راهکارهای درمان تورتیکولی و اصلاح کجی گردن برای کودکان

گردن پیچ خورده یا تورتیکولی در نوزادان و کودکان چیست؟

گردن پیچ خورده یا تورتیکولی زمانی وجود دارد که گردن به یک طرف کج شود و سر به طرف مقابل بچرخد. این وضعیت می‌تواند مادرزادی باشد، یعنی در بدو تولد وجود داشته باشد، یا ممکن است اکتسابی باشد. در مورد علائم و نشانه‌های تورتیکولی در این مقاله با پینو بیبی همراه باشید.

علت چروک شدن گردن چیست؟

گردن پیچ خورده می‌تواند یک بیماری ارثی باشد. این عارضه می‌‌تواند در اثر ضربه و آسیب به عضلات گردن، اعصاب یا جریان خون ایجاد شود. کجی گردن ممکن است نتیجه یک زایمان سخت باشد که در آن یک شانه نوزاد گیر می‌کند. هم‌چنین اگر گردن جنین در رحم در موقعیت نامناسبی قرار گیرد مانند وضعیت بریچ ممکن است تورتیکولی رخ دهد. گاهی اوقات علت آن ناشناخته است که به آن تورتیکولی ایدیوپاتیک می‌گویند. بنابراین بر اساس علت بروز، تورتیکولی تقسیم‌بندی می‌شود. انواع تورتیکولی عبارت هستند از:

• تورتیکولی موقت: این نوع کجی گردن معمولاً با عفونت گوش یا سرماخوردگی ایجاد می‌شود. موقتی است و پس از چند روز که علت از بین می‌رود، تورتیکولی نیز برطرف می‌شود.
• تورتیکولی عملکردی: این حالت در اثر اسپاسم عضله بدون پارگی و سایر تغییرات پاتولوژیک ایجاد می‌شود. در نوزادان، این ممکن است به دلیل موقعیت در رحم باشد و می‌توان آن را با توجه به ستون فقرات، قفسه سینه، دنده‌ها، باسن، تیغه‌های شانه و سایر نواحی از بدن که محدود شده یا تنش نشان می‌دهند، درمان کرد.
• تورتیکولی ناشی از تومور خوش خیم در عضله: یک گره در عضله استرنوکلیدوماستوئید وجود دارد و در یک طرف گردن قابل لمس است. اغلب با اسکولیوز و یا پلاژیوسفالی همراه است (شرایطی که در آن ممکن است به دلیل دراز کشیدن طولانی مدت در یک وضعیت سر نوزاد در یک طرف صاف شود). تورتیکولی باید زود و به طور مداوم درمان شود، در غیر این صورت سر نوزاد ممکن است در یک موقعیت ثابت بماند و ممکن است چندین ماه طول بکشد تا مشکل حل شود.
• علل چشمی: زمانی که کودک به دلیل مشکلاتی که در چشمانش دارد به درستی نمی‌بیند، سرش همیشه به یک سمت خم است.
• سندرم کلیپل- فیل: این یک شکل نادر و مادرزادی تورتیکولی است. این یک ناهنجاری استخوانی در گردن نوزاد است که به دلیل اتصال دو مهره به یکدیگر است. کودکانی که با این بیماری متولد می‌شوند ممکن است در شنوایی و بینایی مشکل داشته باشند. معمولاً برای تشخیص آن نیاز به سونوگرافی یا اشعه ایکس است.
• دیستونی دهانه رحم: این عارضه می‌تواند در هر سنی اتفاق بیفتد، اما زمانی که در نوزادان رخ می‌دهد معمولاً نتیجه ترومای هنگام تولد است. دیستونی دهانه رحم یک اختلال عصبی است که باعث انقباض غیرارادی عضلات و در نتیجه حرکات غیرطبیعی سر (دیستونی) ایجاد می‌شود. معمولاً سر به یک طرف می‌چرخد. کج شدن به طرف، یا به عقب یا جلو نیز ممکن است رخ دهد.
• تورتیکولی به دلیل پارگی عضلانی: این رایج‌ترین نوع تورتیکولی ثابت است. این عارضه ناشی از زخم یا سفت شدن عضلات در یک طرف گردن است.

درمان تورتیکولی یا کجی گردن در نوزادان و کودکان

در حال حاضر هیچ راهی برای جلوگیری از چروک شدن گردن یا کجی گردن وجود ندارد. با این حال، درمان سریع می‌تواند از بدتر شدن آن جلوگیری کند. پیچ خوردگی گردن ناشی از یک آسیب یا بیماری جزئی احتمالاً موقت و قابل درمان است. والدین می‌توانند با کشش عضلات گردن، اشکال خفیف گردن را بهبود بخشند. اگر درمان در عرض چند ماه از تولد شروع شود، می‌تواند بسیار موفقیت‌آمیز باشد. وقتی فیزیوتراپی جواب نمی‌دهد، تزریق بوتولینوم یا جراحی گاهی اوقات می‌تواند مشکل را اصلاح کند. استئوپات می‌تواند بسته به علت چروک شدن گردن، آن را درمان کند. پروتکل درمان تورتیکولی باید شامل موارد زیر باشد:

• حرکت ملایم ستون فقرات گردنی، سینه‌ای و کمری
• محدوده حرکتی غیرفعال و فعال؛ هر گونه محدودیتی را که ممکن است مانع از دامنه حرکتی مطلوب در بدن کودک شود.
• ماساژ دادن
• کشش گردن
• تمرینات تقویتی و تمرینات کششی
• تمرینات بصری
• رهنمودهای موقعیت‌یابی و مدیریت آن
• آموزش قرار گرفتن در وضعیت مناسب به کودک و والدین او
• سازگاری‌های محیطی

یکی از مولفه‌های کلیدی برای درمان موفق تورتیکولی، شناسایی زودهنگام و شروع فیزیوتراپی در سنین پایین است! در مورد علائم و نشانه‌های تورتیکولی در این مقاله با پینو بیبی همراه باشید. اگر والدین در مورد کجی گردن نگرانی دارند، باید به دنبال مشاوره پزشکی باشند، آن‌ها به عنوان والدین و مراقبین کودک بهترین مدافع برای فرزند خود هستند و لازم است قبل از انجام هر یک از این تمرینات با فیزیوتراپیست کودک مشورت کنند.

درمان تورتیکولی با فیزیوتراپی در کودکان

• ماساژ دادن

با ماساژ ملایم شروع کنید. انگشتان خود را در امتداد عضله گردن بکشید و انگشتان شست را به آرامی به نقاط سفت در امتداد عضله استرنوکلیدوماستوئید کودک فشار دهید.

اهداف: کاهش سفتی عضلات، افزایش انعطاف‌پذیری و دامنه حرکتی.

• محدوده حرکت غیرفعال چرخش (چانه تا شانه)

دامنه حرکتی سر و گردن کودک را هدف قرار دهید. دست راست را روی شانه راست کودک قرار دهید و دست چپ خود را روی بخش گیجگاهی سر کودک قرار دهید و آن را به آرامی به سمت چپ خم کنید. اگر کجی گردن کودک در سمت چپ است برعکس عمل کنید. می‌توانید دامنه حرکات ورزشی را با کمی کشش ملایم گردن شروع کنید.

اهداف: برای باز کردن فضای مفصل، به کودک اجازه دهید آزادانه‌تر سر را حرکت دهد، محدودیت‌های دامنه حرکتی را کاهش دهید.

• حرکت کششی (حرکت گوش به شانه)

کودک خود را به پشت بخوابانید. کف دست چپ خود را روی سر کودک خود قرار دهید سپس دست راست خود را روی شانه چپ کودک قرار دهید. سپس به آرامی با فشار دست چپ؛ گوش راست کودک خود را به آرامی به سمت شانه راست خم کنید. همزمان شانه چپ کودک را به آرامی به سمت زمین فشار دهید. هنگامی که احساس گرفتگی کردید متوقف شوید. موقعیت را برای ۱۵ تا ۳۰  ثانیه نگه دارید. این کشش را سه بار دیگر در طول روز انجام دهید. اگر کجی گردن کودک به سمت راست است حرکت کشش را برعکس انجام دهید.

فشردگی شانه

دو دست را روی شانه کودک قرار دهید، سپس شانه‌های کودک را با فشار دست‌ها به سمت پایین هل بدهید.

اهداف: باز کردن فضای مفاصل، کاهش ارتفاع شانه‌ها، کاهش سفتی عضلات.

چرخش پایین تنه (نورد هدایت شونده)

استفاده از لگن کودک برای هدایت از حالت خوابیده به پشت و به پهلو تا کودک مستعد قرارگیری در هر دو جهت شود دست خود را به عنوان حامی پشت کودک قرار دهید. با این حرکت و تکان دادن ملایم کودک از یک پهلو به پهلو دیگر شروع کنید. تا کم کم کودک تسلط پیدا کند، نیاز به حمایت شما نداشته باشد، تا زمانی که کودک بتواند به طور مستقل غلت بزند.

اهداف: ترویج حرکات انتقالی، تشویق تقارن در چرخیدن و فعال شدن هر دو طرف بدن.

• حرکت چرخشی

کودک خود را به پشت بخوابانید. دست راست خود را روی پشت سر کودک بگذارید و سپس دست چپ را روی بخش کناری سر کودک قرار داده و به آرامی سر کودک را به سمت چپ بچرخانید. هنگامی که احساس گرفتگی کردید متوقف شوید. ۱۵ – ۳۰ ثانیه نگه دارید. این کشش را ۳ بار دیگر در طول روز انجام دهید. به تدریج مدت کشش را تا سطح راحتی و تحمل کودک افزایش دهید.

تمرینات تقویتی

هدف از انجام تمرینات تقویتی، قدرتمند کردن عضلات سر، گردن، تنه، پشت و اندام فوقانی بدن کودک است. هنگام انجام این فعالیت‌ها باید مراقب عدم تعادل کودک و ضعیف بودن عضلات کودک بود.

تمرینات با توپ درمانی

زمان شکم کودک را می‌تواند با استفاده از توپ‌های یوگا یا روی توپ درمانی شروع کنید. در حالی که کودک را روی شکم روی توپ قرار داده‌اید، به آرامی کودک را از پهلو به عقب و جلو به عقب تکان دهید. شما می‌توانید آینه را جلوی کودک قرار دهید تا هم ترازی را افزایش دهید.

توپ درمانی در حالت نشسته

تمرین توپ درمانی با کودک نشسته برای تقویت قدرت و ثبات بالا تنه لازم است. اجازه دادن به کودک برای خم شدن به عقب و تقویت چرخش برای بازگشت به حالت نشسته رو به بالا به کودک کمک می‌کند که با قوی‌تر شدن عضلات بالا تنه، نیاز به حمایت کمتری داشته باشد. از طرفی به کودک کمک می‌کند بهتر بتواند وزن سر را روی بالا تنه نگه دارد.

تمرینات زمان شکم با بالش یا تشک شیب‌دار

این تمرینات جهت گسترش و چرخش سر و گردن را انجام می‌شود و همچنین تحمل وزن بالای بدن را تسهیل می‌کند.

تایم شکم (یا وضعیت شکم پایین)

کودک را روی شکم، قرار دهید و او را تشویق کنید که گردنش را به سمت بالا بیاورد «زمان شکم». با افزایش قدرت و تحمل کودک برای فواصل طولانی‌تر، مدت زمان شکم را به آرامی افزایش دهید.

تمرینات زمان شکم

با استفاده از یک آینه، اسباب بازی سرگرم کننده یا حتی حیوان خانگی مورد علاقه کودک در زمانی که بر روی شکم قرار داد، کودک را تشویق کنید که از سمتی که محدود شده و کجی گردن دارد به آن شی یا آینه نگاه کند.

اهداف: تقویت قدرت سر، گردن و بالاتنه، تسهیل فشار دادن به سطح، نگاه بصری عمودی، ارتقاء چرخش سیال سر و دامنه حرکت.

• زمان شکم

کودک را روی شکم خود قرار دهید. اسباب بازی‌ها را در سمت چپ کودک خود قرار دهید. یا در آن ناحیه بنشینید یا دراز بکشید. این به کودک شما کمک می‌کند به سمت چپ نگاه کند. این کار را اغلب در طول روز چندین بار تکرار کنید.

زمان شکم با استفاده از حوله یا پتو

می‌توانید کودک را روی یک سطح با شیب نرم قرار دهید که توسط یک حوله کوچک یا پتوی قنداقی پیچیده شده است. کودک با سطح تماس دست‌ها یا ساعدها روی تکیه گاه قرار می‌گیرد. این تمرین با تحمل وزن از طریق بازوها، با حمایت ملایم از زیر بازوها برای تسهیل بلند کردن قسمت بالایی بدن از سطح، کودک را تشویق می‌کند.

یکی دیگر از راه‌های عالی برای تمرین زمان شکم، به ویژه در کودکانی که تمایل کمی دارند که روی شکم قرار بگیرند این است که با یک اسباب بازی حواس کودک را پرت کرده و  زمان شکم را افزایش داد.

زمان شکم بر روی شکم والدین

این تمرین برای کودکانی که تمایل به قرارگیری بر روی شکم را ندارند نیز مفید خواهد بود، یکی از والدین یا مراقبین کودک طاق باز خوابیده و سپس کودک را روی شکم خود قرار دهد و با دستان خود از کودک حمایت کند و در همین زمان با کودک بازی کند و حرف بزند تا حواس کودک را پرت کرده و زمان شکم را افزایش دهند.

تمرین ایستایی بالاتنه

هدف از این تمرین تحمل وزن از طریق بازوهای حمایت کننده والدین است که زیر بازوها کودک قرار می‌گیرد و عضلات بالاتنه کودک را مجبور به فعالیت می‌کند تا بدن و سر را بالا نگه دارد.

تمرین کناری (کودک به پهلو)

کودک را به پهلوها از سمتی که کجی گردن ندارد، قرار دهید و سپس توجه او را با صداهای که در می‌آورید یا یک جغجه به سمت مخالف جلب کنید تا کودک مجبور شود که به آن سمت برگردد. برای این که کودک دوباره به پشت غلت نزند یک بالشت پشت او قرار دهید تا مجبور شود که سر و گردن از سمت محدود شده دور کند. کودک را در این موقعیت درگیر نگه دارید.

تمرین گونه به گونه

کودک خود را به صورت عمودی در مقابل بدن خود نگه دارید. به آرامی گونه چپ خود را به گونه راست کودک فشار دهید. این به کودک شما کمک می‌کند به سمت چپ بچرخد. یک آینه رو به روی او قرار دهید این کار می‌تواند حواس کودک را پرت کند تا او در این موقعیت بماند. اگر کجی گردن در جهت کودک به سمت چپ است جهت تمرین گونه به گونه را عوض کنید. کودک خود را اغلب در طول روز به این شکل در آغوش بگیرید.

تمرین با استفاده از صندلی ماشین یا کالسکه

زمانی که کودک در کاسلکه یا بر روی صندلی مخصوص کودک در ماشین است والدین باید سعی کنند که سر کودک با خط وسط صندلی مطابقت دهند و با استفاده از تکیه‌گاه پشتی یا صندلی نوزاد را تشویق کنید که در جهت مخالف کجی گردن خود حرکت داشته باشد.

آغوشی

زمانی که کودک را در کریر یا آغوشی قرار می‌گیرد باید کودک را تشویق کرد تا زمانی که کودک بتواند سر خود را کنترل کند و بتواند گردن خود را راست کند و به هر دو طرف جهت‌گیری کند. در طول این مدت می‌توان زمانی که کودک در آغوشی است، در سمت مخالفی که کودک کجی گردن دارد یک صدا ایجاد کرد تا کودک سر خود را به سمت صدا حرکت دهد و این عمل ماهیچه‌های گرفته شده سمت کجی گردن را به کشش وا می‌دارد.

حمل کناری

با یک دست خود کودک را در زیر ناحیه محدود کننده (کجی گردن به سمت پایین باشد) قرار دهید تا کشش را تسهیل کند و کودک را تشویق کنید که از سمت محدود به سمت شما نگاه کند و گردن خود را به سمت شما کش بدهد.

نگه داشتن کودک به حالت سوپرمن

کودک را با دو دست خود طوری نگه دارید که پشت کودک به سمت شما و صورت و شکم کودک به سمت زمین باشد. با صدا زدن کودک او را تشویق کنید تا به سمت شما گردنش را بکشد ( این حرکت را می‌تواند در بازو یا روی پا انجام دهید).

تمرینات دیداری برای درمان تورتیکولی

ردیابی سر و گردن کودک را با حرکات سیال چشم او به سمت راست و چپ ارتقا دهید. تحریک اشیاء دیداری یا شنیداری ممکن است به ایجاد انگیزه برای حرکت کردن گردن کودک کمک کند. ردیابی بصری را در همه وضعیت‌های رشدی تشویق کنید: به پشت، به پهلو، حالت چهار پا، نشستن با حمایت.

• موقعیت‌یابی با فعالیت بصری یا ردیابی بصری

کودک خود را به پشت بخوابانید. یک اسباب بازی رنگارنگ را در سمت چپ سر کودک خود قرار دهید. یا کودک را در حالت نشسته و یا درازکش وادار کنید تا به سمت اسباب‌بازی صدا دار یا رنگارنگ نگاه کند. کودک خود را اغلب در طول روز در این وضعیت قرار دهید. (توجه اگر کجی گردن به سمت راست است این حرکت را برعکس انجام دهید).

تمرین در هنگام شیر خوردن

در حین شیردهی با شیشه یا شیر مادر، کودک را به سمتی قرار دهید که کشش محدود شده باشد، تا برای خوردن شیر مجبور شود که گردن خود را به سمت شیشه شیر یا سینه مادر بکشد. البته این کار را متناوب انجام دهید و موقعیت کودک را عوض کنید تا خسته نشود و کم کم زمان را افزایش دهید.