گویی باردار بودن به اندازه کافی خسته کننده و طاقت فرسا نیست، گاهی اوقات مادران آینده علائم بسیار غیر منتظره ای را به خصوص در چند ماه آخر بارداری تجربه می‌کنند. برای مثال بی حسی دست و پا در بارداری را در نظر بگیرید. برخی از زنان باردار در اواخر بارداری احساس سوزن سوزن شدن یا بی حسی در دست‌ها، انگشتان، پاها، پشت یا باسن خود خواهند داشت.
این علائم نه تنها ممکن است آزار دهنده و گاهی بسیار ناراحت کننده شوند، بلکه ممکن است باعث شوند از خود بپرسید که “اینجا دقیقاً چه خبر است؟”
علائم
در ادامه شایع ترین علائم گزگز کردن و بی حسی دست و پا در بارداری را توضیح خواهیم داد:
- شدید شدن علائم هنگام بیدار شدن از خواب، در نیمه شب یا هنگام انجام حرکات خاصی با بدن
- احساس سوزن سوزن شدن، از دست دادن حس یا سوزش گر گرفتگی یا سوزن سوزن شدن که با درد همراه است.
- با افزایش وزن و احتباس مایعات، علائم در اواسط یا انتهای بارداری ظاهر می‌شود.
دلایل
هورمون‌ها و همچنین تغییرات طبیعی بدنی را که در دوران بارداری تجربه می‌کنید مقصر بی حسی و گزگز دست و پا در بارداری هستند. به مرور زمان که بارداری شما جلو می‌رود، بدن شما هورمون ریلکسین بیش‌تری تولید می‌کند که به رباط‌های شما این توانایی را می‌دهد که در طول بارداری و زایمان کشیده شوند.
با این حال، ریلکسین بیش‌تر همچنین باعث می‌شود که وضعیت بدن و مرکز ثقل شما تغییر کند. در نتیجه، اعصاب شما ممکن است تحت فشار قرار بگیرند و باعث تیر کشیدن و گزگز کردن پاها، ران‌ها، پشت و باسن شما شوند.
به طور مشابه، به مرور که رحم شما سنگین‌تر و پرتر می‌شود، فشار غیر عادی بر عضلات، رباط‌ها و اعصاب شما وارد می‌کند که می‌تواند باعث احساس بی‌حسی و گزگز شود.
در حوالی سه ماهه دوم و سوم بارداری، تورم دست‌ها و پاها به دلیل احتباس آب شایع است. این تورم می‌تواند باعث احساس بی حسی و گزگز در اندام‌های شما شود و همچنین ممکن است بر اعصاب مچ دست، پشت، پاها، ران‌ها و باسن فشار وارد کند.
دست‌ها و انگشتان
تجربه بی حسی و سوزن سوزن شدن در دست‌ها و انگشتان، به خصوص با جلو رفتن بارداری، غیر عادی نیست. برای برخی از زنان، این مایع اضافی به عصب مدیان مچ دست فشار می‌آورد و باعث سندرم تونل کارپال می‌شود.
سندرم تونل کارپال در بارداری
سندرم تونل کارپال در دوران بارداری بسیار رایج است؛ به طوری که در ۳۱٪ تا ۶۲٪ از زنان باردار تشخیص داده می‌شود. علل ایجاد سندرم تونل کارپال در بارداری شامل احتباس مایعات، افزایش وزن و نوسانات هورمونی مادر باردار است.
بیش‌تر موارد سندرم تونل کارپال در چند ماه آخر بارداری رخ می‌دهند؛ اما اگر در حاملگی‌های قبلی خود، سندرم تونل کارپال را تجربه کرده‌اید یا آن را در خارج از بارداری تجربه کرده‌اید، علائم شما ممکن است زودتر ظاهر شوند. اما به طور کلی این نشانه‌ها معمولاً در دست غالب شما قوی تر هستند.
در سندرم تونل کارپال، ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:
- احساس سوزش در دست، مچ دست و بازو
- مشکل در گرفتن اشیا
- درد در دست، مچ دست و انگشتان
- احساس سوزن و سوزن شدن در انگشتان و دستان
- بی حسی در انگشتان، به ویژه انگشتان شست، اشاره و وسط
- پخش شدن درد در شانه، گردن و بازو
- تورم در دست و انگشتان
پاها، پشت و باسن
تجربه کمر درد در دوران بارداری معمول است و گاهی اوقات این درد به پاها و باسن شما کشیده می‌شود؛ به خصوص اگر به اعصاب شما فشار وارد شود. بی حسی و گزگز کردن پاها، پشت و باسن در دوران بارداری معمولاً به دلایل زیر اتفاق می‌افتد:
- احتباس مایع
- هورمون‌هایی مانند ریلکسین که باعث شل شدن رباط های شما می‌شود
- فشار ناشی از رحم در حال رشد و فشرده شدن اندام‌های شما
- افزایش وزن
تمام این فشارها، شل شدن رباط ها، وزن اضافی و احتباس مایعات می‌تواند یک ضربه واقعی را به بدن شما بزند. ماهیچه‌های شما ممکن است ضعیف یا کشیده شوند و وضعیت بدن شما ممکن است تغییر کند.
اگر متوجه شدید که بیش‌تر به جلو یا عقب خم می‌شوید، عضلات پشت شما باید سخت‌تر کار کنند که می‌تواند منجر به درد و گرفتگی شود. همچنین در دوران بارداری در مقابل آسیب‌های کمر مرتبط با ورزش آسیب پذیرتر هستید.
بسیاری از زنان در دوران بارداری نیز به دلیل هورمون ریلکسین دچار بیش تحرکی در مفاصل خود می‌شوند. مشکل این است که تمام این باز شدن و تحرک می‌تواند باعث بی‌ثباتی در بدن شما شود و منجر به ایجاد درد شدید، حساسیت، بی‌حسی و گزگز در قسمت پایین کمر یا پاهای شما شود.
چه زمانی ورم پا باعث نگرانی است؟
به گفته پزشکان، تورم پاها معمولاً به دلیل تغییرات طبیعی در بارداری به وجود می‌آید؛ اما ممکن است نشانه‌ای از پره اکلامپسی یا به ندرت مشکلات قلبی خطرناک باشد. پره اکلامپسی یا فشار خون بالا در بارداری معمولاً با پروتئین در ادرار همراه هستند که نشان دهنده آسیب کلیه یا کبد می‌باشد. این حالت بعد از هفته ۲۰ بارداری رخ می‌دهد و برای شما و جنین شما بسیار مضر است. با توجه به آمار مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC)، تقریباً یک نفر از هر ۲۵ مادر باردار به این بیماری مبتلا می‌شود.
اگر فردی به طور ناگهانی در پاهای خود یا در جای دیگری از بدن خود تورم داشته باشد که با حالت طبیعی ورم بارداری او یکسان نیست، لازم است با پزشک زنان و زایمان خود تماس بگیرد تا در مورد علائم خود صحبت کند و تصمیم بگیرد که آیا مراجعه به آزمایشگاه‌های دیگر برای بررسی فشار خون لازم است یا خیر.
پزشکان خاطر نشان می‌کنند که اگرچه نادر است، اما پره اکلامپسی ممکن است پس از زایمان رخ دهد. بنابراین ورمی که ممکن است بعد از زایمان تجربه کنید را نادیده نگیرید. حتما آن را با پزشک خود مطرح کنید.
اگر فقط یک پا متورم باشد، می‌تواند نشانه ای از ترومبوز وریدی عمقی یا DVT (لخته شدن خون در یکی از رگ‌های عمقی بدن) در آن پا باشد. معمولاً، در این مورد، آن پا مستعد حساسیت ساق پا می‌باشد و گاهی اوقات قرمزی در ساق پا مشاهده می‌شود. اگر نگران هستید و می‌خواهید در مورد علائم خود بیش‌تر صحبت کنید، حتماً با پزشک خود تماس بگیرید.
سیاتیک در بارداری
احتمالاً شایع‌ترین علت گزگز کردن و بی حسی در پشت، پاها و باسن در دوران بارداری، سیاتیک است که در اثر گرفتگی عصب سیاتیک ایجاد می‌شود.
این حالت معمولاً در سه ماهه سوم بارداری ایجاد می‌شود و معمولاً خفیف است؛ اما ممکن است برای برخی از زنان باردار ناتوان کننده باشد. علائم سیاتیک ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- درد، سوزش و گرفتگی
- درد در یک طرف بدن، اما گاهی اوقات هر دو طرف را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
- علائمی که در قسمت تحتانی کمر، باسن، پهلو و حرکت به سمت پایین پا ظاهر می‌شوند.
- احساس سوزن سوزن شدن، بی حسی و ضعف عضلانی
مرالژیا پارستتیکا در بارداری
با این که سیاتیک یک بیماری نسبتاً شایع بارداری است که می‌تواند باعث بی حسی و سوزن سوزن شدن پشت، پاها و باسن شود، عارضه‌ای به نام مرالژیا پارستتیکا نیز ممکن است در دوران بارداری ایجاد شود. مرالژیا پارستتیکا ناشی از فشار روی عصب پوستی فمورال جانبی (LFCN) است که عصبی در جلو و کنار ران شماست. علائم این عارضه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد و گرفتگی در ران که ممکن است به قسمت بیرونی زانو سرایت کند.
- بی حسی و احساس سوزش نیز ممکن است.
- احساسی مانند احساس “خنجر زدن” در ناحیه ران
- علائمی که معمولاً به یک پا محدود می شوند (تصور می شود گاهی اوقات ناحیه باسن نیز درگیر می‌شود)
درمان
بی‌حسی و گزگز کردن کلی دست‌ها، انگشتان، پشت، پاها و باسن در دوران بارداری را می‌توان با ماساژ ملایم، تغییر موقعیت بدن در خواب (استفاده از بالش بارداری کمک زیادی می‌کند)، حمام آرامش بخش و حرکات کششی درمان کرد.
هیچ درمان دقیقی برای بی حسی دست و پا در بارداری وجود ندارد. با این حال، اقداماتی برای کاهش درد ناشی از آن وجود دارد:
- غذاهایی که باعث بی حسی شما می‌شوند را یادداشت کنید.
- از تکان ناگهانی گردن خودداری کنید. زیرا می‌تواند به اعصاب ستون فقرات فشار وارد کند که ممکن است منجر به بی حسی در بارداری شود.
- در سه ماهه سوم بارداری مراقب باشید، وزنه‌های سنگین بلند نکنید، به کمر خود فشار نیاورید و مراقب وضعیت نشستن و خوابیدن خود باشید.
- مصرف غذاهایی که سدیم بالایی دارند، باید کاهش داده شود. این غذاها باعث فشار خون بالا و احتباس آب می‌شوند.
- بی حسی زبان ممکن است به دلیل قند خون پایین باشد.
- برای احساس راحتی در دست‌ها در طول شب از آتل مچ دست استفاده کنید.
- ورزش‌های ملایم بدن شما را فعال نگه می‌دارند و بی حسی دست و پا در بارداری را کاهش می‌دهند.
علاوه بر این، پزشک شما ممکن است پس از تشخیص، یک روش درمان را برای بیماری خاص شما توصیه کند.
درمان سندرم تونل کارپال
- استفاده از کمپرس یخ برای کاهش تورم
- بالا بردن دست و مچ دست
- داروی مسکن مناسب بارداری
- استفاده از مچ بند یا آتل تا مچ دست شما در وضعیت خنثی نگه داشته شود
درمان سیاتیک و مرالژیا پارستتیکا
- پدهای گرمایشی
- ماساژ درمانی
- فیزیوتراپی
- داروی مسکن مناسب بارداری
- روی سمتی از بدن خود بخوابید که تحت تأثیر قرار نگرفته است
- دوش یا حمام آب گرم
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
بیش‌تر موارد بی حسی و گزگز کردن در بارداری طبیعی و شایع است. با این حال، هر گونه علائم جدید باید با پزشک شما در میان گذاشته شود. اگر علائم دیگری همراه با بی حسی و سوزن سوزن شدن مانند خونریزی واژن، درد شدید شکم، انقباضات، سردردهای شدید، تاری دید یا تورم شدید را تجربه کردید، لازم است فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.
در اغلب موارد، بی حسی و گزگز در بارداری به دلیل افزایش وزن، احتباس مایعات و تغییرات هورمونی ایجاد می‌شود. در برخی موارد ممکن است عصب فشرده شده درگیر باشد؛ مانند موارد سندرم تونل کارپال ناشی از بارداری، سیاتیک یا مرالژی پارستتیکا.
در این موارد، درمان‌های خانگی، فیزیوتراپی، یا داروهای مسکن مورد تایید پزشک همه آن چیزی است که برای تسکین درد لازم است.
اگرچه بیش‌تر موارد بی حسی و سوزن سوزن شدن در بارداری طبیعی است، اما برخی موارد جدی تری نیز وجود دارد که شامل بی حسی و گزگز به عنوان علائم می‌شود. اگر به هر یک از بیماری‌های زیر مشکوک هستید، باید فوراً علائم خود را با پزشک در میان بگذارید؛ زیرا این بیماری‌ها می‌توانند منجر به بروز عوارض خطرناکی در دوران بارداری شوند.
کم خونی
کم خونی ناشی از فقر آهن در دوران بارداری می‌تواند باعث ایجاد “سندرم پای بی قرار” شود که ممکن است با گزگز کردن یا احساسی شبیه به راه رفتن حشره روی پاها همراه باشد.
کمبود B12 در دوران بارداری می‌تواند باعث آسیب عصبی شود که ممکن است منجر به بی حسی و سوزن سوزن شدن دست‌ها و همچنین ضعف عمومی عضلانی، مشکل در راه رفتن، از دست دادن حافظه و نگرانی‌های مربوط به سلامت روان شود.
پره اکلامپسی
پره اکلامپسی یک بیماری جدی بارداری است که می‌تواند باعث تورم شدید شود و ممکن است علت بی حسی و گزگز در بارداری باشد. اگر احساس گزگز و بی حسی شما با اختلالات بینایی، سردردهای شدید، کاهش خروجی ادرار، درد شدید شکم، استفراغ، تهوع یا تشنج همراه است، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.
دیابت بارداری
دیابت بارداری گاهی اوقات علائمی مانند گزگز و بی حسی دست‌ها و پاهای شما در بارداری ایجاد می‌کند. اگر قبلاً به این بیماری مبتلا شده‌اید، این علائم ممکن است نشانه‌ای از عدم کنترل صحیح دیابت بارداری شما باشند.
با پزشک خود در مورد گزگز کردن و بی حسی دست و پا در بارداری یا هر علامت جدید دیگری که ممکن است با تشخیص و کنترل دیابت بارداری شما مرتبط باشد، صحبت کنید.
سخن آخر
بارداری پر از شگفتی است. احتمالاً بسیاری از ما نمی‌دانیم که بارداری چه علائم غیر عادی ممکن است ایجاد کند؛ اما اکنون می‌توانید بی حسی و سوزن سوزن شدن انگشتان، دست‌ها، پاها، پشت و باسن را به لیست بلند بالای علائم بارداری اضافه کنید.
ممکن است خیالتان راحت شود که بدانید با این که این علائم ممکن است گاهی اوقات بسیار آزاردهنده باشند، اما معمولاً هیچ عارضه جدی نیستند و پس از تولد نوزاد شما شروع به فروکش شدن می‌کنند. این علائم به ندرت نشان دهنده یک عارضه جدی تر هستند.
بنابراین چند ماه آینده را تا جای ممکن با آسودگی خاطر و آرامش پشت سر بگذارید.