نوزادان در چند ماه اول تولد بسیار آسیب‌پذیر هستند. این فرشته‌های کوچک در چند ماه نخست زندگی قدرت کافی برای تغییر موقعیت خود را ندارند و تنها راه ارتباطی آن‌ها با دیگران گریه کردن است، گاهی شرایط جسمی نوزاد به قدری وخیم می‌شود که حتی توان گریه کردن را نیز ندارد؛ این موضوع بیشتر هنگام خواب برای نوزاد چالش‌برانگیزتر خواهد بود. علاوه بر این که به شما توصیه می‌کنیم مقالات مربوط به رمزگشایی گریه نوزدان، تاکی پنه و آپنه خواب نوزادان را مطالعه بفرمایید؛ تیم متخصص پینو بیبی در این مقاله راهکارهایی را برای خواب ایمن و راحت نوزاد به شما والدین عزیز توصیه می‌کند تا با بکارگیری این تکنیک‌ها از خواب ایمن و بدون ریسک نوزادتان اطمینان حاصل کنید.
راهکارهای خواب ایمن و راحت نوزاد
خواباندن راحت و ایمن کودک برای والدین هموا۲ره یک چالش مهم به حساب می‌آید. پینو بیبی در این مقاله سعی دارد علاوه بر معرفی یکی از خطرات مهمی که هنگام خواب در کمین فرزندان تازه متولد شده است به بیان توصیه و راهکارهایی که به خواب راحت نوزادان کمک می‌کند و ریسک بروز خطرات احتمالی را کاهش می‌دهد، بپردازد.
سندرم مرگ ناگهانی نوزادان
سندرم مرگ ناگهانی نوزادان یا SIDS مهمترین عامل مرگ کودکان بعد از یک ماهگی به شمار می‌آید. در دهه‌های گذشته تیم‌های مراقبتی و پزشکی با ایجاد کمپین بازگشت به خواب و ارائه آموزش‌های مفید در ارتباط با خواب نوزادان، توانستند میزان مرگ و میر کودکان در زمان خواب را به میزان بسیار زیادی کاهش دهند.
سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS)، به مرگ نابه‌هنگام نوزادان در خواب بدون هیچ‌گونه پیش‌بینی پزشکی و بدون هیچ‌گونه عارضه‌ای در بدن نوزاد گفته می‌شود. این بیماری با نام مرگ تختخواب نیز شناخته می‌شود چون اغلب در کودکان و در تختخواب رخ می‌دهد. این بیماری در نوزادان پسر شایع‌تر است. عامل این بیماری ناشناخته است هر چند دانشمندان به برخی از عواملی که سبب بروز این اتفاق می‌شوند پی برده‌اند.
از جمله عواملی که ریسک‌پذیری نوزادان را در خصوص این سندرم افزایش می‌دهد عبارت هستند از:
زودرس بودن نوزاد: هر چه نوزاد زودتر از موعد به دنیا آمده باشد احتمال مرگ ناگهانی نوزاد در خواب افزایش می‌یابد. وزن پایین نوزاد عامل دیگر تاثیرگذار است، وزن پایین ریسک سندرم مرگ ناگهانی را در کودک افزایش می‌دهد. نوزادان مادرانی که سن زیر ۲۰ سال دارند معمولاً در معرض خطر بیشتری در مقایسه با سایر مادران قرار دارند و کودکان آن‌ها بیشتر از سایر نوزادان فوت شدهاند.
نوزادانی که دچار ALTE می‌شوند (رویداد آشکار تهدید کننده در زندگی): در این شرایط تنفس کودک قطع شده (آپنه خواب) بدن نوزاد سست و کودک رنگ پریده یا کبود می‌شود و نیازمند احیای قلبی – ریوی خواهد داشت.
تولد در فواصل کوتاه: به این معنا که هرچه زمان کوتاه‌تری بین بارداری‌های مادر وجود داشته باشد، نوزادان ریسک بیشتری برای سندرم مرگ ناگهانی دارند. دوقلو بودن نوزادان، خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد را دو برابر می‌کند، حتی اگر چنین نوزادانی زودرس نباشند یا وزن مناسبی در هنگام تولد داشته باشند. وجود خواهر یا برادری که پیش از این قربانی سندرم مرگ ناگهانی نوزاد شدهاند و به عبارتی این اتفاق یک بار در بین کودکان به دنیا آمده در خانواده رخ داده است نیز، خطر این سندرم را چند برابر افزایش می‌دهد.
از عوامل دیگر می‌توان به در معرض دود سیگار و دخانیات قرار گرفتن در زمان خواب، به پشت نخواباندن نوزادان (هرگز نباید روی قلب آن‌ها فشار باشد)، عوامل ژنتیکی، استرس و عوامل دردزا برای نوزاد و … اشاره کرد. یکی دیگر از عوامل ختنه نوزادان است چون با از دست دادن خون فشار افت می‌کند و به سکته قلبی منجر می‌شود. تحقیقات اخیر حاکی از بروز این اتفاق در شش ماهه اول زندگی نوزادان و حتی مواردی در ۹ ماهگی نوزادان هم دیده شده است، در نتیجه بهتر است در ماه‌های اولیه تولد عمل ختنه انجام نشود. در دین یهودیت که عمل ختنه مرسوم است عامل مرگ نوزادان را الهه بابلی با نام لیلیت می‌دانند. در دین اسلام نیز به ختنه نوزادان پسر تاکید شده است. اگر بر اساس باورهای مذهبی قصد دارید تا کودک خود را ختنه کنید این کار را با صلاحدید پزشک انجام دهید اگر کودک شما ضعیف است و یا مشکل سلامتی خاصی دارد این کار را به بعد از ۹ ماهگی کودک موکول کنید تا ریسک افت فشار و سکته قلبی را تا حدود زیادی کاهش دهید.
ارتباط بین قنداق کردن و خواب نوزادان
نتیجه برخی از پژوهش‌ها حاکی از آن است که قنداق کردن نوزاد در یک پارچه نخی سبک به شکل درست، به خواب راحت کودکان کمک خواهد کرد. حتی در صورتی که کودک شما در خواب حرکات و تکان‌های زیادی دارد قنداق کردن در ایجاد حس آرامش و امنیت در نوزادان تاثیر زیادی دارد. قنداق فرنگی نیز یک جور کیسه خواب است که دور کودک پیچیده می‌شود و گزینه دیگری برای نوزادان به حساب می‌آید، اما از سوی دیگر نیز محققان هشدار می‌دهند که قنداق کردن نوزاد، باعث بالا رفتن بیش از حد دمای بدن نوزاد می‌شود، بنابراین اگر نوزاد خود را قنداق می‌کنید باید حتماً دمای اتاق را چک کرده و از یک پارچه نازک و سبک برای پوشاندن فرزند خود استفاده کنید. هرگز کودک را هنگامی که قنداق است، روی شکم و به حالت دمر نخوابانید همین طور باید توجه داشته باشید که هرگز نوزاد قنداق شده در کنار وسایل گرمایشی قرار داده نشود. از قنداق کردن فقط در طول روز استفاده کنید و هرگز شب‌ها کودک خود را قنداق نکنید زیرا قنداق کردن کودک در شب خطرناک است پس از این کار جداً پرهیز کنید.
همچنین بسیار مهم است که این موضوع را در نظر داشته باشید که وقتی نوزاد در یک ماهگی شروع به تلاش برای غلت خوردن کرد، لازم است قنداق کردن را کاملاً کنار بگذارید. چون با مهارت یافتن نوزاد در غلت خوردن ممکن است نوزاد در بین قنداق گیر بیوفتد و پارچه قنداق سبب خفگی نوزاد شود.
خواباندن کودک در تخت والدین
با توجه به نظر کارشناسان خواباندن کودک در تخت والدین در چند ماه نخست تولد باعث بروز مشکل برای نوزاد خواهد شد. تخت، بالش، پتو و سایر وسایل نرمی که روی تخت خواب شما وجود دارد تماماً یک خطر بالقوه برای فرزند شما به شمار می‌آیند. علاوه بر موارد ذکر شد احتمال دارد که کودک با خوابیدن در کنار شما که دچار گرمای بیش از حد شود. حتی برخی از محققان معتقدند که خوابیدن نوزاد در تخت والدین تحت شرایط خاصی خطر بروز سندرم مرگ ناگهانی کودک را افزایش می‌دهد. به طور مثال بسیاری از محققین معتقدند که سندرم مرگ ناگهانی نوزادان در کودکان زیر چهار ماهی که در تخت والدین خود خوابیده‌اند بیشتر از سایر کودکان بوده است. از جمله عواملی که پیش از این نیز به آن اشاره شده در صورتی که هنگام خواب کودک از دخانیات استفاده شود این عامل خطر سندرم مرگ ناگهانی را افزایش می‌دهد و در صورتی که یکی از والدین سیگاری باشد، حضور کودک در اتاق والدین هنگام خواب خطرناک خواهد بود.
خوابیدن نوزاد در کنار والدینِ خسته، ناهوشیار یا تحت تاثیر دارو‌های آرام بخش بسیار خطرناک است. والدین باید توجه داشته باشند که خواباندن نوزاد در تخت کودک دیگر نیز کار بسیار خطرناکی است.
هرگز کودک خود را بر روی تخت‌های مشترک مواج آبی یا تشک‌های خیلی نرم نخوابانید. از خواباندن نوزاد در سطوح خیلی نرم مثل یک کاناپه خودداری کنید. تخت‌هایی با بالش‌های خیلی زیاد نیز بسیار خطرناک است. از خواباندن نوزاد در تخت‌هایی با لحاف، پتو یا روتختی با وزن سنگین جداً خودداری کنید.
به طور کلی خواباندن کودک در تخت والدین مستلزم رعایت موارد بسیار زیاد ایمنی است پس بهتر است در رابطه با موارد ایمنی خواباندن کودک در تختخواب تحقیقات لازم را انجام داده و بعد در رابطه با این موضوع تصمیم بگیرید.
توصیه‌های مربوط به خواب نوزادان
با رعایت نکاتی که در ادامه بیان می‌گردد نوزاد شما خواب راحت‌تری را در شب تجربه خواهد کرد و از خطراتی مانند خفگی، گیر افتادن و فشرده شدن گلو و …. پیشگیری می‌شود. برخی از این توصیه‌ها به شرح زیر است که به برخی از این موارد برای جلوگیری از سندرم مرگ ناگهانی نوزادان اشاره شده است همان طور که پیش از این اشاره شد علت ایجاد و راه تضمین شده‌ای برای جلوگیری از سندرم مرگ ناگهانی نوزادان وجود ندارد اما توصیه‌های عملی زیادی وجود دارد که هم از بروز این اتفاق ناگوار جلوگیری کرده و هم خواب راحتی برای نوزاد شما به ارمغان می‌آورد.
نوزاد خود را هرگز دمر نخوابانید: یکی از مهمترین کارهایی که می‌توانید برای محافظت از کودک‌تان انجام دهید این است که کودک خود را همیشه به پشت بخوابانید. هنگامی که نوزاد دمر می‌خوابد احتمال دارد که دمای بدن کودک افزایش یابد، مکث تنفسی پیدا کند و مجدداً هوایی را تنفس کند که بیرون داده و فاقد اکسیژن است.
نوزادتان را به پهلو نخوابانید: کودکی که به پهلو قرار گرفته است، به راحتی می‌تواند روی شکم بیفتد. زمانی که کودک توانایی غلت خوردن روی شکمش را پیدا کند، دیگر نیازی نیست در مورد این مسئله که نوزاد شما تمام شب را روی پشتش بماند نگران باشید، زیرا خودش به راحتی می‌تواند برگردد، فقط لازم است که شما مطمئن شوید که هیچ چیز نرمی در اطراف و در تختش وجود ندارد که ممکن کنار صورتش قرار گیرد و راه تنفسی او را ببندد.
در انتخاب تشک و ملافه نوزاد دقت لازم را به عمل آورید: نوزاد را باید روی یک تشک سفت، صاف، بدون بالش و دارای یک ملافه کش‌داری که کاملاً چسبیده به تشک است، بخوابانید. نباید اسباب‌بازی و هر چیز دیگری هنگام خواب در اطراف کودک شما وجود داشته باشد. وجود یک زیرانداز ضدآب نازک برای محافظت در برابر نشت از پوشک، زیر ملافه‌ی کودک باعث بروز مشکل خاصی نمی‌شود و استفاده از آن بلامانع است، اما روی تشک تخت کودک، تشک دیگری نیندازید و فقط از تشک معمولی استفاده کنید و همان طور که پیش از این به آن اشاره شد از سطوح خواب نرم مانند لحاف، روتختی، کاناپه، تخت‌های آبی مواج و صندلی کیسه‌ای جداً خودداری کنید.
از بالش استفاده نکنید: زیر سر نوزاد و اطرافش، چه در تخت و در هر جای دیگری، از هیچ گونه بالشی استفاده نکنید. تشک نوزاد باید صاف و سفت، خالی از تجمل باشد این کار باعث می‌شود هنگامی که نوزاد شما خواب است یا شما در خواب هستید، خیال‌تان از بروز اتفاقات ناخوشایند راحت باشد و حداقل بخشی از شب را به‌راحتی بخوابید.
از پتوها استفاده نکنید: اگر احساس می‌کنید که کودک سردش است، لباس‌های گرم‌تری تن کودک کنید. لباس‌هایی مانند سرهمی‌های پنبه‌ای به همراه یک قنداق فرنگی و یا کیسه خواب کودک که یک لباس بدون آستین است موارد مناسبی برای گرم کردن نوزادان است.
از خواباندن طولانی مدت کودک در جایی به غیر از تخت خودداری کنید: نباید کودک‌تان برای مدت طولانی در صندلی ماشین، تاب، کالسکه یا صندلی فنری یا آغوشی بخوابد. رعایت این مسئله به خصوص برای نوزادان زیر چهارماه از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، اگر سر نوزاد خیلی به جلو خم شود، می‌تواند باعث خفگی کودک شود. اگر نوزاد شما در یکی از این محل‌ها به خواب رفت، خیلی سریع او را به تخت یا یک محل صاف برای خواب منتقل کنید. حتی وقتی نوزادتان در یک آغوشی معمولی یا آغوشی یک‌طرفه است، باید اطمینان حاصل کنید که جلوی بینی و دهان او باز است و به بدن شما یا پارچه چسبیده نباشد.
با نوزادتان در یک اتاق ولی جداگانه بخوابید: بهتر است گهواره یا تخت نوزاد را حداقل چهار ماه در اتاق خودتان و در کنار تخت‌تان قرار دهید. این عمل خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد را بسیارکاهش می‌دهد، زیرا به مادران این اجازه را می‌دهد که با سرعت بیشتری به تغییرات تنفسی و حرکات نوزادشان پاسخ دهند. بعضی از تخت‌های موجود در بازار کودک طوری طراحی شدهاند که می‌توان آن‌ها را به شکل ایمنی به تخت والدین بچسبد، پس نوزاد خود را نزدیک به خود، اما در مکان مخصوص به خودش بخوابانید.
هرگز همراه نوزادتان در تخت نخوابید: خواباندن نوزاد در تخت مشترک با دیگران، چه والدین، چه کودکان دیگر خطرناک است، حتی در مورد مادران غیرسیگاری یا مادران شیرده. تخت مشترک با نوزاد می‌تواند سبب خفگی، فشردگی گلو، یا گیر افتادن سر نوزاد شود.
از گرم کردن بیش از اندازه نوزاد خودداری کنید: برای جلوگیری از این مشکل، به نوزادتان تنها یک لایه لباس، بیشتر از لباس معمول یک بزرگسال در دمای همان محیط بپوشانید. باید مراقب نشانه‌های گرم شدن بیش از حد نوزاد مانند عرق کردن و موهای مرطوب کودک باشید. هرگز سر و صورت نوزادتان را نیز با کلاه نپوشانید؛ به جز مواردی که نوزاد زودرس است که در این شرایط هم پس از چند روز اول تولد دیگر نوزاد نیازی به استفاده از کلاه ندارد.
برای تمام مراقبت‌های مربوط به دوران بارداری به پزشک مراجعه کنید: تحقیقات نشان داده است که مراقبت‌های درست و مناسب دوران بارداری علاوه بر حفظ سلامت جنین در کاهش خطر تولد زود هنگام و یا وزن پایین نوزاد که خود دو عامل مهم در خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد است موثر است پس مراقبت‌های دوران بارداری را جدی بگیرید.
در بارداری و پس از آن دخانیات مصرف نکنید: تقریباً تمامی تحقیقات نشان داده‌اند که سیگار کشیدن خطر ابتلای نوزاد را به سندرم مرگ ناگهانی افزایش می‌دهد. نتیجه پژوهش‌های علمی حاکی از آن است که در صورتی که مادران سیگار نمی‌کشیدند یک سوم مرگ و میر کودکان ناشی از سندرم مرگ ناگهانی کودکان قابل پیشگیری بود.
مصرف مشروبات الکلی را متوقف کنید: از آنجایی که کودک شما نیازمند به مراقبت دائمی و دقیق است و مشروبات الکلی به میزان زیادی از دقت و تمرکز شما می‌کاهد. استفاده از مشروبات الکلی و مواد مخدر از بسیاری از جهات برای کودک شما مضر است که مهترین آن، تاثیری است که بر روی رشد و نمو کودک شما در زمان بارداری و پس از آن شیردهی می‌گذارد.
سیگار نکشید و نوزاد خود را از دود سیگار محافظت کنید: هوای اطراف کودک شما باید سالم و پاک باشد. در هر محیطی، خانه، خودرو و یا هر محیط دیگری باید کودک شما از دود سیگار دور نگه داشته شود. این عامل نه تنها برای سلامتی نوزاد شما مضر است بلکه ممکن است تاثیرات خطرناکی بر روی نوزاد شما در هنگام خواب داشته باشد. در حال حاضر محققان به دنبال بررسی تاثیر خطرات بالقوه دود دست سوم سیگار بر روی نوزادان هستند. دود دست دوم؛ مواد شیمیایی سیگار است که روی لباس، مبلمان، فرش‌ها و داخل خودرو باقی می‌ماند.
تمام واکسن‌های نوزاد را بزنید: تحقیقات نشان داده‌اند که دریافت تمامی واکسن‌های نوزاد طبق برنامه زمانی توصیه شده توسط پزشکان برای کودک، خطر سندرم مرگ‌های ناگهانی را به نصف کاهش دهد.
به نوزادتان شیر خودتان را بدهید: پژوهش‌ها نشان می‌دهد که نوزادانی که برای هر مدت زمانی با شیر مادر تغذیه شدهاند، در آن‌ها خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد به نصف کاهش یافته است. تغذیه با شیر مادر برای چهار تا شش ماه، ریسک نوزاد را برای ابتلا به سندرم SIDS به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد.
شیردهی را در محل راحت و امنی انجام دهید: توجه داشته باشید که در صورتی که در جای نامناسب به کودک خود شیر دهید خطر بروز سندرم ناگهانی مرگ نوزاد را افزایش می‌دهید. بهتر است به جای این که روی یک صندلی یا مبل نرم بنشینید، روی یک جای سفت‌تر بنشینید، زیرا اگر شما در حین شیر دادن به نوزادتان به خواب بروید، احتمال نرسیدن اکسیژن در صورت بسته شدن مجرای تنفسی نوزاد از راه دهان و بینی و خفگی روی این سطوح افزایش می‌یابد.
دوقلوها را در یک تخت نخوابانید: دوقلوها و یا چند قلوهای خود را در یک تخت نخوابانید. این روش خواباندن هم خطراتی نظیر خواباندن کودک در تخت والدین و کودکان دیگر را دارد.