مشکلات بلع یا دیسفاژی به‌عنوان یک اختلال بلع تعریف می‌شود. درمان بستگی به نوع مشکل بلع شما دارد. گاهی اوقات، مشکل بلع بدون درمان خود به خود برطرف می‌شود. در موارد دیگر، مشکلات بلع را می‌توان به‌راحتی مدیریت کرد. مشکلات پیچیده بلع ممکن است نیاز به درمان توسط یک متخصص یا چندین متخصص داشته باشد. مشکلات بلع می‌تواند در هر یک از سه مرحله بلع رخ دهد:
- مرحله دهانی
- حلق
- مری
مشکلات بلع یا دیسفاژی بیشتر در بیمارانی که سکته‌مغزی داشته‌اند مشاهده می‌شود و می‌تواند بر قسمت دهانی یا حلقی بلع اثر داشته باشد.
بیمار ممکن است در حین تلاش برای قورت دادن بزاق، مایعات یا غذا، سرفه یا احساس خفگی کند. آسیب‌شناس گفتار-زبان اغلب توانایی بیمار را برای بلع به منظور تعیین خطر آسپیراسیون (غذا یا مایعاتی که وارد ریه‌ها می شود) ارزیابی می‌کند که به‌طور بالقوه ممکن است منجر به عفونت ریه یا ذات‌الریه شود.
بیمارانی که سکته مغزی داشتند ممکن است مبتلا به آسپیراسیون خاموش شوند. آسپیراسیون خاموش زمانی است که غذا و مایع بدون سرفه یا خفگی وارد ریه‌ها می‌شود. در این بیماران هیچ علامت یا نشانه ظاهری مشکل بلع وجود ندارد.
هنگام قورت دادن به‌طور معمول چه اتفاقی می‌افتد؟
بلع، فرآیند پیچیده‌ای است که به چندین ماهیچه نیاز دارد تا با هم کار کنند. وقتی قورت می‌دهید:
- زبان شما غذا یا مایعات را در دهان به سمت پشت گلو حرکت میدهد.
- هنگامی که غذا وارد گلو می‌شود، یک فلپ کوچک به نام اپی گلوت، نای را می‌پوشاند تا غذا را به سمت معده هدایت کند و از استنشاق آن جلوگیری کند.
- هنگامی که غذا وارد مری می‌شود (لوله‌ای که گلو و معده را به هم وصل می‌کند)، ماهیچه‌های مری غذا را به سمت پایین به معده فشار می‌دهند.
- حلقه‌ای از ماهیچه‌ها در انتهای مری باز می‌شود تا غذا را به معده تخلیه کند.
- مشکل در یک یا چند مورد از این نواحی می‌تواند بلع را دشوار یا دردناک کند.
علائم مشکلات بلع
اختلالات بلع علائم مختلفی ایجاد می‌کند که عبارتند از:
- احساس اینکه غذا یا مایع به سختی بلعیده می‌شود و در مری گیر می‌کند یا در مسیر پایین رفتن به معده «چسبیده» است.
- اودینوفاژی: درد هنگام بلع، که می‌تواند در گلو یا قفسه سینه رخ دهد و می‌تواند سوزش سر دل یا حتی علائم مرتبط با قلب را ایجاد کند.
- خفگی: سرفه‌ای که با احساس چسبیدن غذا یا مایعات در گلو یا مری یا ورود به مجاری تنفسی ایجاد می‌شود.
برخی از مردم آن را به‌عنوان غذایی توصیف می‌کنند که “غذا در لوله اشتباه می‌رود”. اگر غذا یا بزاق وارد مجاری هوایی شود، می‌تواند منجر به‌نوعی التهاب به نام پنومونی آسپیراسیون شود.
- برگشت غذا یا مایعات به دهان یا گلو (بلع طبیعی غذا و مایع را در یک جهت حرکت میدهد). برخلاف استفراغ، برگشت بدون درد، حالت تهوع یا درگیر شدن عضلات معده اتفاق می‌افتد.
طعم مایعی که وارد دهان یا گلو می‌شود قابل‌توجه است، اگر طعم آن شبیه غذایی باشد که بلعیده‌اید، معمولا نشان‌دهنده اختلال در بلع است. اگر طعم آن ترش یا تلخ باشد، به این معنی است که از معده برگشته است، که می‌تواند نشانه بیماری ریفلاکس معده (GERD) باشد.
- نارسایی بینی: نارسایی بینی زمانی اتفاق می‌افتد که غذا یا مایع نوشیدنی که بلعیده شده به سمت داخل بینی برمی‌گردد و وارد بینی می‌شود. این زمانی اتفاق می‌افتد که نازوفارنکس به درستی بسته نمی‌شود و ممکن است نشان‌دهنده مشکلی در اعصابی باشد که ماهیچه‌های کام نرم یا گلو را تقویت می‌کنند.
- در حالی که علائم فوق اغلب در حین یا بعد از بلع ظاهر می‌شوند، برخی از علائم دیسفاژی می‌توانند مستقل از خوردن، نوشیدن یا بلع ظاهر شوند. اگر تجربه کردید با پزشک خود صحبت کنید:
- گلودرد مداوم
- گرفتگی صدا
- تنگی نفس
- درد یا ناراحتی قفسه سینه
- مشکل در تشکیل غذا و مایع به شکل یک توپ نرم (بولوس) در دهان
- نیاز به زمان اضافی برای جویدن یا حرکت دادن غذا یا مایعات در دهان
تشخیص مشکلات بلع
هنگام مراجعه به پزشک، او به طورکامل از علائم و سابقه پزشکی از شما شروع می‌کند. همانطور که مشکلات بلع خود را توصیف می‌کنید، روی موارد زیر تمرکز کنید (یا از قبل یادداشت کنید):
- این که آیا غذاهای خاص باعث تحریک علائم شما می‌شوند یا آنها را بدتر می‌کنند.
- زمانی که فکر می‌کنید مشکلات بلع شروع شده است
- هر گونه علائم جدید یا نگرانی‌های سلامتی دیگری که دارید، حتی اگر نامرتبط به نظر برسند به پزشک بگویید.
- علاوه بر معاینه داخل دهان و گلو، پزشک ممکن است یک یا چند آزمایش را برای تأیید تشخیص و علت مشکلات بلع شما توصیه کند.
درمان بازاموزی مشکلات بلع
بلع درمانی بر تمرین مجدد عضلات برای بهبود بلع و کاهش خطر خفگی و آسپیراسیون تمرکز دارد. این درمان توسط آسیب شناسان گفتار-زبان – متخصصانی که در ارزیابی بلع و درمان توانبخشی آموزش دیده‌اند، انجام می‌شود. تمرینات بلع شامل موارد زیر است اما به آنها محدود نمی‌شود:
- تمرینات بستن حنجره برای تقویت عضلات حنجره
- تمرینات تقویتی زبان برای بهبود قدرت و تحرک زبان
- تمرینات بستن لب برای افزایش قدرت و تحرک لب
آموزش مجدد بلع می‌تواند به ویژه برای افراد مبتلا به مشکلات بلع ناشی از اختلالات عصبی و همچنین کسانی که بر روی عضلات گلو جراحی کرده اند مفید باشد.
علل مشکلات بلع
دیسفاژی معمولاً به دلیل بیماری دیگری ایجاد می‌شود و می‌تواند در هر سنی رخ دهد. علل شایع مشکلات بلع عبارتند از:
- برخی از داروها مانند داروهای ضد روان‌پریشی
- داشتن ناتوانی یادگیری
- شکاف کام و لب در نوزادان
- سوزش سر دل و رفلاکس اسید، به ویژه در کودکان یا افرادی که بیماری ریفلاکس معده و مری دارند.
- مشکلات تنفسی ناشی از شرایطی مانند بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)
- وضعیتی که بر سیستم عصبی یا مغز تأثیر می‌گذارد، مانند فلج مغزی، سکته مغزی، زوال عقل یا مولتیپل اسکلروزیس
- سرطان، سرطان مری
مشکلات در بلع به چه معناست؟
هنگامی که ما قورت می‌دهیم، بسیاری از ماهیچه‌ها و اعصاب با هم کار می‌کنند تا غذا یا نوشیدنی را از دهان به معده ما برسانند. مشکل بلع می‌تواند قیمت دهان، گلو یا مری ایجاد شود. مری یک لوله عضلانی در گلو است که غذا و آب را به معده شما می‌برد.
مشکلات بلع می‌تواند خفیف یا شدید باشد. درمان مشکلات بلع با توجه به علت ایجاد مشکل بله متفاوت است. گاهی‌اوقات، پزشکان می‌توانند دارویی را برای کمک به بلع تجویز کنند. اگر اصلاً نمی‌توانید چیزی را قورت دهید، ممکن است برای دریافت غذای موردنیاز به یک لوله تغذیه نیاز داشته باشید.
همانطور که اشاره شد بسیاری از اختلالات، بیماری‌ها و شرایط می‌توانند باعث مشکل در بلع شوند. پزشکان مشکلات بلع را به سه نوع تقسیم می‌کنند:
- دیسفاژی حفره دهان: در این مورد مشکلات بلع در دهان است. علل معمولی شامل ضعف زبان پس از سکته مغزی، مشکل در جویدن غذا یا مشکلات عصبی عضلانی است.
- دیسفاژی اوروفارنکس: در این مورد مشکل در گلو است. این می‌تواند نتیجه یک مشکل عصبی یا عضلانی باشد.
- دیسفاژی مری: این مشکل مربوط به مری است. این می‌تواند زمانی ایجاد شود که چیزی مری را مسدود یا فشرده کند، اختلال عضلانی وجود داشته باشد یا کیسه‌هایی در مری وجود داشته باشد.
- سیستم عصبی و مغز: شرایط خاصی بر مغز و سیستم عصبی شما (شبکه اعصاب کنترل‌کننده عضلات و اندام‌ها) تأثیر می‌گذارد. بیماری پارکینسون، مولتیپل اسکلروزیس، اسکلروز جانبی آمیوتروفیک ( ALS ) و سکته مغزی می‌تواند منجر به مشکلات بلع شود.
- اختلالات باز شدن مری نیز می‌تواند به مشکلات بلع کمک کند. اگر چیزی در گلوی شما گیر کرده باشد، بلعیدن ممکن است دشوار یا غیرممکن باشد.
- عفونت: یکی از هتل مشکلات بلع عفونت است. التهاب لوزه (گلودرد) باعث درد و التهاب می‌شود.
دیسفاژی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تست‌های تشخیصی برای اختلالات بلع متفاوت است. آزمایشات معمولی عبارتند از:
- لارنگوسکوپی انعطاف‌پذیر : این آزمایش توسط متخصص گوش و حلق و بینی انجام می‌شود. این شامل قرار دادن یک وسیله کوچک در بینی و نگاه کردن به گلو و تارهای صوتی است.
- ارزیابی فیبر نوری آندوسکوپی بلع (FEES): این آزمایش که توسط یک گفتاردرمانگر انجام می‌شود، شامل عبور یک دوربین کوچک در بینی و تغذیه مایعات رنگ‌شده و غذا برای مشاهده نحوه بلعیدن شما است.
در طول آزمایش، پزشک معالج شما همچنین بررسی خواهد کرد که آیا غذا وارد راه هوایی شما (آسپیراسیون) می‌شود یا خیر.
بلع باریم اصلاح‌شده: در طی این آزمایش، گفتاردرمانگر به شما غذاها و مایعات مختلفی میدهد تا بجوید و ببلعید. غذا با باریم، مایعی با طعم نعناع یا مواد خمیری پوشانده می‌شود. باریم اجازه میدهد تا تصاویر دهان، گلو و مری در تصاویر اشعه ایکس دیده شود.
گفتاردرمانگر به شما خواهد گفت که چه زمانی غذا بجوید و قورت دهید و رادیولوژیست تصاویر اشعه ایکس را در حالی که در حال بلعیدن هستید می‌گیرد.
مشکلات بلع چگونه درمان می‌شود؟
درمان مشکل در بلع بستگی به علت و شدت مشکل دارد. درمان شما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آنتی‌بیوتیک‌ها: ممکن است پزشک آنتی‌بیوتیک برای درمان لوزه‌های باکتریایی ( گلودرد استرپتوکوکی ) تجویز کند.
- تغییر دارو و شیوه زندگی: درمان GERD شامل داروهایی برای کنترل رفلاکس اسید است. همچنین ممکن است پزشک شما تغییر رژیم غذایی و عادات غذایی خود را توصیه کند.
- سایر درمان‌های پزشکی: اگر یک بیماری عصبی بلع را برای شما دشوار می‌کند، پزشک می‌تواند راه‌حل‌هایی ارائه دهد. گزینه های شما ممکن است شامل تزریق سم بوتولینوم برای تسکین اسپاسم عضلانی یا جراحی برای بزرگ کردن مری باشد.
چه نوع نوع توانبخشی به مشکلات بلع کمک می‌کند؟
برخی افراد توانبخشی را برای مشکلات بلع مفید می‌دانند. آسیب‌شناس گفتار زبان می‌تواند تمریناتی را برای تقویت عضلات بلع به شما آموزش دهد. برای بلع ایمن، کارشناس گفتار درمانی شما ممکن است توصیه کند موارد زیر را انجام دهید.
- تغییر نحوه خوردن و آشامیدن : درمانگر شما را راهنمایی می‌کند که لقمه‌های کوچکتر بگیرید و غذا را به طور کامل بجوید. ممکن است لازم باشد پودر غلیظ کننده خاصی را به نوشیدنی‌های خود اضافه کنید، زیرا قورت دادن مایعات آبکی ممکن است سخت باشد.
- عمود نشستن در حین غذا خوردن: برای کاهش خطر خفگی، درمانگر بهترین راه نشستن در حین غذا خوردن را به شما نشان میدهد. همچنین می‌توانید یاد بگیرید که سر خود را کج کنید تا بلع راحت‌تر شود. این تکنیک‌ها خطر ورود مایعات به راه هوایی (آسپیراسیون) را کاهش می‌دهند.
- پاکسازی گلو: درمانگران می‌توانند به شما آموزش دهند که اگر مایع یا تکه کوچکی از غذا گیر کرد چگونه گلوی خود را با کمی سرفه پاک کنید.
- داروها می‌توانند در تسکین علائم خاص بلع یا درمان یک علت زمینه ای مانند عفونت یا یک بیماری عصبی موثر باشند:
- تزریق سم بوتولینوم و دیگر انواع شل‌کننده‌های عضلانی برای شل کردن برخی از ماهیچه‌های مری
- آنتی بیوتیک برای درمان عفونت
- کورتیکواستروئیدها برای درمان دیسفاژی ناشی از واکنش آلرژیک
اصلاح رژیم غذایی و تغییر رفتاری
اگر رفع مشکل بلع امکان‌پذیر نیست، تغییر غذا و نحوه غذا خوردن می‌تواند به بلع ایمن‌تر و راحت‌تر کمک کند. آسیب شناس گفتار-زبان شما ممکن است موارد زیر را توصیه کند:
- حذف غذاهایی که باعث مشکلات بلع یا تغییر قوام آنها می‌شود، به‌عنوان مثال، با مخلوط کردن میوه در اسموتی‌ها به جای خوردن کامل آنها
- تغییر وضعیت یا وضعیت سر هنگام قورت دادن
- استفاده از تکنیک‌های خاص برای حرکت دادن غذا در صورت احساس گیر کردن
آیا برای مشکل در بلع به لوله تغذیه نیاز دارم؟
اگر نمی‌توانید ویتامین‌ها و مواد مغذی موردنیاز خود را به اندازه کافی دریافت کنید، مقدار قابل‌توجهی از وزن خود را از دست می‌دهید، یا اگر در معرض خطر خفگی هستید، پزشک ممکن است لوله تغذیه را توصیه کند. این دستگاه پزشکی مواد مغذی را مستقیماً به روده یا معده شما می‌رساند. پزشک گزینه‌های درمانی شما را با شما در میان خواهد گذاشت.
گاهی‌اوقات، مشکلات بلع ممکن است به شدتی باشد که از خوردن کافی برای حفظ وزن جلوگیری کند.
لوله‌های تغذیه می‌توانند برای تغذیه برای دور زدن منطقه مشکل و خطر سرفه و خفگی ارائه دهند. اگر مقدار قابل‌توجهی وزن از دست داده شده باشد، اگر به دلیل جلوگیری از افزایش یا ادامه پنومونی آسپیراسیون می‌شوید، ممکن است پزشک شما لوله تغذیه را توصیه کند.
انواع لوله‌های تغذیه بر اساس نحوه تغذیه و محل قرارگیری آنها در بدن وجود دارد. پزشک معالج شما تعیین می‌کند که کدام نوع لوله مناسب‌ترین است.
آیا در مورد مشکلات بلع باید با پزشک تماس بگیرم؟
برای تعیین علت مشکلات بلع باید به پزشک مراجعه کنید. اگر مشکل تنفسی دارید یا فکر می‌کنید ممکن است چیزی در گلویتان گیر کرده باشد، فوراً با پزشک تماس بگیرید. اگر ضعف یا فلج ناگهانی عضلانی دارید و اصلا نمی‌توانید غذا را قورت دهید، در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید.