مادران باردار مستعد ابتلا به انواع بیماری‌ها به ویژه بیماری‌های ویروسی و عفونی هستند چرا که سیستم ایمنی مادران باردار طی دوران بارداری ضعیف می‌شود، دستگاه گوارش به سختی کار می‌کند، قلب و دستگاه گردش خون مجبورند بیشتر فعالیت کنند، جنین در حال رشد است و هر روزه سهم بیشتری از داخل بدن مادر به ویژه قفسه سینه و حفره شکمی را اشغال می‌کند لذا حجم ریه‌ها کاهش می‌یابند، با بزرگ شدن شکم و شروع انقباضات براکستون هیکس، گرگرفتگی دست و پا مادر خواب شبانه کمتری خواهد داشت و کمتر می‌تواند استراحت کند، نوسنات خلقی ناشی از تغییرات هورمونی و ترس‌ها و فوبیاهای دوران بارداری نیز مزید بر علت می‌شوند و بدین ترتیب بدن مادر مقاومت بهینه خود در برابر عفونت‌های باکتریایی و ویروسی از دست می‌دهد. در هوای سرد پاییز و زمستان احتمال ابتلای مادران باردار به انواع بیماری‌های ویروسی سرماخوردگی، آنفولانزا و ذات الریه (پنومونی) بیشتر می‌شود. در این مقاله قصد داریم تا شما را با این بیماری و علل بروز آن آشنا کنیم، با پینو همراه باشید تا درباره پنومونی در بارداری بیشتر بدانید.
ذات الریه چیست؟
پنومونی Penumonia به یک نوع جدی عفونت ریه (شش) اشاره دارد. در اثر عفونت ریه‌ها کیسه‌های هوایی متورم شده و ریه از مایعات پر می‌شود لذا سطح اکسیژن‌رسانی پایین می‌آید. این بیماری اغلب یکی از عوارض سرماخوردگی یا آنفولانزا است و زمانی اتفاق می‌افتد که عفونت به ریه‌ها سرایت می‌کند. برخی داروها، میکروارگانیسم‌های دیگر مثل قارچ‌ها، انگل‌ها و در برخی موارد بیماری‌ها خودایمنی نیز باعث بروز بیماری ذات الریه می‌شود. ذات الریه در دوران بارداری، ذات الریه مادر نامیده می‌شود. ذات الریه یک بیماری جدی و بالقوه کشنده برای هر کسی در نظر گرفته می‌شود. گروه‌های خاصی در معرض خطر بالاتری از عوارض هستند؛ این افراد شامل زنان باردار نیز می‌شود. طبق آمار حدود هفت درصد مردم جهان در سال به این بیماری دچار می‌شوند. بهترین راه برای درمان و پیشگیری از عوارض ذات الریه مادر، مراجعه به پزشک پس از مشاهده اولین نشانه بیماری است. روز ۱۲ نوامبر تقریباً معادل ۲۱ آبان ماه روز جهانی پنومونی یا ذات الریه نامگذاری شده است.
انواع مختلف بیماری ذات الریه، سینه پهلو یا همان پنومونی عبارت هستند از:
- ذات الجنب
- پنومونی اکتسابی
- پنومونی آسپیراسیون
- بایسسینوزیس
- آسبستوزیس
- سیلیکولیز
- پنوموکونیوز
- برونکوپنومونی
- ذات الریه لوبر
علائم ذات الریه مادر
از آن جایی که ذات الریه اغلب با آنفولانزا یا سرماخوردگی شروع می‌شود، ممکن است علائمی مانند گلودرد، بدن درد و سردرد را تجربه کنید. پنومونی علائم بسیار بدتری را نیز به همراه دارد. مهم است که با علائم ذات الریه در دوران بارداری آشنا باشید و فوراً به دنبال درمان باشید. علائم ذات الریه مادر ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- مشکلات تنفسی
- لرز
- درد قفسه سینه
- سرفه‌ای که بدتر می‌شود
- خستگی مفرط
- تب
- از دست دادن اشتها
- تنفس سریع و پی در پی (تند تنفسی)
- استفراغ
علائم ذات الریه مادر معمولاً بین سه ماهه بارداری متفاوت نیست. اما ممکن است در دوران بارداری خود بیشتر از علائم آن آگاه شوید، علت این امر، ممکن است به دلیل ناراحتی‌ها و عوارض دیگر بارداری باشد که ممکن است تجربه کنید.
علل ذات الریه در بارداری
بارداری شما را در معرض خطر ابتلا به ذات الریه قرار می‌دهد. پنومونی تا حدی به سرکوب طبیعی سیستم ایمنی در دوران بارداری نسبت داده می‌شود. سرکوب سیستم ایمنی در بارداری به این دلیل اتفاق می‌افتد که بدن شما برای حمایت از کودک در حال رشد شما سخت‌تر کار می‌کند. زنان باردار ممکن است بیشتر مستعد ابتلا به آنفولانزا باشند. هم چنین ممکن است ظرفیت ریه شما کاهش یافته باشد. این شما را مستعد ابتلا به عوارضی مانند ذات الریه می‌کند.
ویروس آنفولانزا یا عفونت باکتریایی که به ریه‌ها سرایت می‌کند باعث ذات الریه می‌شود. عفونت‌های باکتریایی شایع‌ترین علت پنومونی هستند. این نوع ذات الریه اغلب به عنوان «پنومونی اکتسابی از جامعه» شناخته می‌شود. عال اصلی این نوع ذات الریه باکتریایی عبارت هستند از:
- هموفیلوس آنفولانزا
- مایکوپلاسما پنومونیه
- استرپتوکوک پنومونیه
عفونت‌ها و عوارض ویروسی زیر نیز می‌توانند منجر به ذات الریه شوند:
- آنفولانزا (سرماخوردگی)
- سندرم دیسترس تنفسی
- آبله مرغان (زونا)
ممکن است در معرض خطر ابتلا به پنومونی در دوران بارداری باشید اگر:
- کم خون هستید
- آسم دارید
- یک بیماری مزمن دارید
- با کودکان خردسال کار می‌کنید
- به طور مکرر از بیمارستان‌ها یا خانه‌های سالمندان بازدید می‌کنید
- سیستم ایمنی ضعیفی دارید
- در معرض دود تنباکو و دخانیات هستید
عوارض ذات الریه برای مادر و نوزاد
ذات الریه یا پنومونی یک بیماری شدید است و در صورت عدم درمان می تواند عوارض خطرناکی برای بانوی باردار و جنین او ایجاد کند. ذات الریه مادر می‌تواند باعث کاهش سطح اکسیژن بدن شود زیرا ریه‌ها قادر به گرفتن و هدایت اکسیژن کافی به بقیه بدن نیستند. این به این معنی است که سطوح کاهش یافته اکسیژن می‌تواند برای حمایت از کودک به رحم برسد. عفونت اصلی همچنین می‌تواند از ریه‌ها به سایر قسمت‌های بدن مانند جریان خون سرایت کند. در موارد شدید، ذات الریه در دوران بارداری می‌تواند باعث شود:
- تولد زودرس
- وزن کم هنگام تولد
بسیاری از زنان نگران این هستند که سرفه بیش از حد برای نوزاد خطرناک باشد. با این حال، نوزاد توسط مایع آمنیوتیک احاطه شده است که به عنوان ضربه گیر عمل می‌کند و از او در برابر سرفه، لرزش، صدا، فشار و ضربه‌های جزئی محافظت می‌کند.
چه زمانی باید به خاطر پنومونی با پزشک خود تماس بگیرید؟
اگر در دروان بارداری به سر می‌برید به محض شروع علائم، باید با پزشک خود تماس بگیرید. هر چه بیشتر تعلل کنید، خطر عوارض بیشتر می‌شود. آنفولانزا اغلب پیش‌ساز پنومونی به ویژه در دوران بارداری در نظر گرفته می‌شود. اگر به ذات الریه مبتلا هستید، ممکن است لازم باشد برای جلوگیری از بدتر شدن عفونت به بیمارستان بروید. اگر موارد زیر را تجربه کنید ممکن است به مراقبت‌های پزشکی اورژانسی نیاز داشته باشید:
- درد در شکم شما
- درد قفسه سینه
- مشکلات تنفسی
- تب شدید
- استفراغی که ۱۲ ساعت طول می‌کشد
- سرگیجه یا غش
- گیجی
- عدم تحرک جنین (بیشتر در سه ماهه دوم و سوم بارداری قابل توجه است)
پنومونی در دوران بارداری چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک می‌تواند به شما تشخیص ذات الریه مادر بدهد. پزشک شما ممکن است:
- به ریه‌هایت گوش کند
- از ریه‌های شما عکس رادیوگرافی بگیرد (اشعه ایکس قفسه سینه معمولاً در دوران بارداری بی‌خطر تلقی می‌شود)
- علائم و سابقه سلامتی شما را ارزیابی کند
- از شما نمونه خلط بگیرد
پنومونی در دوران بارداری چگونه درمان می‌شود؟
درمان‌های رایج برای پنومونی ویروسی نیز برای استفاده در دوران بارداری بی‌خطر تلقی می‌شوند. داروهای ضد ویروسی می‌توانند ذات الریه را در مراحل اولیه درمان کنند. همچنین ممکن است از درمان تنفسی استفاده شود. در صورت ابتلا به ذات الریه باکتریایی، پزشک ممکن است آنتی بیوتیک تجویز کند. آنتی بیوتیک‌ها نمی‌توانند عفونت‌های ویروسی را درمان کنند.
پزشک شما همچنین ممکن است مسکن‌های بدون نسخه (OTC) را برای کاهش تب و درد توصیه کند. این می‌تواند شامل استامینوفن (تیلنول) باشد. خوابیدن و استراحت زیاد هم چنین هیدراته نگه داشتن بدن و نوشیدن مایعات نیز به تسریع بهبودی کمک می‌کند. هیچ دارو یا مکمل جدیدی را بدون مشورت با پزشک خود مصرف نکنید.
درمان خانگی ذات الریه در بارداری
گر چه در دوران بارداری بهترین راهکار مراجعه به پزشک است اما شما می‌توانید در کنار درمان‌های کلینیکی، راهکارهای خانگی نیز می‌توانند موثر باشد. برخی از درمان‌های خانگی برای بهبود عوارض ذات الریه مادر عبارت هستند از:
- استراحت کافی داشته باشید و سعی کنید استرس را زا خود دور کنید چرا که داشتمن استرس سیستم ایمنی بدن را ناکارآمد می‌کند.
- تمرینات تنفسی و یوگا انجام دهید.
- آب نمک غرغره کنید.
- آب و مایعات فراوان (به خصوص نوشیدنی‌های گرم و مصرف غذاهایی مانند آش و سوپ گرم) بنوشید.
- دمنوش نعناع، دمنوش زنجبیل، چای زردچوبه، چای قاصدک و چای شنبلیله بنوشید.
- از کمپرس ولرم برای پایین آوردن درجه حرارت بدن استفاده کنید (توجه داشته باشید که استفاده از کمپرس سرد به هیچ وجه توصیه نمی‌شود چون باعث لرز می‌شود).
- سبزیجات برگ سبز، مرکبات، عسل، ازگیل، شیرین بیان، خوراکی‌های پروبیوتیک، کنجد، سیر، مواد پروتئینی مانند آجیل، سالمون، مرغ، حبوبات، غلات کامل مانند کینوا، جودوسر و سبوس برنج و گندم را در جیره غذایی خود بگنجانید.
- از دستگاه بخور و مرطوب کننده هوا استفاده کنید.
- داروهای سرکوب کننده سرفه مصرف کنید.
- مسکن و داروهای کاهش‌دهنده تب مانند استامینوفن و ایبوپروفن زیر نظر مستقیم پزشک مصرف کنید.
آیا ذات الریه می‌تواند در دوران بارداری عوارضی ایجاد کند؟
موارد شدید یا درمان نشده پنومونی می‌تواند منجر به عوارض مختلفی شود. سطح اکسیژن در بدن ممکن است به شدت کاهش یابد زیرا ریه‌ها نمی‌توانند به اندازه کافی برای ارسال به بدن تولید کنند. وضعیتی به نام آمپیم ممکن است ایجاد شود، یعنی زمانی که مایعات در اطراف ریه‌ها جمع می‌شوند. گاهی اوقات عفونت می‌تواند از خارج از ریه‌ها به سایر قسمت‌های بدن سرایت کند.
ذات الریه همچنین ممکن است برای نوزادان عوارض ایجاد کند. این شامل:
- تولد زودرس
- وزن کم هنگام تولد
- سقط جنین
- نارسایی تنفسی
- در صورت عدم درمان، ذات الریه مادر ممکن است کشنده باشد.
چشم انداز پنومونی در دوران بارداری چیست؟
با درمان زودهنگام بیماری می‌توانید از عوارض ذات الریه پیشگیری کنید. زنانی که به موقع تحت درمان قرار می‌گیرند، حاملگی و نوزادان سالمی خواهند داشت. خطر مرگ و میر در زنان باردار مبتلا به ذات الریه در مقایسه با زنان باردار افزایش یافته است. اما عوامل متعددی این خطر را در سال‌های اخیر کاهش داده اند، از جمله:
- تشخیص‌های سریع
- مراقبت جدی
- درمان ضد میکروبی
- استفاده از واکسن‌ها
پیشگیری از ابتلا به ذات الریه در بارداری
بهترین راه برای پیشگیری از ذات الریه، جلوگیری از ابتلا به آنفولانزا و سایر عفونت‌هایی است که می‌توانند باعث پنومونی شوند. رعایت بهداشت برای پیشگیری از بیماری‌ها، چه باردار باشید چه نباشید، ضروری است. زنان باردار باید به ویژه به موارد زیر توجه داشته باشند:
- شستن مکرر دست‌ها
- داشتن خواب کافی
- خوردن یک رژیم غذایی سالم، متعادل، رنگین کمانی و مقوی
- ورزش منظم (ورزش منظم هم چنین به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند)
- اجتناب از تماس با افرادی که بیمار هستند
واکسن آنفولانزا نیز برای افرادی که در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند توصیه می‌شود. یکی از این عوامل خطر، بارداری است. افراد مسن و مبتلایان به بیماری‌های تنفسی نیز در این دسته قرار می‌گیرند. با پزشک خود در مورد مزایای بالقوه واکسیناسیون – به خصوص در فصل سرد سال و فصل شیوع آنفولانزا – مشورت کنید. در حالی که می‌توانید هر زمان که بخواهید واکسن بزنید، توصیه می‌شود که آن را زودتر در فصل آنفولانزا، و با شروع پاییز تزریق کنید.
واکسن آنفولانزا می‌تواند از شما در برابر آنفولانزا در دوران بارداری محافظت کند. اثرات آن هم چنین ممکن است به محافظت از جنین شما در برابر آنفولانزا پس از تولد نیز کمک کند. طبق گفته انجمن بارداری آمریکا، این محافظت ممکن است تا شش ماهگی کودک شما ادامه داشته باشد. اگر به سرماخوردگی یا آنفولانزا مبتلا شدید، مراقب علائم خود باشید و با پزشک خود تماس بگیرید. ممکن است لازم باشد به عنوان یک اقدام پیشگیرانه در برابر ذات الریه برای معاینه مراجعه کنید.
سوالات متداول در خصوص سینه پهلو یا ذات الریه در بارداری
آیا جنین در رحم می‌تواند به ذات الریه مبتلا شود؟
چند مطالعه انتقال پنومونی را از مادر باردار به جنین او نشان داده‌اند. برخی از عوامل خطر، مانند پارگی زودرس غشاء، ممکن است شانس ابتلای جنین به عفونت در رحم را افزایش دهند.
آیا ذات الریه خود به خود از بین می‌رود؟
در بیشتر موارد، پنومونی خفیف ممکن است حاملگی را پیچیده نکند و با مراقبت در منزل و درمان به موقع قابل کنترل است. با این حال، گاهی اوقات ممکن است به دلیل شرایط مستعد سلامتی، از جمله چاقی و دیابت بارداری، وضعیت سلامتی بانوی باردار پیچیده و شدید شود.
چه مدت طول می‌کشد تا ذات الریه از بین برود؟
با تشخیص به موقع و درمان مناسب، علائم ذات الریه ممکن است تا سه ماه کاهش یابد. با این وجود، ممکن است برای چند روز هنوز احساس ضعف کنید. تا شش ماهگی، اکثر افراد می‌توانند به طور کامل بهبود یابند.
ذات الریه در بارداری ممکن است در زنان به دلیل ضعف سیستم ایمنی و کاهش ظرفیت ریه آنها رخ دهد. با این حال، عواملی مانند کم خونی، سیگار کشیدن و تغذیه نامناسب ممکن است خطر آن را افزایش دهند. اگر ذات الریه دارید، ممکن است تب، درد قفسه سینه، مشکلات تنفسی و خستگی را تجربه کنید. برای کاهش دیسترس تنفسی، نارسایی تنفسی یا عوارض سقط جنین، جستجوی فوری مراقبت‌های پزشکی ضروری است. پنومونی خفیف در خانه با خواب خوب و دارو درمان می‌شود، در حالی که نوع شدید آن نیاز به مصرف آنتی بیوتیک و کمک تنفسی دارد. نبولیزاسیون و استنشاق کننده‌ها خس خس سینه را کاهش می‌دهند و به بهبودی سریع‌تر کمک می‌کنند. با این حال، بهتر است از طریق رعایت بهداشت و مواد غذایی مغذی از ابتلا به ذات الریه پیشگیری کنید. تزریق واکسن آنفولانزا نیز ممکن است عوارض ذات الریه را کاهش دهد.
سخن آخر
پنومونی، ذات الریه یا همان سینه پهلو یک بیماری شدید است که در نتیجه عفونت ریه (شش) رخ می‌دهد. ذات الریه‌ای که در دوران بارداری رخ می‌دهد، ذات الریه مادر نامیده می‌شود. در بسیاری از افراد، ذات الریه با سرماخوردگی یا آنفولانزا شروع می‌شود که سپس به ریه‌ها سرایت می‌کند. ذات الریه در صورت عدم درمان می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد و زنان باردار در برابر عوارض آسیب پذیرتر هستند. علائم این بیماری را بشناسید و با تقویت سیستم ایمنی خود به پیشگیری از ذات الریه مادر کمک کنید. هر کسی که مشکوک به ذات الریه مادری است باید به محض ظاهر شدن علائم با پزشک خود تماس بگیرد.
برای تقویت سیستم ایمنی خود مقالات «غده تیموس را با حرکات یوگا، در برابر بیماری‌ها فعال کنید»، «تیموس و نقش آن در بارداری»، «هر آن چه باید در مورد پنومونی بدانید: علائم، درمان، پیشگیری»، «گام به گام رژیم غذایی هفته به هفته بارداری در سه ماهه اول، دوم و سوم» و «ورزش‌های مناسب سه ماهه اول، دوم و سوم بارداری» را مطالعه کنید تا روش‌های موثر برای مقابله و پیشگیری از ذات الریه مادر در بارداری را بیاموزید و به کار بندید.