چسندگی جفت، علل، علائم، عوارض و درمان
جفت آکرتا یک بیماری جدی بارداری است و زمانی رخ می‌دهد که جفت در دیواره رحم بیش از حد عمیق رشد کند. به طور معمول، جفت پس از زایمان از دیواره رحم جدا می شود. با جفت آکرتا، بخشی یا تمام جفت چسبیده به رحم باقی می‌ماند. باقی ماندن جفت می‌تواند باعث از دست دادن شدید خون پس از زایمان شود. چسبندگی جفت یا جفت آکرتا در دوران بارداری زمانی اتفاق می‌افتد که جفت خیلی عمیق به دیواره رحم می‌چسبد. افرادی که چندین سزارین، سایر اختلالات جفت یا سابقه جراحی رحم داشته‌اند، در معرض خطر بیشتری برای ایجاد جفت آکرتا هستند. این وضعیت می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد. انواع جفت چسبنده عبارت هستند از: جفت آکرتا، اینکرتا یا پرکرتا است و همان طور که اشاره شد جفت آکرتا یک عارضه بارداری است که زمانی رخ می‌دهد که جفت خیلی عمیق در دیواره رحم فرو رود. در این مقاله پینو بیبی به بررسی این عارضه می‌پردازد.
جفت آکرتا چیست؟
جفت آکرتا (Placenta Accreta) وضعیتی است که در آن جفت (منبع غذا و اکسیژن برای جنین) بیش از حد عمیق در دیواره رحم رشد و نفوذ می‌کند. چسبندگی جفت جزو اختلالات و ناهنجاری‌های جفت محسوب می‌شود. در یک بارداری معمولی، پس از تولد نوزاد، جفت به راحتی از دیواره رحم جدا می‌شود. در جفت آکرتا، جفت در دیواره رحم رشد کرده و پس از زایمان به راحتی جدا نمی‌شود. در موارد شدید، می‌تواند منجر به خونریزی واژینال شود که تهدید کننده زندگی مادر خواهد بود و فرد ممکن است نیاز به تزریق خون و هیسترکتومی (برداشتن رحم) داشته باشد. پزشکان و متخصصین بارداری، جفت آکرتا را در دوران آبستنی یا در حین زایمان تشخیص می‌دهند. درمان معمولاً شامل زایمان زودرس و سزارین است و به دنبال آن هیسترکتومی برای به حداقل رساندن خطر عوارض شدید است.
انواع مختلف جفت چسبنده چیست؟
دیواره معیوب رحم، معمولاً هنگام از بین بردن اسکار، منجر به دسیدوای (Decidua) معیوب و لانه گزینی غیرطبیعی متعاقب تروفوبلاست‌ها می‌شود (به جای تروفوبلاست‌هایی که ماهیت تهاجمی دارند). پزشکان بر اساس عمق چسبیدن جفت در دیواره رحم، جفت چسبنده را تقسیم‌بندی می‌کنند. این امکان وجود دارد که جفت به عضلات رحم حمله کند (Placenta Increta) یا از طریق دیواره رحم رشد کند (Placenta Percreta). به طور کلی سه نوع جفت چسبنده وجود دارد که بر اساس تهاجم و چسبندگی پرزهای جفتی در عمق میومتر (دیواره ماهیچه‌ای رحم) طبقه‌بندی می‌شود:
- جفت آکرتا (Placenta Accrete): پرزهای جفتی به میومتر متصل هستند اما به عضله حمله نمی‌کنند. جفت محکم به دیواره رحم می‌چسبد ولی از دیواره رحم عبور نمی‌کند یا بر عضلات رحم تأثیر نمی‌گذارد. جفت چسبنده آکرتا شایع‌ترین نوع تهاجم جفت یک در ۷۰۰۰ بارداری (۷۵ درصد موارد)، رخ می‌دهد. ترکیبی از سزارین قبلی و جفت سرراهی قدامی، احتمال جفت آکرتا را افزایش می‌دهد. مرگ و میر مادران تا ۷ درصد بسته به محل جفت در رحم اتفاق می‌افتد.
- جفت اینکرتا (Placenta Increta): پرزها تا حدی به میومتر حمله می‌کنند. در این نوع ناهنجاری، جفت عمیق‌تر در دیواره رحم فرو می‌رود اما هنوز از دیواره رحم نمی‌گذرد و محکم به عضله رحم چسبیده است. جفت اینکرتا حدود ۲۵ درصد موارد چسبندگی جفت را تشکیل می‌دهد. عارضه جفت اینکرتا در یک از ۵۰۰۰۰ بارداری رخ می‌دهد.
- جفت پرکرتا (Placenta Percreta): شدیدترین نوع چسبندگی جفت، جفت پرکرتا است و زمانی اتفاق می‌افتد که جفت از دیواره رحم عبور کند. پرزها از کل میومتر یا فراتر از سروزا (لایه پوشاننده رحم از خارج) نفوذ می‌کنند. جفت ممکن است از طریق رحم رشد کند و بر اندام‌های دیگر مانند مثانه یا روده تأثیر بگذارد. جفت چسبنده پرکرتا حدود ۵ درصد موارد از چسبندگی‌های جفت را تشکیل می‌دهد.
چه کسانی در معرض خطر جفت آکرتا هستند؟
شرایط زیر باعث می‌شود تا بانوان بیشتر در معرض خطر برای جفت آکرتا هستند:
- بانو قبلاً زایمان سزارین داشته‌اند.
- سن بالای مادر (بالای ۳۵ سال شایع‌تر است).
- ناهنجاری‌های رحم
- دیلاتاسیون و کورتاژ قبلی
- جفت در یک مکان غیرطبیعی در رحم داشته باشد مثل جفت سرراهی
- وجود اسکار یا زخم جراحی‌های قبلی روی رحم
- بانو بیش از یک بار بارداری داشته‌اند.
- بانو از طریق IVF باردار هستند.
- تابش اشعه X قبلی به لگن، احتمالاً در طول درمان سرطان
- سیگار کشیدن
- ابتلا به اندومتریوز
آیا جفت آکرتا به جنین آسیب می‌رساند؟
جفت آکرتا مستقیماً به جنین آسیب نمی‌رساند. جفت آکرتا اغلب منجر به زایمان زودرس می‌شود. زایمان زودرس خطراتی مانند مشکلات تنفسی یا مشکل در افزایش وزن را به همراه دارد. نوزادانی که قبل از هفته ۳۷ بارداری متولد می‌شوند، در معرض خطر بیشتری برای بستری شدن در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان (NICU) برای درمان تخصصی هستند.
خطرات جفت آکرتا برای فرد زایمان کننده چیست؟
- زایمان زودرس
- آسیب به رحم و اندام‌های اطراف آن
- از دست دادن قدرت باروری در اثر هیسترکتومی
- خونریزی شدید واژن؛ خونریزی بیش از حد که نیاز به تزریق خون دارد.
- مشکلات لخته شدن خون
- نارسایی ریوی (سندرم دیسترس تنفسی بزرگسالان)
- نارسایی کلیه
- مرگ
جفت آکرتا چقدر شایع است؟
جفت آکرتا ممکن است تا یک مورد از هر ۵۳۳ حاملگی را تحت تأثیر قرار دهد. وقوع جفت چسبنده در چند دهه گذشته افزایش یافته است که بیشتر به دلیل افزایش میزان سزارین است.
چه چیزی باعث جفت چسبنده می‌شود؟
ناهنجاری‌های پوشش داخلی رحم باعث ایجاد جفت آکرتا می‌شود. پوشش رحم ممکن است در اثر جراحی‌های قبلی رحم آسیب دیده یا زخمی شود. هم چنین ممکن است برای افرادی که جراحی رحم انجام نداده‌اند نیز اتفاق بیفتد.
عوامل خطر جفت چسبنده عبارت هستند از:
- سزارین‌های متعدد: افرادی که چندین سزارین انجام داده‌اند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به جفت آکرتا هستند. این ناشی از زخم شدن رحم در اثر این عمل است. هر چه تعداد سزارین‌های یک زن در طول زمان بیشتر باشد، خطر ابتلا به جفت آکرتا در او بیشتر می‌شود. سزارین‌های متعدد در بیش از ۶۰ درصد موارد وجود دارد.
- سابقه جراحی‌های رحم: اگر فیبروم رحم (یک رشد غیرسرطانی یا تومور عضله رحم) برداشته شده باشد، جای زخم (اسکار) می‌تواند منجر به چسبندگی جفت شود. جراحی‌هایی مانند کورتاژ (برداشتن بافت از رحم) یا ابلیشن آندومتر نیز می‌تواند منجر به ایجاد اسکار شود.
- جفت سرراهی: این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که جفت دهانه رحم را مسدود کند. در افراد مبتلا به جفت سرراهی و سابقه زایمان سزارین قبلی، خطر جفت آکرتا با تعداد سزارین‌هایی که انجام داده‌اند افزایش می‌یابد.
علائم جفت آکرتا چیست؟
معمولاً هیچ علامتی از جفت آکرتا وجود ندارد. در برخی موارد، ممکن است خونریزی در سه ماهه سوم بارداری (هفته‌های ۲۸ تا ۴۰) یا درد لگن (در اثر فشار جفت به مثانه یا سایر اندام‌ها) را تجربه کند.
جفت آکرتا چگونه تشخیص داده می‌شود؟
سونوگرافی قبل از تولد می‌تواند جفت چسبنده را تشخیص دهد. در دوران بارداری تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) می‌تواند در برخی موارد برای نشان دادن عمق نفوذ جفت به دیواره رحم مفید باشد.
در موارد دیگر، متخصص زنان و زایمان بعد از تولد نوزاد جفت آکرتا را کشف می‌کنند. در حالت ایده آل، انقباضات رحمی، جفت را ظرف ۳۰ دقیقه پس از زایمان خارج می‌کند. هنگامی که این اتفاق نمی‌افتد، پزشک ممکن است به جفت آکرتا مشکوک شود.
تشخیص زودهنگام جفت آکرتا چقدر مهم است؟
تشخیص زودهنگام جفت آکرتا ضروری است زیرا می‌تواند به چندین پزشک اجازه دهد تا در مراقبت‌های بارداری و زایمان مشارکت داشته باشند. به عنوان مثال، یک متخصص نوزادان ممکن است در مراقبت از نوزاد نقش داشته باشد یا یک متخصص پریناتولوژی ممکن است در مراقبت از مادر و جنین نقش داشته باشد. متخصص به دقت بانوی باردار را زیر نظر خواهد گرفت تا بهترین نتایج را برای مادر و جنین تضمین کند.
داشتن افراد مناسب می‌تواند از برداشتن رحم (هیسترکتومی) یا از دست دادن خون خطرناک جلوگیری کند. در برخی موارد، پزشکان نمی‌توانند از هیسترکتومی و انتقال خون با وجود تشخیص زودهنگام اجتناب کنند. با این حال، خطرات سایر عوارض با تشخیص زودهنگام کاهش می‌یابد.
پریناتولوژی چیست؟
مراقبت پزشکی از مادر و جنین تحت عنوان پریناتولوژی (Perinatology) شناخته می‌شود. پریناتولوژی شاخه‌ای از پزشکی است که بر مدیریت نگرانی‌های سلامتی مادر و جنین قبل، در طول و مدت کوتاهی پس از بارداری تمرکز دارد. متخصصان طب مادر و جنین، پزشکانی هستند که در زمینه مامایی نیز تخصص دارند.
جفت چسبنده چگونه درمان می‌شود؟
درمان جفت آکرتا می‌تواند متفاوت باشد. اگر متخصص قبل از زایمان این نقیصه را تشخیص دهد، بانوی آبستن را از نزدیک برای بقیه دوران بارداری تحت نظر خواهد داشت. ممکن است بانوی حامله با وجود جفت چسبنده، برای جلوگیری از زایمان زودرس در بیمارستان بستری شود یا در منزل استراحت مطلق داشته باشد. پزشک یک سزارین را برای زایمان برنامه‌ریزی می‌کند که معمولاً بین هفته‌های ۳۴ تا ۳۷ حاملگی است. این کار برای کاهش خطر خونریزی ناشی از انقباضات یا زایمان انجام می‌شود خونریزی بعد از زایمان (لوشیا) طبیعی است اما با وجود چسبندگی جفت، خونریزی شدید خواهد بود. اگر بانوی آبستن قصد دارد که مجدد باردار شود، پزشک می‌تواند سعی کند رحم را نجات دهد. وجود جفت چسبنده یکی از شرایطی است که بارداری را در زمره حاملگی‌های پرخطر قرار می‌دهد.
با این حال، در موارد شدید که جفت عمیق یا محکم چسبیده است یا به اندام‌های دیگر (مانند مثانه یا کلیه) حمله می‌کند، هیسترکتومی (برداشتن رحم) ممکن است مطمئن‌ترین گزینه باشد. هیسترکتومی سزارین زمانی است که رحم در زمان زایمان سزارین برداشته می‌شود. در این روش (هیسترکتومی سزارین)، پزشک نوزاد، رحم و جفت را همزمان به دنیا می‌آورد. برداشتن رحم با جفتی که هنوز به آن متصل است، خطر خونریزی بیش از حد را به حداقل می‌رساند.
برخی از پزشکان بخش‌های کوچکی از جفت را در داخل رحم باقی می‌گذارند زیرا جفت به مرور زمان حل می‌شود. این قطعات کوچک باقی مانده از جفت گاهی خطراتی مانند خونریزی شدید واژن، عفونت و لخته شدن خون را به همراه دارد و ممکن است که فرد در آینده با باردار شدن مشکل داشته باشد.
با وجود جفت آکرتا، زایمان چقدر زودتر انجام می‌شود؟
اکثر پزشکان در صورت عدم وجود عارضه، سزارین را بین هفته‌های ۳۴ تا ۳۷ بارداری توصیه می‌کنند. این اقدام از انقباضات یا زایمان جلوگیری می‌کند، زیرا این موارد می‌توانند باعث خونریزی قابل توجهی شوند. پزشک ممکن است برای کمک به رشد ریه‌های جنین به مادر (بانوی آبستن) کورتیکو استروئید بدهد.
آیا می‌توان از جفت چسبنده جلوگیری کرد؟
نمی‌توان از تشکیل جفت آکرتا جلوگیری کرد. اگر بانویی قبلاً چندین زایمان سزارین، اختلال جفتی مانند جفت سرراهی داشته باشد، خطر ایجاد جفت چسبنده افزایش می‌یابد. پزشکان و متخصص زنان و زایمان با توجه به سوابق پزشکی بانویی که باردار است یا قصد بارداری دارد می‌توانند احتمال ایجاد جفت آکرتا را بررسی کنند.
چشم انداز بانوانی با جفت آکرتا چیست؟
زمانی که متخصص زنان و زایمان یا ماما، چسبندگی جفت را در دوران بارداری تشخیص دادند، چشم انداز به طور کلی خوب است و زایمان احتمالاً برای نوزاد مشکلی ایجاد نمی‌کند. با این حال، عوارضی همراه با زایمان زودرس و هیسترکتومی احتمالی برای مادر وجود خواهد داشت. اگر متخصص زنان و زایمان رحم فرد را خارج کند، توانایی باردار شدن مجدد را از دست خواهد داد. این وضعیت هم چنین می‌تواند منجر به از دست دادن خون گسترده در اثر خونریزی شدید در هنگام جدا شدن جفت چسبیده در زمان تحویل جفت باشد و آسیب به روده یا مثانه و حتی مرگ برای مادر را داشته باشد.
آیا مادر می‌تواند بعد از جفت آکرتا بچه دیگری داشته باشد؟
بستگی به این دارد که این بانو، هیسترکتومی رحم داشته است یا خیر. اگر مادر قصد دارد که در آینده باردار شود، باید حتماً با پزشک خود مشورت کند. پزشک ممکن است بتواند از انجام هیسترکتومی رحم برای حفظ باروری مادر جلوگیری کند.
چه زمانی باید برای چسبندگی جفت با پزشک تماس گرفت؟
جفت آکرتا یک وضعیت بارداری پرخطر است. پزشک بانوان را از نزدیک تحت نظر می‌گیرد و به زائو اطلاع می‌دهد که برای بقیه دوران بارداری، زایمان و بهبودی چه انتظاری دارد. در هر زمانی که بانوی باردار؛ خونریزی شدید داشت (در کمتر از یک ساعت، یک پد خیس می‌شود) یا درد لگن داشت، باید فوراً با ۱۱۵ تماس بگیرد.
چه سوالاتی را باید از متخصص زنان و زایمان در مورد جفت چسبنده پرسید؟
اگر پزشک برای بانویی جفت آکرتا را تشخیص داد، طبیعی است که زائو سؤالاتی در این مورد داشته باشد. برخی از سوالات متداول برای پرسیدن عبارت هستند از:
- آیا با وجود جفت آکرتا باید زودتر زایمان کرد؟
- این عارضه (جفت چسبنده) چگونه درمان می‌شود؟
- آیا باید استراحت مطلق بود یا فعالیت‌های روزانه خود را اصلاح کرد؟
- چه زمانی باید برای جفت چسبنده به بیمارستان رفت؟
- آیا با وجود جفت چسبنده امکان زایمان طبیعی وجود دارد؟
- آیا با وجود این عارضه می‌توان در آینده بچه‌دار شد؟
- آیا هیسترکتومی برای جفت آکرتا نیاز است؟
سوالات متداول در مورد چسبندگی جفت (جفت آکرتا)
- آیا جفت آکرتا باعث هیسترکتومی می‌شود؟ پزشک تمام تلاش خود را برای نجات رحم انجام می‌دهد اما خطرات انجام این کار ممکن است خیلی زیاد باشد. اکثر افراد مبتلا به جفت آکرتا شدید رحم خود را به دلیل خونریزی تهدید کننده زندگی از دست می‌دهند. بهتر است قبل از هر تصمیمی با پزشک در مورد احتمال نیاز به هیسترکتومی بر اساس شرایط موجود و سوابق پزشکی خود مشورت کنید.
- میزان بقای جفت آکرتا چقدر است؟ میزان بقای جفت چسبنده به طور کلی بالا است. در بیشتر موارد، این بدان معناست که برای جلوگیری از خونریزی پس از زایمان یا سایر عوارض شدید، هیسترکتومی انجام خواهد شد.
سخن آخر
جفت آکرتا یا جفت چسبنده یک بیماری بالقوه تهدید کننده زندگی بانوان است که معمولاً علائمی در دوران بارداری ایجاد نمی‌کند. با این حال، تشخیص زودهنگام از طریق سونوگرافی و نظارت دقیق می‌تواند به کاهش خطر عوارض ناشی از جفت آکرتا کمک کند. در برخی موارد، جفت آکرتا تا پس از زایمان کشف نمی‌شود. اگر جفت آکرتا دارید با پزشک در مورد آن چه می‌تواند در انتظار شما باشد مشورت کنید.