شاید برایتان باورنکردنی باشد اما بر طبق آمار تقریبا از هر ۷ زوج، ۱ زوج نابارور هستند. ناباروری به این معنی است که زوج با داشتن رابطه جنسی مداوم و بدون کنترل بارداری برای یک سال یا بیشتر قادر نبوده‌اند بچه‌دار شوند. علت ناباروری در مردان به عوامل مختلفی بستگی دارد که میزان کم اسپرم، عملکرد غیر‌طبیعی آن از علل مهم ناباروری در مردان است، عوامل دیگر مانند جراحت‌ها، مشکلات مزمن، بیماری‌های مختلف و سبک زندگی نیز در این مشکل مردان نقش دارد.
ناتوانی در بچه‌دار شدن، برای مردان ممکن است بسیار استرس‌زا و مشکل باشد، اما خبر خوب این است که درمان‌های برای ناباروری مردان وجود دارد که می‌تواند این مشکل را حل کند. برای آشنایی بیشتر با علت ناباروری در مردان و راهکارهای درمان آن ادامه مطلب را دنبال کنید.
ناباروری چیست؟
ناباروری، زمانی است که یک مرد یا زن به دلیل مشکل در سیستم تولیدمثل هر یک از طرفین نمی‌تواند باردار شود.
ناباروری می‌تواند اولیه یا ثانویه باشد، ناباروری اولیه زمانی است که فرد اصلاً قادر به بارداری نباشد. ناباروری ثانویه زمانی اتفاق می‌افتد که فرد قبلا تجربه بارداری دارد اما دیگر قادر به بارداری نیست، در این حالت ناباروری از نوع ناباروری ثانویه است. این مقاله علل، انواع و درمان ناباروری و همچنین موارد دیگری که ممکن است در مورد ناباروری در هر دو جنس بدانید را توضیح می‌دهیم.
علائم ناباروری در مردان
مشخص است که علامت اصلی ناباروری در مردان این است که تاکنون قادر به بچه‌دار شدن نبودند. ممکن است هیچ علامت یا نشانه واضح دیگری وجود نداشته باشد که نشان‌دهنده این مشکل در مردان باشد.
با این‌وجود ممکن است یک مشکل زمینه‌ای مانند اختلال ارثی، عدم‌تعادل هورمونی، گشاد شدن سیاهرگ‌های اطراف بیضه یا شرایطی که عبور اسپرم را مسدود میکند، علائم و نشانه‌هایی را ایجاد کند که علامت ناباروری در مردها است. علائم و نشانه‌هایی که ممکن است متوجه شوید عبارتند از:
- مشکلات عملکرد جنسی: به‌عنوان مثال، مشکل داشتن در انزال یا کم بودن حجم مایعات انزالی، کاهش میل جنسی، یا مشکل در حفظ نعوظ (اختلال نعوظ) می‌تواند نشان‌دهنده این مشکل باشد.
- داشتن درد، تورم یا توده در ناحیه بیضه را باید جدی گرفت.
- عفونت‌های تنفسی مداوم نیز می‌تواند علامت ناباروری مردان باشد.
- ناتوانی در حس بویایی هم از عوامل ناباروری در مردان است.
- رشد غیر‌طبیعی سینه (ژنیکوماستی) در مردها می‌تواند نشان‌دهنده مشکلی باشد.
- کاهش موی صورت یا بدن یا سایر علائم ناهنجاری کروموزومی یا هورمونی در مردها طبیعی نیست.
- تعداد اسپرم کمتر از حد طبیعی ( وقتی اسپرم کمتر از ۱۵ میلیون در هر میلی‌لیتر مایع منی باشد یا این که تعداد کل اسپرم کمتر از ۳۹ میلیون در هر نوبت انزال باشد.)
آنالیز منی در مردان
آیا می‌دانید آنالیز منی می‌تواند چه چیزی را تشخیص دهد، در ادامه به معرفی آنها می‌پردازیم:
- آزواسپرمی: در این شرایط هیچ اسپرمی تولید نمی‌شود یا اسپرم در مایع منی ظاهر نمی‌شود.
- الیگواسپرمی: تعداد کمی اسپرم تولید می‌شود.
- مشکلات حرکتی اسپرم: اگر اسپرم‌ها به‌طور طبیعی حرکت نکنند، احتمال کمتری وجود دارد که بتوانند تخمک را بارور کنند.
- مشکلات مورفولوژی اسپرم: مشکلات در شکل و ساختار یا مورفولوژی اسپرم، ممکن است باعث ناباروری در مرد شود. اما در حالی که این شرایط ممکن است تاثیر مستقیمی روی ناباروری در مردها باشد اما خود آنها ممکن است ناشی از یک بیماری زمینه‌ای باشند. پزشک شما احتمالاً می‌خواهد با دستور آزمایش خون و ادرار یا سایر روش‌ها، موضوع را بیشتر بررسی کند.
دلایل ناباروری در مردان
دلایل زیادی برای ناباروری مردان وجود دارد. برخی از آنها ناشی از مشکلات فیزیکی است که مانع از انزال طبیعی اسپرم در منی می‌شود، برخی دیگر بر کیفیت و تولید خود اسپرم تأثیر می‌گذارند.
مشکلات احتمالی باروری مردان
بیماری‌های مقاربتی یا سایر عفونت‌ها: عفونت های تناسلی G مانند کلامیدیا و سوزاک می‌توانند باعث ناباروری در مردان شوند، اغلب با درمان عفونت می‌توان ناباروری را برطرف کرد.
- انسداد، نقص مادرزادی، یا آسیب فیزیکی: در برخی موارد، مردان با انسداد در قسمت‌هایی از بیضه یا سایر ناهنجاری‌ها به دنیا می‌آیند که از ورود اسپرم به مایع منی جلوگیری میکند. آسیب فیزیکی به بیضه‌ها، پروستات و مجرای ادرار نیز می‌تواند منجر به مشکلات باروری شود. گاهی‌اوقات، جراحی می‌تواند مشکل را برطرف کند.
- انزال رتروگراد: در این نوع اختلال، منی در هنگام انزال، از آلت تناسلی خارج نمی‌شود، بلکه وارد مثانه می‌شود. این می‌تواند ناشی از دیابت، برخی داروها و جراحی مثانه، پروستات یا مجرای ادرار باشد.
- بیماری‌های ژنتیکی: اگرچه این مورد از علل ناباروری در مردها نادر است، اما بیماری‌های ژنتیکی مانند فیبروز کیستیک یا اختلالات کروموزومی می‌توانند باعث ناباروری شوند.
- مشکلات خود ایمنی: در برخی موارد، سیستم ایمنی به اشتباه سلول‌های اسپرم را هدف قرار داده و با آنها طوری رفتار میکند که گویی یک ویروس خارجی هستند. در نتیجه اسپرم ممکن است آسیب ببیند.
- مشکلات هورمونی عدم تعادل هورمونی خاص: به‌عنوان مثال مشکلات هورمونی در غده هیپوفیز و تیروئید می‌تواند باعث ناباروری شود. ممکن است پزشک شما درمان دارویی را پیشنهاد دهد.
- مشکلات جنسی: بدیهی است که اختلال نعوظ (ناتوانی جنسی) و انزال زودرس می‌تواند بر باروری مردها تأثیر بگذارد. اختلال نعوظ می‌تواند ناشی از مشکلات روانی مانند اضطراب، احساس گناه یا اعتماد به‌نفس پایین باشد.
همچنین ناشی از مشکلات فیزیکی مانند دیابت، فشار خون بالا، کلسترول بالا و بیماری قلبی است. علاوه بر این، ناتوانی جنسی ممکن است یکی از عوارض جانبی برخی داروها مانند داروهای ضد‌افسردگی باشد. در مورد راه‌های درمان هر گونه مشکل جنسی با پزشک خود صحبت کنید.
- واریکوسل: واریکوسل سیاهرگ‌های واریسی بزرگ شده ای هستند که در کیسه بیضه ایجاد می‌شوند و از جریان مناسب خون جلوگیری می‌کنند. واریکوسل در ۱۵ درصد از مردان و در ۴۰ درصد از مردانی که از نظر ناباروری مورد ارزیابی قرار می‌گیرند، دیده می‌شود.
- تغذیه: غذای غنی از آنتی‌اکسیدان می‌تواند به حفظ باروری مردان کمک کند. نمونه‌هایی از غذاهای دارای خواص آنتی‌اکسیدانی عبارتند از: پنیر (ویتامین A)، پرتقال (ویتامین C)، تخمه آفتابگردان (ویتامین E)، ماهی (امگا ۳)، کلم بروکلی (اسید فولیک)، لوبیا و کنگر فرنگی نیز دارای خواص آنتی‌اکسیدانی هستند.
- مکمل‌ها و استروئیدها: مکمل‌های غذایی نباید بدون توصیه پزشک استفاده شوند. تزریق تستوسترون و سایر داروهای استروئیدی می‌تواند به شدت به تولید اسپرم آسیب برساند. نوشیدن بیش از حد قهوه نیز می‌تواند تأثیر بگذارد، به‌خصوص اگر مشکل باروری زمینه‌ای وجود داشته باشد.
- چاقی: می‌تواند بر کیفیت اسپرم تأثیر بگذارد، زیرا رسوبات چربی می‌تواند بر متابولیسم آندروژن‌ها (هورمون‌هایی که در صفات مردانه و فعالیت تولیدمثلی نقش دارند)، به‌ویژه تستوسترون، اضافه بار داشته و بر متابولیسم تأثیر بگذارد. این باعث تغییرات قابل‌توجهی در رشد اسپرم و DNA اسپرم در هسته می‌شود.
- دمای بالای بیضه: اندام‌های تناسلی مرد در خارج از بدن، در یک کیسه بیضه با دمای معتدل پایین‌تر در مقایسه با اندام‌های داخل شکمی آویزان هستند. افزایش دمای بیضه حتی ۲ یا ۳ درجه سانتیگراد می‌تواند کیفیت و عملکرد اسپرم را به خطر بیندازد.
عوامل خطر در این مورد ممکن است شامل کار در مشاغل با دمای بالا باشد. مشاغل با ساعات طولانی در یک موقعیت نشستن؛ لباس زیر تنگ و استفاده از لپ‌تاپ ممکن است باعث بالا رفتن دمای بیضه شود.
سلامتی، سبک زندگی و علل دیگر
برخی دیگر از علل ناباروری مردان مربوط به موارد زیر است.
- استفاده مواد مخدر: استروئیدهای آنابولیک که برای تحریک قدرت و رشد عضلانی مصرف می‌شوند می‌توانند باعث کوچک شدن بیضه‌ها و کاهش تولید اسپرم شوند. استفاده از کوکائین یا ماری جوانا ممکن است به‌طور موقت تعداد و کیفیت اسپرم شما را نیز کاهش دهد.
- مصرف الکل: نوشیدن الکل می‌تواند سطح تستوسترون را کاهش دهد، باعث اختلال نعوظ و کاهش تولید اسپرم شود. بیماری کبد ناشی از نوشیدن زیاد الکل نیز ممکن است منجر به مشکلات باروری شود.
- سیگار کشیدن: مردان سیگاری ممکن است تعداد اسپرم کمتری نسبت به افرادی که سیگار نمی‌کشند داشته باشند. حتی استنشاق دود سیگار نیز ممکن است بر باروری مردان تأثیر بگذارد.
- وزن: چاقی نیز علت ناباروری در مردان است و می‌تواند باروری را از طرق مختلف تحت‌تأثیر قرار دهد. چاقی تأثیر مستقیمی بر خود اسپرم دارد و همچنین با ایجاد تغییرات هورمونی باعث کاهش باروری مردان می‌شود.
راه‌های پیشگیری از ناباروری در مردان
ناباروری همیشه قابل پیشگیری نیست. با این حال، می‌توانید سعی کنید از برخی از علل شناخته شده ناباروری مردان جلوگیری کنید. مثلا:
- سیگار نکشید.
- خوردن الکل را محدود کنید یا از مصرف آن خودداری کنید.
- وزن سالم را حفظ کنید.
- وازکتومی نکنید.
- از چیزهایی که منجر به گرمای طولانی مدت بیضه ها می‌شود خودداری کنید.
- استرس را کاهش دهید.
- از قرار گرفتن در معرض آفت‌کش‌ها، فلزات سنگین و سایر سموم خودداری کنید.
عوارض ناباروری در مردان
ناباروری در مردان مانند هر مشکل دیگر عوارضی دارد. عوارض ناباروری مردان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- داشتن استرس و مشکلات روابط مربوط به ناتوانی در داشتن فرزند
- درمان‌های گران‌قیمت و مرتبط با تولیدمثل
- افزایش خطر ابتلا به سرطان بیضه، ملانوما، سرطان روده بزرگ
درمان ناباروری در مردها
درمان برای کمک به باردار شدن به‌طور طبیعی به عوامل متعددی دارد، از جمله سن فردی که می‌خواهد باردار شود، مدت زمان ناباروری، شخصیت و وضعیت سلامت عمومی او در روند درمان بارداری تاثیر دارد.
انجام آزمایش ناباروری
اولین کاری که باید برای مشکلات ناباروری انجام دهید این است که به پزشک مراجعه کنید، معمولاً یک اورولوژیست، پس از معاینه فیزیکی درمان مناسب را انجام می‌دهد. پزشک احتمالاً آزمایش مایع منی را تجویز میکند که کیفیت و کمیت اسپرم موجود در مایع منی را بررسی میکند.
اگر اولین آنالیز مایع منی طبیعی باشد، پزشک ممکن است آزمایش دوم را برای تایید نتایج تجویز کند. دو آزمایش معمولی معمولاً به این معنی است که مرد مشکل ناباروری قابل‌توجهی ندارد. اگر چیزی در نتایج نامنظم به نظر برسد، ممکن است پزشک آزمایش‌های بیشتری را برای مشخص کردن مشکل تجویز کند. در این مرحله، اگر قبلاً به متخصص اورولوژی مراجعه نکرده اید، باید به متخصص مراجعه کنید.
افزایش آمیزش جنسی
راهبردی که ممکن است در درمان ناباروری برای بعضی از مردها مفید باشد افزایش رابطه جنسی بیشتر در زمان تخمک‌گذاری است.
به طور معمول چرخه قاعدگی حدود ۲۸-۳۲ روز می‌کشد. با شمارش از اولین روز آخرین قاعدگی، یک زن معمولاً بین روزهای ۱۱ تا ۲۱ تخمک گذاری میکند.
اگر مردی هستید که ناباروری در شما تشخیص داده شده است، باید با پزشک خود در مورد هر گونه تغییر رفتاری که می‌توانید ایجاد کنید که ممکن است شانس باروری شما را افزایش دهد، صحبت کنید.
هنگامی که تعداد اسپرم شما کم باشد، پزشک ممکن است به منظور ایجاد غلظت بهتر اسپرم، داشتن رابطه جنسی کمتر را توصیه کند. همچنین باید در مورد مصرف ویتامین‌ها نیز از پزشک بپرسید. برخی از مطالعات اخیر نشان داده‌اند که مردان می‌توانند تعداد کم اسپرم خود را با مصرف ترکیبی از اسید فولیک و روی بهبود بخشند. اگر سطوح هورمونی غیر طبیعی دارید، پزشک ممکن است درمان هورمونی را توصیه کند.
اگر انزال رتروگراد دارید، اغلب می‌توانید با داروهای رایج سرماخوردگی بدون نسخه آن را درمان کنید.
در برخی موارد که مرد ناباروری خفیف دارد، لقاح مصنوعی یا سایر تکنیک‌های کمک باروری مانند GIFT، ZIFT یا IVF ممکن است مفید باشد.
یکی از درمان‌های مفید برای ناباروری مردان و تعداد کم اسپرم، نوعی از ریز دستکاری به نام تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) است. این یک روش آزمایشگاهی است که در آن اسپرم و تخمک از هر دو طرف بازیابی می‌شود و سپس یک اسپرم منفرد به تخمک تزریق می‌شود. سپس تخمک بارور شده در رحم زن کاشته می‌شود.
اگر مردان در مایع منی خود اسپرم نداشته باشند، می‌توان از چندین روش برای بازیابی اسپرم از بیضه استفاده کرد. نرخ موفقیت در این روش به‌طور کلی خوب است، در برخی از کلینیک‌ها میزان موفقیت به ۶۵٪ می‌رسد. اما عواملی مانند کیفیت ضعیف اسپرم، کیفیت پایین تخمک و سن بالاتر مادر می‌توانند شانس موفقیت را کاهش دهند. تکنیک‌های دیگری که ممکن است به مردان مبتلا به مشکلات باروری کمک کند در حال توسعه هستند.
سخن پایانی
اگرچه برخی افراد هنوز باروری را یک «مشکل زنانه» می‌دانند، اما در ۲۰ درصد از زوج‌های نابارور، مشکل فقط با شریک مرد است. ناباروری در مردان ممکن است یکی از دلایل مهمی باشد که زن و شوهر نمی‌توانند باردار شوند، یا ممکن است به سادگی به مشکلات ناشی از ناباروری در همسرشان بیفزاید.
بنابراین بسیار مهم است که مردان نیز مانند زنان از نظر باروری آزمایش شوند. همچنین مهم است که مردان این کار را زودتر انجام دهند. اگرچه برخی از مردان ممکن است بخواهند آزمایش به علت خجالت را به تعویق بیندازند.
آزمایش زودهنگام می‌تواند شریک زندگی آنها را از ناراحتی و هزینه‌های غیرضروری دور کند که همچنین راه خوبی برای کاهش سریع مشکلات احتمالی است.