برخی انواع بیماری‌ها از طریق برقراری رابطه جنسی ایجاد می‌شوند این گونه بیماری‌ها را بیماری‌های مقاربتی می‌گویند. یک نوع از این بیماری‌ها، عفونت مایکوپلاسما ژنیتالیوم است. عامل بروز این بیماری یک نوع خاص از باکتری است که نسبت به برخی انواع آنتی بیوتیک‌ها مقاوم است لذا درمان این بیماری باید با تجویز و مصرف انواع خاصی از آنتی‌بیوتیک انجام شود. تیم متخصص پینو بیبی اطلاعات کاملی را در خصوص این بیماری مقاربتی گردآوری کرده است. در این مقاله به معرفی بیماری، علل بروز، علائم، عوارض، روش‌های پیشگیری و درمان عفونت مایکوپلاسما ژنیتالیوم خواهیم پرداخت.
عفونت مایکوپلاسما ژنیتالیوم چیست؟
عفونت مایکوپلاسما ژنیتالیوم یک بیماری آمیزشی در زنان و مردان محسوب می‌شود. بیماری‌های مقاربتی Venereal Disease یا عفونت‌های منتقله آمیزشی Sexually Transmitted Disease یک نام کلی برای بیماری‌های مختلفی است که از طریق انواع روش‌های آمیزش جنسی، آمیزش جنسی دهانی، آمیزش مهبلی و آمیزش معقدی انتقال پیدا می‌کنند. برخی از این بیماری‌های مقاربتی از روش‌های غیرجنسی نیز منتقل می‌شوند، برای مثال از طریق سرنگ مشترک در معتادان تزریقی یا در زمان وضع حمل و دوران شیردهی از مادر به نوزاد. برخی از این بیماری‌های آمیزشی علایم و نشانه دارند و برخی بدون نشانه هستند و مدتی در حالت نهفته (کمون) باقی می‌مانند و همین موضوع عاملی برای انتقال به دیگران و شیوع گسترده آن‌ها خواهد بود. در هر صورت تمام موارد بیماری‌های آمیزشی در اثر رشد و نمو یک میکروارگانیسم به وجود می‌آید که این میکروارگانیسم‌ها می‌توانند قارچی، باکتریایی و یا ویروسی باشند. عامل بیماری مقاربتی هرچه باشد قابلیت سرایت به فرد دیگر را دارد. یکی از این علل بیماری‌های مقاربتی باکتری مایکوپلاسماژنیتالیوم می‌باشد در ادامه به معرفی و شناخت این باکتری که مولد بیماری مقاربتی است؛ می‌پردازیم.
مایکوپلاسما ژنیتالیوم چیست؟
باکتری مایکوپلاسما ژنیتالیوم Mgen بسیار ریز است زیرا این باکتری فاقد دیواره سلولی بر روی غشاء خود می‌باشد. نداشتن دیواره سلولی باعث مقاوم شدن این باکتری‌ها در برابر آنتی‌بیوتیک‌های مانند پنی‌سیلین‌ها می‌شود زیرا این آنتی‌بیوتیک بر روی دیواره سلولی باکتری‌ها اثر می‌گذارد. این باکتری باعث ایجاد عفونت مقاربتی می‌شود. این عفونت در زنان باعث عفونت در دهانه رحم یا گردن رحم می‌شود و در مردان در داخل آلت تناسلی مردانه (مجرای ادرار) یا رکتوم (راست‌روده) این باکتری دیده می‌شود. ادامه روند عفونت در زنان باعث التهاب دهانه رحم، زایمان زودرس، سقط خود به خودی و ناباروری (نازایی) می‌شود. که در نهایت منجر به ایجاد بیماری التهاب لگن و سرویسیت رحم می‌شود. عفونت حاصل از این باکتری در مجرای ادرار منجر به اورتریت می‌شود که در هر دو جنس (زنان و مردان) گزارش شده است.
نحوه انتقال مایکوپلاسما ژنیتالیوم چگونه است؟
نحوه انتقال مایکوپلاسما ژنیتالیوم از طریق معقدی بدون کاندوم و یا واژینال بدون کاندوم است. هنوز اطلاعاتی در مورد انتقال مایکوپلاسماژنیتالیوم از طریق رابطه دهانی منتشر نشده است، اما بهتر است اگر فردی مشکوک به عفونت مایکوپلاسماژنیتالیوم است یا از کاندوم استفاده کند و یا رابطه دهانی را کنار بگذارد. حتی اگر علامتی در فرد مبتلا به مایکوپلاسماژنیتالیوم مشاهده نگردد باز هم امکان انتقال این عفونت به دیگران است.
راه‌های کاهش ابتلا به مایکوپلاسما ژنیتالیوم
در بیماری‌های مقاربتی اولین راهکار برای کاهش انتقال بیماری، قطع رابطه با شرکای جنسی متعدد و حتی یک شریک جنسی واحد است. بهتر است فرد داشتن هر گونه رابطه معقدی و واژینال را ترک کند و اگر رابطه تک همسری دارد تا حد ممکن میزان و مدت رابطه را کاهش دهد و استفاده از کاندوم در هر رابطه جنسی معقدی یا واژینال توصیه می‌گردد. از آنجا که شرایط دستگاه تناسلی زنان یعنی رطوبت، دما برای رشد اکثر میکروارگانسیم‌ها مناسب است، ابتلا به یک بیماری در ناحیه تناسلی محیط را برای بروز سایر عفونت‌ها نیز مساعد می‌کند. باکتری‌های که تا قبل از این بیماری‌زا نبودند در شرایط عفونی فرصت را مناسب دیده و شروع به رشد و تکثیر کرده و باعث بروز عفونت جدید می‌شوند. لذا زنان باید بیشتر از مردان مراقب عفونت‌های ایجاد شده باشند به خصوص که سلامت آن‌ها به سلامت جنین و یا نوزادشان گره خورده است.
علائم و نشانه‌های مایکوپلاسما ژنیتالیوم
همانطور که در مطالب بالا ذکر شد این عفونت در هر دو جنس یعنی زنان و مردان دیده می‌شود. بنابراین به تفکیک جنسیت علائم و نشانه‌های عفونت مایکوپلاسما ژنیتالیوم مورد بررسی قرار می‌گیرد. افراد مبتلا به عفونت مایکوپلاسما ژنیتالیوم اغلب هیچ علامت یا نشانهی خاصی را نشان نمی‌دهند. اما عفونت آمیزشی ناشی از مایکوپلاسما ژنیتالیوم می‌تواند منجر به بیماری‌های دیگری شود.
- علائم در مردان
مایکوپلاسما ژنیتالیوم در مردان باعث اورتریت (التهاب مجرای ادرار) علامت‌دار و بدون علامت می‌شود. همانطور که می‌دانید مجرای ادرار و مجرای خروج منی مشترک است، بنابراین عفونت در آلت تناسلی مردانه منجر به عفونت در مجرای ادرار نیز می‌شود. بنابراین علائم اورتریت ناشی از مایکوپلاسما ژنیتالیوم را می‌توان بررسی نمود که عبارت هستند از:
- سوزش در زمان خروج ادرار
- خارش مجرای ادرار
- ترشحات آبکی از آلت تناسلی
- ترشحات چرکی و یا مخاط چرکی از مجرای ادرار
در زمان معاینه مجرای ادرار در آقایان، اغلب ترشحات در مجرای ادرار دیده می‌شود. با این حال، ترشح می‌تواند خیلی مشهود نباشد. گاه ایجاد فشار و ماساژ بر روی آلت تناسلی مردانه، جهت خروج ترشحات و بررسی آن ضروری است.
- علائم در زنان
در بانوان، همانطور که در بخش‌های بالاتر ذکر شد، مایکوپلاسما ژنیتالیوم باعث التهاب دهانه رحم یا سرویسیت و بیماری التهاب لگن می‌شود، اما افراد مبتلا به سرویسیت ناشی از مایکوپلاسما ژنیتالیوم اغلب علامت مشخصی را نشان نمی‌دهند.
- سرویسیت ناشی از مایکوپلاسما ژنیتالیوم در صورت وجود دارای علائمی نظیر:
- ترشحات واژن
- خارش واژن
- سوزش در زمان خروج ادرار
- احساس ناراحتی در ناحیه لگن و زیر ناف
- علائم بالینی مرتبط با التهاب دهانه رحم ناشی از مایکوپلاسما ژنیتالیوم عبارت هستند از:
- ترشحات چرکی و یا مخاط چرکی دهانه رحم
- شکنندگی دهانه رحم (زخم دهانه رحم)
- علائم بیماری التهابی لگن ناشی از مایکوپلاسما ژنیتالیوم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- درد لگنی خفیف تا شدید
- درد شکم
- ترشحات غیرطبیعی واژن یا خونریزی
احتمال ایجاد عفونت مایکوپلاسما ژنیتالیوم
دانشمندان و پژوهشگران از دهه ۱۹۸۰ میلادی در مورد باکتری مایکوپلاسما ژنیتالیوم اطلاعات داشتند و این باکتری را می‌شناختند. اما در مورد میزان شیوع و انتشار آن تحقیقاتی صورت نگرفته بود. اخیراً در طی یک مطالعه میزان انتشار آن یک از هر صد نفر بزرگسال گزارش کرده‌اند. پژوهش‌ها حاکی از آن است که یک تا ۲۶ درصد از مردانی که با همجنس خود رابطه جنسی دارند و نیز ۳ درصد از زنانی که مبتلا به عفونت رکتومی (راست روده) هستند به عفونت مایکوپلاسما ژنیتالیومی نیز دچار می‌شوند. عفونت‌های رکتومی (راست روده) اغلب بدون علامت هستند. برخی افراد دارای عفونت حلقی ناشی از مایکوپلاسما ژنیتالیوم هستند. اما گاه علائم و نشانه‌ای مشاهده نمی‌گردد.
از این رو توصیه می‌گردد اگر شریک جنسی دارای یک عفونت مقاربتی است حتماً با پزشک مشورت شود و در رابطه با راه‌های انتقال، میزان انتقال و راه‌های درمان آن راهنمایی لازم و دستورالعمل‌های پیشگیری دریافت شود.
علامت مشترک عفونت‌های آمیزشی (مقاربتی) اکثراً شامل بروز یک زخم غیرعادی، ترشحات با بوی تند یا بدبو، احساس سوزش به هنگام دفع ادرار، درد یا خونریزی بعد از انجام رابطه جنسی و در زنان خونریزی‌های بین پریودی هستند.
روش تشخیص مایکوپلاسما ژنیتالیوم
با ارائه نمونه ادرار به آزمایشگاه و کشت ادرار به تشخیص وجود باکتری اقدام می‌شود. گاه نمونه برداری با گوش پاک‌کن یا سوآپ از واژن یا دهانه رحم انجام می‌شود. البته نمونه از واژن بهتر می‌باشد.
در آقایان تشخیص مایکوپلاسما ژنیتالیوم با استفاده ادرار و آزمایش تقویت نوکلئیک اسید می‌باشد.
عوارض ناشی از بیماری مایکوپلاسما ژنیتالیوم چیست؟
همانطور که گفته شد مایکوپلاسما ژنیتالیوم در مردان باعث اورتریت (التهاب مجرای ادرار) با علامت یا بدون علامت می‌شود. در مورد این که آیا این عفونت باعث ناباروری در مردان می‌شود؛ اطلاعات کافی در دسترس نیست.
اما در بانوان عفونت ناشی از مایکوپلاسما ژنیتالیوم با بیماری‌های التهاب دهانه رحم، التهاب لگن، زایمان زودرس، سقط خود به خودی جنین و ناباروی مرتبط می‌شود. پژوهش‌ها نشان می‌دهد در بانوان آلوده با این باکتری احتمال بروز بیماری‌های فوق تقریباً دو برابر است.
چون ابتلا به مایکوپلاسما ژنیتالیوم اغلب بدون علامت است لذا میزان بیماری و عفونت ناشی از آن نیز قابل تخمین و بررسی نیست زیرا بیشتر افراد از وجود آن بی‌اطلاع هستند.
حتی بیماری‌های که در ادامه ابتلا به مایکوپلاسما ژنیتالیوم حادث می‌شود مثلاً التهاب لگن را نمی‌توان یک کلید شناسایی برای ابتلا به این باکتری دانست زیرا بررسی‌ها نشان می‌دهد بیماری التهاب لگن در زنان می‌تواند به علل مختلف بروز کند. از طرفی میزان وجود مایکوپلاسماژنیتالیوم در زنانی که به بیماری التهاب لگن دچار هستند در دهانه رحم بیشتر دیده می‌شود نسبت به زنانی که بیماری التهاب لگن ندارند. در زنان همجنس‌گرا که نابارور و عقیم هستند شیوع مایکوپلاسما ژنیتالیوم بیشتر است.
درمان مایکوپلاسماژنیتالیوم
درمان با آنتی‌بیوتیک می‌تواند به رفع این عفونت کمک کند. دوره درمان حتماً باید کامل شود. حتماً شریک جنسی فرد مبتلا نیز باید آزمایش دهد تا در صورت وجود مایکوپلاسما ژنیتالیوم جهت درمان به پزشک رجوع کند. درمان درست و کامل باعث برطرف شدن این عفونت شده و از بروز مشکلات آتی که به دنبال این عفونت ایجاد می‌شود جلوگیری می‌کند. البته باید این نکته را مد نظر داشت که آسیب‌های که در اثر این عفونت حادث می‌شود حتی در صورت درمان مایکوپلاسما ژنیتانیوم باقی می‌ماند و از بین نمی‌رود. چنان‌چه علائم بعد از گذشت چند روز بعد از دوره تعیین شده هنوز بهبود نیافت لازم است تا فرد مبتلا مجدداً به پزشک مراجعه کند. درمان با آنتی بیوتیک‌ها یک درمان دو مرحله‌ای متوالی با داکسی سایکلین و به علاوه موکسی فلوکساسین یا آزیترومایسین است. توجه نمایید که این عفونت به هیچ عنوان با پنی‌سیلین درمان نمی‌شود زیرا پنی‌سیلین با تخریب دیواره سلولی میکروب را از بین می‌برد و این باکتری فاقد دیواره سلولی است، بنابراین پنی‌سیلین بر آن اثر ندارد.
چند وقت بعد از درمان مایکوپلاسماژنیتالیوم دوباره می‌توان رابطه جنسی داشت؟
برخی از پزشکان اعتقاد دارند هفت روز بعد از دریافت داروها می‌توان با استفاده از کاندوم اقدام به انجام رابطه جنسی نمود. اما برخی از پزشکان معتقد هستند که شروع مجدد رابطه جنسی تا درمان کامل و از بین رفتن علائم مایکوپلاسماژنیتالیوم باید متوقف شود. قبل از انجام مجدد رابطه بهتر است یک آزمایش تشخیصی جهت اطمینان از بهبود کامل انجام گیرد. باید توجه کنید که امکان ابتلا دوباره به مایکوپلاسما ژنیتالیوم وجود دارد. به خصوص اگر رابطه معقدی و واژینال بدون کاندوم با فرد مبتلا به مایکوپلاسماژنیتالیوم رخ دهد.
عوارض عدم درمان مایکوپلاسماژنیتالیوم
چنان‌چه فرد در درمان این عفونت اهمال بورزد مشکلات جدی و دائمی در زنان ایجاد می‌شود برای مثال التهاب لگنی که به خاطر عفونت مایکوپلاسماژنیتالیوم ایجاد می‌شود و این التهاب لگنی عوارضی چون:
- تشکیل اسکار (زخم) که باعث انسداد لوله‌های رحمی می‌شود.
- بارداری خارج رحمی
- درد طولانی مدت در ناحیه لگن یا شکم
- ناباروری
در بانوان باردار در صورت ابتلا به مایکوپلاسماژنیتالیوم ممکن است زایمان زودرس یا سقط جنین و از دست دادن بارداری رخ دهد.
در مورد آقایان هنوز مطالعاتی در مورد اثرات و مشکلات طولانی مدت جسمی که به خاطر ابتلا به مایکوپلاسما ژنیتالیوم رخ می‌دهد، صورت نگرفته است.
خطرات مایکوپلاسما ژنیتالیوم برای جنین
همانطور که بیان شد مایکوپلاسما ژنیتالیوم در زنان اغلب سبب اورتریت، سرویسیت، واژینیت و اندومتریت حاد می‌شود. وقتی جنین از کانال زایمان در حال عبور است، این باکتری‌ها وارد دستگاه تنفسی نوزاد شده و باعث ایجاد پنومونی (ذات الریه)، مننژیت و مرگ در نوزادان می‌گردند. هم‌چنین مایکوپلاسماژنیتالیوم می‌توانند در طول دوران حاملگی با عبور از جفت خود را به جنین رسانده و سبب سپسیس (مسمومیت خونی) شود و که به دنبال آن عفونت داخل رحمی بروز پیدا می‌کند.