اورکیت باعث تورم یک یا هر دو بیضه و دردناک شدن آن می‌شود. عفونت‌های ویروسی مانند اوریون شایع‌ترین علت هستند. علل دیگر عبارت هستند از عفونت‌های مقاربتی (STDs) مانند کلامیدیا و عفونت‌های باکتریایی مانند عفونت دستگاه ادراری (UTI). علائم ارکیت معمولاً با گذشت زمان با مراقبت در منزل بهبود می‌یابند. این وضعیت به ندرت بر باروری تأثیر می‌گذارد، اگر چه ممکن است بیضه‌ها کوچک شوند. در این مقاله تیم متخصص پینو بیبی به بررسی این موضوع می‌پردازد.
ارکیت چیست؟
اورکیت Orchitis تورم یا التهاب یک یا هر دو بیضه در اثر عفونت است. بیضه‌ها بخشی از دستگاه تناسلی مرد هستند. بیضه‌ها اسپرم و تستوسترون (هورمون) می‌سازند. اکثر مردان دو بیضه دارند که داخل کیسه‌ای به نام کیسه بیضه قرار دارند. عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی می‌توانند باعث ارکیت شوند یا علت آن ناشناخته باشد. اورکیت اغلب نتیجه یک عفونت باکتریایی مانند عفونت مقاربتی (STI) است. در برخی موارد، ویروس اوریون می‌تواند باعث ارکیت شود. ارکیت باعث درد می‌شود و می‌تواند باروری را تحت تاثیر قرار دهد. مصرف دارو می‌تواند علل ارکیت باکتریایی را درمان کند و برخی از علائم و نشانه‌های ارکیت ویروسی را کاهش دهد. اما ممکن است چند هفته طول بکشد تا حساسیت کیسه بیضه از بین برود.
اپیدیدیم ارکیت چیست؟
اورکیت باکتریایی ممکن است با اپیدیدیمیت همراه باشد. اپیدیدیمیت، التهاب لوله پیچ خورده (اپیدیدیم) در پشت بیضه که اسپرم را ذخیره و حمل می‌کند. در این صورت، این عارضه اپیدیدیم ارکیت نامیده می‌شود. اپیدیدیم – ارکیت، ابتلا به اورکیت و وضعیتی به نام اپیدیدیمیت به طور همزمان است. اپیدیدیمیت؛ لوله اپیدیدیم را ملتهب و متورم می‌کند و باعث درد بیضه می‌شود.
انواع اورکیت
بر اساس عامل ایجاد کننده، ارکیت (التهاب بیضه) به دو دسته تقسیم می‌شود که عبارت هستند از:
- ارکیت باکتریایی: اغلب، ارکیت باکتریایی با اپیدیدیمیت همراه است یا در نتیجه آن بروز می‌کند. اپیدیدیمیت معمولاً در اثر عفونت مجرای ادرار یا مثانه ایجاد می‌شود که به اپیدیدیم گسترش می‌یابد. غالباً، علت بروز اورکیت باکتریایی عفونت STI است. سایر علل عفونت می‌تواند مربوط به تولد با ناهنجاری در دستگاه ادراری یا قرار دادن کاتتر یا ابزار پزشکی در آلت تناسلی باشد.
- ارکیت ویروسی: ویروس اوریون معمولاً باعث ارکیت ویروسی می‌شود. تقریباً یک سوم مردانی که پس از بلوغ به اوریون مبتلا می‌شوند، معمولاً چهار تا هفت روز پس از شروع اوریون، به اورکیت مبتلا می‌شوند.
اورکیت چقدر شایع است؟
اُرکیت به ندرت به عنوان تنها مشکلی که بیضه‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد رخ می‌دهد. اورکیت معمولاً مربوط به عفونت اوریون است. یک واکسن استاندارد (MMR) دوران کودکی (واکسن سه گانه سرخک، اوریون، سرخجه) بدن فرد را در برابر اوریون محافظت می‌کند.
تقریباً هر ساله ۶۰۰.۰۰۰ پسر و مرد به اپیدیدیمیت مبتلا می‌شوند. بسیاری از آن‌ها (تقریباً از هر ۱۰ نفر ۶ نفر) اپیدیدیم ارکیت دارند. اورکیت در ۲۰ تا ۲۵ درصد مردان مبتلا به اوریون ایجاد می‌شود.۸۰ درصد موارد در بیماران کمتر از ۱۰ سال رخ می‌دهد. دو سوم موارد اورکیت یک طرفه و یک سوم دو طرفه (هر دو بیضه) هستند. ۶۰ درصد بیماران مبتلا به اورکیت اوریون حداقل در یک بیضه دچار آتروفی بیضه می‌شوند. آتروفی به باروری یا شدت ارکیت ارتباطی ندارد. باروری در یک چهارم مردان پس از ارکیت یک طرفه مبتلا به اوریون و در دو سوم مردانی که بیماری دوطرفه داشته‌اند کاهش می‌یابد.
چه چیزی باعث اورکیت می‌شود؟
ارکیت جدا شده (یعنی عفونت موضعی در بیضه‌ها) تقریباً همیشه منشا ویروسی دارد و بیشتر موارد به دلیل اوریون است. علل نادر عبارت هستند از: سیفلیس مادرزادی، سل، جذام، عفونت اکو ویروس، کوریومننژیت لنفوسیتی، عفونت ویروس کوکساکی، مونونوکلئوز عفونی و عفونت با آربورویروس‌های گروه B. بیشتر ارکیت باکتریایی نتیجه اپیدیدیمیت شدید باکتریایی است که تا بیضه گسترش می‌یابد (اپیدیدیم – ارکیت).
همان طور که در بخش‌های بالایی اشاره شد، اورکیت به دلیل عفونت ویروسی یا باکتریایی ایجاد می‌شود. بیشتر موارد ارکیت به دلیل عفونت‌های دستگاه ادراری یا عفونت‌های مقاربتی (STI) مانند کلامیدیا، سوزاک یا سیفلیس رخ می‌دهد. ابتلا به اپیدیدیمیت می‌تواند باعث ارکیت شود.
- سایر عفونت‌های ویروسی که باعث ارکیت می‌شوند عبارت هستند از:
- آبله مرغان (واریسلا)
- سیتومگالوویروس (CMV)
- بیماری دست، پا و دهان (ویروس کوکساکی)
- سرخجه
- سایر عفونت‌های باکتریایی که باعث ارکیت می‌شوند عبارت هستند از:
- عفونت‌های E.coli، استافیلوکوک (استاف) و استرپتوکوک
- عفونت پروستات (پروستاتیت)
- عفونت‌های دستگاه ادراری (UTIs)
چه کسانی در معرض خطر ارکیت هستند؟
هر کسی که بیضه داشته باشد در هر سنی ممکن است به اورکیت مبتلا شود. اگر هر یک از عوامل زیر را داشته باشید، ریسک ابتلا به ارکیت را می‌توان به دو دسته عوامل تقسیم کرد عوامل جنسی و عوامل غیرجنسی.
- عوامل خطر ارکیت غیرجنسی عبارت هستند از:
- عدم ایمن‌سازی در برابر اوریون
- داشتن عفونت‌های مکرر دستگاه ادراری
- انجام جراحی که دستگاه تناسلی یا مجاری ادراری را درگیر می‌کند.
- متولد شدن با ناهنجاری در دستگاه ادراری
- داشتن سن بالاتر از ۴۵ سال
- بیماری خودایمنی
- سوابق قبلی ابتلا به اپیدیدیمیت
- انسداد خروجی مثانه، مانند هیپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) یا تنگی مجرای ادرار
- کاتتر فولی (وسیله‌ای که ادرار را از مثانه به یک کیسه خارجی تخلیه می‌کند).
رفتارهای جنسی که می‌تواند منجر به بیماری‌های مقاربتی شود، فرد را در معرض خطر ارکیت مقاربتی قرار می‌دهد. این رفتارها شامل داشتن:
- شرکای جنسی متعدد و رابطه جنسی محافظت نشده
- رابطه جنسی با شریکی که مبتلا به STI است.
- رابطه جنسی بدون کاندوم
- سابقه شخصی یک بیماری مقاربتی
علائم ارکیت چیست؟
اورکیت یک طرفه اوریون بین ۴ تا ۷ روز پس از تورم پاروتید در اوریون به طور حاد ایجاد می‌شود. در ۳۰ درصد موارد، بیماری طی یک تا ۹ روز به بیضه دیگر سرایت می‌کند. درد ممکن است با هر درجه‌ای از شدت باشد. اورکیت باعث درد و تورم بیضه از حالت خفیف تا شدید می‌شود. علائم و نشانه‌های اورکیت معمولاً به طور ناگهانی ایجاد می‌شوند. سایر علائم ارکیت عبارت هستند از:
- معاینه بیضه حساسیت، بزرگ شدن و سفتی بیضه، ادم (خیز) و اریتم پوست کیسه بیضه
- درد و تورم بیضه‌ها
- خون در منی
- ترشح از آلت تناسلی
- تب و لرز
- تهوع و استفراغ
- خستگی و بی‌حالی
- سردرد
- درد عضلانی (میالژی)
- ضربان قلب سریع (تاکی کاردی)
- درد همراه با ادرار (دیسوریا)
- درد هنگام مقاربت یا انزال
- تورم اسکروتوم
- ناحیه کشاله ران در سمت آسیب دیده حساس، متورم و دردناک است.
- احساس ناخوشی عمومی (ناراحتی)
اصطلاحات «درد بیضه» و «درد کشاله ران» گاهی اوقات به جای یکدیگر استفاده می‌شوند. اما درد کشاله ران در چین پوست بین ران و شکم رخ می‌دهد؛ نه در بیضه. علل درد کشاله ران با علل درد بیضه متفاوت است.
ارکیت چگونه تشخیص داده می‌شود؟
یک معاینه فیزیکی ممکن است نشان دهد:
- بزرگ شدن یا حساس شدن غده پروستات
- غدد لنفاوی حساس و بزرگ شده در ناحیه کشاله ران (اینگوینال) در سمت آسیب دیده
- بیضه حساس و بزرگ شده در سمت آسیب دیده
- قرمزی یا حساس شدن کیسه بیضه
بر اساس نتیجه معاینه فیزیکی، ارزیابی بالینی و آزمایش انتخابی ممکن است پزشک برای بیمار این آزمایشات را تجویز کند. آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آزمایش خون جهت شمارش کامل سلول‌های خون (CBC) و آزمایش و کشت ادرار جهت بررسی عفونت‌های باکتریایی و ویروسی، از جمله STDs.
- اوریون را می‌توان با آزمایش آنتی‌بادی ایمونوفلورسانس سرم تایید کرد. سایر عوامل عفونی ممکن است با کشت ادرار یا سرولوژی شناسایی شوند.
- آزمایشات غربالگری کلامیدیا و سوزاک (اسمیر مجرای ادرار)
- کشت ادرار (گرفتن ادرار تمیز): ممکن است به چندین نمونه نیاز داشته باشد، از جمله جریان اولیه، وسط جریان، و بعد از ماساژ پروستات
- سونوگرافی داپلر رنگی برای اندازه‌گیری جریان خون در بیضه‌ها: این آزمایش به رد پیچ‌خوردگی بیضه کمک می‌کند، یک وضعیت اضطراری که جریان خون را به بیضه‌ها قطع می‌کند. افتراق فوری ارکیت از پیچ‌خوردگی بیضه و سایر علل تورم و درد حاد کیسه بیضه با سونوگرافی داپلر رنگی انجام می‌شود.
اورکیت چگونه مدیریت یا درمان می‌شود؟
علائم ارکیت معمولاً در عرض چند روز بدون درمان شروع به کاهش می‌کند. اما ممکن است هفته‌ها یا ماه‌ها طول بکشد تا تورم به طور کامل از بین برود. اگر عفونت باکتریایی یا عفونت مقاربتی STD باعث ارکیت شود، فرد مبتلا به درمان نیاز خواهد داشت. درمان ممکن است شامل مصرف آنتی بیوتیک خوراکی به مدت ۱۰ تا ۱۴ روز باشد. اگر عفونت از نوع عفونت یا بیماری مقاربتی STD باشد، شریک زندگی بیمار نیز به درمان STD نیاز خواهد داشت.
چگونه می‌توان اُرکیت را در خانه درمان کرد؟
اگر عفونت باکتریایی رد شده باشد، مراقبت‌های حمایتی با مسکن‌ها و پک‌های سرد یا گرم کافی است. عفونت‌های باکتریایی (معمولاً باعث ایجاد اپیدیدیم ارکیت می‌شوند) با آنتی بیوتیک‌های مناسب درمان می‌شوند. پیگیری اورولوژی نیز برای بیماران توصیه می‌شود. بیمار باید در دوران نقاهت، از داشتن رابطه جنسی یا بلند کردن اجسام سنگین خودداری کند. این مراحل می‌تواند به بهبودی کمک کند:
- به طور متناوب از کیسه یخ پیچیده شده در حوله و یک پد گرم کننده در ناحیه کیسه بیضه استفاده شود.
- برای تسکین تورم و درد از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) استفاده شود.
- برای حمایت و بی‌حرکت کردن ناحیه کیسه بیضه بند ران بپوشد.
- استراحت در رختخواب با کیسه بیضه بلند شده و کمپرس یخ روی آن ناحیه.
چگونه می‌توان از ارکیت پیشگیری کرد؟
با تزریق واکسن اوریون و استفاده از کاندوم هنگام رابطه جنسی، احتمال ابتلا به اورکیت را کاهش داد. جستجوی درمان برای هیپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) یا تنگی مجرای ادرار می‌تواند به پیشگیری از ارکیت کمک کند.
عوارض اورکیت چیست؟
ارکیت بعد از بلوغ که هر دو بیضه را تحت تاثیر قرار می‌دهد ممکن است تعداد اسپرم را کاهش دهد. به ندرت، ارکیت منجر به ناباروری می‌شود. اورکیت بر تولید تستوسترون تأثیر نمی‌گذارد. اورکیت هم‌چنین ممکن است باعث:
- هیدروسل: جمع شدن مایع در کیسه بیضه
- آتروفی بیضه: اورکیت در نهایت می‌تواند باعث کوچک شدن بیضه آسیب دیده شود.
- آبسه اسکروتوم: باعث تجمع بافت عفونی پر از چرک در کیسه بیضه می‌شود.
- ناباروری: گاهی اوقات، اورکیت می‌تواند باعث ناباروری یا تولید ناکافی تستوسترون (هیپوگنادیسم) شود. اما اگر ارکیت فقط یک بیضه را تحت تأثیر قرار دهد، احتمال کمتری وجود دارد که موجب ناباروری شود.
- اپیدیدیمیت مزمن
- مرگ بافت بیضه (سکته بیضه)
- فیستول روی پوست کیسه بیضه (فیستول پوستی کیسه بیضه)
- درد حاد در کیسه بیضه یا بیضه می‌تواند در اثر پیچ خوردگی رگ‌های خونی بیضه ایجاد شود. این یک وضعیت اورژانس پزشکی است که نیاز به جراحی فوری دارد.
- تورم بیضه با درد کم یا بدون درد ممکن است نشانه سرطان بیضه باشد. در این صورت باید سونوگرافی بیضه انجام شود.
پیش آگهی (چشم انداز) برای افرادی که اورکیت دارند چیست؟
اکثر افراد مبتلا به اورکیت بهبودی کامل دارند. ناباروری و سایر مشکلات طولانی مدت نادر هستند. تشخیص و درمان مناسب برای ارکیت ناشی از باکتری می‌تواند به بیضه اجازه دهد تا به طور طبیعی بهبود یابد. اگر بیضه پس از درمان به طور کامل به حالت عادی برنگردد، برای رد سرطان بیضه به آزمایشات بیشتری نیاز خواهد بود. اورکیت اوریون درمان موثری ندارد و نتیجه آن می‌تواند متفاوت باشد. مردانی که ارکیت اوریون داشته‌اند ممکن است عقیم شوند.
چه زمانی به خاطر ارکیت باید با پزشک تماس گرفت؟
اگر فرد درد یا تورم در کیسه بیضه خود دارد، به خصوص اگر درد به طور ناگهانی رخ دهد، باید فوراً به پزشک مراجعه کند. تعدادی از بیماری‌ها می‌توانند باعث درد بیضه شوند و برخی از آن‌ها نیاز به درمان فوری دارند. یکی از این شرایط شامل پیچش طناب اسپرماتیک (پیچ خوردگی بیضه) است که ممکن است باعث ایجاد درد مشابه با ارکیت شود. پزشک می‌تواند آزمایشاتی را برای تعیین این که کدام بیماری باعث درد می‌شود، انجام دهد. اگر علائم و نشانه‌های زیر در فردی مشاهده شد باید با پزشک تماس بگیرد:
- تب و لرز
- بیضه‌ها یا کیسه بیضه متورم و دردناک
- درد عضلانی غیر قابل توضیح
چه سوالاتی باید از پزشک در مورد اورکیت پرسید؟
ممکن است بیمار یا والدین کودک بیمار بخواهند از یک پزشک در مورد ارکیت این سوالات را بپرسند:
- چه چیزی باعث ارکیت (التهاب بیضه) شد؟
- بهترین درمان برای اورکیت چیست؟
- آیا اقداماتی برای کاهش علائم عفونت بیضه وجود دارد؟
- آیا باید مراقب عوارض ارکیت (عفونت بیضه) بود؟
سوالات متداول برای اُرکیت
- برای پیشگیری از ارکیت چه می‌توان کرد؟ در برابر اوریون، شایع‌ترین علت ارکیت ویروسی، ایمن‌سازی انجام شود. برای کمک به محافظت در برابر بیماری‌های مقاربتی که می‌توانند باعث ارکیت باکتریایی شوند، رابطه جنسی ایمن را انجام داد.
- علائم اورکیت مشابه کدام بیماری است؟ علائم ارکیت مشابه علائم پیچ خوردگی بیضه است. این موارد می‌تواند شامل هماتوسپرمی (خون در منی)، هماچوری (خون در ادرار)، درد شدید و تورم قابل مشاهده بیضه یا بیضه‌ها و اغلب غدد لنفاوی اینگوینال در سمت آسیب دیده، باشد.
سخن آخر
اورکیت (عفونت بیضه) باعث تورم بیضه و درد بیضه می‌شود. این وضعیت اغلب با درمان‌های خانگی بهبود می‌یابد. برخی از افراد برای درمان STD یا سایر عفونت‌ها به آنتی بیوتیک نیاز دارند. اگر یک STD منجر به اورکیت شد، فرد باید به شرکای جنسی یا همسر خود اطلاع دهد تا آن‌ها نیز تحت درمان قرار گیرند. بیضه‌های فرد ممکن است برای چند ماه متورم شوند، اگر چه درد بیضه به مرور زمان کاهش می‌یابد. پزشک می‌تواند پیشنهاداتی را برای کاهش ناراحتی ارائه دهد.