یک کودک خجالتی در موقعیت‌های ناآشنا یا هنگام تعامل با دیگران مضطرب یا مفعل می‌شود. اکثر کودکان گهگاه احساس خجالت می‌کنند، اما زندگی برخی از آنها به دلیل خجالتی بودن آنها محدود می‌شود. در موارد شدید، کمک حرفه‌ای ممکن است توصیه شود. یک کودک خجالتی هنگام ملاقات با شخص جدید یا مجبور به صحبت در مقابل دیگران، به احتمال زیاد عصبی خواهد بود. یک کودک خجالتی به جای این که به یک فعالیت گروهی بپیوندد، خیلی راحت‌تر است که این عمل را از کناری تماشا کند.
بیشتر کودکان گهگاه احساس خجالتی می‌کنند، اما زندگی برخی از آنها به دلیل کمرویی آنها به شدت محدود می‌شود. کودکانی که از خجالتی شدید رنج می‌برند، ممکن است در زمان بلوغ از آن خارج شوند یا ممکن است به بزرگسالان خجالتی تبدیل شوند. والدین می‌توانند به فرزندان خود کمک کنند تا بر کمرویی خفیف غلبه کنند. در موارد شدید، نیاز به مشاروه روانشناسی است. با پینو بیبی همراه باشید تا در خصوص مشکلات کودکان خجالتی و راه برون رفت از این وضعیت بیشتر بدانید.
عوارض کمرویی و خجالتی بودن کودکان
کمرویی مداوم و شدید می‌تواند کیفیت زندگی کودک را به طرق مختلف کاهش دهد، از جمله:
- کاهش فرصت‌ها برای توسعه یا تمرین مهارت‌های اجتماعی
- دوستان کمتر
- کاهش مشارکت در فعالیت‌های سرگرم‌کننده و پاداش‌دهنده که نیاز به تعامل با دیگران دارد، مانند ورزش، رقص، نمایش یا موسیقی
- افزایش احساس تنهایی، بی اهمیتی و کاهش عزت نفس
- کاهش توانایی دستیابی به پتانسیل کامل به دلیل ترس از قضاوت شدن
- سطح اضطراب بالا
- اثرات فیزیکی شرم آور مانند سرخ شدن، لکنت زبان و لرزش
البته کمرویی جنبه‌های مثبتی هم دارد. رفتار خجالتی با تعدادی از رفتارهای مثبت مرتبط است از جمله:
- عملکرد خوب در مدرسه
- رفتار کردن و گرفتار نشدن
- گوش دادن با دقت به دیگران
- مراقبت آسان
علل احتمالی کمرویی و خجالتی بودن کودکان
برخی از علل احتمالی کمرویی که اغلب به صورت ترکیبی کار می‌کنند، ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- ژنتیک – برخی از ژن‌ها می‌توانند بر روحیه و شخصیت کودک تأثیر بگذارند. جنبه‌های شخصیت را می‌توان، حداقل تا حدی، توسط ساختار ژنتیکی ارثی فرد تعیین کرد. در همین رابطه مقاله «چه صفاتی از والدین به کودک به ارث می‌رسند» را مطالعه بفرمایید.
- شخصیت – نوزادانی که از نظر عاطفی حساس هستند و به راحتی مرعوب می‌شوند، به احتمال زیاد کودکان خجالتی می‌شوند. برخی از افراد به طور طبیعی نسبت به دیگران حساس‌تر و مستعد ارعاب از شرایط بیرونی هستند. این می‌تواند در مورد فرزند شما صادق باشد.
- رفتار آموخته شده – کودکان با تقلید از تاثیرگذارترین الگوهای خود یعنی والدین خود یاد می‌گیرند. والدین خجالتی ممکن است با مثال عینی، خجالتی بودن را به فرزندان خود بیاموزند.
- روابط خانوادگی-کودکانی که احساس راحتی با والدین خود نمی‌کنند یا مراقبت‌های متناقض را تجربه کرده‌اند، ممکن است مضطرب شوندو مستعد رفتار خجالتی باشند. والدین بیش از حد محافظ ممکن است فرزندان خود را از تجربه موقعیت‌های جدید بازدارند و آنها را از قرار گرفتن در موقعیت‌های جدید بترسانند.
- فقدان تعامل اجتماعی – کودکانی که برای چند سال اول زندگی خود از دیگران جدا شده‌اند، ممکن است مهارت‌های اجتماعی نداشته باشند که تعامل آسان با افراد ناآشنا را برای آنها دشوار می‌کند.
- انتقاد شدید – کودکانی که توسط افراد مهم زندگی خود (والدین، خواهر و برادر و سایر اعضای نزدیک خانواده یا دوستان) مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند، ممکن است به سمت کمرویی گرایش داشته باشند.
- ترس از شکست – کودکانی که بارها و بارها فراتر از توانایی‌های خود تحت فشار قرار گرفته اند و پس از آن احساس بدی داشته‌اند ممکن است ترس از شکست داشته باشند و خود را خجالتی نشان دهند.
علائم کمرویی در کودکان چگونه است؟
این کاملا طبیعی است که کودک احساس خجالتی کند. این غیرمعمول نیست که بچه‌ها احساس کنند که در معرض دید هستند، از ملاقات با افراد جدید اجتناب می‌کنند، یا احساس راحتی بیشتری در تماشای حاشیه دارند تا این که در میانه صحنه باشند. با این حال، راه‌هایی وجود دارد که می‌توانید از کودک خود حمایت کنید و به رفع اضطراب او کمک کنید.
معمولاً کودکان در موقعیت‌های جدید یا اطراف افراد جدید عصبی می‌شوند. متأسفانه، جامعه ما اغلب شخصیت‌های برون‌گرا را نسبت به شخصیت‌های درونگرا تحسین می‌کند و این می‌تواند کودکان را در طی مراحل طبیعی رشد تحت فشار قرار دهد. در کودکانی که به طور طبیعی درونگرا هستند، این می‌تواند باعث احساس خودآگاهی شود.
برخی از علائمی که نشان می‌دهد خجالتی بودن فرزند شما ممکن است به شدت بر او تأثیر بگذارد و ممکن است برای مقابله با آن به کمک نیاز داشته باشد عبارت هستند از:
- کاهش مهارت‌های اجتماعی یا مشارکت در اجتماعی شدن
- دوستان کمتر
- مشارکت کمتر در فعالیت‌های غنی مانند ورزش، رقص، نمایش یا موسیقی
- احساس انزوا، تنهایی، بی اهمیتی و خودآگاهی
- استرس غیر ضروری در مورد نظرات دیگران منجر به کاهش توانایی فرزند شما در رسیدن به پتانسیل کامل می‌شود
- اضطراب شدید
- عوارض جسمی مانند سرخ شدن، لکنت زبان و لرزش
چرخه معیوب خجالتی شدن کودک
اگر کودک در موقعیت اجتماعی خجالتی رفتار کند، ممکن است پس از آن خود را به خاطر رفتارش سرزنش کند. این خودآزمایی می‌تواند آنها را آگاه تر کند و به خود داوری وادار نماید و در واقع احتمال رفتار کودک را که در آینده خجالتی رفتار کند را افزایش می‌دهد. با گذشت زمان، اعتماد به نفس و عزت نفس آنها ممکن است شروع به تضعیف کند. هر چه کودک اعتماد به نفس کمتری داشته باشد، احتمال این که رفتار خجالتی داشته باشد بیشتر است.
چطور با کودک خجالتی برخورد کنیم؟
نگرش والدین بسیار مهم است. والدین در زندگی فرزندان خود بسیار تأثیرگذار هستند – احتمالاً بسیار بیشتر از آن چه والدین تصور می‌کنند. والدین می‌توانند با به کار بردن چند راهکار ساده به کودکان خجالتی کمک کنند. پیشنهادات عبارت هستند از:
مراقب باشید به کودک خود برچسب «خجالتی» نزنید. کودکان (و بزرگسالان) تمایل دارند تا با برچسب‌هایی که دیگران به آنها می‌دهند زندگی کنند.
- اجازه ندهید دیگران به کودک شما نیز برچسب خجالتی بزنند.
- هرگز وقتی فرزندتان خجالتی است، او را مورد انتقاد قرار ندهید یا مسخره نکنید. حامی، همدل و آگاه باشید.
- فرزندتان را تشویق کنید تا در مورد دلایل کمرویی خود صحبت کند مثلاً این که از چه چیزی می‌ترسد؟
- به فرزندتان در مورد مواقعی در زندگی خود بگویید که خجالتی بوده‌اید و چگونه بر آن غلبه کرده‌اید. از آن جایی که کودکان خردسال اغلب والدین خود را کامل می‌بینند، اعتراف به خجالتی بودن شما می‌تواند احساس بهتری در فرزند شما ایجاد کند و اضطراب کلی او را کاهش دهد.
- خودتان برون گرا باشید. رفتار مطمئن را مدل کنید و الگو بگیرید.
استراتژی برای والدین جهت کمک به کودک خجالتی
این امکان برای والدین وجود دارد که فرزند خود را تشویق کنند که بیشتر برون گرا باشد. استراتژی‌ها به هر کودک و شرایط بستگی دارد، اما می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- راهبردهای مقابله‌ای شخصی را که در طول سال‌ها برای غلبه بر کمرویی آموخته‌اید به اشتراک بگذارید. این استراتژی‌ها را با فرزندتان تمرین کنید.
- به فرزندتان در مورد مزایای زیاد خجالتی نبودن بگویید. نمونه‌هایی از زندگی خود ارائه دهید.
- رفتارهای بیرونی را تشویق کنید. وقتی فرزندتان با موقعیتی ناآشنا برخورد می‌کند یا با فرد جدیدی ملاقات می‌کند، او را تحسین کنید.
- سعی کنید با فرزندتان هدف گذاری کنید. قدم‌های کوچک و تدریجی را هدف گذاری کنید و از پیشرفت آنها تمجید کنید. برای مثال، گفتن «سلام» به کودک دیگر ممکن است اولین قدم بزرگ باشد.
- عمداً فرزندتان را وارد موقعیت‌های جدید کنید. ابتدا تغییرات کوچک در رفتار خود را هدف قرار دهید و به تدریج تغییرات بیشتری ایجاد کنید. به عنوان مثال، اگر کودکی با کسی که برای او ناآشناست احوالپرسی کرد به او جایزه بدهید و حامی او باشید.
- اطمینان حاصل کنید که فرزندتان اجازه دارد در کارهایی که به بهترین شکل انجام می‌دهد برتر باشد. آنها را به خاطر مهارت‌هایی که در آنها تسلط دارند تحسین کنید.
گرفتن کمک حرفه‌ای از یک مشاور
اگر کمرویی فرزندتان به ویژه ناتوان کننده است، ممکن است بخواهید از یک مشاور یا روانشناس کمک حرفه‌ای بگیرید. گزینه‌های درمانی عبارت هستند از:
- مدیریت استرس
- استراتژی‌های آرامش
- جلسات مشاوره
- آموزش مهارت‌های اجتماعی
۱۰ راه برای کمک به کودکان خجالتی
این که بتوانید دربره خودتان صحبت کنید و یا از خودتان دفاع کنید یک مهارت است و برای بسیاری از بچه‌ها زمان و تمرین لازم است تا آن را توسعه دهند. آنها باید اعتماد به نفس و کلمات مناسب برای گفتن داشته باشند. اما درخواست کمک برای بچه‌های خجالتی بسیار سخت است، به خصوص اگر با چیزی مشکل دارند. در اینجا چند راه وجود دارد که به کودک خجالتی خود کمک می‌کند تا بتواند از خود دفاع کند.
۱- خجالتی بودن فرزندتان را درک کنید
همه بچه‌های خجالتی به یک شکل خجالتی نیستند. دانستن این که چه چیزی پشت کمرویی فرزندتان نهفته است، کمک کردن به او را آسان‌تر می‌کند. برخی از بچه‌ها وقتی نمی‌دانند چه پاسخی خواهند داشت، نگران صحبت کردن هستند. بعضی‌ها دوست ندارند جلوی دیگران صحبت کنند. برخی دیگر فقط به زمان نیاز دارند تا با افراد جدید و موقعیت‌های جدید راحت شوند. و برخی دیگر از ناظر بودن راضی هستند.
۲. از زدن برچسب «خجالتی» به کودک خودداری کنید
هر چه بچه‌ها بیشتر خود را به عنوان «خجالتی» بشنوند، احتمال بیشتری دارد که این انتظارات را برآورده کنند. بنابراین، اگر فرزندتان به سؤال یکی از بستگان پاسخ نمی‌دهد یا از مربی کمک نمی‌خواهد، سعی کنید از «خجالتی» برای توصیف احساس فرزندتان استفاده نکنید. در عوض، سعی کنید بگویید که فرزندتان «در حال حاضر تمایل ندارد که زیاد صحبت کند».
۳. فرزندتان را تشویق کنید تا صحبت کند
دفاع از خود می‌تواند در هر جایی که بچه‌ها بتوانند نیازهای خود را بیان کنند، انجام شود. فرزندتان را تشویق کنید وقتی بیرون غذا می‌خورید سفارش بدهد یا به سؤالات یک فروشنده پاسخ دهد. کودکان ممکن است به کمک والدین خود نیاز داشته باشند. اما اگر بلافاصله وارد عمل نشوید، به فرزندتان فرصتی می‌دهید که در مورد این که چه بگوید و چگونه آن را بگوید فکر کند. هم چنین نشان می‌دهد که می‌دانید فرزندتان توانایی دارد.
۴. مزایایی را که از بیان احساس خود دریافت کرده‌اید را به اشتراک بگذارید
ممکن است لازم باشد شواهدی ارائه دهید مبنی بر این که حمایت از خود واقعاً می‌تواند تفاوت ایجاد کند. داستان‌های شخصی زمان‌هایی را که احساس خجالت یا مضطرب بودن می‌کردید، اما از خودتان دفاع کرده‌اید، را به اشتراک بگذارید. به عنوان مثال، «از این که به رئیسم بگویم برای یادگیری نرم افزار جدید به زمان بیشتری نیاز دارم، احساس خجالت می‌کردم. اما مضوع را با او در میان گذاشتم. در واقع او خوشحال بود که من آن را جدی گرفتم. و حالا بعد از این که ما برای استفاده از برنامه‌های جدید آموزش دیدیم با من چک می‌کند تا ببیند آیا زمان بیشتری برای تمرین می‌خواهم یا خیر».
۵. فرزند خود را تشویق کنید تا نظرات خود را ارائه دهد
بچه‌های خجالتی ممکن است احساس کنند آن چه که باید به مکالمه اضافه کنند مهم نیست. از فرزند خود دعوت کنید تا نظرات خود را به اشتراک بگذارد و در تصمیم گیری کمک کند. به عنوان مثال، فرزند شما می‌تواند تصمیم بگیرد که خانواده برای شام چه چیزی بخورند یا اتاق نشیمن را با چه کاغذ دیواری تزیین کنید. بچه‌ها می‌خواهند بدانند که والدینشان به حرف‌هایشان گوش می‌دهند و بزرگسالان برای افکارشان ارزش قائل هستند. شما می‌توانید این را با گفتن و دنبال کردن این موضوع به فرزندتان نشان دهید. این به کودک شما نشان می‌دهد که صحبت کردن تفاوت واقعی ایجاد می‌کند.
۶. تمرین و نقش آفرینی
برخی از بچه‌های خجالتی می‌دانند که چه چیزی باید بخواهند، اما وقتی زمانش می‌رسد در بیان آن مشکل دارند. موقعیت‌های نمونه را با کودک خود تمرین کنید. می‌توانید به ایجاد برخی موضوعات برای گفتن زمانی که فرزندتان نیاز به صحبت کردن دارد به او کمک کنید. به عنوان مثال: «خانم درویش می‌توانم بعد از کلاس با شما صحبت کنم؟» یا «برای انجام این تکلیف به زمان بیشتری نیاز دارم.»
۷. با معلمان فرزندتان در پشت صحنه کار کنید
با معلمان فرزندتان در مورد کارهایی که برای کمک به فرزندتان انجام خواهید داد صحبت کنید. به این ترتیب می‌توانید همه در یک مسیر گام بردارید و تلاش‌های فرزندتان، هر چند کوچک، قابل تشخیص است. معلم یا مشاور فرزند شما حتی ممکن است بتواند در کلاس نکاتی را در مورد خجالتی بودن و اهمیت صحبت کردن در جمع به طور غیرمستقیم به کودک ارائه دهد.
۸. معلم مورد علاقه کودک را پیدا کنید
بچه‌های خجالتی معمولاً قبل از این که بتوانند از خود دفاع کنند، نیاز دارند با اشخاص احساس راحتی کنند. آیا معلم یا بزرگسالی در مدرسه وجود دارد که فرزند شما با او راحت‌تر باشد؟ با شناسایی این متحد قابل اعتماد شروع کنید. سپس با معلمان در مورد این صحبت کنید که آن شخص همان فردی باشد که فرزند شما می‌تواند برای پرسیدن سؤالات یا کمک به او مراجعه کند. داشتن چنین سطح راحتی می‌تواند به فرزند شما کمک کند تا از خود دفاع کند.
۹. با فرزندتان اهداف خود-حمایتی را در مدرسه تعیین کنید
دفاع از خود یک مهارت مهم است که می‌تواند به موفقیت فرزند شما در کلاس کمک کند. مانند هر مهارتی که برای بچه‌های خجالتی سخت است، نیاز به تمرین دارد. در مورد این موضوع با فرزندتان صحبت کنید و سپس متحد مورد اعتماد خود را نیز به این جمع اضافه کنید. این کمک می‌کند تا اطمینان حاصل شود که فرزند شما در زمان صحبت کردن از حمایت لازم برخوردار خواهد بود.
۱۰. موفقیت‌های کوچک را جشن بگیرید.
دستاوردهای کودک را بشناسید و جشن بگیرید، حتی اگر کوچک به نظر برسند. انجام اقداماتی مانند بالا بردن دست در کلاس یا پاسخ دادن به سوالات می‌تواند برای بچه‌های خجالتی بسیار مفید باشد. تشویق مداوم به فرزند شما کمک می‌کند که به ریسک کردن و صحبت کردن ادامه دهد.
سخن آخر
برخی از کودکان به طور طبیعی خجالتی هستند. این بدان معنی است که آنها دیر گرم می‌گیرند یا در موقعیت‌های اجتماعی ناراحت هستند. شما می‌توانید با حمایت از آنها در موقعیت‌های اجتماعی و تشویق رفتار اجتماعی شجاعانه به کودکان خجالتی کمک کنید. اگر کمرویی برای شما یا فرزندتان مشکل ایجاد می‌کند، کمک بخواهید.
رفتار خجالتی در نوزادان و کودکان رایج است. به عنوان مثال، یک نوزاد ممکن است به والدین خود بچسبد، در موقعیت‌های اجتماعی گریه کند، یا از نظر فیزیکی سعی کند با پنهان کردن سر، حرکت کردن یا دور شدن، یا بستن چشم‌ها از تعامل اجتماعی اجتناب کند. یک کودک پیش دبستانی ممکن است وقتی افراد ناآشنا با او صحبت می‌کنند، تمایلی به صحبت کردن نداشته باشد. ممکن است پشت یکی از والدین خود پنهان شوند یا از شرکت در بازی‌ها اجتناب کنند.
یک کودک در سن مدرسه ممکن است از پاسخ دادن به سؤالات در کلاس اجتناب کند، وقت خود را برای دوستیابی صرف نکند، ترجیح دهد آرام بنشیند و بازی دیگران را تماشا کند یا از فعالیت‌های جدید اجتناب کند. خجالتی بودن هیچ اشکالی ندارد. برخی از کودکان خجالتی تر از دیگران هستند. این فقط بخشی از خلق و خوی آنهاست، که روشی است که آنها به دنیا پاسخ می‌دهند. کودکانی که خجالتی به نظر می‌رسند، اغلب با شناختن یک فرد یا موقعیت، با دیگران گرم می‌گیرند». برچسب زدن به کودک به عنوان «خجالتی» می‌تواند باعث شود که آنها احساس کنند مشکلی در آنها وجود دارد یا کاری نمی‌توانند با کمرویی خود از پس چالش‌های زندگی‌شان بربیایند. راه‌های کمک به کودکان خجالتی را بیاموزید و با بکارگیری آنها، کودکان کمرو و خجالتی را وادار به برون‌گرایی و برون ریزی کنید.