استرس بارداری و تاثیر آن بر جنین قبل و بعد از تولد

احتمالا بعد از این که تا دیروقت بیدار مانده‌اید و درباره انواع زایمان (زایمان نیلوفر آبی، لماز، و زایمان در آب) به صورت آنلاین تحقیق کرده‌اید، دیگر قادر نیستید که بخوابید. در محل کار احساس عقب افتادن می‌کنید و در هر وعده غذایی از خود می‌پرسید که چه چیزی می‌توانید بخورید و چه چیزی نمی‌توانید بخورید. آیا می‌توانم پنیر بخورم؟ چه کار کنم؟
چه کسی اینجا استرس دارد؟ در میان همه تغییرات فیزیکی شما (به دلیل هورمون‌ها)، روبرو شدن با موقعیت‌های ناشناخته و تمام کارهایی که نیاز است در دوران بارداری انجام دهید، پاسخ این است: شما. اما آیا استرس و نگرانی بارداری تاثیر بدی بر جنین دارد؟

این حس کاملا طبیعی است و معمولاً باعث نگرانی (یا استرس بیش‌تر) نمی‌شود. با این حال، انواع مختلفی از استرس و نگرانی در دوران بارداری وجود دارند که احتمال دارد خطر بروز عوارض خاصی را بر جنین در دوران بارداری افزایش دهند.

دلایل نگرانی در دوران بارداری

بیایید برخی از دلایل مشترک استرس و نگرانی در دوران بارداری که بسیاری از زنان آن را تجربه می‌کنند را همراه با یکدیگر بررسی کنیم. این دلایل شامل موارد زیر می‌باشند:

• ترس از سقط جنین و از دست دادن بارداری

• ترس از زایمان و به دنیا آوردن نوزاد
• تغییرات جسمی ناراحت کننده از جمله حالت تهوع، خستگی، نوسانات خلقی و کمر درد
• کار کردن و این که به کارفرمای خود کمک کنید تا برای مرخصی زایمان شما آماده شود.
• نگرانی در مورد مراقبت از نوزاد
• نگرانی مالی در رابطه با تربیت فرزند

و البته، همیشه نگرانی ناامید کننده‌ای در مورد احساس استرس در بارداری و تاثیر آن بر جنین وجود دارد.

انواع استرس در بارداری و تاثیر آن بر جنین

لازم به ذکر است که همه انواع استرس در بارداری به شکل مشابه به وجود نمی‌آیند.

استرس بخشی عادی از زندگی است و همیشه هم چیز بدی نیست. بنابراین نگرانی در مورد نوزاد و بارداری خود نشانه‌هایی هستند که نشان می‌دهند شما مشتاق هستید مادر خوبی باشید و مطمئن باشید که مادر خوبی خواهید بود.

بار روانی فشرده بودن کارها در محل کار یا اختلاف با شریک زندگی ممکن است ضربان قلب شما را بالا ببرند. اما اینگونه موارد معمولاً دلیلی برای نگرانی طولانی مدت برای جنین شما نیستند. بنابراین اگر بتوانید این نوع احساسات را پشت سر بگذارید و در آن‌ها گیر نیفتید، برد کرده‌اید.

چیزی که در دوران بارداری و به طور در زندگی بیش‌تر نگران کننده است، استرس‌های مزمن هستند که شما توانایی ندارید آن‌ها را از بین ببرید. این نوع استرس‌ها ممکن است بر جنین تاثیر منفی داشته باشند و احتمال بروز عوارض بارداری مانند زایمان زودرس را افزایش و احتمال باردار شدن را کاهش دهند.

دلیل این موضوع این است که بدن شما فکر می‌کند در حالت “جنگ یا گریز” است. بنابراین موجی از هورمون‌های استرس از خود تولید می‌کند که این بر سیستم کنترل استرس جنین شما تاثیر می‌گذارد.

انواع خطرناک استرس در بارداری که بیش‌تر بر شما و جنین تاثیر می‌گذارند، عبارتند از:

• تغییرات بزرگ زندگی از جمله مرگ در خانواده، طلاق و یا از دست دادن شغل یا خانه
• مشکلات طولانی مدت از جمله مشکلات مالی، بیماری و مشکلات بهداشتی، سوء استفاده جنسی/فیزیکی و یا افسردگی
• بلایای طبیعی از جمله طوفان، زلزله و یا سایر رویدادهای آسیب زا و غیر منتظره
• قرار گرفتن در معرض نژادپرستی، یک مشکل روزمره که یک گروه اقلیت با آن مواجه است.
• استرس شدید در مورد بارداری از جمله ترس بیش‌تر از حد معمول در مورد زایمان، سلامت نوزاد و مراقبت از نوزاد

افرادی که حوادث و بلایای شدید را تجربه کرده‌اند، ممکن است به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) مبتلا شده باشند. آن‌ها در معرض خطر بیش‌تری برای تولد نوزاد نارس یا با وزن کم هستند. اگر شما هم مبتلا به این اختلال هستید، توصیه می‌کنیم که با پزشک یا درمانگر خود صحبت کنید. آن‌ها می‌توانند شما را به افراد و منابع متخصص در این زمینه معرفی کنند تا کمک مورد نیاز خود را دریافت کنید.

تحقیقات در مورد تاثیر استرس در دوران بارداری چه می‌گویند؟

به احتمال زیاد متوجه شده باشید که استرس می‌تواند در بدن شما به صورت سردرد، مشکل خواب یا پرخوری ظاهر شود. این نگرانی می‌تواند بر روی جنین شما نیز تاثیر منفی بگذارد.

بنابراین، استرس در بارداری دقیقا چه تاثیر و خطراتی برای جنین و بارداری شما دارد؟

پره اکلامپسی

از آنجایی که پره اکلامپسی اغلب یکی از موضوعات بحث در بارداری است و ترس از آن می‌تواند باعث ایجاد استرس شود، ما تلاش داریم که در این موضوع شفاف‌تر صحبت کنیم.

تحقیقات نشان می‌دهند که در صورتی که از قبل دارای فشار خون بالا هستید، در معرض خطر ابتلا به پره اکلامپسی در دوران بارداری قرار دارید. این یک تصور غلط رایج است که استرس مزمن می‌تواند باعث فشار خون طولانی‌ مدت شود. بنابراین حتی برای یک ثانیه هم باور نکنید که به دلیل استرس در بارداری به نوعی دچار پره اکلامپسی شده‌اید. نگرانی و اضطراب می‌تواند باعث افزایش کوتاه مدت فشار خون شود.

علاوه بر آن، همه افراد مبتلا به فشار خون مزمن به پره اکلامپسی مبتلا نمی‌شوند.

پره اکلامپسی یک عارضه بارداری است که فشار خون و اندام‌های شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد و می‌تواند باعث زایمان زودرس در شما شود.

بنابراین برای ابتلا به پره اکلامپسی نیازی به داشتن استرس ندارید؛ چرا که حدود ۵ درصد از زنان باردار به این بیماری مبتلا می‌شوند. همچنین داشتن استرس لزوماً به این معنی نیست که شما دارای فشار خون بالا یا پره اکلامپسی هستید.

سقط جنین

گزارش مطالعات صورت گرفته در سال ۲۰۱۷، استرس دوران بارداری را با افزایش خطر سقط جنین مرتبط می‌داند. براساس این مطالعات، محققان دریافته‌اند زنان بارداری که حوادث و رویدادهای منفی بزرگی در زندگی خود تجربه کرده‌اند و یا در معرض فشار روانی قرار داشتند، دو برابر بیش‌تر از سایر زنان باردار در معرض خطر سقط جنین زودرس بودند.

همین گزارش، بین استرس محل کار و سقط جنین ارتباط پیدا کرد که قطعاً اهمیت عادت به تغییر و کار با کارفرمای مادران باردار را نشان می‌دهد. به احتمال زیاد این موضوع به خصوص در صورتی که در شیفت شب کار کنید، ضروری باشد.

در این گزارش همچنین به این اشاره شده است که پزشکان تمایل دارند خطری که استرس در دوران بارداری ایجاد می‌کند را کم اهمیت جلوه دهند. شاید دلیل این کار اطمینان دادن به مادر باردار و جلوگیری از ایجاد استرس بیش‌تر در او باشد. اما این پزشکان ممکن است در مورد یک چیز درست بگویند: به خاطر داشته باشید که احتمال سقط جنین بعد از هفته ششم بارداری که تقریباً زمانی است که اکثر زنان از باردار بودن مطمئن می‌شوند، نسبتاً کم است.

زایمان زودرس و نوزاد نارس

یک مطالعه کوچک دیگر، استرس در بارداری را با زایمان زودرس یا زایمان قبل از هفته ۳۷ بارداری مرتبط می‌داند. 

نوزادان نارس بیش‌تر در خطر تاخیر در رشد و اختلالات یادگیری قرار دارند. در بزرگسالی این افراد نیز احتمال ابتلا به بیماری‌های مزمن و مشکلات سلامت از جمله بیماری قلبی، فشار خون بالا و دیابت بیش‌تر است.

استرس در بارداری همچنین با وزن کم نوزاد در بدو تولد (وزن کم‌تر از ۲ و نیم کیلوگرم) مرتبط است.

از سوی دیگر، نوزادان نارس هر روز به دنیا می‌آیند و بیش‌تر آن‌ها کاملاً سلامت و خوب هستند. نکته اصلی این است که در صورت امکان از افزودن عوامل خطرناک از جمله استرس به بارداری خود خودداری کنید و یا به دنبال درمان آن باشید؛ زیرا هر چه عوامل خطر کم‌تر باشند، بارداری شما نیز نتیجه بهتری خواهد داشت و جنین شما سالم‌تر خواهد بود.

تاثیر استرس در بارداری بر نوزاد شما پس از تولد

متاسفانه در برخی موارد، تاثیر استرس در دوران بارداری دیرتر و گاهی اوقات، بعد از دوره جنینی و سال‌ها بعد از تولد نوزاد ظاهر می‌شود.

یک مطالعه در سال ۲۰۱۲ نشان می‌دهد که با وجود استرس در دوران بارداری، احتمال بیش‌تری وجود دارد که کودک به اختلال کمبود توجه و بیش فعالی (ADHD) مبتلا شود. یک مطالعه در سال ۲۰۱۹ احتمال ارتباط این فشار روحی را با ابتلا به افسردگی در نوجوانی نشان می‌دهد.

البته هنگامی که نوزاد شما به دنیا می‌آید، ممکن است متوجه شوید که به کل مجموعه جدیدی از عوامل استرس زا به استقبال شما آمده است.

در صورتی که برای مراقبت از نوزاد خود نگران هستید و اضطراب دارید، سعی کنید تا زمانی که از دست شما بر می‌آید، بیش‌تر بخوابید و غذاهای سالم مصرف کنید. از شریک زندگی خود درخواست کنید که مراقب نوزاد باشد تا شما بتوانید کاری مانند قدم زدن، نوشتن خاطرات به صورت روزانه و یا صحبت با یک دوست را برای خود انجام دهید. همچنین بهتر است بدانید که اشکالی ندارد به مهمانان زیاد نه بگویید یا به جای آشپزخانه تمیز، فرزند کوچک خود را در اولویت قرار دهید.

چگونه استرس در دوران بارداری را کاهش دهیم؟

اکنون به خبرهای خوب می‌رسیم: لازم نیست که شما به این شکل زندگی کنید. شما می‌توانید نگرانی و استرس خود در بارداری را تسکین دهید. در ادامه چند روش به شما معرفی خواهیم کرد که می‌توانید با استفاده از آن‌ها خود را آرام کنید و به جنین خود کمک کنید:

۱. با شخصی که به او اعتماد دارید صحبت کنید

این فرد می‌تواند شریک زندگی، بهترین دوست شما، پزشک، درمانگر و یا زن باردار دیگری باشد. چه به صورت آنلاین و چه به صورت حضوری به گروه مادران بپیوندید. این که بتوانید احساسات خود را بیان کنید و شنیده شوید، بسیار ارزشمند است؛ چه بتوانید فوراً به یک راه حل دست پیدا کنید و چه نتوانید.

۲. از آشنایان خود کمک بخواهید

ممکن است این موضوع به نظر شما طبیعی نیاید، اما درخواست کمک از دیگران اشکالی ندارد. به احتمال زیاد دوستان، خانواده، همسایگان و همکاران شما دوست دارند به شما کمک کنند، اما نمی‌دانند که باید کمک خود را از کجا شروع کنند. همینطور اگر اطرافیان شما به اندازه کافی عاقل هستند که به شما پیشنهاد کمک کنند، بهتر است پیشنهاد آن‌ها را بپذیرید.

برای کارهایی مانند گرفتن شناسنامه نوزاد، پختن چند وعده غذایی برای قرار دادن در فریزر و یا خرید گهواره از آشنایان خود کمک بخواهید.

۳. هشیار باشید

منظور از هشیار بودن می‌تواند به معنای انجام یوگای بارداری یا گوش دادن به یک برنامه مدیتیشن باشد. چندین بار نفس عمیق بکشید و با هر بازدم اجازه دهید ذهنتان آرام شود. کاری را تکرار کنید که شما را در مرکز ذهن خود قرار می‌دهد. زندگی با نوزاد خود را در ذهن خود تصور کنید. هر روز از چیزهای کوچک لذت ببرید. افکار خود را یادداشت کنید و از آرامش عضلانی کنترل شده خود لذت ببرید.

همگی این روش‌ها، رویکردهایی برای آرام کردن و کنترل کردن افکار شما هستند. دقیقاً همان چیزی که وقتی ذهن شما مشغول است و احساس نگرانی می‌کنید به آن نیاز دارید.

۴. سالم زندگی کنید

برای سالم زندگی کردن، برنامه‌ای که احتمالا بارها شنیده‌اید را دنبال کنید: استراحت و ورزش. 

زودتر از حد معمول برای خواب به تخت خواب بروید یا کمی بیش‌تر در طول روز چرت بزنید. ورزش‌های کم فشار از جمله شنا یا پیاده‌ روی را امتحان کنید و یا یک دوره کوتاه یوگای بارداری را انجام دهید.

۵. به غذای خود توجه کنید

مطمئناً، ممکن است در دوران بارداری ویارهای معروف را تجربه کنید یا در همین لحظه به غذا نیاز داشته باشید. و علاوه بر ویارهای بارداری، خوردن زیاد به دلیل استرس یک حالت واقعی است. اما همچنین اطمینان حاصل کنید که وعده‌های غذایی شما (نسبتا) متعادل و سالم باشند.

تا حد امکان از مصرف شکر اجتناب کنید (می‌دانیم که این کار همیشه آسان نیست) و توصیه می‌کنیم که مقدار زیادی آب بنوشید. همینطور فراموش نکنید که صبحانه بخورید.

۶. واقعیت‌های بارداری را یاد بگیرید

بارداری و به ویژه بارداری پس از از سقط جنین می‌تواند ترس‌های زیادی را به همراه داشته باشد. بهتر است اطلاع داشته باشید که احتمال سقط جنین با گذشت هر هفته کم‌تر می شود و به خصوص بعد از هفته ۱۳ بارداری بسیار بعید است.

بدانید که چه زمانی باید از رایانه خود فاصله بگیرید. نیازی نیست که ساعت‌ها در مورد آن تحقیق کنید؛ این پیگیری زیاد فقط باعث بیش‌تر شدن استرس شما می‌شود.

در مورد نگرانی‌های خود با پزشک خود صحبت کنید. او می‌تواند به شما اطمینان دهد و به شکلی به شما کمک کند که منحصر به شرایط و نیازهای شما باشد.

۷. به موسیقی گوش کنید

گوش دادن به موسیقی به مدت ۳۰ دقیقه می‌تواند کورتیزول که اصلی ترین هورمون استرس بدن شما می‌باشد را کاهش دهد. استرس را رها کنید، حتی اگر در حین رفت و آمد کاری باشد.

سوالات متداول

سخن آخر

اگر در دوران بارداری احساس استرس می‌کنید، باید بدانید که تنها نیستید. این حالت کاملا طبیعی است و استرس‌های روزمره که توسط زنان باردار تجربه می‌شود، معمولاً بر سلامت مادر یا کودک تاثیر نمی‌گذارد.

این استرس مزمن است که باید مراقب آن باشید. استرس مزمن نه تنها بر سلامت شما تاثیر می‌گذارد، بلکه ممکن است زایمان و رشد جنین را نیز پیچیده کند.

خبر خوب این است که راه های زیادی وجود دارد که می توانید استرس را از خود دور کنید. برای مراقبت از خود بدون احساس گناه کمی وقت اضافی بگذارید.