در دوران بارداری، بدن زن برای تامین اکسیژن و مواد مغذی به جنین در حال رشد، خون بیشتری تولید می‌کند. این افزایش جریان خون منجر به تقاضای بیشتری برای اکسیژن می‌شود که باعث می‌شود زن باردار سریع‌تر نفس بکشد تا این نیاز را برآورده کند.
علاوه بر این، پروژسترون، هورمونی که در دوران بارداری تولید می‌شود، مرکز تنفسی در مغز را تحریک می‌کند و منجر به افزایش سرعت تنفس می‌شود. افزایش سرعت تنفس به افزایش سطح اکسیژن و حذف دی اکسید کربن از جریان خون کمک می‌کند و در نتیجه موجب رشد و تکامل سالم جنین می‌شود. با این حال ممکن است علت نفس کشیدن سریع آن‌ها به خاطر تنگی نفس باشد.
تنگی نفس در بارداری شایع است و می‌توان آن را به دلیل افزایش فشار رحم بر روی دیافراگم و همچنین افزایش سطح پروژسترون و شل شدن عضلات صاف در دستگاه تنفسی نسبت داد. در ادامه مفصل به این موضوع خواهیم پرداخت.
با این حال برای زنان باردار مهم است که علل جدی‌تری مانند آسم، بیماری قلبی یا آمبولی ریه را رد کنند. برای تعیین علت و درمان مناسب، مشاوره با پزشک متخصص توصیه می‌شود. در بیشتر موارد، تمرین وضعیت بدنی خوب، استراحت‌های مکرر و انجام ورزش‌های سبک می‌تواند به کاهش علائم تنگی نفس در دوران بارداری کمک کند.
علت تنگی نفس در باداری
- افزایش سطح هورمون: در دوران بارداری، افزایش سطح هورمون‌ها به خصوص پروژسترون وجود دارد که می‌تواند بر سیستم تنفسی تأثیر بگذارد و باعث تنگی نفس شود.
- فشار روی دیافراگم: با بزرگ شدن رحم برای سازگاری با جنین در حال رشد، به دیافراگم فشار وارد می‌کند و باعث می‌شود ریه‌ها به طور کامل منبسط شوند.
- کم خونی: زنان باردار به دلیل افزایش تقاضا برای آهن در معرض خطر بیشتری از کم خونی قرار دارند. کم خونی می‌تواند باعث تنگی نفس شود زیرا میزان اکسیژنی که به بدن منتقل می‌شود را کاهش می‌دهد.
- آسم: اگر خانمی مبتلا به آسم باشد، بارداری می‌تواند علائم را تشدید کند و باعث تنگی نفس شود.
- بیماری‌های قلبی: برخی از بیماری‌های قلبی در دوران بارداری بدتر می‌شوند و باعث تنگی نفس می‌شوند.
- چاقی: زنانی که قبل از بارداری دارای اضافه وزن یا چاق هستند ممکن است به دلیل وزن اضافی روی سینه خود دچار مشکل تنفسی شوند.
- اضطراب: بارداری می‌تواند یک زمان استرس‌زا باشد و اضطراب می‌تواند به عنوان یک علامت باعث تنگی نفس شود.
- آلرژی: آلرژی می‌تواند در دوران بارداری بدتر شود و باعث تنگی نفس شود.
- عفونت‌ها: عفونت‌های تنفسی مانند ذات الریه یا برونشیت می‌توانند باعث تنگی نفس در دوران بارداری شوند.
- عوارض مرتبط با جفت: در موارد نادر، جفت می‌تواند بیش از حد به دهانه رحم نزدیک شده و باعث تنگی نفس در سه ماهه سوم شود.
تنگی نفس در اوایل بارداری: از کجا می‌آید؟
در دوران بارداری، چندین سازگاری برای برآوردن نیازهای متابولیکی افزایش یافته مادر و جنین ضروری است. برخی از این تغییرات فیزیولوژیکی که مستقیماً با هورمون‌های بارداری در ارتباط هستند، مدت ها قبل از اینکه رحم دیافراگم او را فشرده کند، باعث تنگی نفس در بارداری می‌شود.
برای برآوردن نیاز اکسیژن جفت و جنین بین ۲۰ تا ۳۰ درصد، در واقع افزایش کلی در کار قلبی و تنفسی وجود دارد. حجم خون افزایش می‌یابد (هیپرولمی) و برون ده قلبی تقریباً ۳۰ تا ۵۰ درصد افزایش خواهد یافت.
این امر منجر به افزایش جریان خون ریوی و جذب اکسیژن در دقیقه در سطح تنفسی می‌شود. ترشح زیاد پروژسترون باعث افزایش جریان تنفسی شده که منجر به هیپرونتیلاسیون می‌شود. تعداد تنفس افزایش می‌یابد و بنابراین می‌تواند به ۱۶ تنفس در دقیقه برسد که باعث احساس تنگی نفس در هنگام فعالیت یا حتی در حالت استراحت می‌شود. تخمین زده می‌شود که از هر دو زن باردار یک نفر دچار تنگی نفس است.
از هفته ۱۰-۱۲ بارداری، سیستم تنفسی مادر آینده به طور قابل توجهی تغییر می‌کند تا با این تغییرات مختلف سازگار شده و با حجم آینده رحم سازگار شود: دنده‌های پایینی پهن می‌شوند، سطح دیافراگم بالا می‌رود و قطر قفسه سینه افزایش می‌یابد. همینطور ماهیچه‌های شکم کمتر می‌شوند و درخت تنفسی دچار احتقان خواهد شد.
تنگی نفس در اواخر بارداری
با پیشرفت هفته‌های بارداری، اندام‌ها بیشتر و بیشتر می‌شوند و نوزاد به اکسیژن بیشتری نیاز دارد. ارگانیسم مادر آینده دی اکسید کربن بیشتری تولید می‌کند و همچنین باید دی اکسید کربن کودک را از بین ببرد. بنابراین قلب و ریه‌ها بیشتر کار می‌کنند.
در پایان بارداری یک عامل مکانیکی اضافه می‌شود و با کاهش حجم قفسه سینه، خطر تنگی نفس را افزایش می‌دهد. رحم بیشتر و بیشتر دیافراگم را فشرده می‌کند، سپس ریه‌ها فضای کمتری برای باد کردن دارند و ظرفیت ریه کاهش می‌یابد. افزایش وزن در بارداری همچنین می‌تواند باعث احساس سنگینی و تنگی نفس به ویژه در هنگام فعالیت (بالا رفتن از پله‌ها، راه رفتن و غیره) شود.
کم خونی ناشی از فقر آهن (به دلیل کمبود آهن) همچنین می‌تواند باعث تنگی نفس در هنگام فعالیت و حتی گاهی اوقات در حالت استراحت در ماه‌های آخر بارداری باشد.
نشانه‌های تنگی نفس در زنان باردار
برخی از علائم رایج در زنان باردار تنگی نفس در بارداری را به وجود می‌آورد. این علائم شامل موارد زیر می‌شوند:
- مشکل در دم یا بازدم.
- احساس سفتی در قفسه سینه یا گلو.
- احساس می‌کنید که نمی‌توانید هوای کافی را وارد ریه‌های خود کنید.
- تنفس سریع یا کم عمق.
- خس خس سینه یا سرفه.
- خستگی یا ضعف.
- سرگیجه یا سبکی سر.
- سیانوز (رنگ مایل به آبی در لب یا پوست).ضربان قلب تند یا نامنظم.
- در صحبت کردن با جملات کامل بدون مکث برای نفس کشیدن مشکل دارید.
در صورت تداوم هر یک از این علائم، بلافاصله با اورژانس پزشکی تماس بگیرید، زیرا ممکن است نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای جدی‌تری باشد که نیاز به درمان دارد.
درمان تنگی نفس در بارداری
تنگی نفس در بارداری به دلیل افزایش تقاضای اکسیژن توسط جنین در حال رشد و تغییرات در سیستم تنفسی، می‌تواند یک علامت رایج در دوران بارداری باشد. در اینجا چند راه برای کاهش تنگی نفس در دوران بارداری وجود دارد:
- استراحت: در طول روز به استراحت بپردازید و از فعالیت بیش از حد خودداری کنید.
- ورزش: ورزش منظم، به ویژه فعالیت‌های کم تاثیر مانند پیاده روی یا شنا، می‌تواند ظرفیت ریه و تنفس را بهبود بخشد.
- وضعیت بدنی خوب: حالت بدن خود را خوب حفظ کنید و از خم شدن خودداری کنید تا به ریه‌ها فضای بیشتری برای انبساط بدهید.
- اجتناب از محرک‌ها: سعی کنید از محرک‌هایی مانند بوهای قوی، دود، یا آلرژن‌هایی که می‌توانند تنفس را دشوار کنند، اجتناب کنید.
- در وضعیت رو به بالا بخوابید: این نحوه خوابیدن می‌تواند به کاهش هر گونه فشار روی دیافراگم کمک کرده و تنفس را آسان‌تر کند.
- مصرف مایعات را افزایش دهید: هیدراته ماندن می‌تواند به رقیق شدن مخاط و تسهیل تنفس کمک کند.
- با پزشک مشورت کنید: اگر تنگی نفس شدید است یا با علائم دیگری مانند درد قفسه سینه یا سرفه همراه است، مهم خواهد بود که برای ارزیابی و درمان با پزشک مشورت کنید.
جلوگیری از تنگی نفس در بارداری
در ادامه نکاتی اشاره می‌شود که ممکن است به جلوگیری از تنگی نفس در بارداری کمک کند:
- وزن مناسب را حفظ کنید: اضافه وزن یا چاقی می‌تواند فشار بیشتری به ریه‌های شما وارد کند و تنفس را دشوارتر کند.
- به طور منظم ورزش کنید: فعالیت بدنی منظم می‌تواند به تقویت عضلات تنفسی و بهبود عملکرد ریه کمک کند. در مورد اینکه چه ورزش‌هایی در دوران بارداری برای شما بی‌خطر است، با پزشک خود مشورت کنید.
- وضعیت بدنی خوب را تمرین کنید: شانه‌های خود را به عقب و قفسه سینه باز نگه دارید تا تنفس بهتری داشته باشید. از نشستن یا ایستادن در حالت خمیده خودداری کنید.
- به پهلو بخوابید: خوابیدن به پهلو می‌تواند به کاهش فشار روی دیافراگم و بهبود تنفس کمک کند.
- اجتناب از محرک ها: از محرک‌هایی مانند دود، آلرژن ها و آلودگی که می توانند مشکلات تنفسی را تشدید کنند، دوری کنید.
- تمرینات تنفس عمیق را تمرین کنید: تمرینات تنفس عمیق می‌تواند به شما کمک کند آرام شوید و ظرفیت ریه را بهبود بخشید.
- مقدار زیادی آب بنوشید: هیدراته ماندن می‌تواند به رقیق شدن مخاط کمک کند و تنفس را آسان‌تر کند.
- به دنبال مراقبت پزشکی باشید: اگر تنگی نفس مداوم یا سایر علائم تنفسی را تجربه کردید با پزشک خود مشورت کنید.
عارضه‌هایی که باعث تنگی نفس بارداری می‌شود.
تنگی نفس در دوران بارداری یکی از علائم رایجی است که بسیاری از زنان به خصوص در هفته‌های پایان بارداری تجربه می‌کنند. در بیشتر موارد جای نگرانی نیست و با اقدامات ساده‌ای مانند استراحت و آرامش قابل کنترل است.
با این حال، شرایط خاصی وجود دارد که می‌تواند باعث تنگی نفس در بارداری شده و خطراتی را برای جنین به وجود بیاورد. این عوارض شامل موارد زیر هستند:
- آمبولی ریه: این یک انسداد در رگ‌های خونی ریه‌ها است که می‌تواند باعث تنگی نفس، درد قفسه سینه و سرفه شود. این یک بیماری جدی است که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.
- آسم: اگر آسم دارید می‌تواند در دوران بارداری بدتر شده و باعث تنگی نفس در بارداری شود. همکاری شما با پزشک برای مدیریت علائم آسم در دوران بارداری بسیار مهم است.
- پره اکلامپسی: این یک عارضه بارداری است که می‌تواند باعث فشار خون بالا، پروتئین در ادرار و تنگی نفس شود. این عارضه می‌تواند هم برای مادر و هم برای نوزاد خطرناک بوده و نیاز به مراقبت فوری پزشکی داشته باشید.
- کم خونی: اگر کم خونی دارید (سطح پایین گلبول‌های قرمز خون)، می‌تواند باعث تنگی نفس، خستگی و سایر علائم شود. همکاری با پزشک برای مدیریت کم خونی در دوران بارداری بسیار مهم است.
خطرات تنگی نفس بارداری برای جنین
تنگی نفس در دوران بارداری ممکن است باعث ایجاد برخی مشکلات برای جنین شود. برای مثال، تنگی نفس ممکن است باعث کاهش جریان خون و اکسیژن به جنین شده که همین عارضه نیز ممکن است باعث کاهش رشد مناسب جنین شود.
همچنین این مشکل می‌تواند فشار و تنش بر روی قلب و ریه‌های جنین را ایجاد کند و باعث به وجود آمدن مشکلاتی مانند تولد زودرس، وضعیت نارسایی قلبی و تنفسی در جنین و حتی مرگ نوزاد در بعضی موارد گردد. به همین دلیل، برای پیشگیری از این مشکلات، باید در صورت وجود هر گونه علائم تنگی نفس، به پزشک مراجعه و درمان صحیح و به موقع این بیماری را صورت دهیم.
چه زمانی نگران باشیم؟
به طور جداگانه، تنگی نفس در بارداری یک علامت هشدار دهنده نیست و نباید باعث نگرانی در دوران بارداری شود. با این حال، اگر به طور ناگهانی ظاهر شود، اگر به ویژه با درد در ساق پا همراه باشد، توصیه می‌شود برای رد هرگونه خطر مشورت کنید.
در پایان بارداری در صورتی که این تنگی نفس با سرگیجه، سردرد، ادم، تپش قلب، درد شکم، اختلالات بینایی (احساس مگس در جلوی چشم)، تپش قلب همراه باشد، برای تشخیص بارداری، مشاوره اورژانسی ضروری است. فشار خون ناشی از آن که می‌تواند در پایان بارداری جدی باشد.
تنگی نفس در حاملگی چقدر طول می‌کشد؟
تنگی نفس در بارداری می‌تواند از سه ماهه اول شروع شود و ممکن است در تمام دوران بارداری ادامه یابد. با این حال، به طور معمول در طول سه ماهه دوم از شدت آن کاسته می‌شود، زیرا رحم بالاتر می‌رود و از مسیر ریه‌ها خارج می‌شود.
در برخی موارد، تنگی نفس ممکن است در سه ماهه سوم ادامه یابد یا بدتر شود زیرا رحم همچنان به فشار بر دیافراگم و ریه ها ادامه می‌دهد.
آیا نوزاد من هم تنگی نفس دارد؟
در رحم، کودک به درستی نفس نمی‌کشد. فقط در بدو تولد این کار را انجام می‌دهد. در دوران بارداری، جفت نقش “ریه جنین” را بازی می‌کند: اکسیژن را به جنین می‌رساند و دی اکسید کربن جنین را تخلیه می‌کند.
ناراحتی جنین، به عبارت دیگر کمبود اکسیژن نوزاد (آناکسی)، با تنگی نفس مادر ارتباطی ندارد. تنگی نفس جنین در طول تاخیر رشد داخل رحمی (IUGR) که در سونوگرافی تشخیص داده می‌شود، ظاهر می‌شود و این عدم رشد داخلی رحم می‌تواند منشأ مختلفی داشته باشد.
روش خانگی آسان و مؤثر برای درمان تنگی نفس بارداری
تمایل به تنگی نفس در بارداری به دلیل فیزیولوژیک بودن، اجتناب از آن دشوار است. با این حال، مادر آینده، به خصوص در پایان بارداری، باید با محدود کردن تلاش بدنی، آن را راحت کند.
در صورت احساس خفگی، می‌توانید این تمرین را برای «آزادسازی» قفسه سینه انجام دهید: به پشت دراز بکشید، پاها را خم کنید، با بالا بردن دست‌ها بالای سر خود عمل دم را انجام دهید، سپس بازدم را با بازگرداندن بازوها در طول بدن انجام دهید. چندین نفس آهسته تکرار کنید.
تمرینات تنفسی، تمرینات سوفرولوژی، یوگای قبل از تولد نیز می‌تواند به مادر آینده کمک کند تا این احساس تنگی نفس را محدود کند.
سخن آخر
تنگی نفس در بارداری شایع است و می‌توان آن را به دلیل افزایش فشار رحم بر روی دیافراگم و همچنین افزایش سطح پروژسترون و شل شدن عضلات صاف در دستگاه تنفسی نسبت داد.
با این حال برای زنان باردار مهم است که علل جدی‌تری مانند آسم، بیماری قلبی یا آمبولی ریه را رد کنند. برای تعیین علت و درمان مناسب، مشاوره با پزشک متخصص توصیه می‌شود. در بیشتر موارد، تمرین وضعیت بدنی خوب، استراحت‌های مکرر و انجام ورزش‌های سبک می‌تواند به کاهش علائم تنگی نفس در دوران بارداری کمک کند.