ممکن است صبح با حالت تهوع از خواب بیدار شوید، سرتان کمی درد می‌کند، چون شب نتوانسته‌اید درست بخوابید، درد کمر و لگن کلافه‌تان کرده است، حوصله انجام هیچ کاری را ندارید و بسیار عصبی و تحریک‌پذیر هستید، احساس می‌کنید سینه‌ها و عضلات بدن‌تان متورم شده است، کف دست و پای شما داغ است و بالش بارداری شما از ترشح زیاد بزاق دهان‌تان خیس شده است، نگران وضعیت شغلی‌تان هستید و در همین حال فکر می‌کنید که بهترین کار این است که روزتان را با مشاوره با پزشک‌تان آغاز کنید اما هر چه فکر می‌کنید یادتان نمی‌آید که گوشی موبایل‌تان را کجا گذاشته‌اید، شماره تلفن مشاور را نیز فراموش کرده‌اید و این فراموشی بیشتر شما را عصبی و کلافه می‌کند اما این کاملاً طبیعی است شما دچار مه مغزی بارداری شده‌اید. عبارت جالبی به نظر می‌رسد مه مغزی! اصطلاح جذاب‌تر آن ابری شدن هوشیاری است. در این مقاله قصد داریم تا شما را با این عارضه بارداری آشنا کنیم. اگر تا پایان مقاله، مه مغزی بارداری به شما اجازه داد و فراموش نکردید خوشحال خواهیم شد که نظرات خود را با سایر مخاطبین پینو بیبی به اشتراک بگذارید.
مه مغزی چیست؟
مه مغزی یا مه ذهنی، احساسی است که باعث می‌شود شما وضوح ذهنی کامل نداشته باشید. از این عارضه با عنوان ابری شدن ذهن، هوشیاری ابری، ابری شدن هوشیاری و مغز مه‌آلود نیز نام برده می‌شود. این اصطلاحی است که برای علائم خاصی استفاده می‌شود که می‌تواند در عملکرد شناختی فرد اختلال ایجاد کند.
اگر در دوران بارداری دچار فراموشی، گیجی یا بی‌حسی عمومی می‌شوید، ممکن است عارضه‌ای را تجربه کنید که گاهی اوقات به آن «مه مغز بارداری» می‌گویند. هیچ اتفاق نظر علمی یا پزشکی در مورد واقعی بودن مه مغز بارداری (Pregnancy Brain Fog) وجود ندارد، اما چندین مطالعه علمی، رابطه بین باردار بودن و عملکرد ضعیف‌تر عملگرهای شناختی را نشان داده‌اند. تیم پینو بیبی در این مقاله به بررسی مه مغز بارداری پرداخته است؛ این که آیا این عارضه واقعی است، چه چیزی باعث بروز آن می‌شود و چگونه می‌توانید به تقویت حافظه و تمرکز خود در دوران بارداری کمک کنید.
در ابتدا لازم است تا با علائم این عارضه آشنا شوید، علائم مه مغزی عبارت هستند از:
- کاهش تمرکز
- مشکلات در بخاطرآوری
- از دست دادن حافظه
- اختلال در توانایی حل مسئله
- فراموشی
مه مغزی یک وضعیت پزشکی یا تشخیص بالینی نیست. اما می‌تواند یکی از چندین نشانه یک مشکل سلامتی باشد که به مراقبت پزشکی نیاز دارد.
مه مغز بارداری چیست و آیا واقعی است؟
مه مغز بارداری یک وضعیت پزشکی رسمی نیست. بلکه یک اصطلاح مهم برای برخی از علائمی است که بر بسیاری از افراد باردار تأثیر می‌گذارد. اگر چه ممکن است این یک وضعیت واقعی نباشد، اما با گزارش‌های فراوانی از فراموشی و مه‌آلودگی ذهنی در دوران بارداری (و گاهی اوقات حتی پس از زایمان)، این احتمال وجود دارد که چنین چیزی در حاملگی به وقوع بپیوندد.
چه متخصصان معتقد باشند که مه مغز بارداری واقعی است یا نه، دانستن اطلاعات کافی در مورد علائم مختلفی که ممکن است تجربه کنید و علل بالقوه آن‌ها، می‌تواند مفید باشد. مه مغز بارداری یک پدیده واقعی متشکل از تغییرات شناختی متداول تجربه شده در زنان در طی دوران بارداری و پس از زایمان است. علائم و شدت هوشیاری ابری در بارداری از فردی به فرد دیگر متفاوت است. علائم مه مغزی بارداری که اغلب گزارش می‌شود عبارت هستند از:
- فراموشی و احساس گیجی
- از بین رفتن حافظه
- تمرکز ضعیف و یا ناتوانی در تمرکز
- غیبت‌های فراوان در محل کار یا دانشگاه
- دست و پا چلفتی شدن
- مشکل در خواندن
- سردرگمی در فضای عمومی
به یاد داشته باشید که این علائم طبیعی هستند و مقصر شما نیستید، فراموش نکنید یک فرشته کوچک در درون شما در حال رشد است و این علائم به خاطر قرار گرفتن شما در دوران بارداری است و ممکن است خیلی زود از بین برود.
مه مغز بارداری چه زمانی شروع می‌شود و چه مدت طول می‌کشد؟
مه مغز بارداری یا ابری شدن ذهن که به نام مه مغزی اوایل بارداری و «مه مغز مامان» نیز شناخته می‌شود، در سه ماهه اول زمانی که هورمون‌ها شروع به نوسان می‌کنند، آغاز می‌شود. حاملگی Brain Fog به تجربیاتی مانند فراموش کردن شماره تلفن، جایی که کلید ماشین را گذاشته‌اید، بازگذاشتن درب منزل یا حقایقی که زمانی به راحتی به خاطر می‌آورد اشاره دارد. این‌ها همه بخشی از طیفی از تغییرات رفتاری هستند که ممکن است شما تجربه کنید.
علائم ابری شدن ذهن در بارداری در افراد مختلف گوناگون است بنابراین هیچ نقطه شروع یا توقف مشترکی برای علائم معمولی مه مغز بارداری وجود ندارد. ممکن است در اوایل بارداری به دلیل تغییر هورمون‌ها، مه مغزی را تجربه کنید، یا ممکن است بعداً در سه ماهه سوم بارداری متوجه مه ذهنی شوید، درست زمانی که ممکن است کمی اضطراب یا استرس برای تولد فرزندتان بر شما حاکم شود و مغزتان در حال آماده شدن برای پذیرش مسئولیت مادری است.
چه چیزی باعث مه مغزی بارداری می‌شود؟
عوامل و شرایط سلامتی متعددی وجود دارد که می‌تواند باعث مه مغزی شود، برخی از آن‌ها به صورت تیتروار در بخش ذیل ذکر شده‌اند که عبارت هستند از:
- محرومیت از خواب و کمبود خواب
- افزایش سطح استرس و اضطراب
- افسردگی
- زوال عقل
- سطوح هورمونی مرتبط با قبل از یائسگی
- اثرات بارداری
- مصرف برخی از دارو
- اختلالات تیروئید
- اسکلروز چندگانه
- کمبود ویتامین B۱۲
- عفونت‌های ویروسی، مانند کووید-۱۹، سارس و H۱N۱
چه چیزی باعث ایجاد مه مغز بارداری می‌شود و آیا طبیعی است؟
مشخص نیست که چه چیزی منجر به فراموشی و «مومنزی» عمومی مغز بارداری می‌شود. اما عواملی که در بخش ذیل آمده است از عوامل شایع ایجاد مه مغزی در دوران آبستنی است. گر چه باز هم لازم است تاکید کنیم که علت دقیق آن مشخص نیست، با این حال، چند عامل احتمالی وجود دارد:
- هورمون‌ها: یکی از محرک‌های احتمالی هورمون‌های بارداری هستند. به عنوان مثال، تغییرات بزرگ در سطوح استروژن و پروژسترون می‌تواند طیف گسترده‌ای از عوارض را در دوران بارداری ایجاد کند که بسیاری از آن‌ها بر عملکرد مغز تأثیر می‌گذارد.
- خستگی: یکی دیگر از شرایطی که بسیاری از افراد باردار را تحت تاثیر قرار می‌دهد، خستگی است. خستگی همچنین می‌تواند به مه آلود شدن مغز و کم شدن حافظه منجر شود. کمبود خواب یا خواب بی‌کیفیت، هر دو از عوارض رایج در دوران بارداری هستند که ممکن است منجر به ابری شدن مغز در دوران بارداری شوند.
- بیماری صبحگاهی: همراه با خستگی، حالت تهوع صبحگاهی می‌تواند باعث شود که شما احساس فرسودگی و گیجی کنید.
- فشار زیاد: وقتی چیزهای زیادی در مغز خود دارید، تمرکز کردن ممکن است دشوار باشد. بارداری چیزهای زیادی برای فکر کردن و پیش‌بینی به همراه دارد که می‌تواند باعث استرس یا اضطراب شود و به فراموشی یا مه مغزی منجر شود.
- افسردگی: برخی از افراد قبل از زایمان یک دوره افسردگی را تجربه می‌کنند، همان‌طور که می‌دانید افسردگی با مشکلات حافظه مرتبط است. برخی دیگر از بانوان به صورت دوره‌ای یا در طول بارداری افسردگی را تجربه می‌کنند که باعث بروز مشکلات برای آن‌ها می‌شود. اگر در دوران بارداری خود احساس افسردگی یا اضطراب می‌کنید، برای راهنمایی و مشاوره با پزشک خود تماس بگیرید.
علاوه بر این محرک‌های احتمالی رایج، برخی تحقیقات نشان می‌دهند که حاملگی منجر به اختلال حافظه و کاهش دامنه توجه می‌شود که اغلب تا دوره پس از زایمان ادامه می‌یابد.
در عین حال، مطالعات پژوهشی دیگر نشان می‌دهد که تفاوت کمی در عملکردها بانوانی که باردار هستند و آنهایی که باردار نیستند وجود دارد. بنابراین، اگر چه پیوندهای واضحی بین آنچه در دوران بارداری اتفاق می‌افتد مانند تغییرات هورمونی، خستگی، استرس، و غیره به اصطلاح علائم مه مغزی بارداری وجود دارد، اما متخصصان هنوز وضعیت آن را به عنوان یک فکت علمی و واقعی اعلام نکرده است و ارتباط بین بارداری و ابری شدن ذهن در حد یک شبه علم باقی مانده است.
اثرات بارداری بر مغز
اگرچه مه مغز بارداری یک وضعیت پزشکی تایید شده رسمی نیست، اما یک مطالعه کوچک (اما مهم) نشان می‌دهد که بارداری منجر به تغییراتی در ساختار مغز می‌شود و این تغییرات ممکن است تا دو سال پس از زایمان ادامه پیدا کند.
طی این مطالعه علمی؛ ابتدا، محققان اسکن مغزی را روی افرادی که امیدوار بودند اولین فرزند خود را باردار شوند، انجام دادند و سپس (برای آنهایی که باردار شدند) اسکن را پس از زایمان و زمان زایمان تکرار کردند.
سپس، بعد از مقایسه این اسکن‌ها با اسکن‌های گروه‌های کنترل (زنانی که باردار نبودند)، دانشمندان متوجه کاهش ماده خاکستری در مناطق خاصی از مغز پس از بارداری شدند.
چیزی که این مطالعه را بسیار جالب می‌کند این است که این اثر مشاهده شده می‌تواند یک اثر مثبت باشد. کارشناسان پیشنهاد می‌کنند که این «هرس کردن» یا «ریزش» بافت مغز، به مغز کمک می‌کند تا برای مسولیتی که در پیش است، یعنی مراقبت از یک نوزاد کوچک، مغز؛ متمرکز و کارآمدتر شود و والدین جدید را قادر می‌سازد تا وابستگی قوی‌تری با نوزاد ایجاد کنند.
بنابراین، اگر کمی از دست دادن حافظه، عدم تمرکز یا فراموشی عمومی را تجربه می‌کنید، ممکن است مه مغز بارداری به شما کمک کند برای پرورش نوزاد جدید آماده شوید!
مدت زمانی که مه مغز بارداری طول می‌کشد
بستگی به این دارد که چه چیزی باعث ایجاد علائم می‌شود یا چه عوامی آن را تشدید می‌کنند و چه زمانی این محرک‌ها فروکش می‌کنند. موارد زیر را به عنوان مثال در نظر بگیرید:
اگر فراموشی شما با حالت تهوع صبحگاهی مرتبط است و حالت تهوع شما پس از سه ماهه اول محو می‌شود، می‌توانید در همان زمان متوجه بهبود حافظه شوید.
از سوی دیگر، طبق مطالعه ذکر شده در بالا، برخی علائم مه مغزی بارداری تا دوره پس از زایمان ادامه می‌یابد. اگر نگرانی یا سؤالی در مورد هرگونه تغییر در حافظه یا عملکرد شناختی در طول (یا بعد از) بارداری دارید، با پزشک خود مشورت کنید.
یکی از راه‌های کنار آمدن با مه مغز بارداری این است که آماده شدن برای آمدن فرزند کوچک‌تان را شروع کنید.
در مورد مه مغز بارداری چه باید کرد؟
مهم نیست که پشت مه مغزی چه چیزی نهفته است، داشتن ابزارها و نکاتی که به شما کمک می‌کند تمرکز کنید و منظم بمانید، ارزشمند است. راهبردهای زیر ممکن است در هنگام مواجهه با ابری شدن مغز در بارداری به شما کمک کند:
- تهیه چک لیست: لیست‌های زیادی تهیه کنید و آن‌ها را در خانه یا ماشین خود قرار دهید. چک لیستی از کارهای مهم در زمان بارداری، زمان وضع حمل و بعد از زایمان تهیه کنید. همین نکته کوچک بسیار کمک کننده و آرام‌بخش خواهد بود.
- منظم بمانید: سازماندهی زندگی تا حد امکان می‌تواند به شما کمک کند. استراتژی‌ها و راهبردهای زیادی وجود دارد که به شما در تنظیم وقت و برنامه‌ریزی می‌تواند کمک کند.
- یادآورها، تایمرها یا به‌روزرسانی‌های تقویم را روی تلفن خود تنظیم کنید. وقایع مهم را در تقویم روزانه خود علامت‌گذاری کنید.
- تعیین مکان مشخص: برای همه اشیا مهم خود یک مکان خاص تعیین کنید تا آن‌ها را گم نکنید (مثلاً جای برای کلیدها، کیف و کارت بانکی، داروها و …)
- آرام باشید: برخی از تکنیک‌های آرام‌سازی را برای کاهش استرس در دوران بارداری بیاموزید و از آن‌ها استفاده کنید. هر چه آرامش بیشتری داشته باشید، کمتر احتمال دارد که گیج شوید یا چیزی را فراموش کنید.
- اولویت‌بندی کنید: لیست کارهای‌تان را بنویسید و وظایف زندگی خود را اولویت‌بندی کنید. زمان و توجه خود را روی مهم‌ترین چیزها متمرکز کنید. وقت و انرژی خود را برای کارهای کوچک و کم اهمیت هدر ندهید.
- ورزش کنید: سعی کنید در صورت امکان هر روز فعالیت بدنی داشته باشید. ورزش در دوران بارداری فواید زیادی دارد، اما یکی از مهم‌ترین آن‌ها افزایش جریان خون در سراسر بدن، از جمله مغز شماست. ورزش را فراموش نکنید به خصوص یوگا که هم به سلامت جسم و هم سلامت روح شما کمک می‌کند.
- به اندازه کافی بخوابید: این ساده‌ترین اقدامی نیست که می‌توان در دوران بارداری انجام داد، اما نکات زیادی برای خوابیدن در دوران بارداری وجود دارد تا به شما در لذت بردن از یک خواب آرام کمک کنند. به عنوان مثال ایجاد یک برنامه خواب منظم، دوش گرفتن قبل از خواب، استفاده از بالش بارداری و … می‌تواند موثر باشد.
- از کسی کمک بگیرید: لازم نیست همه کارها را خودتان انجام دهید، از دیگران کمک بخواهید. واگذاری و پذیرش کمک در حال حاضر، قبل از آمدن نوزاد، باعث می‌شود تا زمان بیشتری را صرفه‌جویی کنید. وقتی پدر و مادر می‌شوید، نمی‌توانید و نباید همه این کارها را خودتان به تنهایی انجام دهید.
- رژیم غذایی‌تان را اصلاح کنید: برای اطمینان از دریافت مواد مغذی مورد نیاز خود، یک رژیم غذایی بارداری سالم را تنظیم و پیگیری کنید. خوردن غذاهای مناسب همچنین می‌تواند به حفظ سطح انرژی و عملکرد مغز کمک کند.
آیا فراموشی نشانه بارداری است؟
خود فراموشی لزوماً نشانه بارداری نیست. با این حال، سایر علائم معمول بارداری می‌تواند باعث احساس فراموشی شود، مانند تغییرات خلقی، خستگی، نوسانات هورمونی و استرس. فراموشی تنها یکی از علائمی است که گاهی اوقات در کنار سایر علائم قرار می‌گیرد و به آن «مه مغز بارداری» می‌گویند.
سخن آخر
بسیاری از افراد باردار علائم چیزی را که به عنوان «مه مغز بارداری» شناخته می‌شود، مانند فراموشی، دوره‌های کوتاه از دست دادن حافظه، حواس‌پرتی و مه‌آلودگی ذهنی تجربه می‌کنند. چندین مطالعه علمی تأیید می‌کنند که بارداری می‌تواند به عملکرد شناختی ضعیف‌تر منجر شود و بر مغز تأثیر بگذارد. در عین حال، مطالعات دیگر تفاوت اندکی را در عملکرد مغز در زنان باردار نشان می‌دهد.
ممکن است جامعه پزشکی در مورد واقعی بودن مه مغز حاملگی با مشکل مواجه باشد، اما بدانید که داشتن مه مغزی، فراموشی و سایر علائم مشابه در دوران بارداری طبیعی است. در همین مقاله اشاره کردیم که یک مطالعه جالب تغییرات فیزیکی در مغز در دوران بارداری را نشان داد و اذعان کرد که این تغییرات می‌تواند به آمادگی برای والدین شدن و پیوند با نوزاد جدید کمک کننده باشد. بنابراین، شاید این فقط خستگی و تغییرات سطح ترشح هورمون‌ها باشد که باعث فراموشی شما می‌شود، و ممکن است واقعاً چیزی مفید در پشت مفهوم مه مغز بارداری وجود داشته باشد.
صرفه نظر از این که مه مغزی به چه دلیل رخ می‌دهد، تمام تلاش خود را بکار ببرید تا با این علائم و چالش‌های دیگر در دوران بارداری خود کنار بیایید. به خود یادآوری کنید که در یک سفر فوق العاده هستید و زمان زیادی طول نخواهد کشید تا به جدیدترین عضو خانواده خود خوشامدگویی کنید!