یکی از عوارض نه چندان شایع دوران بارداری، افزایش ترشح بزاق دهان است. این عارضه باعث می‌شود تا دهان بانوی باردار مملو از آب و بزاق باشد. این شرایط برای بسیاری از بانوان آزار دهنده است اما خوشبختانه این عارضه بی‌خطر است. درمان خاصی برای این عارضه وجود ندارد اما با راهکارهای ارائه شده در این مقاله شما بانوی باردار محترم می‌توانید از ترشح بیش از حد بزاق تا حدود زیادی جلوگیری کنید. تیم پینو بیبی بارداری سالم، موفق و کم عارضه‌ای را برای شما بانوی عزیز آرزمند است.
افزایش بزاق در دوران بارداری
بارداری عوارض متعددی به همراه دارد. بی‌خوابی، نوسانات خلقی، تورم دست و پا، گرگرفتگی، افزایش فشار خون، دردها و اسپاسم‌های عضلانی، تنگی نفس، ریزش مو، خونریزی از واژن و … بسیاری دیگر از عوارض که ممکن است شیرینی‌های این دوران زیبا را تحت تاثیر قرار دهد. از بروز برخی از این عوارض گریزی نیست و ناچار بانوی باردار به دلیل تغییرات متعدد و ناگهانی فیزیولوژیک و هورمونی با آن‌ها روبه‌رو خواهد شد اما در بسیاری از موارد می‌توان با به کار بردن تمهیدات و اقدامات ساده بروز عوارض را کاهش داد. در این مقاله قصد داریم تا به یکی از عوارض نه چندان شایع دوران بارداری بپردازیم. تجمع بزاق و افزایش ترشح آب دهان در دوران بارداری یکی از عوارض این دوران است که در این مقاله به بررسی علل، روش‌ها و راهکارهای درمان آن خواهیم پرداخت.
بزاق چیست؟
بزاق مایعی شفاف است که توسط غدد بزاقی واقع در دیواره دهان ترشح می‌شود. این مایع باعث تسهیل عمل بلع می‌شود. بزاق باعث تحریک جوانه‌های چشایی دهان می‌شود و تجربه یک وعده غذایی دلپذیر برای ما به ارمغان می‌آورد. بخش عمده بزاق از آب تشکیل شده است. همچنین، این ماده حاوی مواد ارزشمندی است که به هضم غذا و استحکام دندان‌ها کمک می‌کند. بزاق عملکردهای مهم دیگری نیز دارد. بزاق حاوی پروتئین‌هایی با خواص ضدویروسی، ضدقارچی و ضدباکتریایی است که به حفظ سلامت دهان و دندان کمک می‌کند. بدن یک انسان بالغ و سالم به طور روزانه ۱۵۰۰ میلی لیتر بزاق تولید می‌کند و این میزان در هنگام خواب به شدت کاهش پیدا می‌کند. فرآیند ترشح بزاق در بدن یک پدیده طبیعی و عادی است. روزانه مقدار زیادی بزاق در دهان هر فرد ترشح می‌شود و به طور ناخودآگاه و مداوم قورت داده می‌شود و این فرایند به حدی نرمال است که در اکثر مواقع حتی افراد متوجه آن نمی‌شوند.
تجمع بزاق دهان در دوران حاملگی
به طور معمول در ماه‌های اول بارداری ممکن است ترشح بزاق دهان افزایش پیدا کند و آب بیشتری در دهان تجمع یابد که به آن تجمع بزاق دوران بارداری، بیش بزاقی یا Ptyalism Gravidarum می‌گویند. برخی متخصصان به جای کلمه عارضه از آن به عنوان نشانه یاد می‌کنند، در واقع آنان معتقدند که تجمع بزاق دهان یکی از اولین علائم بارداری است که برخی از مادران حامله آن را تجربه می‌کنند. زیاد شدن ترشح بزاق دهان ممکن است به قدری باشد که نیاز به خارج کردن آن از دهان باشد.
افزایش آب دهان و بزاق در دوران بارداری علامت یا عارضه شایعی نیست و تعداد کمی از بانوان باردار ممکن است آن را تجربه کنند. افزایش بزاق دهان اغلب در بانوانی که گزارش شده است که دچار تهوع صبحگاهی شده‌اند. در مورادی که بیش بزاقی با احساس تهوع و استفراغ همراه است برای تشریح عارضه، اغلب عبارت پتیالیسم یا سیالوره به کار گرفته می‌شود. در چنین شرایطی معمولاً با برطرف شدن عارضه تهوع و استفراغ در هفته‌های دوازده تا چهاردهم بارداری، ترشح بزاق دهان نیز کاهش می‌یابد. ممکن است افزایش بزاق دهان برای بانوی حامله آزار دهنده و ناخوشایند باشد اما خوشبختانه برای جنین و سلامت او خطری در پی ندارد.
تحقیقات آماری حاکی از آن است که به طور معمول بیش از ۲ درصد بانوان باردار در هفته‌های ابتدایی دوران حاملگی افزایش بزاق و تجمع آب دهان را تجربه می‌کنند. عموماً ترشح بیش از حد نرمال بزاق در هفته دوم تا سوم دوران حاملگی آغاز می‌شود و به تدریج تا اواخر سه ماهه اول بارداری رو به کاهش می‌رود. در مواردی ممکن است این عارضه تا زمان زایمان با بانوی باردار همراه باشد.
علل افزایش بزاق در دوران حاملگی
مانند بسیاری دیگر از عوارض دوران حاملگی، علل اصلی افزایش بزاق دهان در دوران بارداری نیر نامعلوم و ناشناخته است، اما پزشکان معتقدند برخی بیماری‌ها و مشکلات سلامتی مادر می‌تواند در بروز این عارضه سهیم باشند که برخی از آن‌ها عبارتند از:
- تغییرات هورمونی در دروان حاملگی: شاید به نوعی بتوان تمام عوارض حاملگی را به افزایش سطح ترشح هورمون در دوران بارداری نسبت داد.
- حالت تهوع شدید: استفراغ و حالت تهوع می‌تواند منجر به افزایش ترشح بزاق دهان شود. معمولاً افرادی که حالت تهوع دارند برای جلوگیری از احساس تهوع و استفراغ، کمتر آب دهان خود را قورت می‌دهند.
- سوزش سر دل یا سوزش معده: علت سوزش سر دل در دوران بارداری افزایش ترشح اسید معده است در چنین شرایطی محتویات اسیدی معده با بزرگ شدن رحم وارد مری می‌شود و باعث تحریک و یا احساس سوزش می‌شود. در نتیجه تحریک مری، غدد بزاقی، ترشحات بیشتری تولید می‌کنند در واقع این واکنش طبیعی بدن برای مقابله با اسیدی شدن مری است. غدد بزاقی، بزاق قلیایی (بزاق با غلظت بالاتر بی‌کربنات) بیشتری تولید می‌کند تا احساس سوزش معده کمتر شود. بنابراین با هر بار قورت دادن آب دهان، دیواره‌های مری شسته شده و حالت اسیدی معده و مری خنثی می‌شود.
- مصرف داروهای خاص: برخی داروها مانند داروهای ضدتشنج، آرامش‌بخش‌ها، آنتی کولین و لیتیوم می‌توانند باعث تحریک گیرنده‌های غدد ترشح بزاق شوند و از این رو تولید و ترشح آب دهان بیشتر می‌شود.
- قرار گرفتن در معرض برخی مواد تحریک کننده: برخی محرک‌ها مانند مواد شیمیایی سمی، جیوه، آفت‌کش‌ها، دود سیگار و غیره نیز افزایش تولید بزاق را به همراه خواهد داشت.
- پوسیدگی دندان و عفونت‌های دهانی: خرابی دندان، کرم‌خوردگی و فساد دندان عاملی برای افزایش ترشح بزاق دهان است.
خوشبختانه افزایش ترشح بزاق دهان مشکل حاد و نگران کننده‌ای نیست اما می‌تواند برخی عوارض دیگر را تشدید کند مانند تشدید حالت تهوع و استفراغ. این عارضه در زنانی رایج‌تر است که از ویار بارداری یا حالت تهوع شدید رنج می‌برند.
آیا افزایش ترشح بزاق در دوران حاملگی طبیعی است و خطری برای جنین ندارد؟
این سوالی است که ذهن اکثر بانوان بارداری که به این عارضه مبتلا می‌شوند را درگیر خود می‌کند. اما باید اذعان کنیم که افزایش بزاق دهان و تجمع آب دهان در دوران حاملگی امری کاملاً طبیعی است.
بزاق اضافی خطرناک نیست اما آزاز دهند است. تجمع بزاق بی‌خطر است؛ در واقع فاکتوری است که باید نسبت به آن حساس بود، عامل ایجاد کننده افزایش بزاق دهان است و باید آن را جدی گرفت. یکی از تاثیرات منفی ترشح شدید بزاق به با استفراغ شدید همراه است، دهیدراته شدن بدن و کم‌آبی است که با نوشیدن مایعات و آب فراوان می‌توان از آن بروز آن جلوگیری کرد.
افزایش ترشح بزاق در دوران بارداری از چه زمانی آغاز می‌شود؟
همانطور که اشاره کردیم ترشح آب دهان معمولاً در هفته‌های اول بارداری و به خصوص در سه ماهه اول حاملگی رخ می‌دهد. معمولاً افزایش ترشح بزاق با بروز عارضه تهوع و استفراغ در بارداری آغاز می‌شود و با کم شدن حالت تهوع، ترشح بزاق نیز کاهش پیدا می‌کند. ترشح بزاق و تجمع آب دهان آزار دهنده و ناراحت کننده است اما به مرور برطرف می‌شود. در برخی موارد نادر بعضی از بانوان ممکن است تا ماه‌های آخر بارداری این عارضه را تجربه کنند.
محققان بر این باورند که ترشح زیاد بزاق نوعی واکنش دفاعی بدن است. در واقع دهان با ترشح زیاد بزاق از بافت داخلی محیط دهان، دندان و مجرای گلو محافظت می‌کند و اثرات سوزش و خورندگی اسید معده را کاهش می‌دهد. همانطور که گفتیم خوشبختانه ترشح بزاق و تجمع آب در دهان در دوران بارداری گرچه آزار دهنده است اما خطری برای مادر و جنین ندارد و در روند بارداری سالم اختلالی ایجاد نمی‌کند.
راهکارهای درمان افزایش بزاق در دوران بارداری
در اولین قدم لازم است تا علت بروز آن مشخص شود. در صورتی که افزایش بزاق دهان در اثر عواملی مانند تهوع، استفراغ یا سوزش معده باشد، می‌توان با درمان موثر این عوامل به کم شدن تجمع آب در دهان نیز کمک کرد. اقدامات زیر برای کاهش و یا درمان ترشح بیش از حد بزاق دهان در دوران حاملگی موثر هستند:
- رعایت بهداشت دهان و دندان: مسواک زدن و استفاده از دهان شویه بعد از هر بار مصرف غذا
- اصلاح برنامه غذایی که شامل کوچک کردن وعده‌های غذایی، متعادل کردن رژیم غذایی و اجتناب از مصرف مقدار زیاد خوراکی‌های حاوی نشاسته و مملو از کربوهیدات، خودداری از مصرف غذاهای پرنمک و شور، پرهیز از نوشیدن و خوردن خوراکی‌های ترش. علاوه بر آن میوه‌ها و سبزیجات ترد منند هویج و سیب را در جیره غذایی روزانه خود بگنجانید.
- نوشیدن مقادیر کافی آب در دوران بارداری: نوشیدن مایعات و آب کافی از دهیدراته شدن بدن و کم آبی جلوگیری می‌کند و باعث می‌شود رطوبت بدن حفظ شود. علاوه بر نوشیدن مکرر آب در منزل، زمانی که بیرون از منزل به سر می‌برید نیز یک بطری آب به همراه داشته باشید و هرازگاهی مقداری آب در دهان خود بچرخانید و دهان خود را تر کنید.
- قورت دادن و بلعیدن آب اضافی تجمع یافته در دهان
- مکیدن و یا جویدن یخ: موقع جویدن یخ مراقب باشید تا به دندان‌های خود آسیب نزنید و پیش از گذاشتن یخ در دهان از خوردن و نوشیدن مایعات و یا خوراکی‌های گرم پرهیز کنید. یخ باعث می‌شود دهان شما به طور موقت بی‌حس شود و کمتر بزاق ترشح کند.
- جویدن آدامس‌های بدون قند و یا جویدن نعناع در جمع کردن آب دهان موثر هستند.
- مکیدن آب‌نبات‌های سفت: این عمل باعث کاهش تولید بزاق نمی‌شود اما بلعیدن بزاق تولید شده را آسان‌تر می‌نماید. اگر بلعیدن آب دهان باعث تشدید حالت تهوع می‌شود، مقدار اضافی آن را داخل یک دستمال یا یک ظرف تخلیه کنید.
- اگر تهوع و حالت استفراغ شما شدید است با پزشک مشورت کنید تا برای شما داروی مناسب جهت کنترل استفراغ تجویز کند. همچنین می‌توانید از روش‌های خانگی برای جلوگیری از بروز حالت تهوع استفاده کنید.
- اگر دخانیات مصرف می‌کنید، مصرف این مواد را متوقف کنید. سیگار و قلیان نکشید.
- برای معاینه دهان و دندان به دندان‌پزشکی مراجعه کنید و اگر مشکل حاد دندان دارید با اطلاع‌‌رسانی در مورد بارداری خود، اقدام به درمان کنید.
- سعی کنید اضطراب را از خودتان دور کنید، آرامش خیال و کاهش استرس یه کاهش تجمع آب در دهان کمک می‌کند به خصوص اگر عامل بروز این عارضه، با تهوع و ویار حاملگی در ارتباط باشد.
- واقعیت این است که درمان قطعی افزایش ترشح بزاق در دوران بارداری زایمان است و با وضع حمل بسیاری از این عوارض ناخوشایند نیز به خودی خود برطرف خواهند شد.
آیا جلوگیری از افزایش بزاق در دوران حاملگی امکان‌پذیر است؟
از آنجا که دوران بارداری دوره حساسی است توصیه می‌شود تا از خوددرمانی و مصرف داروهای شیمیایی و گیاهی خودداری کنید. در واقع هیچ قرص و دارویی وجود ندارد که بتواند از تولید بیش از حد بزاق دهان در دوران بارداری جلوگیری کند. برخی افراد برخی مواد خوراکی یا دمنوش‌های گیاهی را خودسرانه و به صورت افراطی مصرف می‌کنند و تصور می‌کنند مواد گیاهی عارضه‌ای برای آن‌ها در پی نخواهد داشت.
فراموش نکنید که هر ماده خوارکی از ترکیبی از مواد تشکیل شده است که به نحوی مستقیم یا غیرمستقیم بر کارکرد بدن تاثیر می‌گذارند. شما می‌توانید با به کار بردن راهکارهایی که ارائه شد تجمع آب دهان و ترشح زیاد بزاق دهان را کنترل و مدیریت کنید.
از آن جا این عارضه بی‌خطر است بهتر است به نحوی با آن کنار بیایید و به جای تمرکز بر آزاردهندگی آن، ذهن خود را معطوف به مسائل دیگری بکنید. فکرکردن به این عارضه به طور ناخودآگاه باعث ترشح بیشتر بزاق دهان خواهد شد پس تمرکز خود را از روی آن بردارید و سعی کنید از دوران زیبا و شیرین بارداری خود لذت ببرید. فراموش نکنید که این عوارض زودگذر است و به خودی خود برطرف خواهند شد.
یادتان باشد ترشح بیشتر بزاق در دوران بارداری برای شما فوایدی نیز به همراه دارد و در واقع واکنش دفاعی بدن برای محافظت از شماست. افزایش بزاق در طی دوران بارداری، به خنثی کردن اسید معده کمک می‌کند، از دندان‌ها در مقابل باکتری‌های مضر محافظت می‌کند و با تجزیه مواد غذایی به بهبود هضم و جذب مواد خوراکی کمک می‌کند.
سلام مفید بود