کودکان امروز از دوران خردسالی نحوه استفاده از تکنولوژی و فناوری‌های دیجیتال را مشاهده می‌کنند. آنها حتی پیش از آن که شروع به صحبت کنند، با نحوه استفاده از دستگاه‌های دیجیتال مانند تلفن و تبلت آشنا می‌شوند. در دنیای پر مشغله امروز، مادران و پدران نیز ترجیح می‌دهند فرزندان آنها با تلفن یا دستگاه‌های دیجیتال دیگر سرگرم شوند تا توجه کم‌تری را از خانواده طلب کنند و والدین بتوانند با خیال آسوده به کارهای خود برسند. به همین دلیل کودکان امروزی جزو کاربران پر و پا قرص و همیشگی استفاده از تکنولوژی به شمار می‌روند. کودکان امروزی با استفاده از تکنولوژی با یادگیری حروف الفبای فارسی و انگلیسی و شعرهای کودکانه آشنا می‌شوند. البته خود والدین نیز تمایل دارند که کودک آنها سواد دیجیتال داشته باشد تا بتواند در آینده با دنیای دیجیتال مدرن همراه شود. از کودکان خردسال گرفته تا نوجوانان، تکنولوژی روز به روز بخش بیشتری از کارهای روزمره آنها را به خود اختصاص می‌دهد. موبایل، تبلت، تلویزیون، اسباب‌بازی‌های دیجیتال و انواع سرگرمی‌های مرتبط با تکنولوژی، کودکان را به خود جذب می‌کند و هر چه زمان می‌گذرد کودکان تقاضای بیشتری از آن دارند. در این مقاله به تفصیل به صحبت در مورد تاثیرات مثبت و منفی تکنولوژی بر هوش و رشد کودکان خواهیم پرداخت.
اثرات مثبت تکنولوژی بر رشد کودکان
کودکان در مراحل اولیه زندگی خود از اینترنت و تکنولوژی برای آموزش، تحصیل یا سرگرمی استفاده می‌کنند. تکنولوژی به کودکان کمک می‌کند تا با دانش دنیای مدرن، نحوه رعایت نظافت و بهداشت و موارد مورد نیاز برای رشد خود آشنایی پیدا کنند. تمام تکنولوژی‌هایی که به کودکان کمک می‌کنند تا مهارت‌های ذهنی و شناختی جدید بیاموزند و آنها را در خود رشد دهند، می‌توانند جزو اثرات مثبت تکولوژی در رشد و تکامل کودک به شمار بروند.
ممکن است خود کودکان از تکنولوژی استفاده کنند یا مادر و پدر آن را برای یادگیری و رشد کودک خود به کار ببرند. با این مقدمه، بیایید نگاهی کلی به هر یک از تأثیرات مثبت تکنولوژی بر رشد کودکان داشته باشیم:
تکنولوژی سطح هوش کودکان را افزایش داده است
قرن بیست و یکم زمانی برای شگفتی‌های تکنولوژیکی بود. زیرا فناوری‌های جدید، تغییرات قابل توجه مستقیم و غیرمستقیمی را در زندگی افراد ایجاد کردند و اهدافی را که برای آن اختراع شده بودند به انجام رساندند. به طور غیرمستقیم آنها مزایای دیگری نیز داشتند: بالا رفتن سطح هوش در نسل جدید.
آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که چرا و چگونه کودکان امروزی از نسل‌های قبل باهوش‌تر هستند؟ آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که چگونه کودکان خردسال می‌توانند پیش از شروع به صحبت کردن، به درستی نحوه استفاده از تلفن همراه را درک کنند؟ شخصاً وقتی می‌بینیم که کودک نوپایی در حال بازی با تلفن همراه است، در اعماق وجود به این فکر می‌کنیم که در زمان ما بچه‌های این سنی برای بازی در گل غلت می‌خوردند.
این سطح هوش بالا به دلیل تأثیرات تکنولوژی بر رشد اولیه کودک ایجاد شده است. کودکان از همان دوران نوزادی ابتدا صدای تلویزیون، گوشی و کامپیوتر را می‌شنوند و درست از باز کردن چشمانشان تلویزیون، کارتون و تلفن همراه را در آغوش مادر و پدر تماشا می‌کنند. این بمباران مداوم و گسترده اطلاعات که توسط تکنولوژی اتفاق می‌افتد، در اشکال مختلفی مانند کارتون، فیلم و ویدئو، هوش کودکان را به سطح جدیدی رسانده است. کودکان از مراحل اولیه زندگی به تکنولوژی عادت می‌کنند. استفاده از ابزار پیچیده و دیجیتال مغز آنها را تحریک می‌کند و در نتیجه، سطح IQ آنها را بالا می‌برد.
تکنولوژی خلاقیت را در کودکان تقویت می‌کند
نوآوری و خلاقیت، مهارت‌های ارزشمندی برای داشتن یک زندگی خوب در این دنیای در حال تغییر به شمار می‌روند. تکنولوژی، ایده‌ها و بسترهایی را فراهم می‌کند که در آن کودکان از طریق تکنولوژی می‌توانند ایده‌های خود را خلاقانه‌تر تجسم کنند. آنها از طریق برنامه‌ها و اپلیکیشن‌های مختلف در تلفن همراه یا تبلت که منبع نامحدودی از اطلاعات را ارائه می‌دهند، با ایده‌های مختلف ارتباط برقرار می‌کنند. تمامی این اطلاعات توسط خود کودک و بر اساس مهارت‌های ذهنی و ایده‌های او پردازش می‌شوند. تکنولوژی ابزارهایی را فراهم کرده است که به کودکان کمک می‌کند تا ایده های خود را عملی کنند و نسخه‌ای مجازی از ایده خود را ایجاد کنند. رایج‌ترین تکنولوژی مورد استفاده کودکان در هر خانه‌ای، شامل بازی، فیلم، فایل صوتی و موارد مشابه است.
بازی به عنوان مولد خلاقیت
بازی‌ها یک پلتفرم خلاقانه و مبتکرانه را در اختیار کودکان قرار می‌دهند. ایده‌ها و داستان‌های موجود در بازی‌ها، خلاقیت و مهارت‌های قوه تخیل را در کودکان تقویت می‌کنند. شخصیت‌های بازی‌ها و داستان‌ها نیز به کودکان کمک می‌کنند تا چیزهای جدیدی یاد بگیرند. علاوه بر آن، بازی‌های آموزشی برای یادگیری مسائل ریاضی، بازی با شعر و بازی‌های داستان نویسی، کمک بزرگی به والدین برای تقویت مهارت یادگیری در کودکان هستند.
بر اساس تحقیقات انجام شده در دانشگاه میشیگان، بازی‌های ویدئویی باعث افزایش خلاقیت در کودکان می‌شوند. بازی‌های ویدئویی می‌توانند مهارت‌های یادگیری کودکان را بهبود بخشند، مغز کودک را تمرین دهند و کودک را خلاق تر کنند. بازی‌ها اغلب اولین اولویت کودکان در استفاده از تکنولوژی به شمار می‌روند. کودکان از بازی لذت می‌برند و در عین حال، رشد خلاقیت و افزایش قدرت مغز آنها برای درک چیزهای متفاوت با بازی کردن حاصل می‌شود.
صدا و تصویر به عنوان منبع دانش
ما با صفحات نمایش دیجیتال در اندازه‌ها و اشکال مختلف مانند تلفن، تبلت، لپ تاپ و تلویزیون احاطه شده‌ایم.
کودکان نسبت به بزرگسالان تمایل بیشتری برای تماشای برنامه‌های تلویزیون و ویدئو در موبایل، لپ‌تاپ و سایر دیوایس‌های دیجیتال دارند. زیرا کودکان نسبت به دنیای بیرون کنجکاوتر هستند. صدا و فیلم، منابعی هستند که اطلاعاتی در مورد آنچه در اطراف آنها اتفاق می‌افتند و این که چه چیزهایی در دنیا وجود دارند را در اختیار کودکان قرار می‌دهند. آنها می‌توانند از طریق ویدئو و صدا چیزهای زیادی یاد بگیرند.
- کودکان پیش دبستانی معمولاً تمام شعرها و داستان‌ها را از طریق صدا و فیلم در تلفن یا تلویزیون یاد می‌گیرند.
- کودکان کارتون می‌بینند و جنبه‌های مختلفی را از طریق کارتون دیدن یاد می‌گیرند.
- صدا و فیلم باعث ایجاد خلاقیت و تقویت قوه تخیل در کودکان می‌شود. به همین دلیل، آموزش‌های ویدئویی در مدارس به کودکان کمک می‌کند تا راحت تر موضوع را بفهمند و یاد بگیرند.
فناوری باعث رواج و ارتقای آموزش می‌شود
تکنولوژی را می‌توان بزرگ‌ترین و جامع‌ترین منبع اطلاعات و محتوای آموزشی برای کودکان نامید. در اینجا منظور دقیق از تکنولوژی، اینترنت است. تصور کنید که یکی از کودکان در مورد چیزی می‌خواند و بچه دیگری آنچه را که او در کتاب خوانده است به صورت تصویری می‌بیند. در این سناریو کدام کودک می‌تواند به طور کامل موضوع را درک کند؟ پاسخ، کودکی است که بتواند آنچه را که در کتاب خوانده است به صورت تصویری نیز ببیند.
کودکان می‌توانند هر چیزی را که در اینترنت تصور می‌کنند یاد بگیرند و در مورد آن بخوانند. آنها می‌توانند نام شهرها، کشورها و حیوانات را از طریق تکنولوژی به سادگی یاد بگیرند. علاوه بر این، آنها می‌توانند اطلاعات اضافه‌تری را جدا از کتاب بخوانند و می‌توانند ویدیوهایی را در مورد موضوعات درسی در یوتیوب تماشا کنند.
برنامه‌های آموزشی زیادی توسعه یافته‌اند که دارای موضوعات و کتاب‌های قابل نصب بر روی موبایل و تبلت می‌باشند. بیایید واقع بین باشیم. مفهوم آموزش الکترونیک از طریق تکنولوژی، آموزش و یادگیری را جالب تر و آسان تر کرده است. کودکان می‌توانند با استفاده از تکنولوژی، جنبه‌های مختلف موضوعی را که در مدرسه می خوانده‌اند به روشی سرگرم کننده و آسان یاد بگیرند.
تکنولوژی امنیت کودکان را برقرار می‌کند
تکنولوژی می‌تواند نقش ناجی را در اتفاقات اضطراری برای کودکان و والدین ایفا کند. تکنولوژی، امکان ارتباط سریع و تماس بی‌درنگ کودکان را فراهم می‌کند. بنابراین اگر کودک شما دچار مشکلی شده یا در صورتی که در مدرسه مریض شده باشد، می‌تواند به راحتی از طریق تلفن همراه با شما تماس بگیرد. کودکان می‌توانند شماره‌های تماس اضطراری را یاد بگیرند تا در صورت مواجه شدن با هر نوع مشکلی بتوانند در موارد اضطراری برای کمک با اورژانس یا پلیس تماس بگیرند.
یکی از ترسناک ترین اتفاقاتی که می‌تواند برای والدین رخ دهد این است که فرزندشان در بیرون از خانه گم شود. اما به لطف فناوری، شرکت‌های تکنولوژی ایمنی کودک، با در نظر گرفتن این موضوع، ساعت‌های هوشمند و مچ بندهایی را برای کودکان توسعه داده‌اند که از طریق آنها می‌توانید مکان فرزند خود را با GPS پیدا کنید.
دوربین های مداربسته نصب شده در خانه، ابزار مفید دیگری برای این است که بتوانید بدون حضور فیزیکی در خانه، کودکان خود را در اتاق یا خانه در حالی که سر کار هستید تماشا کنید تا از امنیت آنها اطمینان پیدا نمایید.
تکنولوژی، کودکان را توانمند می کند
جوانان رهبران آینده هستند. همیشه در هر جامعه‌ای کودکان خاصی وجود دارند که نسبت به سایر هم سن و سالان خود و حتی بزرگسالان فوق العاده خلاق و باهوش به شمار می‌روند. تکنولوژی، ابزار قدرتمند این کودکان برای اجرا و به کارگیری ایده‌های هوشمندانه و خلاقانه خود در دنیای واقعی با تبدیل این ایده‌ها به منبع درآمدی خلاقانه برای آنها می‌باشد. در ادامه، نمونه‌هایی از کودکانی که از تکنولوژی برای توانمندی و شناخته شدن خود استفاده کرده‌اند را نام می‌بریم:
- ارفا کریم از پاکستان به عنوان جوان‌ترین متخصص حرفه‌ای مایکروسافت شناخته می‌شود. این کودک تنها در سن ۹ سالگی گواهینامه مایکروسافت را دریافت کرد.
- نمونه‌های بسیاری از کودکان وجود دارند که از بستر اینترنت برای خوانندگی استفاده کردند و با خوانندگی به شهرت رسید‌ه‌اند.
- اشلی کوالز زمانی که ۱۴ سال داشت یک دامنه به قیمت ۸ دلار خرید و یک وب سایت راه اندازی کرد که بعدها رشد کرد و او را تبدیل به یک میلیونر کرد.
- رابرت نای یک کودک باهوش بود که در سن ۱۴ سالگی قادر به کدنویسی بود. او بازی توپ پازل را توسعه داد که او را در عرض چند هفته میلیونر کرد.
موارد بالا فقط چند نمونه معروف از خدمت تکنولوژی به توانمندی کودکان و جوانان بود. تعداد زیادی از کودکان، پیش از پایان تحصیل با کمک تکنولوژی توانمند و خوداشتغال شده‌اند و در کنار مسئولیت‌های علمی خود کار هم می‌کنند.
اثرات منفی تکنولوژی بر رشد کودکان
هیچ چیزی در دنیا وجود ندارد که فقط فایده داشته باشد. هر چیزی که فواید متعددی دارد می‌تواند جنبه‌های مشکل سازی نیز داشته باشد. تکنولوژی فواید زیادی برای کودکان دارد. اما اثرات منفی تکنولوژی بر رشد کودک نیز واقعی است. تکنولوژی همچنین می تواند برای والدین در رابطه با جنبه های مختلف رشد کودک مشکل ساز باشد. بیایید در ادامه نگاهی به هر یک از تأثیرات منفی تکنولوژی بر رشد کودک داشته باشیم:
تکنولوژی کودکان را معتاد می کند
ما خوش شانس بودیم که با بازی در حیاط و بیرون از خانه بزرگ شدیم. در زمان ما دسترسی به دستگاه‌های دیجیتال وجود نداشت. بنابراین ما از رنج حاصل از تکنولوژی در امان بودیم. اما امروزه ماجرا کاملاً تغییر کرده است. کودکان تنها یک قدم از دسترسی به وسایل دیجیتال فاصله دارند. بسیاری از کودکان در سن کم‌تر از ۱۰ سال، صاحب دستگاه‌های دیجیتال خود می‌شوند.
مادران و پدران معمولاً از اثرات منفی تکنولوژی بر رشد کودک خود آگاه نیستند و علاقه ای هم به دانستن نوع استفاده فرزندانشان از جدیدترین امکانات تکنولوژی را ندارند. با این همه دیجیتالی سازی شدن که برای حل مشکلات مختلف انجام شده و جامعه‌ای که با استفاده از اینترنت در معرض نمایش کودکان قرار داده شده است، اعتیاد به تکنولوژی یکی از مشکلاتی به شمار می‌رود که در میان متفکران مورد بحث است. اکنون تلفن همراه و تبلت به سرزمین عجایب کودکان تبدیل شده‌اند. آنها می‌توانند با استفاده از تکنولوژی کارتون تماشا کنند و بازی‌های زیادی را انجام دهند و هیچ محدودیتی برای آن وجود ندارد. بازی کردن باعث ترشح دوپامین می‌شود که کودکان را هیجان زده می‌کند، آنها را معتاد می‌کند و تمایل بیشتری به بازی کامپیوتری و موبایلی در آنها ایجاد می‌کند. نتیجه این می‌شود که کودکان نمی‌خواهند بازی کردن را متوقف کنند یا می‌خواهند چندین بار در روز بازی کنند. این اعتیاد به تکنولوژی می‌تواند از نظر جسمی و روحی مشکلاتی را برای سلامتی کودکان ایجاد کند.
تکنولوژی کودکان را از نظر اجتماعی منزوی می‌کند
کودکانی که مدام با تلفن و کامپیوتر بازی می‌کنند، معمولاً از نظر اجتماعی از جامعه جدا هستند. آنها تعامل اجتماعی ندارند و استفاده بیش از حد از تکنولوژی آنها را منزوی می‌کند. این می‌تواند مشکلات مختلفی را برای کودک ایجاد کند. چنین کودکانی نمی‌توانند فعالیت اجتماعی داشته باشند یا حتی در جمع دوستان خود احساس راحتی نمی‌کنند که مانعی در رشد و تکامل کودک ایجاد می‌کند. در ادامه اثرات تکنولوژی بر رشد کودکان به دلیل قطع روابط اجتماعی را نام می‌بریم:
- کودکان معمولاً در دنیای واقعی احساس ناامنی می‌کنند و موفق نمی‌شوند مهارت‌های اجتماعی لازم برای داشتن یک آینده خوب را در خود تقویت کنند.
- آنها تعامل بسیار کم‌تری با دوستان، خانواده، خواهر و برادر و حتی والدین خود دارند.
- آنها بر فعالیت های دیگر مانند مدرسه رفتن و مطالعه تمرکز ندارند.
- چنین کودکانی علاقه‌ای به فعالیت‌های گروهی و جمع شدن با سایر افراد را ندارند.
- آنها به راحتی حواسشان پرت می‌شود و از این رو چیزهای مهم و ضروری و مهم را یاد نمی‌گیرند.
- عملکرد ضعیف مدرسه و نتیجه امتحانات
تکنولوژی با محتوای نامناسب برای کودکان
نگرانی اصلی والدین در مورد تکنولوژی و اینترنت، محتوای نامناسب آن برای کودکان است. زیرا کودکان در این فضا به راحتی به اطلاعات نامناسب سه سن خود دسترسی دارند. دستگاه‌های دیجیتال و اینترنت مانند یک جهان باز است که کودکان می‌توانند در معرض محتوایی قرار بگیرند که برای آنها مناسب نیست. چنین محتوای نامناسبی می‌تواند به سلامت روان کودک آسیب برساند.
اینترنت معمولاً دارای تبلیغات و سایر پاپ‌آپ‌هایی است که ممکن است حاوی محتوای خاصی مانند عکس‌ها و صحنه‌هایی باشد که برای کودک شما مناسب نیست و با دیدن چنین مطالبی ممکن است دچار ترس و سردرگمی شود و احساس ناامنی کند. در ادامه برخی از نمونه‌های محتوای نامناسب برای کودکان را نام می‌بریم:
- خشونت
- صحنه‌های جنایت یا اعمال جنایتکارانه
- ویدئوهای ترسناک
- محتوای مخصوص بزرگسالان
- دشنام دادن
- عکس های کارتونی و بازی‌هایی که غیر کودکانه هستند.
- خشم
اگر کودکان در اینترنت با چنین صحنه‌هایی مواجه شوند، ممکن است وقتی تنها می‌شوند بترسند و می‌توانند کابوس ببینند. چنین چیزهایی می‌تواند برای همیشه به ذهن کودک آسیب برساند.
تکنولوژی باعث ایجاد مشکلات سلامتی در کودکان می شود
تکنولوژی فرصت‌های بزرگی را برای کودکان فراهم می‌کند. اما سلامت جسمی و روانی کودکان نیز تحت تأثیر استفاده بیش از حد از تکنولوژی قرار گرفته است. کودکان روزانه ساعت‌ها به تماشای فیلم، کارتون و بازی می‌پردازند که منجر به مشکلات جسمی و سلامتی زیر می‌شود:
- به دلیل استفاده بیش از حد از دستگاه های دیجیتال، کودکان در الگوهای خواب خود مشکل پیدا می‌کنند و نمی‌توانند خوب بخوابند. نور آبی که از صفحه مانیتور ساطع می‌شود باعث این بی‌خوابی می‌گردد.
- ساعت‌ها تماس چشمی با صفحه‌های دیجیتال و نوری که از آن ساطع می‌شود، باعث می‌شود کودکان از ضعف بینایی رنج ببرند.
- کودکان و نوجوانان به دلیل استفاده مکرر از تکنولوژی نمی‌توانند حالت بدنی خوبی داشته باشند.
- درد سر، بازو و شانه به دلیل استفاده از دستگاه‌های دیجیتال در حالت‌های اشتباه
- افزایش وزن و چاقی ناشی از عدم فعالیت بدنی ناشی از تکنولوژی
سخن آخر
با توجه به اطلاعاتی که در این مقاله در مورد آن صحبت کردیم، مشخص است که تکنولوژی بر رشد کودک اثرات مثبت و منفی بسیاری دارد. از طرفی تکنولوژی فواید زیادی برای کودکان دارد و بدون آن، کودک هرگز نمی‌تواند در جنبه‌های مختلف مراحل رشدی که طی می‌کند، فرصت‌های زیادی داشته باشد. بنابراین هرگز نمی‌توان اثرات مثبت تکنولوژی را نادیده گرفت.
اما در عین حال لازم است خطرات و مضرات توسعه تکنولوژی را نیز درک نماییم و کودکان خود را زیر نظر داشته باشیم تا از تاثیر منفی آن در مرحله رشد کودک خود جلوگیری کنیم.