حالت تهوع را می‌توان به عنوان شایع‌ترین علامت بارداری دانست. به همین دلیل در سریال‌ها و فیلم‌های سینمایی زمانی که بازیگر خانم دچار حالت تهوع می‌شود، اولین حدس مخاطب باردار بودن آن خانم است. حالت تهوع معمولاً در ماه‌های نخست بارداری و بیشتر هنگام صبح رخ می‌دهد. این حالت معمولاً یک حالت ناخوشایند و کمی کلافه کننده است اما از شیرینی‌های دوران بارداری و اشتیاق به دنیا آمدن فرزند چیزی کم نمی‌کند. به همین دلیل از جمله سؤالات متداولی که برای مادران باردار پیش می‌آید این است که چه راه‌هایی برای درمان حالت تهوع در بارداری وجود دارد؟
از آنجایی مسئله درمان حالت تهوع در بارداری یک مسئله بسیار مهم و حیاتی است و حتی به سلامت مادر و جنین نیز ارتباط دارد؛ در ادامه این مطلب به بررسی نکاتی درباره روش‌های درمان حالت تهوع، راه‌های پیشگیری از آن و دلایلی که سبب تشدید حالت تهوع در بارداری می‌شود، پرداخته‌ایم.
حالت تهوع چیست؟
منظور از حالت تهوع یا حال به‌هم‌خوردگی، حالتی است که در آن محتویات معده به صورت غیر ارادی از راه دهان خارج می‌شود. این حالت از جمله علائم بارز بارداری به حساب می‌آید. زیرا در این دوران سیستم‌ها و هورمون‌های بدن دچار تغییرات می‌شوند. معمولاً این تغییرات بروز حالت تهوع را در پی دارد. البته باید گفت حالت تهوع حالتی است که تمام مردان و زنان ممکن است به آن دچار شوند و فقط مخصوص خانم‌های باردار نیست. معمولاً افراد به دلیل مسمومیت، ضربه به سر، ناراحتی معده، واکنش بدن به برخی داروها، استشمام بوهای نامطبوع دچار حالت تهوع می‌شوند.
انواع حالت تهوع در دوران بارداری
معمولاً حالت تهوع از نظر شدت وخامت به دو دسته خفیف و شدید دسته‌بندی می‌شود. حالت تهوع خفیف و نرمال یک حالت طبیعی و عادی در بارداری به حساب می‌آید. اما داشتن حالت تهوع شدید کمی نگران کننده است و در صورت تشدید وخامت آن باید سریعا به پزشک مراجعه کرد.
حالت تهوع خفیف در بارداری
حالت تهوع خفیف معمولاً در صبح‌ها رخ می‌دهد و پس از انجام یک‌سری اقدامات می‌توان آن را برطرف کرد. معمولاً حالت تهوع خفیف پس از بوییدن رایحه‌های لطیف، کشیدن نفس عمیق، بوییدن لیمو، خوردن یک نوشیدنی خنک و… از بین می‌رود.
حالت تهوع شدید در بارداری
در این نوع از حالت تهوع، مادر دچار حالت تهوع بسیار شدید و استفراغ با حجم بالا می‌شود. این نوع از حالت تهوع اصلا خوب نیست و برای درمان حالت تهوع باید به پزشک معالج مراجعه کرد. چون حالت تهوع شدید عوارضی مانند دهیدراته شدن بدن، کاهش وزن شدید و ایجاد دردهای شکمی طاقت‌فرسا می‌شود.
علت بروز حالت تهوع در دوران بارداری
باید گفت که علت دقیق و واضحی برای ایجاد حالت تهوع وجود ندارد. اما اکثر پزشکان و محققان دلیل اصلی این عارضه را تغییرات هورمونی مادر در دوران بارداری می‌دانند. به طور طبیعی در دوران بارداری میزان ترشح هورمون‌های زنانه تا حد قابل‌توجهی افزایش پیدا می‌کند. ترشح این هورمون‌ها لازمه اصلی بقا حاملگی و رشد جنین است. اطلاع از علل بروز حالت تهوع در واقع راهی برای درمان حالت تهوع به حساب می‌آید به همین منظور در ادامه کلیه دلایلی که ممکن است سبب بروز حالت تهوع شود، بررسی شده است.
هورمون گنادوتروپین جفتی انسان
هورمون اچ‌سی‌جی یا گنادوتروپین جفتی انسان (Human chorionic gonadotropin ) از جمله هورمون‌هایی است که از طریق جفت و در دوران بارداری ترشح می‌شود. میزان ترشح این هورمون در دوران بارداری بسیار بالا است. به همین دلیل به عنوان هورمون بارداری نیز شناخته می‌شود. برخی از محققان ترشح این هورمون را علت اصلی بروز حالت تهوع در دوران بارداری می‌دانند.
هورمون استروژن
هورمون استروژن یکی از هورمون‌های بدن است که وظیفه به وجود آوردن صفات فیزیکی زنانه و تولید مثل را بر عهده دارد. در دوران بارداری ترشح هورمون استروژن نیز افزایش پیدا می‌کند. به همین دلیل علت دیگر بروز حالت تهوع در دوران بارداری را می‌توان بخاطر افزایش ترشح هورمون استروژن نسبت داد.
افزایش حساسیت مغز
اکثر انسان‌ها هنگام استشمام بوهای نامطبوع دچار حالت تهوع می‌شوند. در واقع بروز حالت تهوع پس از بوییدن بوهای نامطبوع یکی از واکنش‌های مغز است. طبق نظر برخی محققان در دوران بارداری میزان حساسیت مغز و حس بویایی کمی بیشتر می‌شود. به همین دلیل شاید رایحه‌هایی عادی مانند بوی غذا از نظر یک مادر باردار بدبو به نظر بیاید و سبب حالت تهوع او شود.
استرس
معمولاً مادران باردار در طول دوران بارداری درباره نحوه زایمان و سلامت جنین نگرانی و استرس دارند. همین نگرانی و استرس مادر یکی از عواملی است که حالت تهوع را در مادران باردار افزایش می‌دهد.
اختلالات گوارشی مادر باردار
با شروع بارداری تغییراتی در تمام نقاط بدن مادر ایجاد می‌شود. تغییرات دستگاه گوارش زنان باردار نیز به عنوان یک عامل اصلی در ایجاد حالت تهوع به حساب می‌آید. به عنوان مثال در دوران بارداری تعادل مقدار باکتری‌های موجود در روده بهم می‌ریزد. به همین منظور برخی معتقدند که افزایش یا کاهش برخی باکتری‌های موجود در روده، حالت تهوع را در پی دارد.
پایین بودن قند خون
تغییراتی که در بدن مادر باردار ایجاد می‌شود، قطعا متابولیسم بدن او را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. کاهش قند خون در بارداری نیز یکی از تغییرات متابولیسمی دوران بارداری است که در ایجاد حالت تهوع را نیز تاثیر دارد.
مصرف غذاهای پرچرب
غذاهای پرچرب و سنگین سبب فشار بر روی معده و به هم خوردن باکتری‌های مفید روده می‌شوند. به همین دلیل مادران باردار معمولاً پس از خوردن غذاهای چرب دچار حالت تهوع می‌شوند.
کمبود ویتامین ۶B
کمبود ویتامین ۶B سبب کمبود گلبول‌های قرمز خون و اختلال در خون‌رسانی به اندام‌ها می‌شود. نرسیدن خون کافی به اندام‌ها یکی از دلایلی است که سبب بروز حالت تهوع در مادران باردار می‌شود. برای میزان ویتامین ۶B در بدن مادر باردار از طریق آزمایش خون مشخص می‌شود. سپس در صورت کمبود این ویتامین پزشک معالج مکمل دارویی این ویتامین را تجویز می‌کند. مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین ۶B نیز می‌تواند در این مورد به شما کمک کند.
خستگی و ضعف
به طور کلی بارداری انرژی زیادی را از یک خانم می‌گیرد. به همین دلیل خانم‌های باردار اغلب احساس ضعف و خستگی دارند. حالت تهوع یکی از عوارض خستگی و ضعف شدید است.
از دراز کشیدن بلافاصله پس از خوردن غذا
خوابیدن یا دراز کشیدن بلافاصله پس از خوردن غذا سبب رفلاکس معده یا همان بازگشت محتویات معده به داخل مری می‌شود. بدون شک چنین اتفاقی سبب تحریک سیستم گوارش بروز حالت تهوع می‌شود. پس اگر می‌خواهید در دوران بارداری کمتر دچار حالت تهوع شوید بلافاصله پس از غذا دراز نکشید و معمولاً نیم ساعت بنشینید.
بارداری چندقلویی
یکی دیگر از مواردی که احتمال بروز حالت تهوع در بارداری افزایش می‌دهد، بارداری چند قلویی است. چون معمولاً میزان ترشح هورمون در بدن مادران باردار چند قلو هورمون‌های بیشتری نسبت به مادر باردار تک قلو ترشح می‌شود.
زمان شروع حالت تهوع در دوران بارداری
مطابق بررسی‌های انجام شده اکثر مادران باردار بین هفته پنجم و ششم بارداری حالت تهوع را تجربه می‌کنند. اما به طور کلی باید گفت که زمان شروع خاصی برای این حالت تهوع وجود ندارد. معمولاً بیش از ۵۰ درصد حالت تهوع در سه ماه اول بارداری اتفاق می‌افتد که شدت و دوره آن در هر مادر تفاوت دارد.
۱۲ روش کم خطر برای درمان حالت تهوع
همانطور که در ابتدای متن به آن اشاره کردیم، حالت تهوع در تمام افراد یا زنان و مردان به دلایل مختلف ممکن است، رخ دهد. معمولاً زمانی که یک عارضه همه‌گیر باشد، راه‌های درمان زیادی برای آن کشف می‌شود. بی بدون شک تاکنون روش‌های مختلفی برای درمان حالت تهوع نیز به دست آمده است. اما از آنجایی که دوران بارداری یک شرایط خاص و ویژه برای مادر و جنین محسوب می‌شود. از هر روش درمانی نمی‌توان برای درمان حالت تهوع در بارداری استفاده کرد. در همین راستا در ادامه ۱۲ روش کم خطر که به درمان حالت تهوع کمک می‌کند، اشاره شده است.
افزایش تعداد وعده‌های غذایی و خوردن غذا در حجم کم
پر بودن معده یکی از عواملی است احتمال وقوع حالت تهوع را تشدید می‌کند. در همین راستا به خانم‌های باردار عزیز توصیه می‌شود که به نحوی مواد غذایی را مصرف کنند که معده آن‌ها به طور کامل پر نشود. بهترین راهکار برای جلوگیری از پرشدن حجم معده، افزایش تعداد وعده‌های غذایی و کم کردن حجم غذا است. به عبارتی چنانچه مادر در پیش از بارداری سه وعده غذایی داشته است. حال باید تعداد وعده‌های غذایی خود را به ۵ یا ۶ وعده افزایش دهد و حجم کمی غذا میل کند.
مکیدن آب‌نبات نعنایی
مکیدن آبنباتهای نعنایی بدون قند که فاقد هرگونه مواد شیمیایی مضر هستند نیز می‌تواند به درمان حالت تهوع کمک کند. نفخ یک عامل ایجاد حالت تهوع است و آبنباتهای نعنایی می‌توانند نفخ معده را برطرف کنند زیرا نعناع دارای خاصیت ضد نفخ است.
حرارت داخلی یا گرگرفتگی و همچنین بوی بد دهان بدن نیز از جمله مواردی هستند که سبب بروز حالت تهوع می‌شوند. معمولاً پس از مکیدن این نوع از آبنبات‌ها یک حس خنکی در مجاری تنفسی و سیستم گوارش ایجاد می‌شود و خوشبو شدن دهان را نیز در پی دارد. در نتیجه مکیدن آبنباتهای نعنایی فاقد مواد شیمیایی را می‌توان به عنوان یک راه برای درمان حالت تهوع در بارداری دانست.
استشمام لیموترش تازه
روش دیگری که به عنوان یک روش بی‌خطر برای درمان حالت تهوع در بارداری شناخته می‌شود، استشمام لیموترش تازه است. چنانچه دچار حالت تهوع سدید یک لیمو ترش تازه را به دو نیم تقسیم کنید و آن را زیر بینی خود بگیرید. پس از مدت کوتاهی شاهد این خواهید بود که علائم حالت تهوع کاهش پیدا می‌کند.
نوشیدن آب
کمبود آب در بدن یا دهیدراته شدن بدن یکی از عواملی است که بروز حالت تهوع را در پی دارد. چون با کم شدن آب بدن، اسید معده نیز غلیظ شده و معده دچار اختلال می‌شود. به همین دلیل با نوشیدن به اندازه آب باید از دهیدراته شدن بدن در دوران بارداری جلوگیری کرد.
مصرف ویتامین ۶B
ویتامین ۶B نقش زیادی در تشکیل گلبول‌های قرمز خون و خون‌رسانی به اندام‌های بدن دارد. یکی از واکنش‌های بدن نسبت به اختلال در خون‌رسانی، حالت تهوع است. به همین دلیل حالت تهوع در خانم‌هایی که دچار فقر ویتامین ۶B هستند بیشتر مشاهده می‌شود. با مصرف مکمل‌های دارویی ویتامین ۶B می‌توان شدت حالت تهوع را کاهش داد .
نصب تهویه
بو یکی از عوامل اصلی ایجاد حالت تهوع در مادران باردار است، زیرا میران حس بویایی در این دوران افزایش چشم‌گیری پیدا می‌کند. معمولاً به دلیل ترشح برخی از هورمون‌ها، خانم‌های باردار نسبت بوی غذا حساس می‌شوند به عبارتی ساید در شرایط عادی بوی غذا یک رایحه خوش به نظر بیاید اما همان بو ممکن است برای یک خانم باردار آزاردهنده باشد. با نصب یک دستگاه تهویه هوا در منزل یا محیط کار یک خانم باردار می‌توان شدت بوهای مزاحم و اذیت کننده را تا حد زیادی کاهش داد.
عدم مصرف داروهای تقویتی تهوع آور
برخی از برندهای داروهای تقویتی مانند قرص آهن یا مولتی ویتامین دارای یک رایحه خاص هستند که ممکن است برای مادر باردار کمی ناخوشایند باشد. چنانچه پزشک در دوران بارداری به منظور سلامت شما و جنین این نوع از داروهای تقویتی را تجویز کرده است. در صورتی که پس از خوردن آن دچار حالت تهوع می‌شوید، زیر نظر پزشک نوع دارو یا برند آن را تغییر دهید.
استفاده از زنجبیل
از جمله خواص زنجبیل می‌توان به افزایش ترشح بزاق، افزایش ترشح شیره‌های گوارشی و افزایش حرکت روده‌ها اشاره کرد. کلیه خواص نام برده شده می‌تواند سبب کاهش شدت حالت تهوع و حتی درمان حالت تهوع شود. برای مصرف زنجبیل می‌توانید زنجبیل تازه یا خشک شده را تهیه کنید و به صورت دمنوش آن را مصرف کنید. ترجیحا به منظور کاهش هر گونه خطری برای سلامت جنین، قبل از مصرف زنجبیل حتما با پزشک خود مشورت کنید.
مصرف دارو مطابق تجویز پزشک
معمولاً بشر تاکنون توانسته برای اکثر بیماری دارو بسازد. حالت تهوع نیز از این موضوع مستثنی نیست و تا الان داروهایی بر رفع آن نیز ساخته شده است. البته باید گفت که این داروها فقط تحت تجویز پزشک باید مصرف شوند و مصرف خودسرانه آن‌ها موجب آسیب دیدن جنین می‌شود.
استفاده از مچ بندهای فشاری مخصوص
طبق بررسی‌های انجام شده طب فشاری و اعمال فشار بر روی برخی از عصب‌ها منجر به درمان بعضی از بیماری‌ها و حالت‌ها می‌شود. اساس عملکرد مچ بندهای مخصوص فشاری نیز بر پایه طب فشاری است. این دستبندهای مچی با اعمال فشار بر روی عصب‌های روی مچ دست به درمان حالت تهوع کمک می‌کند. معمولاً این دستبندها در داروخانه‌ها و فروسگاه‌های تجهیزات پزشکی به فروش می‌رسد.
پوشیدن لباس‌های راحت و گشاد
لباس‌های تنگ و چسبان سبب فشاور آوردن به معده می‌شود. از آنجایی در دوران بارداری بدن کمی حساس‌تر از حالت‌های عادی است. کمی فشار از طرف لباس نیز امکان ایجاد حالت تهوع را تشدید می‌کند. به همین خانم‌های باردار سعی کنند در این دوران از لباس‌های راحت و گشاد استفاده کنند تا هیچ‌گونه فشاری بر روی معده و سایر دستگاه گوارش اعمال نشود.
رعایت بهداشت دهان و دندان
گیر کردن اضافه‌های خوراکی‌ها میان دندان‌ها سبب ایجاد بوی نامطبوع در دهان می‌شود. این بو معمولاً توسط خود فرد نیز حس می‌شود. به همین دلیل به مادران بارداری که به دنبال درمان حالت تهوع هستند، توصیه می‌کنیم پس از خوردن هر نوع خوراکی یا غذا از نخ دندان یا مسواک استفاده کنند.
عوارض حالت تهوع
در واقع حالت تهوع یک پدیده مرسوم در بارداری است و به طور تقریبی همه مادران باردار آن را تجربه می‌کنند. به عبارتی باید گفت تاکنون هیچ خانم بارداری وجود نداشته که بگوید در دوران بارداری هرگز دچار حالت تهوع نشده است. در واقع می‌توان گفت شدت و دوره حالت تهوع هر مادر با مادر دیگر متفاوت است. پس حالت تهوع خفیف یک اتفاع کاملا طبیعی و عادی در بارداری به حساب می‌آید. اما در صورتی که میزان حالت تهوع و استفراغ شدید باشد ممکن است عوارض و مشکلاتی در مادر ایجاد شود:
- کم آب شدن بدن مادر
- کاهش شدید وزن
- کمبود پتاسیم بدن
- زایمان زودرس و نارس به دنیا آمدن بچه
- بروز اختلالات کبدی
- سرگیجه
- آسیب دستگاه گوارش
- کم شدن وزن جنین
- رنگ پریدگی
- کاهش میزان ادرار
- بالا رفتن ضربان قلب
پیشگیری از حالت تهوع
همه ما تاکنون این جمله را زیاد شنیده‌ایم که پیشگیری بهتر از درمان است. در واقع باید گفت این موضوع درباره حالت تهوع نیز صدق می‌کند. بدون شک حالت تهوع یک اتفاق طبیعی است اما مادران باردار عزیز با یک‌سری راهکار می‌توانند شدت آن را کاهش دهند. در ادامه چند راهکار خوب که در کاهش حالت تهوع موثر تاثیر دارد بیان شده است.
- به عنوان اولین راهکار، مادران باردار بهتر سعی کنند در کنار رختخواب خود کمی بیسکویت شور قرار بدهد و صبح‌ها بلافاصله پس از بیدار شدن کمی از آن را میل کنند.
- خالی بودن معده یکی از عواملی که میزان حالت تهوع را افزایش می‌دهد پس معده مادران باردار نباید در طول روز خالی بماند.
- عدم نوشیدن آب همراه غذا راهکار دیگری برای پیشگیری از حالت تهوع در بارداری است.
- پرهیز از خوردن غذاهای بسیار جرب یا پرادویه نیز می‌تواند میزان حالت تهوع را کاهش دهد.
- انجام کارهایی که سبب کاهش استرس می‌شود نیز یک راهکار عالی برای کاهش حالت تهوع محسوب می‌شود.
فواید حالت تهوع در دوران بارداری
شاید کمی عجیب و خنده‌دار به نظر بیاید اما اگر در دوران بارداری هستید و حالت تهوع دارید باید خوشحال باشید. شاید بپرسید چرا؟ درست است که حالت تهوع یک حالت ناخوشایند بوده و سبب رنجش خاطر مادر می‌شود. اما باید گفت داشتن حالت تهوع نرمال سلامت جنین را نشان می‌دهد. به عبارت دیگر اگر حالت تهوع دارید یعنی میران ترشح هورمون‌های بارداری در شما نرمال است. حتی طبق بررسی‌های صورت گرفته، میزان سقط شدن جنین در مادرانی که حالت تهوع دارند بسیار کمتر از مادرانی است که هرگز دچار حالت تهوع نمی‌شوند.
سخن آخر
درمان حالت تهوع در بارداری یکی از موارد بسیار مهمی است که تمام مادران باردار به دنبال آن هستند. چون همانطور که می‌دانیم حالت تهوع، یک حالت تقریبا ناخوشایندی است که تمام مادران باردار در سه ماه اول بارداری به آن دچار می‌شوند. اما در زنان باردار اشتیاق تولد فرزند به قدری زیاد است که این حالت به ظاهر ناخوشایند را به راحتی تحمل می‌کنند.
در واقع باید گفت راه گریزی برای فرار از حالت تهوع در دوران بارداری وجود دارد اما با انجام یک‌سری راه حل‌ها می‌توان شدت آن را کاهش داد. در این مطلب تمام روش‌های کم‌خطر درمان حالت تهوع در بارداری را به شما معرفی کنیم.