کودکان عاشق بازی کردن هستند، زیرا سرگرم کننده است؛ اما انواع بازی برای رشد سالم و طبیعی کودک نیز حیاتی محسوب می‌شود. زمانی که کودکان انواع مختلف بازی را امتحان می‌کنند، در واقع مهارت‌های مهم اجتماعی، شناختی، فیزیکی و عاطفی را تمرین می‌کنند.
بازی‌هایی مانند شوت کردن توپ یا پوشیدن لباس نمایش مستقیما به کودک مهارت‌هایی مانند حل مسئله، رابطه علت و معلول، تفکر خلاق، ارتباط اجتماعی و حس عمقی (آگاهی از بدن در فضا) را آموزش می‌دهند. این بازی‌ها همچنین به رشد و تکامل مهارت‌های حرکتی ظریف و درشت کودک کمک می‌کنند.
فواید بازی کردن برای کودک پیشرفت کننده است و به مرور زمان اتفاق می‌افتد؛ یعنی مهارت‌های کودک شما بر پایه یکدیگر ساخته می‌شوند.
بازی به معنای درک کودک خردسال از جهان است. از طریق بازی کردن است که کودک خردسال موقعیت‌های اجتماعی را شبیه سازی می‌کند و نقش‌ها و دیدگاه‌های متفاوتی را تجربه می‌کند.
به عنوان مثال، کودک ممکن است برای درک جامعه، از رفتارها و احساسات والدین خود تقلید کند (اگر کودک شما ادای پختن شام در آورد یا در مورد کارهای خانه با شما صحبت کرد، تعجب نکنید!) این دانش همچنین باعث می‌شود که کودک درک بهتری از مفهوم “خود” به دست آورد.
در این مقاله در مورد ۱۱ نوع بازی رایج برای نوزادان، کودکان نوپا و کودکان صحبت خواهیم کرد.
توجه داشته باشید که هر کودکی با سرعت خاص خودش رشد می‌کند و هیچ روش درست یا غلطی برای بازی کردن وجود ندارد. اگرچه پیشرفت مراحل بازی به صورت خطی اتفاق می‌افتد، اما برخی از کودکان به عقب بر می‌گردند و این معمولاً طبیعی است.
انواع مختلف بازی چیست؟
به مرور زمان که کودک بزرگ‌تر می‌شود، در انواع مختلفی از بازی شرکت خواهد کرد. انواع بازی شامل شش مرحله از بازی است که توسط جامعه شناس میلدرد پارتن در سال ۱۹۳۲ توضیح داده شده است:
- بازی بی هدف
- بازی انفرادی
- بازی تماشاگرانه
- بازی موازی
- بازی تعاملی
- بازی مشارکتی
طبق تحقیقات پارتن، کودکان قبل از سن ۵ سالگی در شش نوع بازی بالا پیشرفت می‌کنند. پس از تسلط بر این بازی‌ها، کودک انواع دیگری از بازی را که در آن دسته بندی‌ها قرار می‌گیرند، از جمله بازی رقابتی، بازی نمایشی و غیره را امتحان خواهد کرد.
به مرور زمان که کودک در مراحل بازی پیشرفت می‌کنند، می‌دانید که از نظر فیزیکی و شناختی پیشرفت می‌کنند. آنها در حالی که در چالش باقی می مانند، اعتماد به نفس و دانش به دست می آورند، که فرآیندهای فکری تکامل یافته را نشان می دهد.
هر کودکی با سرعت خاص خودش رشد می‌کند و ممکن است زودتر یا دیرتر در این انواع مختلف بازی شرکت کند. در حالی که انواع بازی مرحله به مرحله هستند، اما اغلب به طور همزمان اتفاق می‌افتند. ممکن است کودک یک نوع بازی را به کل امتحان نکند و به سراغ نوع بازی بعدی برود.
بازی بی هدف
نوزادان ۱ تا ۳ ماهه درگیر بازی بی هدف می‌شوند. به آن به عنوان اولین تلاش نوزاد برای یادگیری در مورد دنیا فکر کنید.
نوزاد محیط اطراف خود را مشاهده می‌کند و از سر کنجکاوی به صورت اتفاقی حرکات فیزیکی انجام می‌دهد. بازی بی هدف به احتمال زیاد در عمل شبیه به بازی کردن نباشد، اما زمینه را برای رشد و تکامل نوزاد در آینده آماده می‌کند.
چگونه می‌توان نوزاد را تشویق کرد: اگرچه نوزاد به تنهایی درگیر بازی بی هدف می‌شود، تشویق نوزاد به کنجکاوی و گشتن در محیط ضرری ندارد. برای مثال می‌توانید نوزاد را روی یک تشک بازی بخوابانید یا تصاویر رنگارنگ به او نشان دهید. تعامل با مراقبین به نوزاد کمک می‌کند تا در مورد زندگی جدید خود اطلاعات پیدا کند.
بازی مستقل یا بازی انفرادی
از بدو تولد تا حدود ۲ سالگی، کودک در محیط های اجتماعی توجه چندانی به همبازی‌های خود نمی‌کند. بلکه ترجیح می‌دهد خود را از طریق بازی مستقل یا بازی انفرادی سرگرم کند.
کودک با شرکت در بازی انفرادی، در مورد محیط اطراف خود چیزهای جدیدی یاد می‌گیرد، در او اعتماد به نفس و استقلال ایجاد می‌شود، خلاقیت را تمرین می‌کند، ارتباط علت و معلول را تجربه می‌کند و مهارت‌های حرکتی او به خوبی رشد می‌کند.
چگونه کودک را تشویق کنیم: کودکان خردسال می‌توانند خود را با اشیاء، مختلفی مانند اسباب‌بازی‌های طراحی شده برای هل دادن، ابزار طراحی، حیوانات عروسکی، کتاب‌ها، آلات موسیقی و غیره سرگرم کنند. به کودک خود آزادی لازم را بدهید تا هر طور که دلش می‌خواهد بازی کند و به یاد داشته باشید که خلاقیت برای رشد کودک اهمیت دارد.
توجه داشته باشید که برخی از کودکان پیش دبستانی و بزرگ‌تر نیز ممکن است بسته به شخصیت و علایق خود همچنان بازی مستقل را ترجیح دهند.
بازی نمادین
کودکان نوپا در حدود ۱۸ ماهگی ممکن است با بازی نمادین، از یک شی برای وانمود کردن این که یک شی دیگر است، استفاده کنند. به عنوان مثال، کودک ممکن است از یک ماژیک به عنوان تلفن همراه استفاده کند یا وانمود کند که توپ یک سیب است.
کودک همچنین ممکن است ادای یک یا دو عمل ساده را در بیاورد، مانند هم زدن غذا روی اجاق گاز در آشپزخانه بازی یا تظاهر به نوشیدن از یک فنجان چای.
چگونه کودک را تشویق کنیم: هنگام بازی با کودک نوپا، از اشیاء مختلف برای نشان دادن وجه مشترک استفاده کنید. به عنوان مثال، اگر کودک با حیوانات مزرعه اسباب بازی بازی می‌کند، از مرغ بخواهید که تخم بگذارد، اما از بلوک‌های کوچک به عنوان تخم مرغ استفاده کنید. یا اگر در کنار کودک با آشپزخانه اسباب بازی او بازی می‌کنید، از اسباب‌بازی‌های دیگر برای نشان دادن غذا استفاده کنید، مانند بلوک سبز برای کرفس یا بلوک زرد برای موز. زمانی که کودک شما را مشاهده می‌کند، خلاقیت او برای استفاده از اسباب بازی‌ها و اشیاء دیگر به عنوان نماد در بازی خود نیز برانگیخته می‌شود.
بازی تماشاگرانه
در حدود ۲ سالگی، کودکان نوپا درگیر بازی تماشاگرانه می‌شوند. این شامل تماشای بازی دیگران اما عدم مشارکت خود کودک است.
والدین ممکن است متوجه فواید بازی تماشاگرانه نباشند و از مزایای آن برای کودک چشم پوشی کنند، اما کارشناسان می‌گویند این کار به کودک کمک می‌کند تا اعتماد به نفس لازم برای پیوستن به این سرگرمی را به دست آورد. به این شکل کودک یاد خواهد گرفت که چگونه بازی کند و با دیگران تعامل داشته باشد.
چگونه کودک را تشویق کنیم: از آنجایی که بازی تماشاگرانه غیرفعال است، به راحتی می‌توان آن را در زندگی روزمره خود جای بدهیم. اجازه دهید کودک نوپا شما را تماشا کند که کارهای جالبی مانند حل پازل یا نواختن پیانو انجام می‌دهید. حتی اگر کودک بتواند بازی خواهر و برادر بزرگ‌تر خود یا بچه‌های محله در اطراف خانه یا در پارک تماشا کند، بهتر است.
بازی موازی
آیا تا به حال متوجه شده‌اید که گروهی از کودکان نوپا در کنار هم بازی می‌کنند، اما با هم بازی نمی‌کنند؟ این کودکان درگیر بازی موازی هستند. کودکان ممکن است با اسباب بازی‌های مشابه بازی کنند و از یکدیگر تقلید کنند، اما مستقیماً با هم سن و سالان خود ارتباط برقرار نمی‌کنند. بازی موازی در سنین ۲ تا ۳ سال رایج است. این نوع بازی نشان می‌دهد که کودک تقریباً (هر چند نه کاملاً) آماده است تا با دیگران ارتباط برقرار کند و در مسیر تعامل اجتماعی قرار دارد.
چگونه کودک را تشویق کنیم: اسباب بازی‌ها و فعالیت‌هایی را برای کودکان فراهم کنید تا در بازی‌های موازی شرکت کنند. کودکان نوپا معمولا از اسباب بازی‌هایی مانند حیوانات عروسکی، بلوک اسباب بازی، کتاب‌های برچسب دار، جعبه ماسه‌ای و خمیر بازی خوششان می‌آید.
شما می‌توانید چند اسباب بازی یکسان را برای جلوگیری از دعوا و عصبانیت (کودکان نوپا دوست ندارند اسباب بازی‌های خود را به اشتراک بگذارند) به کودکان بدهید و نحوه استفاده از وسایل را به آنها نشان دهید. کودکان را تشویق کنید که در نزدیکی یکدیگر بازی کنند، اما آنها را مجبور به تعامل با یکدیگر نکنید. حتی بدون تعامل، کودکان هنوز هم درس‌های با ارزشی در مورد همکاری و رابطه اجتماعی یاد خواهند گرفت.
بازی تعاملی
در حدود سن ۳ یا ۴ سالگی، کودکان بیشتر به کارهای دیگران علاقه مند می‌شوند. آنها در حین بازی با هم سن و سالان خود تعامل می‌کنند، اما همچنان بازی را به تنهایی انجام می‌دهند.
به عنوان مثال، ممکن است کودکان روی یک کاغذ بدون نظر دادن در مورد طرح‌های یکدیگر نقاشی بکشند یا ممکن است هنگام لباس پوشیدن لباس‌هایشان را با یکدیگر عوض کنند.
از آنجایی که کودکان برای رسیدن به یک هدف مشترک کار نمی‌کنند، سازماندهی و کار گروهی کمی در بازی تعاملی وجود دارد. این نوع بازی به مهارت‌های اجتماعی، همکاری، مهارت زبان، حل مسئله و حل تعارض کمک می‌کند.
چگونه می‌توان کودک را تشویق کرد: برای تشویق کودک به بازی اجتماعی، کودک شما باید به طور منظم در یک محیط اجتماعی با همسالان خود باشد (مانند مهدکودک، پیش دبستانی و غیره).
کودکان دیگر به شگفتی و کنجکاوی کودک کمک می‌کنند. مطمئن شوید که کودکان اسباب‌بازی‌ها و فعالیت‌های زیادی دارند که به آنها علاقه دارند.
بازی مشارکتی
بازی مشارکتی به حالتی گفته می‌شود که کودکان بالاخره شروع به بازی با دیگران می‌کنند. کودکان برای اولین بار در حدود ۴ یا ۵ سالگی در بازی مشارکتی شرکت می‌کنند. این به آنها اجازه می‌دهد مهارت‌هایی را که از طریق دیگر انواع بازی به دست آورده‌اند، مانند ارتباط کلامی، کار گروهی و به اشتراک گذاشتن را تمرین کنند.
آنها همچنین مهارت‌های جدیدی مانند مهربانی، همدلی و سازش را یاد خواهند گرفت. کودکان از طریق بازی‌های مشارکتی برای رسیدن به یک هدف مشترک تلاش می‌کنند، چه این هدف ساختن یک برج با بلوک‌های اسباب بازی باشد یا بازی گرگم به هوا، این برای رشد اجتماعی و عاطفی کودک ضروری است.
چگونه کودک را تشویق کنیم: نمونه‌هایی از بازی مشارکتی را در زندگی روزمره به فرزند خود نشان دهید. شاید یک بازی خانوادگی را امتحان کنید که نوبتی است یا تصمیم بگیرید در باغچه با کودک خود گیاه بکارید. همچنین می‌توانید کودک خود را تشویق به فعالیت‌هایی کنید که نیاز به همکاری دارند، مانند چیدن برگ‌ها، ساختن قلعه، یا جمع کردن اسباب بازی‌ها.
نقش بازی کردن یا بازی خیالی
نقش بازی کردن بر تاثیرگذارترین ویژگی کودک شما متمرکز است: تخیل او. هر نوع فعالیت خیالی در این دسته قرار می‌گیرد، مانند لباس پوشیدن مانند شخصیت‌های خیالی، خاله بازی یا ادای این را در آوردن که در یک رستوران کار می‌کنید. کودکان از رفتارهایی که در دنیای واقعی می‌بینند، تقلید می‌کنند؛ مانند نحوه صحبت کردن و همکاری با دیگران.
چگونه کودک را تشویق کنیم: بازی خیالی با وسایل مناسب آسان تر است! لباس‌ها، لوازم جانبی و سایر وسایلی را که با نقش بازی کردن کودک هستند، در اختیار او قرار دهید. به عنوان مثال، حیوانات عروسکی می‌توانند در کلاس درس خیالی کودک به عنوان دانش آموز حضور پیدا کنند، در حالی که ظروف غذاخوری پلاستیکی کوچک، رستوران خیالی کودک را واقعی تر می‌کند.
بازی رقابتی
همانطور که از نام آن پیداست، بازی رقابتی شامل فعالیت‌های گروهی دارای قانون و همینطور دارای برنده است. از جمله برخی از نمونه‌های بازی رقابتی، می‌توان بازی رومیزی و ورزش‌های خانوادگی است. کودکان نه تنها از طریق بازی رقابتی کار گروهی را یاد می‌گیرند، بلکه رعایت کردن نوبت، دنبال کردن قوانین و کنار آمدن با شکست را نیز تجربه می‌کنند و این مهارت‌ها برای آینده او بسیار مهم هستند.
چگونه کودک را تشویق کنیم: کودکان خیلی کوچک می‌توانند در مسابقات دوستانه (مانند مسابقه در حیاط خانه) شرکت کنند، اما بازی رقابتی بیشتر در مدرسه ابتدایی اتفاق می‌افتد. برای تشویق کودک به این نوع بازی، یک بازی خانوادگی انجام دهید یا فرزند خود را در کلاس ورزش ثبت نام کنید. به مرور زمان که کودک شما با فعالیت‌های مختلف آشنا می‌شود، احتمالا متوجه بیشتر شدن انعطاف و اعتماد به نفس او می‌شوید.
بازی فیزیکی
بازی فیزیکی شامل بازی‌هایی است که در آن فعالیت بدنی وجود دارد، اما نه لزوما در یک محیط رقابتی. برخی از نمونه‌های بازی فیزیکی عبارتند از استوپ هوایی، پرتاب فریزبی، رقصیدن با موسیقی و اسکوتر سواری.
بازی فیزیکی مهارت‌های حرکتی ظریف و درشت را در کودکان بهتر می‌کند. همچنین باعث بهتر شدن تعادل، هماهنگی دست و چشم، رشد عضلات و … در کودک می‌شود.
چگونه کودک را تشویق کنیم: به کودک خود اجازه دهید فعالیت بدنی داشته باشد. کودک شما با فعالیت بدنی منظم، از نظر فیزیکی قوی و سالم می‌شود.
اگر متوجه شدید که بازی بیش از حد مناسب خشن است، می‌توانید جهت آن را تغییر دهید.