خوردن این مواد غذایی در دوران بارداری ممنوع است
یکی از مسائل مهم در حفظ سلامت هر فردی توجه به رژیم غذایی است. این مقوله در دوران حاملگی اهمیتی دو چندان پیدا می‌کند. هر آنچه که وارد بدن مادر می‌شود اعم از مواد خوارکی، نوشیدنی و حتی دارو، اثرات خود را بر بدن جنین نیز خواهد گذاشت از این رو بیسار مهم است که ماد در دوران حساس بارداری از یک رژیم غذایی سالم، متنوع و کامل پیروی کند و نسبت به خوردن برخی مواد غذایی محتاط باشد. حذف مواد غذایی مضر و جایگزین کردن آن‌ها با مواد غذایی سالم یکی از راهکاری تضمینی برای حفظ سلامت جنین و مادر خواهد بود. در این مقاله قصد داریم تا شما را با انواع مواد غذایی که مصرف آن‌ها در دوران بارداری ممکن است خطراتی را برای سلامت مادر و جنین به همراه داشته باشد، آشنا کنیم. با تیم پینو بیبی همراه باشید تا یک رژیم غذایی سالم برای دوران بارداری خود و یا اطرافیان‌تان تنظیم کنید.
رژیم غذایی بارداری: غذاهایی که در دوران بارداری باید از آن‌ها اجتناب کرد
از قدیم گفته‌اند غذا شما دوایی شماست و دوای شما غذای شماست. بنابراین تغذیه می‌تواند سلامت شما را تضمین کند. با تغذیه مناسب می‌توانید بر بیماری فائق آئید. در دوران بارداری مادر باید بیشتر به تغذیه خودش اهمیت بدهد زیرا که علاوه بر مسئولیت حفظ سلامتی خویش مسئول حفظ سلامت جنین را نیز بر عهده دارد. قرار است مادر ۹ ماه یک موجود زنده را در بطن خود پرورش دهد بنابراین هر آنچه می‌خورد، می‌نوشد و حتی احساس می‌کند مستقیم یا غیرمستقیم بر سلامت جنین تأثیرگذار است. در این دوران حساس لازم است تا مادر از خوردن برخی مواد غذایی پرهیز کند. زیرا که کوچکترین سهل‌انگاری و بی‌توجهی مادر می‌تواند عواقب وخیمی برای جنین داشته باشد و ممکن است در نهایت منجر به سقط جنین شود. بنابراین بررسی کیفیت ماده غذایی، توجه به نوع ماده غذایی، زمان مصرف ماده غذایی و میزان ماده غذایی هر کدام اثرات خاص را بر مادر و جنین خواهند داشت. تنظیم یک برنامه غذایی شاید در ابتدا کار سختی به نظر برسد اما فقط کافی است مواد غذایی مضر و کم ارزش از رژیم غذایی مادر حذف شود و به جای آن مواد سالم و تازه جایگزین شود. تغذیه جنین از طریق بند ناف است در ناحیه‌ای از جفت و بند ناف مواد غذایی بین مادر و جنین مبادله می‌شود و از همین رو هر آنچه که مادر میل می‌کند ممکن است از طریق خون به بدن جنین نیز راه پیدا کند.
قبل از معرفی غذاهایی ممنوعه در دوران حاملگی لازم است چند نکته را یادآور شویم:
- مصرف برخی مواد غذایی ممکن است در دوره‌ای از حاملگی مضر باشد اما مصرف آن در ماه‌های بعدی بلامانع باشد. مثلاً ممکن است مصرف یک ماده غذایی در سه ماهه آخر بارداری توصیه نشود اما در سه ماهه اول بارداری مصرف آن بلامانع باشد.
- رعایت اعتدال در تنظیم رژیم غذایی مهم‌ترین فاکتور برای اطمینان از رژیم غذایی مناسب است. این ضرب‌المثل شیرین فارسی را همیشه به خاطر داشته باشید که: «اندازه نگهدار که اندازه نکوست».
- مصرف هیچ گونه گوشت و فرآورده‌های گوشتی به صورت خام و نیم‌پز هرگر توصیه نمی‌شود.
- مصرف مواد غذایی کنسروی، کمپوت، غذاهای نیمه‌آماده به دلیل وجود مقادیر زیاد مواد نگهدارنده توصیه نمی‌شوند و لازم است تا مصرف آن‌ها به حداقل برسد.
- در مورد ابهام در خصوص مصرف هر گونه ماده غذایی و حتی دارو لازم است تا حتماً با پزشک متخصص مشورت شود.
- مصرف تنقلات بی‌ارزش (Junk Foods) باعث ایجاد احساس سیری کاذب می‌شوند و باید مصرف آن‌ها در این دوره به حداقل برسد. برخی از این تنقلات نه تنها بی‌ارزش بلکه مضر هم هستند و علاوه بر وجود مواد نگهدارنده دارایی مقادیر زیادی رنگ، طعم دهنده شیمیایی و مواد مضر هستند که مصرف آن‌ها در دوران حاملگی ممکن است سلامت مادر و جنین را به خطر بیاندازد. از این نوع تنقلات می‌توان به چیس، پفک، ذرت‌های فرآوری شده و … اشاره نمود.
- مصرف مواد غیرپاستوریزه و غیراستریل ممنوع است. اگر از سلامت ماده غذایی که تهیه می‌کنید اطمینان ندارید بهتر است آن را مصرف نکنید. آبمیوه‌ها و برخی خوراکی‌ها که دستفروشان عرضه می‌کنند ممکن است با توجه به عدم رعایت نکات بهداشتی؛ حاوی عوامل بیماری‌زا باشند.
- اکثر بانوان در این دوران ویار می‌کنند. ویار حاملگی طبیعی است و باید به آن توجه کرد. در چنین شرایطی ممکن است بانوی باردار نسبت به مواد مضر و حتی غیرخوراکی ویار داشته باشد، لازم است تا در این خصوص با پزشک متخصص مشورت شود و به جای استفاده از مواد خوراکی مضر و یا بی‌ارزش مواد خوارکی مفید باید جایگزین شود. به عنوان مثال اگر بانوی بارداری هوس بستنی کرد می‌توان به جای بستنی‌های صنعتی که مقادیر زیادی شکر دارند و احتمال ابتلای خانم حامله به دیابت بارداری را افزایش می‌دهند از میوه‌های یخ زده استفاده کرد. برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله مربوط به ویار بارداری را مطالعه بفرمایید.
- یکی از مشکلات رایج بانوان باردار دهیدراته شدن بدن و از دست دادن آب است. مصرف ۸ لیوان آب در روز می‌تواند این نیاز بدن را مرتفع سازد. همچنین مصرف آب کافی در دوران بارداری باعث حفظ تعادل متابولیسم بدن می‌شود و از بروز بسیاری از بیماری‌ها و عوارض دوران حاملگی جلوگیری می‌کند.
- متاسفانه یک باور غلط و بسیار رایج بین عموم مردم وجود دارد و آن این است که همواره به خانم باردار گوشزد می‌کنند که باید به اندازه دو نفر غذا بخورد. در مقاله‌ای به طور مفصل در مورد این باور غلط «غذا خوردن به اندازه دو نفر در دوران بارداری» پرداخته‌ایم، توصیه می‌کنیم این مقاله را مطالعه فرمایید.
- در تنظیم رژیم غذایی دوران بارداری و هر دوره دیگری از زندگی فرد لازم است به طبع و مزاج شخص توجه شود. اگر طبع خانم باردار سرد است مصرف مواد غذایی با طبع گرم بیشتر توصیه می‌شود و برعکس اگر طبع خانم حامله گرم است بهتر است در رژیم غذایی خود از موادی با طبع سرد استفاده کند.
- توجه به مواد غذایی حساسیت‌زا و آلرژیک و پرهیز از مصرف آن‌ها نیز باید مد نظر قرار گیرد.
غذاهایی زیان‌آور و ممنوع در دوران بارداری
همانطور که پیشتر گفته شد بغیر از تعدادی از خوراکی‌ها که ممکن است در هر دوره‌ای از زندگی برای سلامت فرد مضر و زیان‌آور باشند، غذاهای نرمال و همیشگی اگر در حد اعتدال مصرف شوند مشکلی برای سلامت مادر و جنین نخواهند داشت. آنچه در مورد رژیم غذایی در دوران بارداری بیش از همه مهم است اصلاح سبک زندگی است. خوردن غذا در ساعات معینی از روز، افزایش تعداد وعده‌های غذایی، حذف مواد غذایی زیان‌آور، نوشیدن آب کافی و ورزش کردن می‌تواند بهترین رویه برای تجربه یک بارداری سالم و موفق باشد.
لیست غذاهایی مضر در گروه مواد پروتئینی
برخی غذاها و خوراکی‌ها به خودی خودی مصرف‌شان در دوران بارداری مضرر نیست بلکه نوع طبخ آن‌ها است که می‌تواند آن‌ها را به مواد خوراکی مضر بدل کند. غذاهای پروتئینی یکی از این مواد هستند. غذاهای پروتئینی نظیر گوشت گوسفند، گوساله، مرغ، کبک، بوقلمون و بلدرچین به علت داشتن باکتری‌ها و میکروارگانیسم‌ها باید کاملاً پخته شوند به نحوی که از آن خون خارج نشوند و دمای داخلی گوشت به حداقل ۵۰ درجه برسد تا میکروارگانسیم‌های درون گوشت از بین بروند. از این رو بهتر است که قطعات گوشت بزرگ و ضخیم نباشد تا داخل بافت گوشت کاملاً پخته شود. همچنین مصرف گوشت با برخی مواد خوراکی دیگر توصیه نمی‌شود. به عنوان مثال بهتر است غذای حاوی گوشت قرمز را با مواد نشاسته‌ای مصرف نکنید. مصرف همزمان این دو ماده غذایی باعث باقی ماندن این مواد غذایی در معده و تخمیر شدن آن می‌شود که در نهایت موجب تولید گاز معده و روده می‌شود. رعایت این موضوع به خصوص در دوران بارداری که بانوان بیشتر دچار مشکلات گوارشی می‌شوند و اکثر از نفخ معده شکایت دارند بسیار حائز اهمیت است. از طرفی بیشتر بانوان برای جبران کمبود آهن در دوران حاملگی به خوردن انواع گوشت روی می‌آورند اما باید توجه داشت مصرف همزمان مواد گوشتی و لبنیات مانند دوغ، ماست باعث می‌شود که میزان جذب آهن کاهش یابد. توصیه می‌شود لبنیات نیم ساعت بعد از صرف غذاهای گوشتی مصرف شود.
لیست غذاهای مضر در گروه غذاهای دریایی
همه می‌دانیم غذاهایی دریایی علاوه پروتئین دارای مقادیر قابل توجهی اسید چرب امگا ۳ هستند. این مواد غذایی بر روی سلامت و رشد مغز و چشم کودک تاثیر زیادی دارند. از طرفی برخی ماهی‌ها و صدف‌ها دارای جیوه هستند. جیوه بر سلامت مادر و جنین اثر می‌گذارد. بنابراین بهتر است در این دوران غذاهایی دریایی را از منابع معتبر تهیه کرد. همچنین برخی از افراد به غذاها دریایی حساسیت دارند که باید در مصرف آن‌ها به ویژه در دوران حاملگی محتاط بود. همچنین برخی از این ماهی‌ها و صدف‌ها در آب‌های آلوده به مواد شیمیایی و پسماند کارخانجات، بیمارستان‌ها و مناطق کشاورزی پرورش داده می‌شوند که علاوه بر جیوه عناصر مضر دیگری نظیر سرب، کادمیوم و … نیز ممکن است در آن‌ها یافت شوند که سلامت مادر و جنین را به خطر می‌اندازند. همچنین این مواد خوراکی ممکن است حاوی مقادیر بسیار بالایی از میکروب‌ها و قارچ‌های بیماری‌زا باشند. لذا لازم است تا در دوران بارداری در مصرف غذاهای دریایی وسواس و دقت بیشتری به خرج داد. کنسروهای ماهی که به تن ماهی مشهور هستند نیز به علت داشتن مواد نگهدارنده و مقادیر زیاد نمک برای دوران بارداری مفید نیستند و مصرف بی شاز حد آن‌ها احتمال بالا رفتن فشار خون در مادران باردار را افزایش می‌دهد.
از مصرف صدف خام، میگوی نیم‌پز، سوشی، غذاهایی دریایی دودی شده خودداری شود زیرا این غذاها نیز به طور کامل پخته نمی‌شود و ممکن است حاوی عوامل بیماری‌زا باشند.
تخم‌مرغ نیم‌پز یا خام
تخم پرندگان را باید به طور کامل طبخ کرد و باید حتی الامکان از تخم مرغ‌های پاستوریزه استفاده شود. در مواردی که برای تهیه برخی خوراکی‌ها از تخم‌مرغ خام استفاده می‌شود مانند سس‌های مایونز مطمئن شوید که از تخم‌مرغ پاستوریزه در تهیه این مواد غذایی استفاده شده باشد.
گوشت امعا و احشا مختلف بدن حیوانات
منظور بخش‌های خاص و اندام‌های درونی بدن حیوانات مانند جگر، زبان، مغز، دل و شش می‌باشند. این منابع غذایی به علت داشتن ویتامین‌ها به خصوص ویتامین A و B۱۲ دارای ارزش غذایی بالایی برای سلامت مادر و جنین هستند. در مصرف این مواد غذایی دو نکته را مد نظر داشته باشید اول این که این غذاها حتماً باید به صورت کامل طبخ شوند و دوم آن که در مصرف این مواد خوراکی اندازه مطلوب و کافی را در نظر بگیرید چرا که مصرف زیاد این مواد خوراکی ممکن است سبب افزایش بیش از حد برخی ویتامین‌ها در بدن شوند. همانطور که می‌دانید گرچه مصرف ویتامین‌ها برای بدن ضروری است اما مصرف بیش از حد آن‌ها خطرات و عوارضی برای مادر و جنین به همراه خواهد داشت.
مصرف غذاهای نیمه‌آماده و آماده
سوسیس، کالباس، همبرگر، تن ماهی و انواع کنسروهای غذایی نظیر کنسرو لوبیا، ذرت، انواع کمپوت‌ها، غذاهای یخ‌زده و منجمد فروشگاهی همگی به علت داشتن مواد نگهدارنده برای دوران بارداری مضرر هستند و بهتر است در دوران بارداری از مواد غذایی تازه استفاده کرد. مواد نگهدارنده گروهی از ترکیبات شیمیایی هستند که برای جلوگیری از فساد، تجزیه، انجام واکنش‌های شیمیایی ناخوشایند و همچنین برای جلوگیری از کاهش کیفیت به مواد غذایی، داروها، رنگ‌ها، لوازم آرایشی، نمونه‌های بیولوژیک و بسیاری از محصولات دیگر افزوده می‌شوند. از جمله این مواد می‌توان به نیتریت سدیم، دی اکسید سولفور، اسید بنزوئیک، دی اکسید گوگرد و نیتریت‌ها و غیره اشاره کرد. اکثر این مواد شیمیایی نگهدارنده در دسته مواد سرطان‌زا و مضر طبقه‌بندی می‌شوند.
مصرف انواع پنیر
مصرف لبنیات (کره، خامه، دوغ، ماست و پنیر) برای سلامت مادر و جنین بسیار مهم است اما باید توجه داشت حتماً در دوران بارداری از منابع کاملاً پاستوریزه استفاده شود. همچنین توصیه می‌شود از مصرف پنیرهای نرم مثل فتیر، تبریزی، کاممبرتف، بری و تمام پنیرهای که حاوی باکتری لیستریا هستند در دوران بارداری خودداری شود.
مصرف شیرینی‌های صنعتی
در دوران بارداری میزان مصرف شیرینی‌ها را باید در حد اعتدال نگه داشت زیرا مصرف بیش از حد این گروه مواد علاوه بر افزایش سطح گلوگز خون، باعث ایجاد سیری کاذب شده و خانم باردار را از خوردن مواد غذایی مناسب که برای سلامت خود و رشد جنین لازم هستند، غافل می‌کند و ممکن است خانم حامله دیگر تمایلی به خوردن مواد غذایی ضرروری نداشته باشد. با ادامه این روند بانوی باردار ممکن است دچار گرسنگی پنهان شود در نتیجه مواد غذایی مورد نیاز رشد و سلامت جنین در هر مرحله با کاستی روبه رو خواهد شد و در نتیجه رشد جنین نامناسب و گاه با عوارض بی‌بازگشت روبه‌رو خواهد شد.
مصرف برخی سبزیجات و میوه‌جات
سبزیجات به خصوص اگر تازه باشند در تمام دوران زندگی انسان‌ها از مرحله جنین تا کهنسالی اثرات مطلوبی بر سلامتی فرد خواهد گذاشت و مصرف آن‌ها برای رشد و نمو فرد ضروری است. در دوران بارداری نیز مصرف سبزیجات و میوه‌های تازه بسیار ضرروی است زیرا علاوه بر داشتن ویتامین‌های لازم برای رشد و سلامت مادر و جنین باعث هضم راحت‌تر و تسهیل فرایند گوارش مادر می‌شوند. اما مثل هر ماده غذایی، ارزیابی سلامت سبزیجات در این دوران بسیار حائز اهمیت است. سبزیجات باید کاملاً شسته شده و عاری از میکروارگانیسم‌های مضرر و بیماری زا باشند. بنابراین لازم است تا پیش از مصرف، سبزیجات و میوه‌جات به طور کامل ضدعفونی و شسته شوند و مصرف میوه و سبزیجات شسته نشده ممنوع است. علاوه بر این یکسری گیاهان و سبزیجات در این دوران منع مصرف دارند مانند: جوانه‌های خام غلات و حبوبات گندم، ماش و عدس.
سبزیجاتی نظیر هویج و تربچه باید کاملاً شسته شود و پوست کنده شوند زیرا این سبزیجات در زیر خاک به عمل می‌آیند و ممکن است سطح و پوست آن‌ها حاوی مقادیر زیادی خاک و میکروارگانیسم بیماری‌زا مانند انگل، قارچ و باکتری باشد.
نکته مهم و ضروری نخوردن سالادهای رستورانی است که معمولاً خوب شسته نمی‌شوند. همچنین در دوران بارداری از خوردن قارچ خام جداً پرهیز کنید زیرا علاوه بر این که این قارچ‌ها در کلاهک خود مقادیر زیادی خاک را حمل می‌کنند و ممکن است حاوی عوامل بیماری‌زا باشند. ممکن است هاگ سایر قارچ‌های غیرخوراکی و میکروارگانیسم‌های دیگر را نیز به همراه داشته باشند. نعنا، مرزنجوش، سوسنبر از سبزیجات مفید برای دوران بارداری هستند.
انواع دانه‌ها و ادویه‌های ممنوعه در دوران بارداری
دانه‌های مثل سیاه دانه، رازیانه، زیره، کنجد، شنبلیله و ادویه‌های مثل آویشن، زعفران و غیره تقریباً اثرات یکسانی در دوران بارداری به خصوص سه ماهه اول بارداری دارند؛ اکثراً این ادویه‌جات موجب ایجاد احساس تهوع صبحگاهی می‌شوند و در دسته مواد غذایی قاعده‌آور جای می‌گیرند بنابراین مصرف آن‌ها در سه ماهه اول بارداری ممنوع است زیرا در سه ماهه اول حاملگی با افزایش حرکات رحم ممکن است منجر به سقط جنین شوند. بهتر است در طی دوران بارداری از مصرف این دانه‌ها و ادویه‌ها خودداری شود. در روز‌های نزدیک به زایمان مصرف عرق کاسنی توصیه می‌شود زیرا به زایمان آسان مادر کمک می‌کند. دارچین، هل، زردچوبه نیز در این دوران می‌تواند به عنوان ادویه‌های ایمن در دوران آبستنی مورد استفاده قرار گیرند.
نوشیدنی‌های ممنوعه در دوران بارداری
اکثر نوشیدنی‌های که در دوران بارداری منع مصرف دارند حاوی کافئین نظیر چای، قهوه و شکلات‌ها به خودی خود اگر در حد تعادل مصرف شوند مناسب هستند ولی مصرف زیاد آن‌ها در دوران بارداری باعث بروز مشکلاتی برای جنین می‌شود. بدن انسان معمولی با ورود کافئین شروع به سوخت و ساز کافیئن می‌کند و بدن زیاد در معرض این ماده نیست اما در زن باردار این ماده از طریق جریان خون از بندناف به جنین می‌رسد. جنین هنور در حال رشد و نمو است، ساز و کار لازم برای هضم و سوخت و ساز بسیاری از مواد از جمله کافئین را ندارد و لذا در معرض بیشتر این ماده قرار می‌گیرد که احتمال سقط و یا رشد ناکافی جنین وجود دارد. در طی پژوهش‌ها به دست آمده مادرانی که میزان کافئین بالایی در دوران بارداری استفاده کردند جنین‌های با وزن کم را به دنیا آورده‌اند. از طرفی کافئین زیاد باعث ایجاد اضطراب، بی‌خوابی، مشکلات گوارشی نظیر سوزش سردل، افزایش ضربان قلب و فشار خون می‌شوند و این در حالی است که یک زن باردار اکثرا ًاین مشکلات را به طور طبیعی در دوران بارداری تجربه می‌کند و مصرف زیاد مواد، محرکی برای افزایش اثرات ناخوشایند این عوارض خواهند بود.
نوشیدنی‌های حاوی الکل
نوشیدنی‌های الکلی در حالت کلی نیز توصیه نمی‌شوند زیرا روند استفاده مداوم این نوشیدنی‌ها منجر به آسیب‌های جدی به کبد و مغز می‌شود. تمام پزشکان و پژوهشگران معتقد هستند در دوران بارداری، باید از نوشیدن هر گونه نوشیدنی الکلی پرهیز نمود تا مادر و جنین از اثرات مخرب آن در امان بمانند.
نوشیدنی‌های غیربهداشتی
شیرهای غیرپاستوریزه و آبمیوه‌هایی که در شرایط غیربهداشتی تهیه شده‌اند به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود زیرا این نوشیدنی‌ها حاوی میکروارگانیسم‌هایی هستند که می‌توانند سلامت مادر و کودک را به خطر بیندازند. در مورد شیر بهتر است قبل از مصرف آن را کاملاً گرم کرد. می‌توان شیر را با زردچوبه مصرف کرد که به تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کند.