مولتیپل اسکلروزیس (MS) به پوشش محافظ اطراف اعصاب به نام میلین در سیستم عصبی – مرکزی آسیب می‌رساند. این آسیب می‌تواند باعث ضعف عضلانی، تغییرات بینایی، بی‌حسی و مشکلات حافظه شود. در حالی که درمانی برای بیماری ام اس وجود ندارد، گزینه‌های درمانی جانبی می‌توانند به شخص در مدیریت علائم و کند کردن پیشرفت بیماری کمک کنند. با پینو بیبی همراه باشید تا در خصوص این بیماری و شیوه‌های مدیریت آن بیشتر بدانید.
مولتیپل اسکلروزیس چیست؟
مولتیپل اسکلروزیس (MS) یک بیماری خود ایمنی است که بر مغز و نخاع (سیستم عصبی – مرکزی) تأثیر می‌گذارد.
در بیماری ام اس، سیستم ایمنی بدن شما به اشتباه به سلول‌های میلین حمله می‌کند. سلول‌های میلین، پوشش‌های محافظ (غلاف) هستند که اعصاب مغز و نخاع را احاطه کرده‌اند. آسیب غلاف میلین پیام‌ها (سیگنال‌هایی) را که اعصاب شما برای انجام عملکردهایی مانند بینایی، حس و حرکت به سراسر بدن ارسال می‌کنند، قطع می‌کند.
آسیب میلین می‌تواند در مغز، نخاع و اعصابی که عملکر چشم شما را کنترل می‌کند، رخ دهد. هیچ درمانی برای ام اس وجود ندارد، اما درمان جانبی برای کمک به کاهش آسیب مداوم ناشی از آن و کمک به مدیریت علائم در دسترس است.
انواع مولتیپل اسکلروزیس چیست؟
چهار نوع مولتیپل اسکلروزیس وجود دارد که پزشکان از آنها برای توصیف علائم بیمار استفاده می‌کنند، این چهار وضعیت متفاوت باشد:
سندرم ایزوله بالینی (CIS): هنگامی که اولین دوره علائم نشان دهنده ام اس را دارید، اما معیارهای ابتلا به ام اس را ندارید، ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی اغلب آن را به عنوان CIS دسته بندی می‌کنند. التهاب و آسیب میلین باعث علائم شما می‌شود. CIS ممکن است به مولتیپل اسکلروزیس تبدیل شود.
مولتیپل اسکلروزیس عودکننده – فروکش‌کننده (RRMS): این رایج‌ترین راه شروع مولتیپل اسکلروزیس است و تخمین زده می‌شود که ۸۵ درصد از افراد مبتلا به ام اس به این نوع مبتلا هستند. ام اس باعث شعله‌ور شدن (عود حملات) علائم جدید یا قدیمی می‌شود. دوره‌های بهبودی (زمانی که علائم تثبیت می‌شوند یا از بین می‌روند) دنبال می‌شود.
مولتیپل اسکلروزیس پیشرونده ثانویه (SPMS): در بسیاری از موارد، RRMS در نهایت به SPMS تبدیل می‌شود. در مرحله پیشرونده ثانویه مولتیپل اسکلروزیس، آسیب عصبی تجمع یافته و علائم به تدریج بدتر می‌شود. ممکن است هم‌چنان عود برخی از علائم را تجربه کنید، اما دوره‌های بهبودی (زمانی که علائم تثبیت می‌شوند یا از بین می‌روند) احتمال کمتری دارد.
مولتیپل اسکلروزیس پیشرونده اولیه (PPMS): در برخی موارد، علائم ام اس ممکن است به آرامی شروع شود و از همان ابتدا به تدریج بدتر شود، بدون هیچ دوره‌ای از عود یا بهبودی واضح.
سه نوع نادر ام اس عبارت هستند از:
مولتیپل اسکلروزیس تومفاکتیو: مشخصه این نوع ام اس، تشکیل نواحی بزرگ دمیلینه شدن در مغز است که ممکن است شبیه تومورها به نظر برسد. اغلب، نمونه‌ای از بافت مغز برای تمایز آن از سایر مسائل، مانند سرطان‌های مغز، مورد نیاز است.
اسکلروز متحدالمرکز بالو: مشخصه این نوع ام اس ضایعاتی با ظاهر حلقه‌های متحدالمرکز (به شکل هدف) آسیب میلین است که در MRI ظاهر می‌شود که نام این بیماری را به خود اختصاص داده است.
مولتیپل اسکلروزیس نوع ماربورگ: این یک شکل بسیار نادر و تهاجمی ام اس است که با پیشرفت سریع مشخص می‌شود و در صورت عدم درمان ممکن است منجر به مرگ شود.
مولتیپل اسکلروزیس چقدر شایع است؟
مطالعات نشان می‌دهد که تقریباً یک میلیون بزرگسال در ایالات متحده با مولتیپل اسکلروزیس زندگی می‌کنند.
علایم مولتیپل اسکلروزیس و تاثیر آن بر بدن شما
علائم مولتیپل اسکلروزیس روی مغز، نخاع و چشم شما تأثیر می‌گذارد.
علائم اولیه مولتیپل اسکلروزیس چیست؟
علائم و نشانه‌های اولیه ام اس عبارت هستند از:
- تغییراتی در بینایی شما (نوریت بینایی، دوبینی، از دست دادن بینایی).
- ضعف عضلانی (معمولاً یک طرف صورت یا بدن یا زیر کمر شما را درگیر می‌کند).
- بی‌حسی یا احساسات غیرطبیعی (معمولاً یک طرف صورت یا بدن یا زیر کمر شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد).
علائم مولتیپل اسکلروزیس چیست؟
علائم شایع ام اس عبارت هستند از:
- خستگی
- دست و پا چلفتی بودن
- سرگیجه
- مشکل در تنظیم مثانه
- از دست دادن تعادل و هماهنگی
- مشکل در عملکرد شناختی (تفکر، حافظه، تمرکز، یادگیری و قضاوت)
- تغییرات خلق و خوی
- سفتی عضلات و اسپاسم عضلانی (لرزش)
این علائم از فردی به فرد دیگر متفاوت است و ممکن است شدت آن از یک روز به روز دیگر در نوسان باشد. ممکن است تعدادی از این علائم را داشته باشید، اما بعید است که همه آنها را یکجا تجربه کنید.
آیا با وجود بیماری ام اس می‌توان احساس طبیعی و معمولی بودن داشت؟
پیش‌بینی این مسئله می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، زیرا هر کسی «روال عادی زندگی» را به روش خود درک می‌کند. با وجود بیماری ام اس، ممکن است دوره‌هایی از بهبودی داشته باشید که علائم شما از بین می‌رود و بیشتر احساس می‌کنید شبیه خودتان هستید. حتی ممکن است فراموش کنید که مبتلا به ام اس هستید تا زمانی که علائم دوباره شعله‌ور شوند (عود کنند). این احساس نرمال بودن و درجه نرمال بودن می‌تواند بر اساس نوع و مرحله بیماری متفاوت باشد.
چه چیزی باعث ام اس می‌شود؟
دمیلیناسیون یا تخریب میلین باعث مولتیپل اسکلروزیس می‌شود. میلین یک پوشش محافظ (غلاف) در اطراف سلول‌های عصبی (نورون‌ها) در مغز و نخاع است. این پیام‌ها (سیگنال‌ها) را بین مغز و بقیه بدن شما حرکت می‌دهد تا عملکردهایی مانند بینایی، احساس و حرکت را کنترل کنند.
وظیفه سیستم ایمنی بدن شما محافظت از بدن شما در برابر چیزهایی است که می‌تواند به آن آسیب برساند، مانند باکتری‌ها یا ویروس‌ها. با ام اس، سیستم ایمنی شما بیش از حد فعال می‌شود و میلین سالم (و گاهی اوقات سلول‌های عصبی زیر میلین) را به عنوان تهدیدی برای بدن اشتباه می‌گیرد. حمله سیستم ایمنی بدن شما به میلین سالم به آن آسیب می‌رساند. این پدیده، دمیلیناسیون نامیده می‌شود.
در آزمایش تصویربرداری (MRI)، پزشک شما می‌تواند شواهدی از آسیب میلین پیدا کند. آنها ممکن است به آن به عنوان یک اسکار، ضایعه یا پلاک اشاره کنند. در جایی که آسیب میلین وجود دارد، پیام‌ها به راحتی بین سلول‌های عصبی عبور نمی‌کنند، که منجر به ایجاد علائم ام اس می‌شود.
کارشناسان مطمئن نیستند که چرا برخی افراد به ام اس مبتلا می‌شوند. تحقیقات نشان می‌دهد که موارد زیر ممکن است در افزایش خطر ابتلا به ام اس نقش داشته باشد:
- سیگار کشیدن
- قرار گرفتن در معرض سموم، مانند دود دست دوم و آفت کش‌ها
- سطوح پایین ویتامین D
- قرار گرفتن در معرض یک ویروس (ویروس اپشتین بار یا مونونوکلئوز)
- چاقی در دوران کودکی
- استعداد ژنتیکی (فردی در خانواده بیولوژیکی شما این بیماری را دارد یا حامل ژن‌هایی است که منجر به مستعد شدن شما برای ابتلا به این بیماری می‌شود).
عوامل خطر مولتیپل اسکلروزیس چیست؟
اگر:
- بین ۲۰ تا ۴۰ سال هستند.
- اصالتاً اهل اروپای شمالی باشند.
- در بدو تولد به آنها جنسیت زن اختصاص داده می‌شوند.
- ام اس می‌تواند هر کسی را تحت تاثیر قرار دهد. موارد نادرتر می‌تواند کودکان را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
عوارض مولتیپل اسکلروزیس چیست؟
علائم پیشرونده یا بدتر شدن ام اس ممکن است منجر به عوارضی مانند:
- مشکل در راه رفتن بدون کمک
- از دست دادن کنترل روده یا مثانه
- از دست دادن حافظه
- اختلال عملکرد جنسی
- افسردگی و اضطراب
مولتیپل اسکلروزیس چگونه تشخیص داده می‌شود؟
هیچ ابزار تشخیصی واحدی برای تعیین دقیق وضعیت وجود ندارد. در عوض، یک پزشک متخصص، ام اس را پس از معاینه فیزیکی، معاینه عصبی و آزمایش تشخیص می‌دهد. در طول یک معاینه، پزشک شما در مورد علائم و سابقه پزشکی شما اطلاعات بیشتری خواهد گرفت. آزمایش ممکن است شامل آزمایش خون، MRI مغز و نخاع و تجزیه و تحلیل مایع نخاعی شما باشد.
ممکن است قبل از دریافت تشخیص رسمی ام اس زمان ببرد. ممکن است لازم باشد قبل از این که مطمئن شوید چندین ویزیت با پزشک متخصص خود داشته باشید. این به این دلیل اتفاق می‌افتد که علائم ام اس می‌تواند شبیه به چندین بیماری رایج دیگر باشد. در حالی که تاخیر در تشخیص رسمی می‌تواند ناامید کننده باشد، تشخیص درست به پزشک شما کمک می‌کند تا علائم شما را به طور دقیق و موثرتری درمان کند.
چه آزمایش‌هایی مولتیپل اسکلروزیس را تشخیص می‌دهند؟
آزمایشات تشخیصی به پزشک شما کمک می‌کند شرایطی با علائم مشابه ام اس را رد کند. این آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آزمایش خون و آزمایش ادرار
- آزمایش تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
- تست توموگرافی انسجام نوری (OCT)
- پونکسیون کمری، پونکسیون نخاعی یا بذل نخاع (نمونه‌برداری از آب نخاع)
- تست پتانسیل برانگیخته (EP)
چه کسی ام اس را تشخیص می‌دهد؟
اگر پزشک شما مشکوک به ام اس باشد، ممکن است شما را به یک متخصص مغز و اعصاب معرفی کند. متخصص مغز و اعصاب پزشکی است که در درمان شرایطی که بر سیستم عصبی که شامل مغز و نخاع شما می‌شود، تخصص و تبحر دارد.
آیا درمانی برای ام اس وجود دارد؟
در حال حاضر درمانی برای بیماری ام اس وجود ندارد.
مولتیپل اسکلروزیس چگونه درمان می‌شود؟
درمان مولتیپل اسکلروزیس بر به حداقل رساندن آسیب بیشتر، مدیریت علائم و پیشگیری از عوارض تمرکز دارد. برنامه درمانی شما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- داروها جهت مدیریت علائم بیماری ام اس
- درمان فیزیکی، شغلی یا گفتار درمانی
- مشاوره سلامت روان
انواع دیگر مدیریت علائم بر اساس نحوه تأثیر بیماری بر شما متفاوت است. ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- استفاده از عینک یا مصرف دارو برای علائم بینایی
- تحریک عمیق مغز برای اسپاسم عضلانی (لرزش)
- استفاده از وسایل کمک حرکتی مانند عصا، واکر یا ویلچر
- داروهای ضد تشنج یا داروهای ضد اسپاسم (گاباپنتین یا نورتریپتیلین) برای درد
- داروهایی مانند دونپزیل برای علائم شناختی
- درمان‌های جایگزین مانند طب سوزنی و یوگا
اگر بدن شما در بحبوحه حمله ام اس به برخی داروها به خوبی پاسخ ندهد، ممکن است پزشک شما تعویض پلاسما (پلاسمافرزیس) را توصیه کند. این درمان در به حداقل رساندن آسیب ناشی از یک حمله مداوم به جای جلوگیری از حملات اضافی در دراز مدت موثرتر است.
پزشک شما هم چنین می‌تواند در مورد این که آیا کارآزمایی‌های بالینی برای شرکت در آنها در دسترس است یا خیر با شما صحبت کند.
داروهای مولتیپل اسکلروزیس
داروهای مولتیپل اسکلروزیس می‌توانند عود (دوره‌هایی که علائم بدتر می‌شوند یا علائم جدید ایجاد می‌شوند) و ایجاد ضایعات یا اسکارهای جدید را کاهش داده و پیشرفت بیماری را کند نماید. انواع رایج داروها برای بیماری ام اس عبارت هستند از:
- درمان‌های اصلاح کننده بیماری (DMTs): DMTها تعداد دفعات عود را کاهش می‌دهند، پیشرفت ام اس را کاهش می‌دهند و از ایجاد ضایعات جدید در مغز و نخاع جلوگیری می‌کنند. چندین دارو دارای تاییدیه سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) برای درمان طولانی مدت بیماری ام اس هستند.
- داروهای مدیریت عود: برای حملات شدید علائم، کورتیکواستروئیدها (مانند متیل پردنیزولون) با سرکوب سیستم ایمنی بدن به سرعت التهاب را کاهش می‌دهند. این داروها می‌توانند زمان بهبودی شما را پس از حمله تسریع کنند. آنها هم چنین آسیب به غلاف میلین اطراف سلول‌های عصبی شما را کاهش می‌دهند. پزشک شما ممکن است این دارو را از طریق IV (داخل وریدی) به ورید بازوی شما تزریق کند. سایر درمان‌های کوتاه مدت برای حملات شدید شامل درمان با ایمونوگلوبولین IV یا تعویض پلاسما است.
DMT برای ام اس
درمان‌های رایج اصلاح کننده بیماری (DMTs) برای بیماری ام اس و انواع تجویز آن عبارت هستند از:
- تزریق به پوست بیمار: بتا اینترفرون، گلاتیرامر استات یا اواتوموماب
- تزریق در ورید (IV): آلمتوزوماب، ناتالیزوماب، ریتوکسیماب، اوکرلیزوماب یا اوبلیتوکسیماب
- داروهای خوراکی: کلدریبین، دی متیل فومارات، دیروکسیمل فومارات، مونو متیل فومارات، فینگولیمود، سیپونیمود، پونزیمود، اوزانیمود یا تری فلونوماید
- پیوند سلول‌های بنیادی
آیا می‌توان از مولتیپل اسکلروزیس پیشگیری کرد؟
راه شناخته شده‌ای برای پیشگیری از بیماری ام اس وجود ندارد.
چگونه می‌توانم خطر شعله‌ور شدن علائم مولتیپل اسکلروزیس را کاهش دهم؟
درمان‌های اصلاح‌کننده بیماری مؤثرترین راه برای کاهش تعداد عودها (که بدتر شدن علائم یا حملات نیز نامیده می‌شوند) هستند.
پیروی از یک سبک زندگی سالم نیز مهم است. انتخاب‌هایی که می‌کنید می‌تواند به کند کردن پیشرفت بیماری کمک کند. پزشک ممکن است برای سالم ماندن موارد زیر را به شما توصیه کند:
- خوردن وعده‌های غذایی مغذی
- خواب کافی
- شرکت در فعالیت‌های بدنی به طور منظم
- عدم استفاده از محصولات دخانیاتی
کنار آمدن با یک بیماری مزمن می‌تواند از نظر عاطفی چالش برانگیز باشد. بیماری ام اس گاهی اوقات می‌تواند بر خلق و خو و حافظه شما تأثیر بگذارد. کار با یک روانشناس عصبی یا یک ارائه دهنده سلامت روان بخش مهمی از مدیریت طولانی مدت این بیماری است.
چشم انداز مولتیپل اسکلروزیس چیست؟
مولتیپل اسکلروزیس یک بیماری مادام العمر بدون درمان است. با این حال، گزینه‌های درمانی موجود در کمک به مدیریت علائم و به حداقل رساندن دفعات شعله‌ور شدن بیماری بسیار موثر هستند. صرف نظر از درمان، بیماری ام اس می‌تواند منجر به ناتوانی شود و در طول زمان انجام کارهای معمول بدون کمک را دشوار کند. تیم مراقبت شما در دسترس است تا به شما در طول درمان بیماری ام اس کمک کند و اقداماتی را برای جلوگیری از عوارض و بهبود کیفیت زندگی شما انجام دهد.
آیا مولتیپل اسکلروزیس روی امید به زندگی شما تأثیر می‌گذارد؟
شما می‌توانید انتظار داشته باشید که با بیماری ام اس امید به زندگی طبیعی داشته باشید. مطالعات قدیمی نشان داده است که بیماری ام اس می‌تواند تا ۱۰ سال از امید به زندگی شما کم کند، اما پیشرفت در گزینه‌های درمانی به طور قابل توجهی این دیدگاه را بهبود بخشیده است. فقط در موارد بسیار نادر بیماری ام اس کشنده است.
آیا فرد مبتلا به ام اس می‌تواند زندگی عادی داشته باشد؟
بله؛ بیماری ام اس می‌تواند یک بیماری چالش برانگیز برای تشخیص و مدیریت باشد، اما تیم مراقبت شما در هر مرحله به شما کمک می‌کند. علیرغم داشتن یک بیماری بدون درمان، هنوز هم می‌توانید زندگی کامل و فعالی با ام اس داشته باشید. پشتیبانی برای کمک به شما در به حداکثر رساندن عملکرد خود هم از نظر جسمی و هم از نظر ذهنی، از داروها گرفته تا درمان، در دسترس است. حتی گروه‌های پشتیبانی وجود دارند که می‌توانید به آنها ملحق شوید تا به شما کمک کنند با افرادی که تجربه مشابهی دارند ارتباط برقرار کنید.
چه زمانی باید به یک ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی مراجعه کنم؟
در صورت تجربه موارد زیر باید با یک پزشک تماس بگیرید:
- احساس حساسیت بیش از حد به گرما
- احساس بی‌ثباتی یا عدم تعادل
- مشکل در به خاطر سپردن چیزها
- بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن، به خصوص در بازوها یا پاها
- تغییرات ناگهانی بینایی
- ضعف در بازوها یا پاها
اگر ام اس دارید و علائم جدید یا بدتر شده‌ای را تجربه می‌کنید، به پزشک خود اطلاع دهید.
چه سوالاتی باید از ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود بپرسم؟
ممکن است بخواهید از ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود بپرسید:
- چه نوع درمانی را توصیه می‌کنید؟
- هر چند وقت یک بار باید در جلسات فیزیوتراپی شرکت کنم؟
- آیا داروهایی که تجویز کرده‌اید عوارض جانبی دارد؟
- چه زمانی و چند وقت یکبار باید داروها را مصرف کنم؟
- به چه علائمی باید توجه کنم؟
- آیا می‌توانید در مورد چگونگی حفظ سلامتی توصیه‌هایی را ارائه کنید؟
- آیا می‌توانید یک گروه پشتیبانی یا حمایتی را معرفی کنید؟
سخن آخر
بیماری مولتیپل اسکلروزیس (MS) یک وضعیت مخرب است. علائم ممکن است بدون هیچ اطلاعی تشدید یا بدتر شوند. بیماری ام اس هم چنین می‌تواند در صورت از دست دادن تعادل، احتمال آسیب رساندن به خود را افزایش دهد. یک ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی می‌تواند به شما در مدیریت این وضعیت کمک کند تا بتوانید با خیال راحت به روال عادی زندگی خود بازگردید. ممکن است لازم باشد سبک زندگی خود را با پیشرفت بیماری تطبیق دهید، مانند استفاده از وسایل حرکتی یا عینک زدن. اما اکثر افراد مبتلا به ام اس با حمایت تیم مراقبتی خود زندگی کامل و فعالی دارند. اگر در مورد گزینه‌های درمانی خود یا علائم یا عوارضی که باید به آنها توجه کنید، سؤالی دارید به پزشک خود اطلاع دهید.