لجبازی کودک یکی از مسائل مهم در دنیای کودکان است. والدین باید باتوجه‌به ویژگی‌های شناختی فرزند خود، نسبت به لجباز بودن یا نبود فرزند خود اطلاع دقیق داشته باشد. شاید در نگاه اول لجباز بودن یک کودک امری بدیهی و طبیعی باشد که اتفاقاً در این زمینه هم تفکر درستی است. اما در برخی مواقع، لجباز بودن کودک بیش از حد معمول و نرمال است؛ بنابراین باید چاره‌ای برای این قضیه اندیشید.
یک کودک لجباز می‌تواند ویژگی‌های خاص خود را داشته باشد و طبیعتاً والدین کودک مسئولیت این قضیه را بر عهده خواهند داشت. ما در این مقاله قصد داریم به‌صورت کامل به بررسی این مسئله بپردازیم که اگر کودک لجبازی کرد چه کنیم و چه اقدامی مؤثر در این زمینه انجام دهیم؛ بنابراین اگر لجبازی کودک شما برایتان مهم است، حتماً تا انتهای مقاله همراه ما باشید و از مطالب ارائه شده استفاده کافی نمایید.
ویژگی‌های یک کودک لجباز
- عدم تمایل به انجام کارها: کودک لجباز به طور معمول تمایلی به انجام کارها ندارد و بیشتر وقت خود را صرف فعالیت‌هایی مانند تماشای تلویزیون یا بازی با بازی‌های ویدئویی می‌کند.
- عدم تمرکز: کودکان لجباز به طور معمول دچار کاهش تمرکز هستند و نمی‌توانند برای مدت طولانی زمانی در یک کار تمرکز کنند.
- عدم پایبندی به برنامه‌ها: کودکان لجباز معمولاً نمی‌توانند به برنامه‌های مشخص پایبندی کنند و به همین دلیل نمی‌توانند به روال روزانه خود پایبند باشند.
- عدم مسئولیت‌پذیری: کودکان لجباز اغلب نمی‌توانند مسئولیت‌های خود را به‌درستی برعهده بگیرند و نمی‌توانند به‌موقع و به‌خوبی وظایف خود را انجام دهند.
- عدم توانایی در مدیریت زمان: کودکان لجباز به طور معمول نمی‌توانند به‌درستی زمان خود را مدیریت کنند و نمی‌توانند به‌موقع به کارهای خود بپردازند.
- عدم انگیزه: کودکان لجباز به طور معمول انگیزه کافی برای کارهای خود را ندارند و به همین دلیل نمی‌توانند به‌خوبی به کارهایشان علاقه‌مند شوند و به آنها تمایلی ندارند.
- توانایی کاهش‌یافته در حل مسئله: کودکان لجباز معمولاً توانایی‌های ذهنی کمتری در حل مسئله دارند و نمی‌توانند به بهترین شکل از مهارت‌هایشان در این زمینه استفاده کنید.
- عدم توانایی در تحمل خطا: کودکان لجباز به طور معمول از اشتباهات خود ناراحت می‌شوند و نمی‌توانند با خطاهایشان به‌خوبی مقابله کنند.
- عدم توانایی در تعامل اجتماعی: کودکان لجباز به طور معمول دچار کمبود مهارت‌های اجتماعی هستند و نمی‌توانند به‌خوبی با دیگران در ارتباط باشند و روابط برقرار کنند.
- احساسات منفی: کودکان لجباز ممکن است احساسات منفی مانند ناراحتی، اضطراب و افسردگی داشته باشند که می‌تواند با تحلیل و برطرف‌کردن مسائل ایجاد شده در زندگی‌شان بهبود یابد.
- عدم توانایی در تحمل شدت: کودکان لجباز اغلب توانایی کمتری در تحمل شدت دارند و ممکن است به‌سختی با مشکلات و تنش‌های زندگی مقابله کنند.
- ناامیدی: کودکان لجباز ممکن است درگیر احساس ناامیدی و شکست باشند و به دلیل عدم موفقیت در انجام کارها و پروژه‌های خود، به خودشان شک می‌کنند.
برای کمک به کودکان لجباز، می‌توان با تشویق و پاداش، ارائه برنامه‌های مشخص، تحریک و همراهی با کودک در انجام کارها، فراهم‌کردن شرایط مناسب برای کار و … اقدام کرد. درصورتی‌که لجبازی کودک به مرز مشکل رفتاری رسید، مشاوره از متخصصین رفتاری و روانشناسی برای کودک و خانواده مفید است.
دلایل لجبازی کودکان چیست؟
لجبازی کودکان ممکن است به دلیل عوامل مختلفی اتفاق بیفتد. برخی از دلایل شایع لجبازی کودکان عبارت‌اند از:
- اضطراب و استرس: کودکان ممکن است در شرایط خاصی مانند شروع مدرسه، تغییرات در زندگی خانوادگی یا موارد دیگر، اضطراب و استرس داشته باشند و به علت این احساسات نتوانند به کار خود ادامه دهند.
- ناراضی بودن از کار: کودکان ممکن است از کاری که انجام می‌دهند ناراضی باشند یا فکر کنند کارشان خیلی سخت است و به همین دلیل تمایلی به ادامه کار ندارند.
- عدم توانایی در انجام کار: کودکان ممکن است در برخی از موارد عدم توانایی در انجام کاری را تجربه کنند. به‌عنوان‌مثال، ممکن است برای آنها سخت باشد که از کتابخانه کتاب بخوانند یا برای آنها سخت باشد که جایی را پاک کنند.
- عدم علاقه به کار: کودکان ممکن است به کاری علاقه‌ای نداشته باشند و به همین دلیل تمایلی به انجام آن کار ندارند.
- نداشتن برنامه‌ریزی: ممکن است کودکان به علت عدم وجود برنامه‌ریزی مشخصی، نتوانند کاری را به پایان برسانند و در نتیجه تمایلی به لجبازی دارند.
- مشکلات رفتاری: کودکان با مشکلات رفتاری مانند بیش‌فعالی، افسردگی و اضطراب، مشکلات خانوادگی، مشکلات در محیط تحصیلی و … ممکن است دچار لجبازی شوند.
در نهایت، لجبازی در کودکان ممکن است باعث کاهش تمرکز، کاهش مهارت‌های اجتماعی و احساسات منفی شود. برای کمک به کودکان برای ازبین‌بردن لجبازی، می‌توان به روش‌هایی مانند تشویق به انجام کار، ارائه تحسین و پاداش، تعیین برنامه و موعد مشخص برای انجام کار، تحریک و همراهی با کودک در انجام کارها، فراهم‌کردن شرایط مناسب برای کار و … اقدام کرد. درصورتی‌که لجبازی کودک به مرز مشکل رفتاری رسید، مشاوره از متخصصین رفتاری و روانشناسی برای کودک و خانواده مفید است.
بهترین راه برخورد با کودک لجباز
برخورد با لجبازی کودکان باید بادقت و مراعات ویژگی‌های فردی آنها صورت گیرد. در ادامه به برخی از راهکارهای مفید برای برخورد با کودک لجباز اشاره می‌کنیم:
- ارائه ساختار و برنامه‌ریزی: ارائه یک برنامه‌ریزی مشخص و ساختارمند به کودک لجباز می‌تواند کمک کند تا به دلیل داشتن یک برنامه مشخص، مستقل‌تر و مطمئن‌تر در انجام کارها باشد.
- استفاده از تشویق و پاداش: تشویق و پاداش برای کودکان لجباز بسیار مهم است. با تشویق به انجام کارها و ارائه پاداش برای انجام کارها به‌درستی، کودک می‌تواند تحرک بیشتری داشته باشد.
- ترغیب به فعالیت بدنی: ترغیب کودک به فعالیت بدنی و ورزش می‌تواند به‌عنوان یک درمان مؤثر برای لجبازی عمل کند. انواع فعالیت‌های بدنی مانند دویدن، شنا، دوچرخه‌سواری و… برای کودکان لجباز مناسب است.
- ایجاد تعامل و ارتباط مثبت: ایجاد تعامل و ارتباط مثبت با کودک می‌تواند مؤثر باشد. برای مثال، گفتگو با کودک در مورد علایق و سلایقش، شنیدن دغدغه‌های او، ایجاد ارتباط مثبت و احترام برای حریم شخصی او می‌تواند کمک کند تا کودک با خود و برای انجام کارها متعهد شود.
- اعمال محدودیت‌های مقتضی: گاهی اوقات لازم است که محدودیت‌های مقتضی اعمال شود. این محدودیت‌ها باید در مرز معقولیت باشد و باید بر اساس نیاز کودک اعمال شود. برای مثال، می‌توانید زمان مشخصی برای تماشای تلویزیون، بازی با تبلت یا کار با کامپیوتر برای کودک تعیین کنید و این فعالیت‌ها را برای زمان دیگری محدود کنید. درعین‌حال، باید به کودک توضیح داده شود که این محدودیت‌ها به‌خاطر حفظ سلامت و رشد سالم او است.
- بهره‌گیری از مدل‌های نقش: به کودک نشان دهید که شما از وی انتظاراتی دارید و او می‌تواند این انتظارات را برآورده کند. بهترین راه برای انجام این کار استفاده از مدل‌های نقش مثبت است. مثلاً با نشان‌دادن نمونه‌هایی از کودکان دیگر که به دلیل تلاش و کوشش خود، به یک مهارت خاصی دست یافته‌اند، کودکان می‌توانند باتوجه‌به این مدل‌های نقش، به سمت یادگیری و بهبود وضعیت خود رفتار کنند.
- ارائه حمایت و آرامش: حمایت و آرامش از کودکان لجباز بسیار مهم است. باید به کودکان نشان داد که ما به آنها اعتماد داریم و همیشه پشتیبان این موضوع هستیم که بهترین خودشان را برای رشد، پیشرفت و بهبود وضعیتشان انتخاب کنند.
راه‌های جلوگیری از لجبازی کودکان
راه‌های جلوگیری از لجبازی کودکان شامل موارد زیر می‌شود:
- ایجاد فضایی برای فعالیت بدنی: یکی از اصلی‌ترین راه‌های جلوگیری از لجبازی کودکان، ایجاد فضایی برای فعالیت بدنی است. برای مثال، باید به کودک فرصت داده شود که در فضای باز، با دوستانش بازی کند و فعالیت‌هایی مانند شنا، دوچرخه‌سواری، فوتبال و … را انجام دهد.
- رعایت ساعات خواب: خواب به‌عنوان یکی از موارد مهمی است که بر روی رفتار کودک تأثیر می‌گذارد و در صورت کمبود خواب، کودکان دچار لجبازی می‌شوند؛ بنابراین، باید به کودک فرصتی برای خوابیدن کافی داده شود.
- رعایت تغذیه سالم: تغذیه سالم یکی از عوامل مهمی است که بر روی رفتار کودک تأثیر می‌گذارد؛ بنابراین، باید تغذیه سالمی برای کودک فراهم شود و او باید از مصرف غذاهای سالم و باارزش غذایی استفاده کند.
- تشویق به فعالیت بدنی: تشویق کودک به فعالیت بدنی به‌عنوان یکی از راه‌های مهمی برای جلوگیری از لجبازی است. باید به کودک نشان داده شود که فعالیت بدنی یکی از راه‌هایی است که به رشد و سلامتی او کمک می‌کند.
- محدودیت زمان تلویزیون و بازی کامپیوتری: باید زمان تلویزیون و بازی کامپیوتری کودک را محدود کرد تا وی به فعالیت‌های دیگری نیز بپردازد.
- ارائه مدل‌های نقش مثبت: به کودک نشان دهید که شما فعالیت بدنی کافی انجام می‌دهید و به‌سلامتی و رشد خود اهمیت می‌دهید. همچنین، می‌توانید به کودک بگویید که چگونه از وقت خود استفاده کند تا به فعالیت‌های متنوع‌تری بپردازد.
- ایجاد مسابقات دوستانه: ایجاد مسابقات دوستانه و فعالیت‌های گروهی می‌تواند به کودکان کمک کند که به‌راحتی و با تنفس آسان‌تر فعالیت‌های بدنی انجام دهند و از لجبازی جلوگیری کنند.
- محدودیت زمان استفاده از گوشی‌های هوشمند: استفاده بیش از حد از گوشی‌های هوشمند و دستگاه‌های الکترونیکی می‌تواند باعث لجبازی کودکان شود؛ بنابراین، باید زمان استفاده از این دستگاه‌ها را محدود کرد و به کودکان شرایطی را فراهم کنیم که به فعالیت‌های دیگری نیز بپردازند.
- پایبندی به روال روزانه: برای کودکان، روال روزانه مهم است و به آنها امنیت و اعتمادبه‌نفس می‌دهد؛ بنابراین، باید سعی کنید که به یک‌روال روزانه پایبند باشید و فعالیت‌های ثابتی را در طول روز برای کودک فراهم کنید.
- پایبندی به نظم خواب: به کودک خود فرصتی برای استراحت کافی بدهید و به نظم خواب و بیداری پایبند باشید. این باعث می‌شود که کودک در طول روز، انرژی کافی داشته باشد و دچار لجبازی نشود.
- تشویق به فعالیت‌های جدید: تشویق کودک به فعالیت‌های جدیدی که قبلاً انجام نداده، نیز می‌تواند به کاهش لجبازی کودک کمک کند. برای مثال، کودک را به مسابقه پرش با ارتفاع یا دویدن دعوت کنید و به او نشان دهید که چگونه می‌تواند در این فعالیت‌ها شرکت کند.
- تشویق به حضور در انجمن‌ها و باشگاه‌های ورزشی: حضور کودک در انجمن‌ها و باشگاه‌های ورزشی می‌تواند به کاهش لجبازی و افزایش فعالیت بدنی کودک کمک کند. در این محیط‌ها، کودکان می‌توانند با دیگران رقابت کنند و از فعالیت‌های جدیدی لذت ببرند.
- بهبود محیط خانه: برای جلوگیری از لجبازی کودکان، باید محیط خانه را به‌گونه‌ای بهینه‌سازی کرد که به انجام فعالیت‌های بدنی تشویق کند. به‌عنوان‌مثال، می‌توانید بازی‌های بیرونی و دوچرخه‌سواری را در حیاط منزل فراهم کنید و به دنبال فضای مناسب برای انجام فعالیت‌های داخل منزل باشید.
- ارائه الگوهای سالم: به کودکان نشان دهید که چگونه باید به‌سلامتی خود اهمیت بدهند و به یک‌روال فعالیت بدنی روزانه پایبند باشند. این کار را می‌توانید با ارائه الگوهای سالم در خانواده، مانند تمرینات و ورزش‌های روزانه، به کودکان نشان دهید.
چه زمانی نیاز هست که کودک لجباز را دکتر ببریم؟
بیشتر موارد لجبازی کودکان مربوط به رفتارهای روزمره آنها است و با تغییر رفتار و شرایط محیطی، قابل‌حل هستند. بااین‌حال، در برخی موارد، لجبازی کودکان ممکن است نشانه یک مشکل جدی‌تر باشد. به‌طورکلی، درصورتی‌که لجبازی کودک شما به یکی از شرایط زیر مرتبط باشد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید:
- اگر کودک شما به طور مداوم فعالیت بدنی را رد می‌کند و به‌ندرت شرکت در بازی‌های فیزیکی می‌کند.
- اگر کودک شما دچار درد و ناراحتی در مفاصل یا عضلات است.
- اگر کودک شما مشکلات خواب، افزایش وزن، یا مشکلات رفتاری دیگر دارد.
- اگر لجبازی کودک شما به‌شدت است و با تغییر رفتار و شرایط محیطی قابل‌حل نیست.
- پزشک شما ممکن است با بررسی دقیق و انجام آزمایش‌های لازم، دلایل لجبازی کودک شما را تعیین کند و پیشنهادهایی برای درمان و کاهش لجبازی ارائه دهد.
چگونه به کودک لجباز خود غذا بدهیم؟
غذادادن به کودک لجباز ممکن است یکی از چالش‌هایی باشد که والدین با آن مواجه می‌شوند، به‌خصوص زمانی که کودک نمی‌پذیرد که مواد غذایی سالم و متنوعی را مصرف کند. برای بهبود وضعیت غذایی کودک لجباز خود، می‌توانید به راه‌های زیر توجه کنید:
- برنامه غذایی منظم: تهیه یک برنامه غذایی منظم و سالم برای کودک خود می‌تواند کمک‌کننده باشد. تلاش کنید که غذاهای سالم و متنوعی را به کودک خود ارائه دهید.
- رنگارنگ و جذاب: استفاده از رنگارنگ و جذاب در تهیه غذاها می‌تواند کودک شما را به خوردن غذاهای سالم تشویق کند. مثلاً می‌توانید مواد غذایی را به شکل شخصیت‌های محبوب کودک خود تزئین کنید.
- مشارکت کودک: اجازه‌دادن به کودک خود تا در تهیه غذاهای خود مشارکت کند، می‌تواند باعث افزایش احتمال خوردن غذایی سالم و متنوع شود. به کودک خود اجازه دهید تا در انتخاب مواد غذایی و تهیه غذاها شرکت کند.
- مصرف پیاز و سیر: استفاده از پیاز و سیر در تهیه غذاها، می‌تواند به کودک شما در خوردن غذاهای سالم کمک کند. این مواد غذایی به دلیل داشتن طعم قوی و مطبوع، می‌توانند در تقویت شهوت خوردن غذایی کودک کمک کنند.
- ارائه گزینه‌های سالم: به کودک خود گزینه‌های سالم و مناسب برای خوردن ارائه دهید. مثلاً می‌توانید به‌جای چیپس و شکلات، انواع سبزی‌ها و میوه‌های تازه و سالم را به او ارائه کنید.
- انجام فعالیت‌هایی قبل از غذاخوردن: انجام فعالیت‌هایی مانند بازی، ورزش یا پیاده‌روی، می‌تواند برای کودک شما مفید باشد. به کودک خود اجازه دهید تا قبل از غذاخوردن به فعالیت‌های موردعلاقه‌اش بپردازد، به‌این‌ترتیب میل به خوردن غذا بیشتر می‌شود.
- اجازه‌دادن به کودک برای خوردن غذای موردعلاقه‌اش: اجازه‌دادن به کودک خود تا گاهی اوقات غذای موردعلاقه‌اش را بخورد، می‌تواند باعث افزایش شهوت خوردن غذا شود. اما توجه داشته باشید که باید به میزان مصرف این غذاها نظارت داشته باشید تا از مصرف بیش از حد آنها جلوگیری شود.
در نهایت، مهم‌ترین نکته این است که به کودک خود عادت دهید که غذاهای سالم و متنوعی را بخورد. با صبر و حوصله، به کودک خود زمان بدهید تا با غذاهای سالم آشنا شود و به خوردن آنها عادت پیدا کند.
آیا با برخورد فیزیکی می‌توان جلوی لجبازی کودک را گرفت؟
نه برخورد فیزیکی با کودکان به‌هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود و می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری داشته باشد. برخورد با کودکان لجباز باید به شیوه‌ای برخوردار از صبر، تحمل و همراهی باشد. بهترین راه برای جلوگیری از لجبازی کودک، پیداکردن ریشه مشکل است و سپس با روش‌های مناسب، بهبود وضعیت آنها را مدیریت کرد. به‌عنوان والدین، باید از روش‌های مثبت برای ارتقای رفتار کودکان استفاده کنیم و هرگز به خشونت و تنبیه فیزیکی روی نیاوریم.
تأثیرات مخرب تنبیه کودکان
تنبیه کودکان می‌تواند تأثیرات مخربی بر روی روان و رفتار کودک داشته باشد. برخی از این تأثیرات عبارت‌اند از:
کاهش اعتمادبه‌نفس: تنبیه‌شدن می‌تواند باعث کاهش اعتمادبه‌نفس و خودارزیابی منفی کودک شود. زیرا کودک با تنبیه درک می‌کند که نه‌تنها او قادر به انجام کاری نیست، بلکه او یک فرد بی‌اهمیت و ناکارآمد است.
افزایش عصبانیت و خشم: تنبیه می‌تواند باعث افزایش عصبانیت، خشم و تنش در کودک شود. به‌علاوه، اگر تنبیه‌ها شدید باشند، ممکن است کودکان با ناراحتی، خشم و اضطراب پاسخ دهند.
ایجاد افکار منفی درباره خود و دیگران: تنبیه می‌تواند باعث شود کودکان به خود و دیگران فکر منفی کنند و ممکن است این افکار منفی روی رفتار آنها تأثیر بگذارد.
افزایش رفتار مقاومتی: تنبیه ممکن است باعث افزایش رفتار مقاومتی کودک شود. به طور مثال، کودک ممکن است برای جلوگیری از تنبیه‌های آینده، به شما مقاومت کند و از انجام وظایفی که از او خواسته می‌شود، انصراف دهد.
بهترین رویکرد در برخورد با کودکان، استفاده از روش‌هایی است که به‌جای تنبیه، انگیزه‌بخشی و تشویق کودکان به کارهای درست باشد. به‌علاوه، باید به کودکان بیاموزیم که به احساسات خود احترام بگذارند و آنها را بیان کنند و در پاسخ به این احساسات با احترام و حساسیت واکنش نشان دهیم.
خلاصه مطلب
لجبازی در کودکان می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله تنبلی، ناراضی بودن از فعالیتی که انجام می‌دهند، مشکلات خانوادگی و نگرانی‌های شخصی باشد. برخی از ویژگی‌های کودک لجباز شامل عدم علاقه به فعالیت‌های بدنی، پوچی در مدرسه، عدم توجه به تکالیف و وظایف خانه و افزایش میزان تلویزیون و بازی‌های رایانه‌ای است.
راه‌های جلوگیری از لجبازی کودکان شامل فراهم‌کردن فضایی مناسب برای بازی و فعالیت بدنی، تشویق به شرکت در فعالیت‌های گروهی و ورزشی، تعیین برنامه روزانه، محدودکردن زمان استفاده از تلویزیون و رایانه و اعمال محدودیت‌های مناسب در خانه است. درصورتی‌که لجبازی کودک شما به‌شدت باشد و با تغییر رفتار و شرایط محیطی قابل‌حل نباشد، بهتر است به پزشک مراجعه کرده و علت آن را بررسی کنید.