برای اکثر افراد مبتلا به کم کاری تیروئید، اغلب بهتر است علائم این بیماری با تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی درمان شده و از مصرف داروهای تیروئید خودداری شود. با این حال، در مورد کنترل سطح tsh در بارداری، باید مستقیما به سمت مسیر دارویی (مصرف هورمون تیروئید) بروید تا از عوارض این بیماری در سلامت مادر و جنین جلوگیری کنید. برای اطمینان از اینکه در بارداری، بدن شما مقدار مناسب هورمون تیروئید را تولید می‌کند، بررسی منظم سطح tsh یکی از اقدامات مهم و ضروری محسوب می‌شود. با توجه به تاثیر زیاد تغییر در سطح tsh در دوران بارداری بر وضعیت سلامتی مادر و جنین، در این مطلب، به بررسی کامل مشکلات تیروئید در این دوران حساس، می‌پردازیم.
اهمیت بررسی سطح tsh در بارداری
بررسی منظم سطح TSH برای برنامه ریزی یک استراتژی دارویی در دوران بارداری بسیار مهم است. برای این منظور باید بدانید که محدوده قابل قبول TSH برای زنان باردار و غیر باردار متفاوت است. طبق گفته انجمن تیروئید و انجمن متخصصان غدد بالینی، سطح TSH در سه ماهه اول بارداری به دلیل افزایش هورمون‌های بارداری کاهش می‌یابد. سپس TSH پس از ۱۰ الی ۱۲ هفته، دوباره افزایش می‌یابد. به دلیل این نوسانات در سطح هورمون، بسیار مهم است که سطح tsh خود را در دوران بارداری با پزشک پیگیری کرده و وضعیت عملکرد تیروئید خود را به طور منظم چک کنید. شما باید این کار را حتی اگر سابقه بیماری تیروئید نداشته باشید، انجام دهید. به‌طور کلی برای جلوگیری از پیامدهای نامطلوب و عوارض احتمالی، سطح TSH نباید از سطوح زیر در دوران بارداری تجاوز کند:
- سه ماهه اول بارداری: 2.0-2.5 mU/L
- سه ماهه دوم باداری: 3.0 mU/L
- سه ماهه سوم بارداری: 3.5 mU/L
چرا سلامت تیروئید در دوران بارداری حیاتی است؟
یکی از رایج‌ترین سوالات که باید با پاسخ آن آشنا باشید، این است که سلامت تیروئید در دوران بارداری چه اهمیتی دارد؟ در نظر داشته باشید که سطوح بالای TSH درمان نشده و بارداری، به این معنی است که شما در معرض خطر این عوارض هستید:
- افزایش خطر سقط جنین در نیمه اول بارداری
- جدا شدن جفت (یک بیماری جدی که در آن جفت قبل از تولد از دیواره رحم جدا می‌شود)
- مشکلات مربوط به فشار خون بالا
- مرده‌زایی
- اختلال در رشد نوزاد
- تشکیل سیستم عصبی غیرطبیعی و رشد هورمونی در نوزاد
همچنین اگر سطوح بسیار پایین هورمون تیروئید (معمولا با افزایش TSH همراه است) درمان نشود، می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی در رشد مغز کودک شود که بر ضریب هوشی، حرکت و مهارت‌های زبانی او تاثیر دارد. زنانی که آزمایش آنها برای وجود آنتی بادی‌های تیروئید، مثبت است (فاکتوری که نشان می‌دهد سیستم ایمنی بدن به غده تیروئید حمله می‌کند) نیز ممکن است بیشتر در معرض مشکلات باروری باشند. با توجه به این شرایط، اصلاح هر گونه مشکل کم کاری تیروئید با جایگزینی هورمون تیروئید برای زنی که باردار است یا در تلاش برای باردار شدن است، مهم و حیاتی محسوب می‌شود.
بارداری و سطح tsh
اگر باردار هستید و سابقه یکی از این مشکلات تیروئیدی را دارید، حتما برای درمان خود و جلوگیری از عوارضی که سلامتی شما و جنین دلبندتان را تهدید خواهد کرد، تحت نظر پزشک متخصص قرار بگیرید:
- کم کاری تیروئید
- تیروئیدیت
- درمان با ید رادیواکتیو
- تیروئیدکتومی
- گواتر
- آنتی بادی‌های مثبت تیروئید
کم کاری تیروئید و بارداری
اگر قصد بارداری دارید، باید با پزشک خود صحبت کنید تا آزمایش‌های خون تیروئید را انجام داده و در حالت ایده‌آل، سطح هورمون محرک تیروئید (TSH) کمتر از ۲.۵mU/l را در زمان لقاح و در سه ماهه اول بارداری هدف قرار دهید. به محض اینکه متوجه شدید باردار هستید، معمولا توصیه می‌شود که لووتیروکسین خود را بلافاصله ۲۵ تا ۵۰ میکروگرم در روز افزایش دهید. سپس باید با مشورت پزشک خود برای بررسی سطح tsh در بارداری، آزمایش خون تیروئید بدهید. با این حال، یک استثنا در این مورد، شامل زنانی است که درمان سرطان تیروئید انجام داده‌اند و در حال حاضر دوزهای لووتیروکسین مصرف می‌کنند که سطح TSH آنها را سرکوب کند. این زنان احتمالا نیازی به افزایش لووتیروکسین خود نخواهند داشت، اما باید این موضوع را با پزشک متخصص در میان بگذارند.
آزمایش خون تیروئید در دوران بارداری باید هر چهار تا شش هفته یکبار و چند هفته پس از زایمان، انجام شود. اما ممکن است نیازی به انجام این آزمایش در بارداری بعدی، در صورتی که سطح تیروئید شما تا آن زمان ثابت بوده است، نباشد. همچنین توجه داشته باشید که پس از زایمان، باید به دوز لووتیروکسین قبل از بارداری خود برگردید و بیمارانی که برای کم کاری تیروئید تحت بالینی لووتیروکسین مصرف می‌کنند، باید درمان را متوقف کنند. شما باید قبل از ایجاد هر گونه تغییر در دوز خود، این موضوع را با پزشک متخصص در میان بگذارید. مصرف لووتیروکسین در دوران شیردهی بی‌خطر است.
فواید دارو برای سطوح بالای tsh بارداری
مزایای دارو برای زنان باردار مبتلا به کم کاری تیروئید تحت بالینی، فراتر از تصور است. یک تحقیق سیستماتیک و متاآنالیز در سال ۲۰۲۱ به نتایج سلامت زنان باردار مبتلا به کم کاری تیروئید تحت بالینی پرداخته است که در آن، برخی از افراد تحت درمان قرار گرفتند و برخی دیگر درمان نشدند. این بررسی‌ها نشان داد که زنان بارداری که تحت درمان قرار گرفته‌اند، ریسک کمتری برای این عوارض را تجربه کردند:
- سقط جنین
- زایمان زودرس
- فشار خون بالای مرتبط با بارداری
همچنین یک بررسی سیستماتیک و متاآنالیز در سال ۲۰۲۲ نشان داد که درمان کم کاری تیروئید تحت بالینی با دارو در دوران بارداری، احتمال خونریزی شدید مادر و وزن کم نوزاد هنگام تولد را کاهش می‌دهد.
خطرات دارو برای سطوح بالای tsh در بارداری
علاوه‌بر مزایای درمان سطح tsh در بارداری، باید به خطرات ناشی از درمان بیش از حد نیز توجه داشته باشید. در یک مطالعه، زنانی که دو سال قبل از لقاح تحت درمان با هورمون تیروئید بودند، در زمانی که درمان آنها بیش از حد غیرعادی بود، احتمال زایمان زودرس دو برابری را تجربه کرده‌اند. خطر ابتلا به پره اکلامپسی و کاهش وزن نوزاد هنگام تولد نیز در زنانی که تحت درمان بیش از حد با هورمون تیروئید قرار گرفته‌اند، مشاهده شده است. این امر نشان دهنده اهمیت بررسی منظم سطح TSH در بارداری است. بنابراین مطمئن شوید که برای درمان کم کاری تیروئید در دوران بارداری بیش از حد دارو مصرف نمی‌کنید.
تاثیر رژیم غذایی در مقابله با کم کاری تیروئید در بارداری
پرداختن به وضعیت ضعیف روده و حساسیت‌های غذایی از طریق یک رژیم غذایی خوب، می‌تواند تفاوت بزرگی در سلامت تیروئید شما ایجاد کند. در واقع، برای اکثر افراد غیر باردار، رژیم غذایی بهترین راه برای مقابله با کم کاری تیروئید تحت بالینی است. برای تنظیم سطح tsh، پیروی از یک رژیم غذایی حذفی، بسیار مفید است. این نوع رژیم به‌گونه‌ای است که در آن غذاهای خاصی را برای مدت معینی (معمولا ۲ تا ۳ هفته) حذف می‌کنید و سپس به تدریج و با نظارت بر وضعیت سلامت تیروئید خود، شروع به مصرف دوباره غذاهای حذف شده می‌کنید. راه‌های بسیار زیادی برای بهبود سطح tsh در بارداری با رژیم غذایی وجود دارد، با این حال، دوران بارداری زمانی نیست که شما بتوانید رژیم غذایی بیش از حد محدود کننده داشته باشید. بنابراین یک برنامه خوب این است که در عوض به خوردن یک رژیم غذایی سالم با غذاهای کامل با حداقل غذاهای فرآوری شده و قند بالا بسنده کنید. رژیم غذایی مناسب برای بهبود عملکرد تیروئید در دوران بارداری، منجر به بهبود خستگی که یکی از شایع‌ترین و اصلی‌ترین علائم اختلالات تیروئید در بارداری است، می‌شود.
پرکاری تیروئید در بارداری
اگر تیروئید پرکار دارید، باید قبل از اقدام به بارداری، برنامه‌های درمانی لازم را با متخصص غدد خود پیگیری کنید. زیرا ممکن است لازم باشد داروی خود را تغییر دهید، یا در برخی موارد، مصرف آن را متوقف کنید. خطر ناهنجاری‌های مادرزادی در تمام داروهای پرکاری تیروئید در دوران بارداری وجود دارد، اما مصرف این داروها برای مادر و جنین بی‌خطرتر از پرکاری تیروئید کنترل نشده در این دوران حساس و آسیب‌پذیر است.
این خطر به این دلیل رخ می دهد که داروهای پرکاری تیروئید که برای کنترل سطح tsh در بارداری مصرف می‌شوند، از جفت عبور می‌کنند. بنابراین ممکن است کمترین دوز دارو برای شما تجویز شود تا نوزاد کمتر تحت تاثیر این داروها و خطرات احتمالی آنها، قرار گیرد. همچنین در این شرایط لازم است هر چهار هفته یک بار آزمایش خون تیروئید خود را در طول بارداری بررسی کنید، اما همه بیماران به این آزمایش نیاز ندارند. در دوران درمان پرکاری تیروئید بارداری، این نکات را به خاطر بسپارید:
- اگر از داروهای پرکاری تیروئید استفاده می‌کنید و دچار بثورات، گلودرد یا تب غیرقابل توجیه می‌شوید، باید فورا به پزشک مراجعه کنید و به دلیل خطر اندک آگرانولوسیتوز (کم شدن گلبول‌های سفید خون) آزمایش خون کامل را انجام دهید.
- افرادی که از PTU استفاده می‌کنند، خطر بسیار کمی برای مشکلات کبدی دارند، بنابراین اگر متوجه خارش یا زردی چشم شدید، باید فورا به پزشک مراجعه کنید.
- پرکاری تیروئید ممکن است در طول یک سال اول پس از تولد نوزاد عود کند، بنابراین باید ترتیبی دهید که سطح tsh خود را حدود سه ماه پس از زایمان و در فواصل منظم پس از آن بررسی کنید.
- اگر قصد دارید در دوران بارداری مصرف داروهای پرکاری تیروئید را متوقف کنید، باید این کار را با مشورت و تجویز پزشک انجام دهید.
- داروهای پرکاری تیروئید بهتر است در دوزهای کوچکتر در دو یا سه بار در روز پس از وعده‌های غذایی، مصرف شوند.
آیا نوزادان اختلالات تیروئید را به ارث می برند؟
کم کاری مادرزادی تیروئید (CHT) در نوزادان نادر و در بیشتر موارد علت آن ناشناخته است و هیچ راهی برای پیشگیری وجود ندارد. رشد غده تیروئید در نوزاد در اوایل بارداری شروع می‌شود. این غده در پشت زبان شروع به شکل گیری کرده و تا هشت هفته به موقعیت طبیعی خود در پایین گردن حرکت می‌کند. در برخی از نوزادان غده تیروئید به درستی رشد نمی‌کند و یا ممکن است به سمت موقعیت طبیعی حرکت نکند. این وضعیت CHT دیسژنزیس نامیده می‌شود. در این شرایط، خطر داشتن فرزند دیگری با این نوع CHT کم است.
در برخی موارد، غده تیروئید رشد کرده و به موقعیت صحیح حرکت می‌کند، اما مشکلی در تولید هورمون تیروئید و ساخت تیروکسین وجود دارد. به این وضعیت تیروئید، دیشورمونوژنز می‌گویند. این نوع CHT ممکن است در صورتی رخ دهد که نوزاد ژن معیوب CHT را از مادر و یا پدر به ارث برده باشد و این خطر وجود دارد که خواهر و برادر نوزاد نیز تحت تاثیر این بیماری قرار گیرند. اگر متوجه این مورد مشکوک شوید، باید به یک مشاور ژنتیک مراجعه کرده تا در مورد خطرات بارداری آینده راهنمایی بگیرید. در موارد نادر زنانی که آنتی بادی‌های گریوز دارند می‌توانند آنها را از طریق جفت به نوزاد منتقل کنند که ممکن است باعث پرکاری موقت تیروئید در نوزاد در دوران بارداری و پس از تولد شود، اما این قابل درمان است.
تیروئیدیت پس از زایمان
علاوه‌بر تغییر در سطح tsh در بارداری، باید مراقب تیروئیدیت پس از زایمان نیز باشید. این بیماری، یک اختلال موقت است که در زنان با اتوآنتی بادی تیروئید مثبت بروز کرده و معمولا در شش ماه اول پس از زایمان خود را نشان می‌دهد. در این شرایط:
- تیروئید ممکن است کمی متورم باشد اما به ندرت دردناک است.
- تیروئیدیت پس از زایمان به‌طور معمول با علائم پرکاری تیروئید شروع شده و ممکن است خود به خود برطرف شود یا به علائم تیروئید کم کار تبدیل شود.
- تیروئیدیت پس از زایمان با معاینه فیزیکی و آزمایش خون قابل تشخیص است.
- مهم است که پرکاری تیروئید ناشی از تیروئیدیت را از بیماری گریوز تشخیص دهید. آزمایش آنتی بادی‌های تیروئید به تعیین این موضوع کمک می‌کند.
- در موارد خفیف ممکن است نیازی به درمان نباشد، زیرا به سرعت برطرف می‌شود.
- اگر کنترل علائم پرکاری تیروئید دشوار باشد، ممکن است برای تسکین آنها یک بتابلوکر تجویز شود. همچنین در برخی موارد، باید قرص لووتیروکسین برای مدیریت علائم کم کاری تیروئید مصرف شود.
بیشتر زنان پس از تیروئیدیت پس از زایمان به‌طور کامل بهبود می‌یابند. اما اگر آزمایش خون، ناهنجاری‌های بیشتری را نشان دهد بیش از یک سال پس از تولد نوزاد، بعید است که این تغییرات به خودی خود برطرف شوند و شما نیاز به درمان بیشتری خواهید داشت. این وضعیت اغلب پس از حاملگی‌های بعدی عود می‌کند، بنابراین مهم است که پس از هر زایمان( تا دو الی سه ماه) آزمایش تیروئید خود را انجام دهید. از آنجایی که تیروئیدیت پس از زایمان خطر ابتلا به بیماری دائمی تیروئید را در آینده افزایش می‌دهد، توصیه می‌شود سالی یک بار آزمایش خون منظم برای بررسی سطح هورمون تیروئید انجام شود.
سخن پایانی
بررسی منظم سطح tsh در بارداری، یکی از مهم‌ترین اقدامات در این دوران حساس و آسیب‌پذیر محسوب می‌شود. اهمیت انجام آزمایش‌های تیروئید قبل و حین بارداری به این دلیل است که عوارض و خطرات زیادی را برای سلامت مادر و جنین به همراه دارد. بنابراین توصیه می‌شود که با پزشک خود برای بررسی سطوح tsh در دوران بارداری، صحبت کنید. با توجه به اهمیت این موضوع و تاثیر عملکرد تیروئید در داشتن بارداری ایمن، در این مطلب به بررسی تمام آن چیزی که باید درباره تغییر در سطح tsh در دوران بارداری بدانید، پرداختیم.