رحم رتروگرا Retroverted Uterus یک بیماری رایج است که نحوه قرار گرفتن رحم در داخل لگن را توصیف می‌کند. رحم رتروگرا یا کج شده زمانی است که رحم به سمت عقب یعنی به سمت ستون فقرات متمایل می‌شود. رحم به عقب برگشته هیچ مشکل جدی برای سلامتی ایجاد نمی‌کند، اما می‌تواند باعث ناراحتی در طول رابطه جنسی و قاعدگی دردناک شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص این ناهنجاری رحم با پینو بیبی همراه باشید.
رحم رتروگرا چیست؟
رحم رترووس یا رحم برگشت شده به جای جلو، در دهانه رحم به سمت عقب خم می‌شود. این بدان معناست که رحم به سمت عقب متمایل شده یا به سمت عقب خم شده است، بنابراین به جای این که به سمت جلو به سمت شکم خمیده شود، به سمت ستون فقرات خمیده می‌شود. رحم عضوی است که کودک در دوران بارداری در آن رشد می‌کند. شکل آن مانند گلابی وارونه است و در لگن بین مثانه و راست روده قرار می‌گیرد. موقعیت دقیق آن در لگن در بین افراد متفاوت است و به خصوص در دوران بارداری می‌تواند موقعیت آن تغییر کند. اسامی مشابه با این وضعیت رحم رتروگرا عبارت هستند از:
- رحم نوک‌دار
- رحم رترووس یا رترووسه
- رحم رتروفلکس شده
- رحم کج شده
- رحم بازگشت به عقب
- رحم به عقب برگشته
- رحم عقب افتاده
- جابجایی رترو رحم
برای این که تصور بهتری از نحوه قرار گرفتن رحم رتروگرا در لگن داشته باشید، رحم خود را مانند حرف U در نظر بگیرید. در رحم رتروگرا، قسمت خمیده حرف U به سمت پایین کمر قرار گرفته است، دهانه حرف U به سمت سرویکس (دهانه به رحم از واژن) است. اگر رحم به عقب برگشته باشد، دهانه رحم به سمت شکم قرار گرفته است. در حالت معمول رحم، قسمت خمیده U به سمت شکم و دهانه رحم به سمت راست روده قرار گرفته باشد (به این حالت رحم انتورتی گفته می‌شود).
به رحم رتروگرا، رحم نوک‌دار یا رحم کج نیز گفته می‌شود. برخی افراد می‌توانند با رحمی رترووس به دنیا بیایند یا بعداً در طول زندگی این نوع رحم در آنها ایجاد شود. برخی از افراد هرگز نمی‌دانند که رحم رتروگرا دارند زیرا این عارضه علائمی ندارند. در برخی موارد فرد علائمی‌خواهد داشت که ممکن است نیاز به درمان توسط پزشک داشته باشد. این وضعیت به ندرت باعث عوارض سلامتی می‌شود و جای نگرانی نیست.
رحم رتروگرا چقدر شایع است؟
رحم رتروگرا (رحم نوک‌دار) نسبتاً رایج است. تقریباً ۲۵ درصد از افراد دارای رحمی هستند که دهانه رحم به سمت عقب متمایل می‌شود.
تفاوت بین رحم جلودار و رحم پسرفته چیست؟
رحم مورب (رحم آنتورت) به این معنی است که رحم در بخش دهانه رحم به سمت جلو متمایل می‌شود و به سمت شکم قرار می‌گیرد. این موقعیت رایج‌ترین وضعیت رحم در بدن است. در این حالت، رحم بالای مثانه قرار دارد اما در رحم به عقب برگشته (رحم رتروگرا)، رحم معمولاً به راست روده فشار می‌آورد و سر رحم به سمت کمر است.
رحم رتروگرا چه تاثیری بر باروری دارد؟
باروری افراد نباید تحت تأثیر رحم رتروگرا قرار گیرد. افراد با وجود رحم عقب برگشته می‌توانند باردار شوند و بارداری طبیعی داشته باشند. اگر فردی نمی‌تواند باردار شود و رحم کج دارد، به احتمال زیاد علت ناباروری ناشی از شرایط دیگری در رحم است که بر باروری او تأثیر می‌گذارد. برخی از شرایط مرتبط با یک رحم به عقب برگشته که به مشکلات باروری دامن می‌زنند، عبارت هستند از:
آیا رحم برگشتی بر بارداری فرد تأثیر می‌گذارد؟
بارداری به هیچ وجه نباید تحت تأثیر یک رحم کج قرار گیرد. هم چنین هیچ ارتباطی بین رحم برگشتی و عوارض حین بارداری و زایمان وجود ندارد. در واقع، بارداری باعث می‌شود که رحم مدتی قبل از سه ماهه دوم به حالت جلودار تغییر کند. رحم ممکن است پس از تولد نوزاد به موقعیت معکوس خود بازگردد. در صورت نیاز، درمان‌های ناباروری، مانند لقاح داخل رحمیIUI یا لقاح آزمایشگاهی IVF، می‌تواند به زنانی که این نوع تشخیص‌ها را دارند در رسیدن به بارداری کمک کند.
علائم رحم رترووس چیست؟
برخی از افراد هیچ علامتی از رحم برگشتی را تجربه نمی‌کنند. برای کسانی که علائم دارند، رایج‌ترین آنها عبارت هستند از:
- درد در دوران قاعدگی یا قاعدگی دردناک (دیسمنوره)
- درد در واژن یا کمر در هنگام مقاربت یا درد هنگام مقاربت جنسی، به ویژه در موقعیت‌های خاص (دیسپارونی)
- مشکل در استفاده از تامپون یا کاپ در دوران قاعدگی
- مشکلات ادراری مانند عفونت‌های دستگاه ادراریUTIs یا بی‌اختیاری ادرار
- افزایش تکرر ادرار یا احساس فشار در مثانه
- بیرون زدگی پایین شکم
چه چیزی باعث بازگشت رحم می‌شود؟
برخی از افراد با رحم رتروگرا به دنیا می‌آیند، این رحم در بدو تولد وجود دارد و به دلیل هیچ بیماری سلامتی ایجاد نمی‌شود. در برخی موارد، بعداً در زندگی اتفاق می‌افتد. برخی از دلایلی که فرد می‌تواند رحم کج داشته باشید عبارت هستند از:
- زخم یا چسبندگی: بافت‌های اسکار ناشی از جراحی‌های قبلی لگن (از جمله زایمان سزارین)، بیماری التهابی لگن PID یا سایر عفونت‌ها می‌توانند باعث ایجاد اسکار و چسبیدن بافت‌های رحم (سندرم آشرمن) به سایر اندام‌ها شوند. این می‌تواند رحم را به عقب بکشد.
- فیبروم‌ها: فیبروم‌های رحم یا سایر توده‌های روی رحم می‌توانند شکل و موقعیت آن را تغییر دهند. فیبروم‌های رحمی می‌توانند باعث گیر کردن یا بدشکل شدن رحم یا کج شدن آن به سمت عقب شوند.
- آندومتریوز: در وضعیت اندومتریوز، بافت‌هایی مانند پوشش رحم در خارج از رحم تشکیل می‌شود. این سلول‌ها می‌توانند به سایر اندام‌های لگن بچسبند و باعث شوند رحم به عقب برگردد (تقریباً مانند چسباندن رحم در جای خود).
- زایمان: پس از زایمان، عضلات کف لگن و رباط‌های کشیده و ضعیف می‌شوند که می‌تواند باعث کج شدن رحم به سمت عقب شود.
- سابقه بارداری قبلی در برخی موارد، رباط‌هایی که رحم را در جای خود نگه می‌دارند در طول بارداری بیش از حد کشیده می‌شوند و به همین شکل باقی می‌مانند. این ممکن است به رحم اجازه دهد تا به عقب خم شود.
- سابقه جراحی لگن: جراحی لگن نیز می‌تواند باعث ایجاد اسکار شود. اسکارها باعث می‌شوند تا رحم به عقب برگشته یا کج شود.
- یائسگی: افرادی که در دوران یائسگی هستند، به دلیل کاهش هورمون استروژن، عضلات لگن ضعیف می‌شوند. رباط‌هایی که رحم را نگه می‌دارند نمی‌توانند از آن حمایت کنند و باعث می‌شوند که رحم به سمت عقب خم شود.
رحم برگشتی و بارداری
داشتن رحم رترووسه معمولاً بر بقای بارداری تأثیر نمی‌گذارد. رحم به عقب برگشته ممکن است در سه ماهه اول فشار بیشتری روی مثانه ایجاد کند که ممکن است باعث افزایش بی‌اختیاری یا مشکل در ادرار شود. همچنین برای برخی از زنان می‌تواند باعث کمردرد شود. همچنین ممکن است رحم از طریق سونوگرافی سخت‌تر دیده شود تا زمانی که با بارداری شروع به بزرگ شدن کند. پزشک ممکن است نیاز به استفاده از سونوگرافی ترانس واژینال در سه ماهه اول داشته باشد تا پیشرفت بارداری را ارزیابی کند.
رحم باید در پایان سه ماهه اول منبسط و صاف شود، معمولاً بین هفته‌های ۱۰ تا ۱۲ بارداری این باعث می‌شود که رحم از لگن خارج شود و دیگر به عقب خم نشود. گاهی اوقات، رحم نمی‌تواند این تغییر را انجام دهد. گاهی اوقات رحم رترووس به دلیل چسبندگی‌هایی است که رحم را در لگن مانند لنگر نگه می‌دارد. اگر رحم به سمت جلو حرکت نکند، خطر سقط جنین ممکن است افزایش یابد. این به عنوان رحم محبوس شناخته می‌شود و وقوع آن غیر معمول است. هنگامی که به موقع کشف شود، رحم حبس شده را می‌توان ثابت کرد و خطر سقط جنین را کاهش داد یا از بین برد. اگر باردار هستید و تجربه و علائم زیر را دارید فوراً به پزشک خود اطلاع دهید:
- ناتوانی مداوم در ادرار کردن
- درد در معده یا نزدیک راست روده
- یبوست
- بی‌اختیاری ادرار و مدفوع
این علائم ممکن است نشان دهنده حبس شدن رحم باشد. این بیماری را می‌توان در طول معاینه لگن یا سونوگرافی تشخیص داد. در سه ماهه سوم، بارداری به هیچ وجه نباید تحت تأثیر این عارضه قرار گیرد. برخی از زنان با رحم رتروگرا بیشتر احتمال دارد درد زایمان در پشت بدن را تجربه کنند.
آیا رحم رتروگرا می‌تواند باعث مشکلات روده شود؟
تحقیقات کافی برای برقراری ارتباط مستقیم بین رحم روتروگر با مشکلات روده مانند سندرم روده تحریک پذیرIBS یا یبوست مزمن وجود ندارد. با این حال، فیبروم رحم و آندومتریوز رحم، علل شایع رحم رترووسه، با علائم IBS مرتبط است. ضعیف بودن کف لگن پس از زایمان و یا یائسگی نیز با بی‌اختیاری مدفوع مرتبط است. اگر دچار مشکلات روده هستید با پزشک خود در مورد علائم خود صحبت کنید تا آنها بتوانند علت اصلی را تعیین کنند.
آیا رحم عقب برگشته با رابطه جنسی تداخل دارد؟
داشتن رحم رتروگرا معمولاً با احساس یا لذت جنسی تداخلی ندارد. گاهی یکی از علائم اصلی یک رحم به عقب برگشته (رتروگرا )، مقاربت دردناک (دیسپارونی) است. این به این دلیل است که رحم در موقعیت متفاوتی در بدن قرار گرفته است. برخی از موقعیت‌ها و فشار دادن عمیق ممکن است ناراحتی را تشدید کند. رحم به همراه تخمدان‌ها در لگن نسبتاً پایین قرار دارد. در طول رابطه جنسی شدید یا رابطه جنسی با فشار عمیق، سر آلت تناسلی ممکن است به دیواره‌های واژن فشار وارد کند و به رحم یا تخمدان‌ها برخورد کند. این می‌تواند باعث درد، پارگی یا کبودی شود. تغییر موقعیت ممکن است به فرد احساس راحتی بیشتری بدهد بنابراین بهتر است با شریک زندگی خود صحبت کنید تا بتوانید راهی برای لذت بردن از رابطه جنسی با هم پیدا کنید. اگر هر موقعیت جنسی باعث ناراحتی شما می‌شود، با خونریزی یا بدون آن، این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید.
رحم رتروگر (عقب برگشته) چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک می‌تواند با انجام معاینه لگن متوجه شود که آیا فرد دارای رحم رتروگرا (رحم کج شده) است یا خیر. در طول این معاینه، پزشک می‌تواند محل دهانه رحم (سرویکس) و رحم را حس کند تا مشخص کند که به کدام سمت کج می‌شود. گاهی اوقات از سونوگرافی برای تایید یک رحم رتروگرا و رد علل جدی‌تر مانند فیبروم رحم و یا اندومتریوز استفاده می‌شود.
چگونه رحم کج شده (رتروگر) را درمان می‌شود؟
پزشک ممکن است گزینه‌های درمانی زیر را توصیه کند:
- درمان عارضه زمینه‌ای: اگر فرد علت زمینه‌ای برای بازگشت به عقب رحم دارد، درمان آن بیماری می‌تواند به بهبود علائم رحم رتروگرا کمک کند.
- تمرینات تقویت عضلات لگن: برخی از متخصصان تجربه جابجایی دستی رحم در موقعیت رو به جلو را دارند. اگر این اتفاق بیفتد، انجام تمریناتی برای تقویت عضلات لگن می‌تواند به نگه داشتن رحم در آن موقعیت کمک کند. انواع خاصی از تمرینات طراحی شده برای تقویت رباط‌ها و تاندون‌هایی که رحم را در وضعیت عمودی نگه می‌دارند ممکن است مفید باشند.
- تمریناتی مانند کگل Kegels می‌تواند به بهبود وضعیت کمک کند. برای انجام تمرینات کگل، عضلات لگن خود را به گونه‌ای سفت کنید که انگار می‌خواهید ادرار را نگه دارید. ماهیچه‌ها را برای چند ثانیه سفت نگه دارید و سپس رها کنید.
- کشش‌های زانو تا سینه: به پشت دراز بکشید و هر دو زانو را خم کنید و پاهایتان را روی زمین بگذارید. به آرامی یکی یکی زانوها را تا قفسه سینه بالا بیاورید و به آرامی با هر دو دست آن را بکشید. این حالت را به مدت ۲۰ ثانیه نگه دارید، رها کنید و با پای دیگر تکرار کنید.
- انقباضات لگنی: این تمرینات باعث تقویت عضلات کف لگن می‌شوند. به پشت دراز بکشید و بازوها را به پهلوها در وضعیتی آرام قرار دهید. در حالی که باسن خود را از روی زمین بلند می‌کنید، نفس بکشید. در حین بازدم عضلات را منقبض نگه دارید و رها کنید. ۱۰ تا ۱۵ بار تکرار کنید.
اگر رحم به عقب برگشته به دلیل زخم ایجاد شده باشد و ممکن است به موقعیت برگشتی خود برگردد و ورزش کمکی نخواهد کرد.
- پساری: پساری وسیله‌ای کوچک و پلاستیکی به شکل دونات است که در واژن قرار می‌گیرد. پساری از جنس سیلیکون یا پلاستیک است. پساری به عنوان یک ساختار پشتیبانی عمل می‌کند و به نگه داشتن امعا و احشا در واژن کمک می‌کند. این می‌تواند به نگه داشتن رحم در یک موقعیت رو به جلو (به سمت شکم) کمک کند. خطراتی مانند بروز عفونت و التهاب هنگام استفاده از پساری‌ها وجود دارد، بنابراین پزشکان ممکن است آن را به عنوان یک راه حل کوتاه مدت توصیه کنند. پساری‌ها را می‌توان به صورت موقت یا دائم استفاده کرد. اگر پساری در درازمدت باقی بماند با خطر عفونت همراه خواهد بود.
- عمل جراحی: پزشک می‌تواند با جراحی رحم را در موقعیت رو به جلو قرار دهد و باعث کاهش یا از بین بردن درد شود. به این جراحی تعلیق رحم Uterine Suspension یا جابجایی رحم Uterine Repositioning می‌گویند. این می‌تواند رحم کج شده (رتروگرا) را برای همیشه برطرف کند و باعث تسکین درد شود. در موارد شدید، هیسترکتومی (برداشتن کامل رحم) می‌تواند در نظر گرفته شود.
- روش تعلیق رحم: این نوع جراحی را می‌توان به صورت لاپاراسکوپی، واژینال یا شکم انجام داد.
- روش بالا بردن Uplift procedure: این یک روش لاپاراسکوپی است که حدود۱۰ دقیقه طول می‌کشد.
چگونه می‌توان از خطرات سلامتی ناشی از یک رحم رتروگرا جلوگیری کرد؟
هیچ کاری نمی‌توانید برای جلوگیری از بازگشت رحم انجام دهید. بیشتر اوقات وقوع این عارضه خارج از کنترل است زیرا ناشی از یک بیماری پزشکی است که قابل پیشگیری نیست. اگر رحم برگشتی به دلیل بیماری التهابی لگنPID ایجاد شده است، می‌توان با انجام رابطه جنسی ایمن خطر ابتلا به بیماری التهابی لگن را کاهش داد. استفاده از کاندوم (زنانه یا مردانه) و محدود کردن شرکای جنسی می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به عفونت‌های مقاربتیSTIs که می‌تواند منجر به بیماری التهابی لگن PID شود، کمک کند.
آیا داشتن رحم رتروگرا برای سلامتی فرد خطراتی دارد؟
حبس رحم Uterine Incarceration یک بیماری نادر، اما جدی است که توسط رحم رتروگرا (رحم کج شده) ایجاد می‌شود. این وضعیتی است در دوران بارداری که در آن رحم به عقب برگشته به موقعیت جلویی تغییر نمی‌کند. در طول سه ماهه دوم بارداری، رحم باید به سمت جلو متمایل شود که به آن اجازه می‌دهد تا به طور کامل منبسط شود. اگر به حالت جلودار تغییر نکند، رحم می‌تواند در داخل لگن گیر کند. این فقط در حدود ۳ درصد از بارداری‌ها اتفاق می‌افتد.
آیا رحم برگشتی می‌تواند باعث سقط جنین شود؟
یک رحم به عقب برگشته نمی‌تواند باعث سقط جنین شود. اگر رحم کج دارید و سقط جنین را تجربه کرده‌اید، احتمالاً ناشی از عامل دیگری مانند ناهنجاری کروموزومی و یا مشکلات دستگاه گوارش است. در موارد نادر، حبس رحم می‌تواند باعث سقط جنین شود.
چه زمانی باید به پزشک برای رحم رتروگرا مراجعه کرد؟
اگر فرد رحم رتروگرا دارد، اگر این فرد دارای درد و ناراحتی غیرقابل تحمل است، با پزشک خود تماس بگیرد. رابطه جنسی دردناک و قاعدگی دردناک دو دلیل رایجی هستند که ممکن است برای یک رحم رتروگرا به پزشک مراجعه شود. پزشک هر گونه شرایط بهداشتی را که باعث بروز علائم می‌شود، بررسی خواهد کرد.
چه سوالاتی در مورد رحم رتروگرا باید از پزشک بپرسید؟
معمولاً سؤالاتی در مورد رحم رتروگرا وجود دارد. برخی از سوالاتی که باید از پزشک خود بپرسد عبارت هستند از:
- آیا رحم رتروگرا خطر ابتلا به بیماری‌های زنانه را افزایش می‌دهد؟
- آیا با وجود رحم کج شده هنوز هم می‌توان باردار شد؟
- آیا باروری فرد تحت تأثیر رحم عقب برگشته قرار خواهد گرفت؟
- چه درمانی می‌تواند فرد را از شر علائم رحم رتوگرا رها کند؟
- آیا درد و یا ناراحتی بعد از درمان رحم رتروگرا از بین می‌رود؟
- آیا مشکلات دیگری در ارتباط با کج شدن رحم وجود دارد؟
سخن آخر
رحم رتروگرا یا رحم رترووسه (رحم عقب برگشته) را می‌توان در طول معاینه لگن تشخیص داد. رحم رترووس معمولاً هیچ مشکل جدی برای سلامتی ایجاد نمی‌کند، اما اگر ناراحتی یا درد را تجربه می‌کنید، با پزشک خود در مورد علائم خود صحبت کنید. آنها می‌توانند درمانی را برای تسکین درد و رد یک بیماری جدی‌تر توصیه کنند.