سندرم اشتهای سیری ناپذیر کودک
سندرم پرادر ویلی Prader-Willi Syndrome یک بیماری ژنتیکی نادر است که متابولیسم کودک را تحت تاثیر قرار می‌دهد. همچنین میتواند بر بدن و رفتار کودک تأثیر بگذارد. این وضعیت باعث می‌شود کودک اشتهای زیادی داشته باشد و بعد از صرف غذا احساس سیری نکند. درمان‌های حمایتی و مدیریت رژیم غذایی به درمان سندرم پرادر ویلی و جلوگیری از عوارضی که میتواند بر سلامت کودک تأثیر بگذارد کمک می‌کند. در این مقاله پینو بیبی به بررسی سندرم PWS می‌پردازد.
سندرم پرادر ویلی چیست؟
سندروم پرادر ویلی (PWS) یک بیماری ژنتیکی نادر است که متابولیسم (سوخت و ساز بدن) کودک را تحت تاثیر قرار می‌دهد و باعث تغییراتی در بدن و رفتار او می‌شود. کودکان مبتلا در اوایل دوران شیرخوارگی تون عضلانی پایین و تغذیه ضعیف دارند و به دنبال آن اشتهای فوق‌العاده‌ای دارند که بین ۲ تا ۶ سالگی ایجاد می‌شود. اگر غذا خوردن بیش از حد کودک مدیریت نشود، این میتواند منجر به چاقی شدید شود.
سندرم پرادر ویلی (PWS) معمولاً باعث تاخیر در نقاط عطف رشد دوران کودکی و بلوغ می‌شود. اگر چه نادر است، اما ممکن است عوارض تهدید کننده زندگی رخ دهد که شامل بیماری‌های تنفسی، مشکلات قلبی عروقی مرتبط با چاقی، آپنه خواب و دیابت باشد.
تاریخچه سندرم پرادر ویلی PWS
آندره آ پرادر و هاینریش ویلی برای اولین بار این سندرم را در دهه ۱۹۵۰ میلادی تشریح و توصیف کردند. این سندرم به افتخار متخصصان غدد درون ریز آندریا پرادر، الکسیس لابهارت و هاینریش ویلی که اولین کسانی بودند که الگوی ناهنجاری‌هایی را گزارش کردند که اکنون به عنوان علائم این سندرم شناخته می‌شوند، نامگذاری شده است. البته نام کامل سندرم پرادر – لابهارت – ویلی است اما بیشتر پزشکان آن را پرادر – ویلی می‌نامند. این مشاهدات در اواخر دهه ۱۹۶۰ میلادی بیشتر توسعه یافت و ویژگی‌های بیشتری برای تشخیص افتراقی سندرم پرادر ویلی شناسایی شد. یکی از علائم اصلی PWS ناتوانی در کنترل غذا خوردن است. در واقع، PWS علت ژنتیکی اصلی چاقی تهدید کننده زندگی است.
سندرم پرادر ویلی چه کسانی را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟
هر کسی ممکن است به سندرم پرادر ویلی مبتلا شود، زیرا این یک بیماری ژنتیکی است که به طور تصادفی هنگام تشکیل سلول‌های تولیدمثلی اتفاق می‌افتد. در موارد نادر، اگر در سابقه خانوادگی بیولوژیکی وجود داشته باشد، میتواند این بیماری را به ارث ببرد.
سندرم پرادر ویلی چقدر شایع است؟
در سراسر جهان، سندرم پرادر ویلی (PWS) از هر ده هزار تا سی هزار نفر یک نفر را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
علائم سندرم پرادر ویلی چیست؟
علائم سندرم پرادر ویلی احتمالاً به دلیل اختلال در عملکرد بخشی از مغز به نام هیپوتالاموس است. هیپوتالاموس یک اندام غدد درون ریز کوچک در پایه مغز است که نقش مهمی در بسیاری از عملکردهای بدن از جمله تنظیم گرسنگی و سیری، دمای بدن، درد، تعادل خواب و بیداری، تعادل مایعات، احساسات و باروری دارد. اگر چه اعتقاد بر این است که اختلال عملکرد هیپوتالاموس منجر به علائم PWS می‌شود، هنوز مشخص نیست که چگونه ناهنجاری ژنتیکی باعث اختلال عملکرد هیپوتالاموس می‌شود.
علائم نشانگان پرادر – ویلی با گذشت زمان در افراد مبتلا به PWS تغییر می‌کند؛ درک دقیقی از مراحل تغذیه‌ای PWS منتشر شده است. اثرات سندرم پرادر – ویلی روی هر فرد متفاوت است. به طور کلی، دو مرحله کلی از علائم مرتبط با سندرم پرادر – ویلی وجود دارد:
- اوایل زندگی
- یک گریه ضعیف
- بی حالی (خستگی)، رفلکس ضعیف
- توانایی تغذیه ضعیف ضعیف مکیدن
- تون عضلانی ضعیف؛ هیپوتونیک یا فلاپی هستند.
علائمی که بر بدن کودک تأثیر می‌گذارد ممکن است در بدو تولد وجود داشته باشد اما با رشد او آشکارتر می‌شود. این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- چشم بادامی و انحراف اندک چشم (استرابیسم)
- یک سر بلند و باریک
- یک دهان مثلثی شکل
- قد کوتاه
- دست و پاهای کوچک
- اندام تناسلی توسعه نیافته
مادران دارای نوزادان مبتلا به PWS معمولاً قادر به شیر دادن به آنها نیستند و اغلب به تغذیه لوله‌ای نیاز دارند. اگر مشکلات تغذیه به دقت کنترل و درمان نشود این نوزادان ممکن است از شکست در رشد رنج ببرند. با بزرگتر شدن این نوزادان، قدرت و تون عضلانی به طور کلی بهبود می‌یابد. نقاط عطف رشدی به دست می‌آیند، اما معمولاً به تأخیر می‌افتند. کودکان نوپا معمولاً وارد دوره‌ای می‌شوند که ممکن است به راحتی شروع به افزایش وزن کنند، قبل از این که علاقه شدیدی به غذا داشته باشند.
علائم دیگری نیز بر رشد و رفتار کودک تأثیر می‌گذارد، این ویژگی‌ها معمولاً بین سنین ۳ تا ۸ سالگی شروع می‌شوند، اما از نظر شروع و شدت متغیر هستند. این علائم عبارت هستند از:
- مشکل در کنترل احساسات مانند عصبانیت، طغیان عاطفی یا لجبازی
- ضریب هوشی معمولی و دارای ناتوانی یادگیری
- مشکلات رشد شناختی (ناتوانی ذهنی)
- رفتارهای وسواسی یا اجباری مانند برداشتن پوست
- وسواس فکری
- اختلالات خواب
- فاقد علائم طبیعی گرسنگی و سیری، قادر به کنترل میزان مصرف غذای خود نیستند و در صورت عدم نظارت دقیق، پرخوری می‌کنند. چالش‌های خوردن مانند احساس سیری نکردن پس از خوردن یا خوردن مقدار زیادی غذا (هیپرفاژی).
- میزان متابولیسم افراد مبتلا به PWS کمتر از حد طبیعی است. در صورت عدم درمان، این ترکیب از مشکلات منجر به چاقی بیمارگونه و عوارض فراوان آن می‌شود.
- افزایش وزن و هیپرفاژی ممکن است منجر به چاقی کلاس III شود که احتمال سایر عوارض مانند دیابت و بیماری قلبی را افزایش می‌دهد.
- کمبود هورمون رشد و کوتاهی قد، دست‌ها و پاهای کوچک
- اسکولیوز
- اختلالات خواب همراه با خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز
- آستانه درد بالا
- آپراکسی گفتاری و دیسپراکسی
- ناباروری
بزرگسالان مبتلا به PWS در معرض افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های روانی هستند. نشانگان پرادر – ویلی یک اختلال طیفی است و علائم از نظر شدت و بروز در بین افراد متفاوت است.
علت سندروم پرادر ویلی چیست؟
ژن‌های کروموزوم ۱۵ که عملکرد خود را از دست می‌دهند باعث سندرم پرادر ویلی می‌شوند. PWS به دلیل کمبود مواد ژنتیکی فعال در ناحیه خاصی از کروموزوم ۱۵ (15q11-q13) ایجاد می‌شود. در زمان لقاح، هر فرد یک نسخه از کروموزوم ۱۵ را از هر یک از والدین بیولوژیکی (افرادی که گامت نر و گامت ماده آنها باعث تشکیل زیگوت می‌شود) خود به ارث می‌برند. ژن‌های ناحیه q11-q13 کروموزوم ۱۵ نسخه (کپی) پدری تنها کپی است که فعال یا روشن می‌شود. کپی مادر (کروموزوم ۱۵ مادری) خاموش است. هر دو نسخه برای ژن‌های فرد ضروری هستند تا دستورالعمل‌های لازم برای عملکرد بدن را دریافت کنند. به این فرآیند، چاپ ژنومی می‌گویند. دلایل مختلفی برای این تغییر ژنتیکی به کروموزوم ۱۵ وجود دارد:
- حذف کروموزومی: تقریباً ۷۰ درصد از تمام موارد سندرم پرادر – ویلی زمانی رخ می‌دهد که بخشی از کروموزوم ۱۵ پدری در هر سلول وجود نداشته باشد. علائم به این دلیل ایجاد می‌شود که نسخه پدری کروموزوم ۱۵ وجود ندارد یا به درستی کار نمی‌کند و نسخه مادری خاموش است. سندروم پرادر ویلیمعمولاً با تجزیه و تحلیل ژنتیکی معمول مانند آمنیوسنتز قابل تشخیص نیست.
- دیزومی تک‌والدینی (UPD): حدود ۲۵ درصد از موارد PWS زمانی اتفاق می‌افتد که کودک دو نسخه کروموزوم ۱۵ را به جای یک نسخه از هر والدین بیولوژیکی به ارث می‌برد. این بدان معنی است که هر دو نسخه کروموزوم ۱۵ کار نمی‌کنند زیرا غیرفعال هستند و یا فرد مبتلا هر دو نسخه کروموزم ۱۵ را از مادر گرفته است.
- جابجایی: کمتر از یک تا ۳ درصد از همه موارد زمانی رخ می‌دهد که یک قطعه از کروموزوم ۱۵ خود را به کروموزوم دیگر منتقل می‌کند. این باعث می‌شود که ژن‌هایی که کروموزوم تولید می‌کند، بی‌اثر شوند، زیرا در جایی که باید باشند نیستند. این جهش ژنتیکی کوچک در ناحیه پرادر – ویلی باعث می‌شود که ماده ژنتیکی کروموزوم ۱۵ پدری هر چند موجود است اما غیرفعال شود.
وظیفه کروموزم ۱۵ در ناحیه q11-q13 چیست؟
ناحیه q11-q13 در کروموزوم ۱۵ یکی از پیچیده‌ترین مناطق ژنوم انسان است. اگر چه پیشرفت‌های قابل توجهی در درک و توصیف تغییرات ژنتیکی مرتبط با سندروم پرادر ویلی وجود دارد، مکانیسم دقیقی که فقدان ماده ژنتیکی عملکردی در این ناحیه منجر به علائم مرتبط با PWS می‌شود، شناخته نشده است. دانشمندان به طور فعال در حال مطالعه نقش طبیعی توالی‌های ژنتیکی در ناحیه PWS و چگونگی تأثیر از دست دادن آنها بر هیپوتالاموس و سایر سیستم‌های بدن هستند.
کروموزوم ۱۵ مسئول ارائه دستورالعمل‌هایی برای ساخت RNA های هسته‌ای کوچک (snoRNA) است. وظیفه snoRNA ها تنظیم عملکرد سایر مولکول‌های RNA است. مولکول‌های RNA پروتئین‌هایی را ایجاد می‌کنند که به سلول‌ها کمک می‌کنند تا بسیاری از وظایف را در بدن انجام دهند. تغییر در کروموزوم ۱۵ توانایی آن را برای ایجاد snoRNA ها محدود می‌کند یا سبب می‌شود این snoRNA ها دستورالعمل‌های مورد نیاز برای انجام صحیح وظایف خود را دریافت نمی‌کنند.
تشخیص سندرم پرادر ویلی
پزشک پس از معاینه فیزیکی و آزمایش‌های ژنتیکی سندروم پرادر ویلی را تشخیص می‌دهد. متخصص در طول معاینه به دنبال نشانه‌های فیزیکی این بیماری می‌گردد و از والدین در مورد علائم کودک، از جمله عادات غذایی و رفتار او سؤال می‌پرسد. اگر پزشک مشکوک به نشانگان پرادر ویلی باشد، یک آزمایش ژنتیکی انجام می‌دهد که یک آزمایش خون است و ناهنجاری‌های ناشی از تغییرات DNA کودک را تشخیص می‌دهد.
در آزمایش خون کودک، متخصص به دنبال ناهنجاری های ژنتیکی خاص مانند سندرم پرادر ویلی است که این آزمایش به «تجزیه و تحلیل متیلاسیون» معروف است. آزمایش FISH (هیبریداسیون درجا فلورسانس) پرادر ویلی را با حذف شناسایی می‌کند، اما سایر اشکال PWS را تشخیص نمی‌دهد. تست متیلاسیون تمام انواع سندروم پرادر ویلی را شناسایی می‌کند و بهترین تست برای تشخیص این نشانگان است. اگر ابتدا آزمایش متیلاسیون انجام شود، ممکن است آزمایشات بیشتری برای تعیین این که آیا PWS ناشی از حذف پدر است و یا دیزومی تک والدی و یا یک جهش ژنی مورد نیاز است. در مواردی که متخصصین مشکوک به وجود جهش باشند، ممکن است از والدین نیز خون گرفته شود.
سندرم پرادر ویلی چگونه درمان می‌شود؟
درمان سندرم پرادر ویلی بر مدیریت علائم و پیشگیری از عوارض تمرکز دارد. درمان میتواند شامل موارد زیر باشد:
- وسایلی مطابق با ارگونومی نوک سینه مادر مخصوص بطری برای کمک به نوزادان در دریافت مواد مغذی کافی (مانند شیشه شیرهای پینو بیبی).
- کمک والدین به کودک تا به درستی غذا بخورد، از جمله رژیم غذایی کم کالری و مدیریت میزان غذا.
- داروهایی برای افزایش مقدار برخی از هورمون‌ها، مانند هورمون رشد و تستوسترون یا گنادوتروپین جفتی انسانی (HCG) برای پسران یا کودکانی که در هنگام تولد به آنها (AMAB) اختصاص داده شده است و استروژن برای دختران یا کودکانی که در هنگام تولد به آنها (AFAB) اختصاص داده شده است.
- درمان‌های حمایتی مانند فیزیوتراپی، گفتار درمانی و آموزش‌های ویژه برای بهبود عملکرد فیزیکی و شناختی.
برای بسیاری از افراد مبتلا به این اختلال، حذف برخی از سخت‌ترین جنبه‌های سندرم، مانند اشتهای سیری ناپذیر و چاقی، نشان دهنده بهبود قابل توجهی در کیفیت زندگی و توانایی زندگی مستقل است.
عوارض مرتبط با سندرم پرادر ویلی چیست؟
بسیاری از افراد مبتلا به سندرم SWP در اثر پرخوری دچار چاقی می‌شوند. عوارض ناشی از چاقی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- مشکلات قلبی
- دیابت (نوع ۲)
- فشار خون بالا
- مشکلات تنفسی (ریوی)
- آپنه خواب (قطع تنفس در هنگام خواب)
- چاقی یک بیماری پیچیده اما قابل کنترل است. پزشک اطفال میتواند راهنمایی‌هایی در مورد این که چگونه می‌توان به کودک کمک کرد و از عوارض آن جلوگیری کرد را ارائه دهد.
چگونه می‌توان از سندرم پرادر ویلی جلوگیری کرد؟
هیچ کس نمی‌تواند از سندرم پرادر ویلی جلوگیری کند زیرا یک بیماری ژنتیکی است. بسیاری از موارد نتیجه یک تغییر ژنتیکی تصادفی است که غیرقابل پیش‌بینی است و نتیجه کاری نیست که والدین قبل یا در طول بارداری انجام داده‌اند. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد خطرات داشتن فرزندی با یک بیماری ژنتیکی، با پزشک بهتر است مشورت شود.
اگر کودک مبتلا به پرادر ویلی باشد چه انتظاری می‌توان داشت؟
با درمان زودهنگام و مداوم، بسیاری از افراد مبتلا به سندرم پرادر ویلی طول عمر طبیعی دارند. نیاز به کمک اضافی در مدرسه امری عادی است. هر فرد مبتلا به PWS برای رسیدن به استقلال هر چه بیشتر نیاز به حمایت مادام العمر دارد. پزشک ممکن است توصیه کند که برای کمک به تسهیل برنامه غذایی و رژیم غذایی که میتواند به کودک در مدیریت غذا خوردن و کنترل اختلالات خوردن کمک کند، به یک متخصص تغذیه مراجعه کند. ملاقات با یک متخصص بهداشت روان یا پیوستن به یک گروه حمایتی یک منبع عالی برای والدین و خانواده‌ها است و میتواند به آنها کمک کند راه‌هایی برای سازگاری پیدا کنند و یاد بگیرند که چگونه به رشد کودک کمک کنند و پتانسیل کامل خود را برآورده کنند.
آیا سندرم پرادر ویلی ارثی است؟
حذف و دیزومی تک والدی رخدادهای تصادفی هستند و به طور کلی با افزایش خطر عود در بارداری‌های آینده مرتبط نیستند. در مورد یک جهش حک شده، سندرم پرادر ویلی میتواند در یک خانواده دوباره رخ دهد. خانواده‌هایی که در مورد خطر ابتلا به نشانگان پرادر ویلی نگران هستند باید با یک مشاور ژنتیک مشورت کنند.
آیا درمانی برای سندرم پرادر ویلی وجود دارد؟
هیچ درمانی برای سندرم پرادر ویلی وجود ندارد. تحقیقات برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این بیماری ادامه دارد.
چه زمانی برای PWS باید به یک پزشک مراجعه کرد؟
اگر والدین متوجه شدند که کودکشان علائمی از سندرم پرادر ویلی دارد، باید به پزشک مراجعه کنند. اگر نقاط عطف رشد را در دوران نوزادی از دست رفته است، ملاقات با پزشک متخصص بسیار مهم است. با تشخیص زودهنگام، پزشک اطفال میتواند به والدین در مدیریت وضعیت کودک، کمک به او در رسیدن به نقاط عطف رشد و مدیریت رژیم غذایی خود برای کاهش عوارض ناشی از این بیماری کمک کند.
چه سوالاتی باید از پزشک در مورد سندروم پرادر ویلی پرسید؟
- چگونه می‌توان به کودک کمک کرد از چاقی دوری کند؟
- درمان کودک شامل چه مواردی می‌شود؟
- کودک ممکن است چه نوع مشکلات رفتاری داشته باشد؟
- آیا گروه‌های پشتیبانی وجود دارند که به والدین در یادگیری و مقابله با PWS کمک کنند؟
- آیا سایر اعضای خانواده باید آزمایش ژنتیکی انجام دهند؟
سخن آخر
ممکن است درک این که کودک یک بیماری ژنتیکی نادر و بدون درمان داشته باشد، بسیار سخت باشد. تیم مراقبت از کودک، حمایت و راهنمایی‌های لازم را ارائه می‌دهند تا بتوانند مراقبتی را که کودک در حین رشد و تکامل نیاز دارد، دریافت کند. ممکن است کودک برای رسیدن به نقاط عطف خود نسبت به سایر هم سن و سال‌های خود به زمان بیشتری نیاز داشته باشد. آنها همچنین در طول زندگی خود به مراقبت‌های حمایتی برای جلوگیری از عوارض این سندرم نیاز دارند.