این سوال برای بسیاری از پدر و مادرها پیش می‌آید که آیا کودک من باید مکمل پروبیوتیک مصرف کند؟ پاسخ این است که در صورتی که کودک شما انواع مختلف مواد غذایی را می‌خورد، رشد عادی دارد و فاقد مشکل گوارشی است، به احتمال زیاد نیازی به مصرف مکمل پروبیوتیک نخواهد داشت.
پروبیوتیک به باکتری‌های مفید روده گفته میشود که در برخی از مواد غذایی از جمله ماست وجود دارند. هرچه تنوع آن بیش‌تر باشد، سلامت دستگاه گوارش نیز بیش‌تر خواهد بود. این باکتری از نقش مهمی در سلامت کلی بدن انسان برخوردار است، از بیماری‌هایی مانند مشکلات گوارشی، بیماری قلبی، بیماری خود ایمنی و حتی چاقی پیشگیری میکند و به کنترل علائم مشکلات پوستی مانند اگزما و عفونت‌های ویروسی کمک میکند. اما آیا پروبیوتیک برای کودک نیز مفید است؟
در این مقاله، تمام نکاتی که نیاز است در مورد مصرف پروبیوتیک برای کودک خود بدانید را توضیح خواهیم داد.
پروبیوتیک چیست؟
تمام باکتری‌ها مضر نیستند! میلیاردها موجود زنده از جمله باکتری، قارچ و مخمر در بدن انسان زندگی می‌کنند. بیش‌تر این موجودات، بی خطر هستند و بسیاری از آن‌ها کمک می‌کنند تا بدن ما عملکرد مناسبی داشته باشد و سالم بماند. آن‌ها بر روی پوست، درون روده، دستگاه ادراری و بزاق شما وجود دارند و انواع مفید آن به هضم غذا، جذب مواد غذایی ضروری و مقابله با میکروب‌های خطرناک که باعث بیمار شدن شما می‌شوند کمک می‌کنند. مجموع این موجودات زنده، میکروبیوم نام دارد.
پروبیوتیک‌ها یکی از باکتری‌های مفیدی هستند که میکروبیوم را تشکیل می‌دهند. مصرف به اندازه پروبیوتیک، تعداد باکتری‌های مفید در دستگاه گوارش شما را افزایش می‌دهد و فواید متعددی برای سلامت دارد.
پروبیوتیک به صورت طبیعی در برخی از مواد غذایی تخمیر شده مانند ماست، پنیر و نان خمیر ترش وجود دارد، اما امروزه به صورت مکمل غذایی در اشکال کپسول، پودر یا قطره خوراکی نیز تولید میشود.
تاثیر میکروبیوم بر سلامت چیست؟
زمانی که تعادل میکروب‌های خوب و بد موجود در میکروبیوم بدن به هم می‌خورد، عفونت و بیماری ایجاد میشود.
برای مثال، مصرف آنتی بیوتیک، باکتری‌هایی که باعث عفونت می‌شوند را می‌کشد؛ اما همچنین برخی از باکتری‌های مفیدی که با باکتری‌های مضر مقابله می‌کنند را نیز از بین می‌برد. در نتیجه سایر ارگانیسم‌های مضر می‌توانند تکثیر شوند و عفونت ثانویه به وجود بیاید. از جمله عفونت‌های ثانویه رایج می‌توان به عفونت‌های قارچی، عفونت ادراری و عفونت روده اشاره کرد.
پروبیوتیک شامل باکتری‌های مفید و زنده است که به طور طبیعی در بدن شما وجود دارند. آن‌ها ممکن است شامل یک نوع باکتری باشند یا از ترکیبی از چند نوع تشکیل شده باشند.
انواع پروبیوتیک مفید برای کودک کدامند؟
صدها گونه مختلف پروبیوتیک وجود دارند که هریک دارای فواید خاص خود می‌باشند. بنابراین بهترین کار این است که انواع مختلفی از آن را مصرف کنید. برخی از رایج‌ترین انواع مفید پروبیوتیک برای کودکان عبارتند از:
- لاکتوباسیلوس رامنوسوس
- لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس
- ساکارومایسس بولاردی
- بیفیدوباکتریوم لاکتیس
معمولا در زبان عام منظور از پروبیوتیک، نوعی از آن به نام لاکتوباسیلوس است. باکتری لاکتوباسیلوس نوعی باکتری مفید است که به صورت طبیعی در میکروبیوم روده انسان به وجود می‌آید.
این پروبیوتیک به دستگاه گوارش کمک میکند که غذا را هضم کند و آن را به انرژی تبدیل نماید. اگر دستگاه گوارش غذا را به خوبی هضم نکند، ممکن است باعث یبوست و در برخی موارد اسهال شود. بنابراین بیش‌تر بودن تعداد باکتری لاکتوباسیلوس هضم غذا را بهبود می‌بخشد.
اسهال نوزادان پس از واکسن و راه‌های درمان آن
آیا مصرف پروبیوتیک برای کودک بی خطر است؟
به طور کلی، مصرف پروبیوتیک برای کودکان سالم بی خطر به شمار می‌رود؛ اما استثنائاتی نیز در این رابطه وجود دارد.
در صورتی که سیستم ایمنی کودک شما ضعیف یا دچار مشکل است، کودک مبتلا به سرطان است و یا نوزاد نارس می‌باشد، لازم است از دادن پروبیوتیک به او خودداری نمایید و در این رابطه با پزشک او مشورت کنید. چرا که در این موارد، مصرف پروبیوتیک ممکن است خطر عفونت را در کودک شما افزایش دهد.
کودکانی که مدفوع خونی دارند، جراحی قلب کرده‌اند و دارای بیماری پانکراس (لوزالمعده) هستند نیز لازم است پیش از مصرف پروبیوتیک با پزشک مشورت کنند.
همچنین گفته میشود که مصرف پروبیوتیک می‌تواند برخی از عوارض جانبی مصرف آنتی بیوتیک را در کودک کاهش دهد. اما در صورتی که کودک شما آنتی بیوتیک مصرف میکند، لازم است پیش از مصرف پروبیوتیک برای کودک با یک متخصص اطفال و دکتر داروساز مشورت کنید. زیرا مصرف تمام انواع پروبیوتیک همزمان با آنتی بیوتیک موثر نیست.
فواید مصرف پروبیوتیک برای کودک چیست؟
تحقیقات بیش‌تری در مورد فواید پروبیوتیک نیاز است؛ اما می‌دانیم که این باکتری‌های مفید به مقابله با باکتری‌های مضر که وارد بدن می‌شوند، کمک می‌کنند. فواید پروبیوتیک برای کودک عبارتند از:
- به هضم بهتر غذا کمک میکند.
- با باکتری‌های مضر مقابله میکند و از عفونت جلوگیری می‌نماید.
- مصرف آن در سه ماهه اول زندگی برای کودک به رفع اسهال، یبوست، کولیک و رفلاکس کمک میکند.
- علائم سندرم روده تحریک پذیر و بیماری التهابی روده را کنترل میکند.
- از عفونت ادراری مکرر جلوگیری می‌نماید.
- به جذب داروها کمک میکند.
- عوارض جانبی مصرف آنتی بیوتیک را کاهش می‌دهد.
- سیستم ایمنی بدن کودک را تقویت میکند.
- خطر ابتلا به بیماری‌های خود ایمنی را کاهش می‌دهد.
- به ساخت ویتامین‌ها کمک میکند.
- از آسم و حساسیت پیشگیری میکند.
- برای درمان عفونت تنفسی مفید است و نیاز به آنتی بیوتیک را کاهش می‌دهد.
پروبیوتیک همچنین برای سلامت روان مفید است. البته تحقیقات در مورد فواید پروبیوتیک برای کودک هنوز کامل نیست و باید منتظر اطلاعات جدید در این زمینه بود.
عوارض مصرف پروبیوتیک برای کودک چیست؟
با وجود این که معمولا مصرف پروبیوتیک برای کودک بی خطر است، اما ممکن است عوارض داشته باشد. عوارض جانبی مصرف پروبیوتیک برای کودک امکان دارد شامل موارد زیر باشند:
- گاز معده خفیف
- نفخ
- تحریک بیش از حد سیستم ایمنی
- یبوست
- افزایش تشنگی
- احتمال حساسیت
- سر درد
در صورتی که کودک شما سیستم ایمنی ضعیفی دارد، به شدت بیمار است و یا از مشکلات روده رنج می‌برد، لازم است پیش از مصرف پروبیوتیک برای کودک با پزشک مشورت کنید و تایید او را بگیرید.
همچنین مصرف پروبیوتیک برای نوزادان، کودکان خردسال و زنان باردار مضر است.
عوارض مصرف پروبیوتیک برای کودک معمولا خفیف هستند و بعد از چند روز رفع می‌شوند، اما در صورتی که در عملکرد دستگاه گوارش فرزند خود تغییری مشاهده کردید، نیاز است به پزشک خود اطلاع دهید.
عوارض مصرف مکمل پروبیوتیک برای کودک چیست؟
هنوز اطلاعات کافی در مورد این وجود ندارد که آیا مصرف مکمل پروبیوتیک باعث بروز عوارضی مانند گاز معده، یبوست و یا اسهال میشود.
بنابراین در صورتی که کودک شما پس از مصرف مکمل پروبیوتیک این عوارض را خود از خود نشان داد، لازم است استفاده از آن را متوقف کنید تا ببینید که آیا این علائم از بین می‌روند یا خیر.
آیا مصرف مکمل پروبیوتیک برای کودک ضروری است؟
میکروبیوم کودک در رحم مادر و در اوایل کودکی تکامل پیدا میکند. امروزه می‌دانیم که مصرف پروبیوتیک برای کودک نقش مهمی در سلامت میکروبیوم ایفا میکند، اما هنوز مشخص نیست که این اتفاق به چه شکل می‌افتد.
به دلیل این که اطلاعات کافی در مورد فواید دقیق پروبیوتیک بر سلامت کودک وجود ندارد، نمی‌توانیم با قطعیت بگوییم که آیا مصرف مکمل پروبیوتیک برای کودک ضروری است یا نه. زیرا ممکن است یک گونه پروبیوتیک بر مشکل خاصی تاثیر مثبت داشته باشد و گونه‌های دیگر آن بر آن مشکل بی اثر باشند.
لازم است پیش از دادن مکمل پروبیوتیک برای کودک خود با پزشک مشورت کنید و آن را در بازه‌های طولانی مدت به فرزند خود ندهید. مگر آن که پزشک مصرف آن را برای کودک توصیه کرده باشد، احتمالا نیازی نیست که به فرزند خود مکمل بدهید. البته مصرف مکمل پروبیوتیک برای کودک در مواردی که فرزند شما به بیماری کولیت اولسراتیو روده یا بیماری کرون مبتلا شده است، مفید است.
در غیر این صورت، بیش‌تر کودکان باکتری‌های مفید مورد نیاز خود را از طریق غذا و محیط دریافت می‌کنند و نیازی به مصرف مکمل نیست.
مکمل پروبیوتیک بهتر است یا محصولات غذایی پروبیوتیک؟
به صورت کلی، متخصصان اطفال توصیه می‌کنند که بهترین شکل مصرف پروبیوتیک از طریق غذا می‌باشد. غذاهای حاوی پروبیوتیک عبارتند از:
- دوغ کفیر
- ماست
- نوشیدنی کومبوجا که از تخمیر چای سبز یا سیاه تهیه میشود.
- کلم ترش
- کیمچی که خوراکی کره‌ای است و می‌تواند تند باشد.
- تمپه که یک غذای تخمیر شده با ارزش غذایی بالا محسوب میشود.
- نان خمیر ترش
- ترشی و شور تخمیر شده (نه در سرکه)
- میسو یا خمیر سویا
- پنیرهای تخمیر شده مانند پنیر چدار و گودا
بهترین کار این است که تا پزشک اطفال مصرف مکمل پروبیوتیک را برای کودک توصیه نکرده باشد، آن را از طریق غذا به فرزند خود بدهید. مواد غذایی مانند ماست و دوغ کفیر دارای پروبیوتیک مورد نیاز کودک شما هستند.
چگونه پروبیوتیک را به صورت طبیعی به کودک بدهیم؟
در صورتی که فرزند شما نوزاد تازه متولد شده یا خردسال است، شیر مادر بهترین منبع پروبیوتیک برای او به شمار می‌رود. چرا که شیر مادر حاوی پروبیوتیک و پری بیوتیک است. کربوهیدرات‌های موجود در شیر مادر به عنوان پری بیوتیک عمل می‌کنند و باعث رشد باکتری‌های مفید می‌شوند. در صورتی که به نوزاد خود شیر نمی‌دهید، برخی از انواع شیر خشک حاوی پروبیوتیک و HMOs هستند که به سلامت میکروبیوم کودک کمک می‌کنند.
در صورتی که کودک بزرگ‌تر باشد، غذاهای سالم شامل میوه‌ها، سبزیجات و ماست به سلامت روده و سلامت کلی او کمک می‌کنند. همچنین باید از دادن غذاهای شور و چرب یا نوشیدنی‌های حاوی شکر به او خودداری کنید، زیرا مضر هستند.
علاوه بر موارد بالا، بهتر است کم‌تر به کودک خود آنتی بیوتیک خوراکی بدهید. زیرا باکتری‌های مفید روده کودک را از بین می‌برد. همیشه پیش از دادن آنتی بیوتیک به فرزند خود اطمینان حاصل کنید که عفونت او باکتریایی است و نه ویروسی. پزشک به شما کمک میکند که این موضوع را بفهمید.
پری بیوتیک چیست و چه تفاوتی با پروبیوتیک دارد؟
با وجود این که اطلاعات کافی در مورد فواید مصرف مکمل پروبیوتیک برای نوزاد وجود ندارد، اما پری بیوتیک یکی از ترکیبات رایج موجود در شیر خشک است. پری بیوتیک فیبری است که به طور طبیعی در شیر مادر وجود دارد و باعث رشد باکتری‌های مفید در میکروبیوم نوزاد میشود.
این ماده به شیر خشک نیز اضافه میشود تا آن را از نظر خاصیت به شیر خشک نزدیک کند.
سین بیوتیک چیست؟
سین بیوتیک ترکیبی از پروبیوتیک (باکتری‌های مفید روده) و پری بیوتیک (فیبرهای غیر قابل هضمی که به رشد باکتری‌های مفید کمک می‌کنند) می‌باشد و به این دلیل تولید میشود که پری بیوتیک به رشد پروبیوتیک کمک کند و تعادل باکتری‌های روده برقرار شود. این باعث سلامت گوارش، سوخت و ساز و سیستم ایمنی بدن میشود.
امروزه سین بیوتیک به برخی از غذاها مانند پاستا، برخی از نوشیدنی‌ها، آب نبات و ماست اضافه میشود و به صورت مکمل نیز تولید میشود.
مقدار مجاز مصرف پروبیوتیک برای کودک چقدر است؟
مقدار مشخصی در رابطه با مکمل پروبیوتیک برای کودک اعلام نشده است. بهتر است با متخصص اطفال در این رابطه مشورت کنید تا مکمل خاصی را به شما توصیه کند و مقدار آن را مشخص کند.
توجه داشته باشید که مکمل پروبیوتیک گران‌تر الزاما همیشه بهتر نیست و بهتر است پزشک اطفال کودک شما این تصمیم را بگیرد.
جایگزین‌های مکمل پروبیوتیک برای کودک
به جز مصرف مکمل پروبیوتیک، روش‌های دیگری نیز برای سلامت میکروبیوم کودک وجود دارند. زمانی که کودک شما شروع به خوردن غذای جامد از جمله مواد غذایی تخمیر شده میکند، نیاز خاصی به مصرف مکمل وجود ندارد.
باکتری‌های مفیدی که در مواد غذایی مانند دوغ، کفیر، کلم ترش و کمچی وجود دارد به سلامت میکروبیوم کمک می‌کنند. همچنین انواع ماست پروبیوتیک وجود دارند که می‌توانید آن‌ها را خریداری کنید.
دادن انواع مختلف غذا به کودک بدون این که او را تحت فشار قرار دهید که از هر کدام چقدر بخورد، استرس کودک را کاهش می‌دهد و باعث سلامت آن‌ها میشود.
چه زمانی باید به کودک مکمل پروبیوتیک بدهیم؟
مکمل پروبیوتیک نیز مانند مکمل‌های مولتی ویتامین برای همه کودکان مفید نیست.
بدن کودکان سالم خودش فرآیند هضم و گوارش را به خوبی انجام می‌دهد. اما کودکانی که نفخ را تجربه می‌کنند یا مشکلات گوارشی دارند می‌توانند از مکمل پروبیوتیک کمک بگیرند.
البته پیش از دادن مکمل پروبیوتیک به کودک خود نیاز است با متخصص اطفال مشورت کنید؛ به خصوص در حالتی که کودک شما دچار مشکلات گوارش یا روده مانند سندرم روده تحریک پذیر (IBS) یا بیماری التهاب روده (IBD) دارد.
مصرف مکمل پروبیوتیک برای کودک همینطور ممکن است با برخی از داروها مانند شیمی درمانی یا برخی از جراحی‌ها تداخل داشته باشد.
به خاطر داشته باشید که انواع مختلف مکمل‌های پروبیوتیک با یکدیگر تفاوت دارند و پزشک باید نوع مناسب آن را بسته به مشکل کودک شما تجویز کند. همچنین در موارد زیر می‌توانید پس از مشورت با پزشک به کودک خود مکمل پروبیوتیک بدهید:
کودک شما به تازگی آنتی بیوتیک مصرف کرده باشد
گاهی اوقات آنتی بیوتیک برای سلامت کودک شما ضروری است. آنتی بیوتیک باکتری‌هایی که باعث بیماری یا عفونت شده‌اند را بین می‌برد؛ اما همزمان باکتری‌های مفید را نیز می‌کشد. به همین دلیل مشکلات گوارشی یکی از عوارض جانبی رایج مصرف آنتی بیوتیک به شمار می‌روند.
در این حالت مصرف مکمل پروبیوتیک پس از آنتی بیوتیک برای کودک مفید است و کمک میکند گوارش بدن و عملکرد روده زودتر به حالت طبیعی خود بازگردد. مصرف همزمان مکمل پروبیوتیک و آنتی بیوتیک به درمان سندرم روده تحریک پذیر و اسهال کمک میکند و عوارض آنتی بیوتیک را کاهش می‌دهد.
البته معمولا این مکمل مشکلات شدید گوارش را به تنهایی درمان نمی‌کند و نیاز است کودک داروهای دیگری نیز مصرف کند.
کودک شما دچار یبوست شده است
یبوست زمانی اتفاق می‌افتد که روده عملکرد خود را کامل انجام ندهد. طبیعی است که کودک تا سه روز مدفوع نداشته باشد. اما اگر در این زمان نفخ و سایر علائم ناراحت کننده را نداشته باشد، عجیب است. در صورتی که بیش از سه روز است که کودک شما مدفوع نکرده و علائم ناراحت کننده نیز ندارد، لازم است با متخصص اطفال تماس بگیرید.
بسیاری از عوامل باعث یبوست کودک می‌شوند. با این که مصرف پروبیوتیک برای کودک ممکن است به رفع یبوست کمک کند، اما مشکلاتی از جمله رژیم غذایی کم فیبر، عدم تحمل غذا یا کم آبی را درمان نمی‌کند. بنابراین در صورت یبوست برای مدت بیش از سه روز لازم است متخصص اطفال کودک شما را معاینه کند، دلیل آن را پیدا کند و راه حل خود را برای درمان تجویز کند.
البته می‌توانید از پزشک بپرسید که آیا مصرف پروبیوتیک در حالت عادی برای کودک شما مفید است یا خیر. مکمل پروبیوتیک در کنار رژیم غذایی متعادل و نوشیدن آب به گوارش کمک می‌کنند.
کودک شما دچار اسهال شده است
اسهال می‌تواند در کودکان بسیار شدید شود و باعث کم آبی گردد. در صورتی که فرزند شما دچار اسهال شده است، بهترین کار این است که به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید. اگر کودک همزمان با اسهال تب و استفراغ نیز دارد، فورا به اورژانس مراجعه کنید. تامین آب کافی برای بدن و درمان بیماری زمینه‌ای کودک نیز می‌تواند اسهال را درمان کند.
اما اگر مشکل شدید نیست و پزشک تعیین کرد که به روده مربوط است، مصرف مکمل پروبیوتیک با تایید پزشک می‌تواند مفید واقع شود.
مکمل پروبیوتیک دارو نیست
انواع مختلف مکمل پروبیوتیک ممکن است ترکیبات متفاوتی داشته باشد و اطلاعات دقیق در مورد این که چه نوع پروبیوتیکی را به چه نوع بیماری بدهیم، هنوز در دسترس نیست.
بهترین کار این است که به کودک خود ماست پروبیوتیک بدهید که منبعی سرشار از باکتری‌های مفید همراه با کلسیم و پروتئین است.
ارتباط پروبیوتیک با اوتیسم در کودک چیست؟
تحقیقات نشان می‌دهند که عدم سلامت روده با اوتیسم و بیش فعالی (ADHD) مرتبط است. افراد مبتلا به اوتیسم معمولا دچار مشکلاتی از جمله سندرم روده تحریک پذیر (IBS) و سایر مشکلات گوارش هستند و تعداد باکتری‌های مفید روده آن‌ها کم‌تر از حالت عادی است. تحقیقات علمی نشان می‌دهند که رشد طبیعی کودک با سلامت میکروبیوم روده ارتباط نزدیکی دارد.
به همین دلیل محققان حدس می‌زنند که اختلالاتی مانند اوتیسم ممکن است به تعادل باکتری‌های مفید و مضر میکروبیوم مرتبط باشد.
مصرف پروبیوتیک برای کودکان مبتلا به اوتیسم مفید است و تاثیر مثبتی بر هضم و گوارش آن‌ها دارد.
ویژگی های مهد کودک برای کودک دارای اوتیسم
سوالات متداول
به طور کلی، مصرف پروبیوتیک برای کودک سالم بی خطر است. در صورتی که سیستم ایمنی ضعیف است، نوزاد نارس دارید و یا تحت شیمی درمانی می‌باشد، لازم است از مصرف آن خودداری کند.
توصیه میشود که تا ۱ سالگی کودک برای دادن پروبیوتیک به او صبر کنید.
بهتر است در این رابطه با پزشک مشورت کنید. اطلاعات کافی در مورد مصرف مکمل پروبیوتیک در طولانی مدت وجود ندارد.
سخن آخر
مصرف پروبیوتیک برای کودک سالم می‌تواند به تسکین یبوست شدید، کولیک و رفلاکس او کمک کند. همچنین می‌تواند از ابتلا به عفونت ثانویه و اسهال در کودکانی که آنتی بیوتیک مصرف می‌کنند، پیشگیری نماید و حتی ممکن است از اگزما و حساسیت در برخی کودکان جلوگیری کند.
اثرات مصرف طولانی مدت مکمل پروبیوتیک در کودکان مشخص نیست. بنابراین بهتر است پیش از مصرف آن با پزشک مشورت کنید. به جای آن به کودک خود ماست یا سس مایونز پروبیوتیک بدهید. می‌توانید با ماست اسموتی درست کنید تا فرزند شما از طعم آن خوشش بیاید.