایش دهید.
- برخی از مجلات صفحات مخصوص رگرمی کودکان دارند این صفحات را جمع‌اوری کنید واز کودک بخواهید تا بازی «پیدا کردن تفاوت‌ها» را انجام دهد. توجه کنید که تصاویر نباید خیلی شلوغ باشند و تفاوت‌ها نباید خیلی جزئی باشند. برای انجام این فعالیت سراغ اپلیکیشن‌ها موبایل نروید و سعی کنید تا جایی که می‌توانید کودکان را از بازی با موبایل و تبلت دور نگه دارید. قطعاً استفاده از رایانه و موبایل در این دوران اجتناب‌ناپذیر است اما به صورت هدفمند و بر اساس برنامه از این گونه وسایل اسفاده کنید.
- بعد از این که کودک‌تان به اندازه کافی با بازی شناسایی اشیا کار کرد از یک چشم بند استفاده کنید. از او بپرسید چطور می‌تواند تشخیص دهد که چیزی که در دست دارد، یک توپ، کفش، یک جعبه کبریت یا یک مداد است. این کار به کودک کمک خواهد کرد تا از اصطلاحات توصیفی نظیر بلند، نرم، سخت، نازک، استوانه‌ای و …. استفاده کند.
- می‌توانید درباره اندام‌های داخلی بدن مثل قلب، مغز، ریه، کلیه، نای، مری، معده، روده و … صحبت کنید. همچنین درباه عضلات مفاصل و استخوان‌های مختلف مانند استخوان گونه، دنده، ستون فقرات و …
- به کودک کمک کنید تا استخوان‌ها، سیاهرگ، نای، ستون فقرات، دنده‌هایش و … را لمس و احساس کند. به ضربان قلب یکدیگر و به صداهایی که از معده می‌‌آیند گوش کنید.
- گنجینه لغات کودک‌تان را با نام بردن قسمت‌های مختلف یک ماشین، دوچرخه، موتور سیکلت، رایانه و …. افزایش دهید.
- مرتباً با کودک‌تان به قدم زدن بروید در حین قدم زدن کارهای بسیاری برای انجام دادن وجود دارد. درباره از سمت راست راه رفتن، رنگ‌های مختلف چراغ راهنمایی، قوانین رانندگی، وسایل چرخ‌دار متفاوتی که عبور می‌کنند، صداهای متفاوت، گیاهان و حیوانات مختلفی که سر راه‌تان می‌بینید، گل‌ها، صخره، شن، برج، فروشگاه و …. صحبت کنید.
- وقتی را برای گوش کردن به موسیقی و خواندن آواز با همدیگر صرف کنید در حالی که آواز می‌خوانید و صحبت می‌کنید می‌توانید صداهای یکدیگر را ضبط کنید.
خیلی عالی بود ممنون ☀️☀️چقدر خوب که هدف از هر بازی رو جدا نوشتید