تربیت کودک در سنین پیش دبستانی هرگز کسل کننده نیست. یک لحظه کودک شما می‌پرسد “سنگ ها از کجا می‌آیند؟” و درست زمانی که توضیحی کاملی در مورد این که امواج اقیانوس صخره‌های بزرگ‌تر را به سنگ‌های کوچک‌تر می‌شکنند را به کودک خود می‌دهید، فریاد می‌زند: “بیا وانمود کنیم که تک شاخ هستیم!” زندگی مادر یا پدر یک کودک پیش دبستانی به این شکل است. کودکان پیش دبستانی کنجکاو و دلسوز هستند و تخیل زیادی دارند. این سنین یک مرحله بسیار ویژه از زندگی کودک خردسال به شمار می‌روند.
البته زندگی کودک سه تا پنج ساله نیز بدون چالش نیست. کودکان پیش دبستانی ممکن است هنوز در حال یادگیری کنترل ناراحتی و خشم خود باشند و ممکن است نخواهند از قوانین پیروی کنند. در ادامه نکاتی را در مورد نحوه تربیت صحیح کودک سه تا پنج ساله با شما به اشتراک می‌گذاریم تا در عبور از این مرحله هیجان انگیز و چالش برانگیز زندگی فرزندتان به شما کمک کند.
زندگی روزانه کودک سه تا پنج ساله
کودکان سه تا پنج ساله برای رشد به خواب کافی، غذای مقوی و فعالیت بدنی فراوان نیاز دارند. برخی از کودکان در این سن ممکن است به مهد کودک بروند، در حالی که برخی دیگر از کودکان ممکن است هنوز به طور کامل برای حضور در یک محیط آموزشی ساختار یافته آمادگی نداشته باشند.
رژیم غذایی و تغذیه کودک پیش دبستانی
ممکن است کودک شما در هر وعده غذایی از شما شیرینی بخواهد، اما چیزی که واقعاً به آن نیاز دارد انواع مختلفی از غذاهای مقوی است که در سه وعده غذایی و دو میان وعده در روز آماده می‌شوند. بنابراین کودک خود را برای خوردن غذای سالم تربیت کنید و سبزیجات، میوه‌ها، انواع گوشت و محصولات لبنی کم چرب و مقوی را برای کودک خود آماده کنید و غذاهای پر شکر و چرب را محدود کنید. مقدار کالری که کودک شما به آن نیاز دارد، به میزان فعالیت او بستگی دارد. آکادمی اطفال آمریکا (AAP) بین ۱۲۰۰ تا ۲۰۰۰ کالری در روز را بسته به سطح فعالیت و سن کودک توصیه می‌کند. بهترین توصیه تغذیه‌ای برای حفظ سلامت کودک در سنین سه تا پنج سال، تشویق او به خوردن غذاهای متنوع است. غذاهای انگشتی مانند هویج، کرفس، تکه‌های میوه و کشمش گزینه‌های سالمی هستند که کودکان پیش دبستانی ممکن است از آن‌ها لذت ببرند.
اگر کودک سه تا پنج ساله شما از خوردن برخی از غذاها خودداری می‌کند یا به نظر می‌رسد که به اندازه کافی غذا نمی‌خورد، سعی نکنید او را متقاعد کنید که غذا بخورد. کودک خود را تشویق کنید تا چیزهای جدید را امتحان کند و در عین حال به محدودیت‌های او احترام بگذارید و به او آموزش دهید که به علائم و نشانه‌های سیر شدن بدن خود گوش دهد. وعده‌های غذایی باید یک تجربه مثبت خانوادگی باشد. اگر در مورد رژیم غذایی کودک خود نگرانی دارید، با پزشک اطفال او تماس بگیرید. برای مثال اگر می‌خواهید کودک شما ماهی بخورد و در زمان دادن سالاد ماهی قزل آلا برای کودک یک بشقاب مرغ سوخاری نیز آماده کنید، به احتمال زیاد کودک با شما همکاری نخواهد کرد. بهتر است که همه افراد خانه از دستورالعمل‌های یکسان پیروی کنند. وقتی عادات غذایی سالم و ورزش منظم بخشی از زندگی خانواده شما باشد، احتمال اینکه کودک پیش دبستانی شما نیز این عادات را بپذیرد بیش‌تر خواهد بود.
هویج، بادام زمینی و انگور همگی گزینه‌های غذایی سالم و مناسبی برای کودک سه تا پنج ساله شما هستند؛ اما می‌توانند برای کودک خطر خفگی نیز داشته باشند. مطمئن شوید که غذاهای سفت را به قطعات کوچک تقسیم می‌کنید و غذاهایی را که ممکن است در مری کودک گیر کنند، از جمله هات داگ، انگور یا گوجه فرنگی گیلاسی را به چهار قسمت برش دهید. حتی یک قاشق کره بادام زمینی می‌تواند باعث خفگی کودک سه ساله شود. غذا را به‌جای دایره‌های عرضی، از طول برش دهید تا خطر خفگی را برای کودک به حداقل برسانید.
کودکان پیش دبستانی بیش‌تر از میوه‌های کامل سود می‌برند تا آب میوه، که عمدتاً شکر است و فاقد فیبر موجود در میوه می‌باشد. کودکان سه ساله نباید بیش از ۱۱۳ گرم آب میوه ۱۰۰٪ در روز مصرف کنند، در حالی که کودکان ۴ و ۵ ساله باید حداکثر ۱۷۰ گرم آب میوه مصرف کنند.
کودکان سه تا پنج ساله باید از انواع غذاهای سالم استفاده کنند. سبزیجات، میوه‌ها، پروتئین‌ها، غلات و محصولات لبنی کم چرب را در طول روز برای کودک خود آماده کنید.
فعالیت بدنی کودک سه تا پنج ساله
احتمالاً کودک پیش دبستانی شما آزادانه در فضاهای باز می‌دود و از بالا رفتن از وسایل زمین بازی لذت می‌برد. او همچنین ممکن است دوست داشته باشد که توپ را به عقب و جلو شوت کنند. کودکان سه تا پنج ساله به فرصت‌های زیادی در طول روز نیاز دارند تا از مهارت‌های حرکتی در حال رشد خود برای پریدن، جهیدن، رقص، دوچرخه‌سواری و ورزش استفاده کنند.
کودکان پیش دبستانی به حداقل سه ساعت فعالیت بدنی در روز نیاز دارند. این فعالیت باید شامل یک ساعت فعالیت بدنی متوسط تا سنگین باشد. فعالیت کودک ممکن است شبیه توپ بازی یا غلت زدن و دو ساعت بازی آزاد در حیاط یا زمین بازی باشد. رقصیدن با موسیقی یک شکل عالی از ورزش برای بچه ها در این سن است. استوپ رقص یا صندلی‌های موزیکال انتخاب‌های خوبی برای کودکان هستند. با این حال، اگر این کار برای خانواده شما کارساز نیست، نگران ثبت نام کودک خود در باشگاه فوتبال یا رقص نباشید. بیش‌تر کودکان در این سن به طور طبیعی بدون نیاز به کلاس، فعالیت شدیدتری که مورد نیاز آن‌هاست را انجام می‌دهند. بنابراین برای برآورده کردن این نیاز، حتماً نباید در کلاس‌های ورزشی سازمان‌یافته ثبت نام کنید و می‌توانید با تربیت صحیح کودک و عادت دادن ب او به ورزش، او را به ورزش کردن و فعالیت داشتن ترغیب کنید.
مشارکت کودک در محیط خانه
شما با توجه به تربیتی که تا به حال برای کودک خود انجام داده‌اید، می‌توانید از کودک پیش دبستانی خود انتظار داشته باشید که خودش لباس بپوشد، دندان‌هایش را با کمی راهنمایی شما مسواک بزند و بتواند به تنهایی از توالت استفاده کند. هرچند که ممکن است برخی از کودکان هنوز پوشک شده باشند. برخی دیگر نیز ممکن است به لباس زیر روی آورده باشند؛ اما هنوز هم تصادف یا شب ادراری را تجربه می‌کنند.
این دوران مخصوص رشد استقلال در کودک است و کودکان در این سن می‌خواهند مسئولیت پذیرتر به نظر بیایند. از نظر مشارکت در کارهای خانه، کودکان سه تا پنج ساله می‌توانند در پاک کردن میز غذا و تخلیه ماشین ظرفشویی کمک کنند. (فقط اطمینان پیدا کنید که ابتدا وسایل تیز مانند چاقو را بیرون آورده‌اید.) کودکان پیش دبستانی همچنین می‌توانند اتاق‌های خود را مرتب کنند تا به کمک کردن در کارهای خانه عادت کنند. کودکان در این سن می‌توانند عادت کنند که اسباب بازی‌ها و کتاب‌های خود را سر جای خود بگذارند. کودکان پیش دبستانی بزرگ‌تر ممکن است بتوانند تخت خود را با کمک شما مرتب کنند و کودکان خردسال ممکن است از جارو کشیدن با یک جاروی سایز کودک لذت ببرند.
تشویق مثبت برای کارهای انجام شده توسط کودک در خانه مهم است و عدم موفقیت در انجام کارهای خانه می‌تواند نشانه این باشد که یا کودک هنوز برای انجام آن کار آماده نیست یا به زمان بیش‌تری برای یادگیری آن نیاز دارد. تمرکز باید بر آموزش مهارت به کودک باشد، نه تنبیه کودک به دلیل عدم رعایت آن. همچنین اجازه دادن به کودک برای انتخاب این که کدام کار را انجام دهد، گاهی می‌تواند به حرف گوش کردن کودک در مورد کارهای خانه کمک کند.
بهداشت و سلامتی کودک سه تا پنج ساله
کودک سه تا پنج ساله به اندازه کافی بزرگ هستند که کمی در مورد حفظ امنیت خود یاد بگیرد و به این شکل تربیت شود. والدین در این سن هنوز باید بر سلامت و ایمنی کودک نظارت داشته باشند، اما این سنین زمان خوبی است که به کودک مهارت‌های اساسی، مانند این که اگر زنگ هشدار آتش سوزی به صدا در آمد، چه کاری باید انجام دهد یا اگر در فروشگاه از او جدا شدید چه کار باید بکند آموزش داده شود.
ویزیت پزشک
پس از سه سالگی کودک، فرزند شما باید سالانه برای معاینه به پزشک اطفال خود مراجعه کند. برای ویزیت‌های سه سالگی، چهار سالگی و پنج سالگی کودک، می‌توانید انتظار داشته باشید که رشد و تکامل مراحل رشدی کودک شما توسط پزشک بررسی شود، برنامه‌های غذایی و خواب او مرور شود، قد، وزن و فشار خون او اندازه گیری شود و پزشک برای پیشگیری از آسیب رسیدن به کودک، سلامت دندان و رژیم غذایی مناسب برای او به شما مشاوره دهد.
معاینه کودک سه ساله ممکن است شامل صحبت در مورد پیشرفت آموزش دستشویی رفتن، بررسی واکسن‌های دریافت شده توسط کودک شما برای اطمینان از این که واکسنیناسیون او کامل انجام شده باشد و آزمایش غربالگری بینایی باشد.
معاینه کودک چهار ساله همچنین ممکن است شامل دریافت واکسن‌هایی از جمله دوزهای تقویتی واکسن آبله مرغان یا Varivax، واکسن دیفتری، کزاز و سیاه سرفه یا DTaP، واکسن فلج اطفال یا IPV و واکسن سرخک، اوریون و سرخجه یا MMR و همچنین تست بینایی و شنوایی باشد.
در نهایت، معاینه کودک پنج ساله همچنین ممکن است شامل واکسن‌هایی از جمله واکسن دیفتری، کزاز و سیاه سرفه، قطره یا واکسن فلج اطفال، دوز تقویتی آبله مرغان و دوز تقویتی MMR باشد (اگر قبلاً در معاینه ۴ ساله تزریق نشده باشد). در این بازدید تست بینایی و شنوایی نیز انجام می‌شود.
کودکان پیش دبستانی ممکن است برای تنها مسواک زدن هیجان زده باشند؛ اما والدین هنوز هم باید دندان آن‌ها را مسواک بزنند. دندان‌های کودکتان را با یک مسواک نرم و با مقداری خمیر دندان فلوراید دار (برای جلوگیری از فلوئوروزیس) به اندازه یک نخود تمیز کنید تا زمانی که کودک یاد بگیرد از خمیر دندان استفاده کند. اولین مراجعه به دندانپزشک معمولاً حداکثر تا سه سالگی کودک انجام می‌شود؛ اگرچه اکثر متخصصان توصیه می‌کنند که بلافاصله پس از در آوردن اولین دندان نوزاد یا ۱۲ ماهگی او به دندانپزشک مراجعه کنید. همچنین ممکن است لازم باشد در صورتی که دندان‌های کودک به هم چسبیده است و نمی‌توانید اطراف آن را فقط با مسواک زدن تمیز کنید، در استفاده از نخ دندان به او کمک کنید.
خواب کودک سه تا پنج ساله
کودک پیش دبستانی شما به ۱۰ تا ۱۳ ساعت خواب در روز نیاز دارد که ممکن است شامل یک چرت بعد از ظهر باشد یا نباشد.
بر اساس گفته متخصصان، اگر کودک پیش دبستانی شما هنگام خواب معطلی می‌کند، صبح زود از خواب بیدار می‌شود یا چرت نمی‌زند، ممکن است زمان آن رسیده باشد که به طور کلی چرت روز را کنار بگذارد. اما حتی اگر کوچولوی شما چرت روز خود را کنار بگذارد، باز هم ایده خوبی است که یک دوره استراحت روزانه داشته باشد. زمان آرام در طول روز می‌تواند به پیشگیری از مشکلات رفتاری، بدخلقی بعدازظهر یا مشکلات خواب شبانه کودک کمک کند.
بسیاری از کودکان سه تا پنج ساله در این دوره گهواره خود را ترک می‌کنند و برای اولین بار در “تخت کودکان” می‌خوابند. این یک تغییر هیجان انگیز است؛ اما ممکن است با چالش‌هایی نیز همراه باشد. برای آسان شدن این انتقال، ابتدا مطمئن شوید که تربیت کودک به صورتی است که برنامه روزانه شما با خواب کودک مطابقت دارد. این کار به تلاش‌های شما کمک می‌کند تا کودک راحت در یک تخت بزرگ بخوابد. زیرا کودک شما برای خواب آماده است. همچنین توصیه می‌کنیم فرزند خود را در انتخاب ملحفه‌ها و پتوهای جدید خود مشارکت دهید. برای برخی از کودکان پیش دبستانی، آزادی جدید خوابیدن در تخت می‌تواند بیش از حد هیجان آور و وسوسه انگیز باشد. به همین دلیل ممکن است متوجه شوید که کودک شما در شب برای بازی از تخت خواب بلند می‌شود یا حتی شب‌ها در خانه گشت می‌زند. استفاده از ساعت مخصوص کودکان خردسال برای نشان دادن زمان خواب و زمان بیدار شدن به کودک می‌تواند برای حل این مشکل مفید باشد. همچنین تشویق کودک به خوابیدن با رسم نمودار امتیاز مانند چسباندن برچسب زیر کارهای خوب کودک نیز می‌تواند برای بررسی روند زمان خواب و بیدار شدن و تشویق کودک به خواب نیز مفید باشد.
سخن آخر
سال‌های پیش دبستانی گاهی اوقات با عنوان “سال‌های جادویی” نیز نامیده می‌شود. مانند هر مرحله رشدی، تربیت کودک در این بازه زمانی بسیار مهم است. احتمالاً در طول سال‌های پیش دبستانی شاهد رشد فیزیکی، عاطفی و اجتماعی زیادی در کودک خود خواهید بود.
کودکان سه تا پنج ساله نیز ممکن است با چالش‌هایی مانند نظم و انضباط یا پسرفت خواب برای والدین همراه باشد. همچنین ممکن است نگران این باشید که آیا کودک شما برای مهدکودک آماده است یا خیر. اگر در مورد رشد یا آمادگی فرزندتان برای مهدکودک نگرانی دارید، توصیه می‌کنیم با معلم پیش دبستانی یا متخصص اطفال او صحبت کنید.