ناباروری بدون علت به حالتی گفته می‌شود که آزمایش باروری دلیلی برای توضیح ناباروری یک فرد یا زوج پیدا نکرده باشد. درمان‌های این عارضه شامل مصرف داروهای باروری، اصلاح سبک زندگی، لقاح داخل رحمی (IUI) و لقاح آزمایشگاهی (IVF) می‌باشد.
ناباروری بدون علت چیست؟
ناباروری بدون علت اصطلاحی است که پزشکان برای توصیف حالتی از ناباروری به کار می‌برند که آزمایش‌های باروری هیچ دلیل واضح و مشخصی برای وجود مشکل باروری شما نشان نداده باشند. پزشکان تنها پس از ارزیابی کامل باروری هر دو طرف رابطه، ناباروری بدون علت و دلیل یا ناباروری غیر قابل توجیه را تشخیص می‌دهند. این آزمایشات اغلب موارد زیر را نشان می‌دهند:
- هیچ ناهنجاری رحمی یا مشکل ساختاری در رحم شما وجود ندارد.
- تخمک گذاری در فواصل منظم اتفاق می‌افتد.
- لوله‌های فالوپ شما باز هستند و هیچ گونه انسدادی ندارند.
- تعداد تخمک‌های شما (ذخیره تخمدان) مناسب است.
- مغز شما سطح طبیعی هورمون‌های مورد نیاز برای تولید مثل را تولید می‌کند.
- نتیجه آزمایش و آنالیز مایع منی شریک زندگی شما از نظر تعداد، مقدار، حرکت و شکل طبیعی بوده است.
افرادی که ناباروری بدون دلیل در آن‌ها تشخیص داده شده است، به مدت حداقل یک سال (اگر شما کم‌تر از ۳۵ سال دارید) یا شش ماه (اگر ۳۵ سال یا بیش‌تر دارید) برای باردار شدن تلاش کرده‌اند.
درمان‌های باروری و فناوری‌های کمک باروری (ART) از جمله IUI (تلقیح داخل رحمی) و IVF (لقاح آزمایشگاهی) می‌توانند به باردار شدن این زوج‌ها کمک کنند.
مقایسه ناباروری بدون علت با ناباروری ایدیوپاتیک زنانه یا مردانه
توجه به این نکته مهم است که ناباروری بدون علت با ناباروری ایدیوپاتیک زنانه یا مردانه یکسان نیست. ایدیوپاتیک هم به معنای غیر قابل توضیح است. اما زمانی که پزشک مثلاً در مورد ناباروری ایدیوپاتیک مرد صحبت می‌کند، یعنی قبلاً تشخیص داده است که آن مرد نابارور است. چرا که نتایج آنالیز مایع منی این فرد عادی و طبیعی نبوده است.
در مثال بالا، چرا نتایج آنالیز مایع منی طبیعی نیست؟ این دلیل ممکن است مشخص نباشد. اگر پزشک نتواند علت را تعیین کند، ممکن است بگوید که فرد، دارای ناباروری مردانه ایدیوپاتیک است.
ناباروری ایدیوپاتیک زنان امکان دارد به حالتی گفته شود که یک زن به طور منظم یا به صورت طبیعی تخمک گذاری ندارد؛ اما مشخص هم نیست که چرا تخمک گذاری در زمانی که باید، انجام نمی‌شود.
در هر دو مثال بالا، مشخص است که چرا زن و شوهر نمی‌توانند باردار شوند. زن تخمک گذاری ندارد یا منی مرد در محدوده باروری نیست. اما در ناباروری بدون علت، تخمک گذاری انجام می‌شود، اسپرم‌ها سالم هستند، اما این زوج همچنان باردار نمی‌شوند.
چند زوج ناباروری بدون علت دارند؟
آمار دقیق در این زمینه متفاوت است؛ زیرا تعریف آزمایش باروری از نظر پزشکان مختلف با یکدیگر متفاوت است. آنچه یک پزشک به عنوان آزمایش استاندارد یا آزمایش کلی باروری در نظر می‌گیرد امکان دارد که با نظر باقی پزشکان متفاوت باشد.
بر اساس اطلاعات برخی از منابع، آزمایش‌های باروری حدودا در ۱۰ درصد از زوج‌هایی که قصد باردار شدن دارند طبیعی هستند و هیچ دلیل قابل تشخیصی برای ناباروری آن‌ها وجود ندارد. اما برخی دیگر از منابع می‌گویند که موارد ناباروری بدون علت به ۳۰ درصد هم می‌رسند.
آیا امکان باردار شدن در صورت ناباروری بی دلیل وجود دارد؟
بله، در صورت تشخیص ناباروری بی دلیل، همچنان امکان بارداری وجود دارد. یک مطالعه از مؤسسه ملی بهداشت (NIH) نشان می‌دهد که ۹۲ درصد از زوج‌های مبتلا به ناباروری بدون علت که تحت درمان‌های باروری قرار گرفتند، در نهایت صاحب بچه شدند.
بنابراین تشخیص ناباروری بدون علت به این معنی نیست که شما باید رویاهای خود را در مورد داشتن یک نوزاد رها کنید.
دلایل ناباروری بی دلیل چیست؟
ناباروری بی دلیل هیچ دلیلی ندارد یا اگر علتی برای آن وجود داشته باشد، پزشک نمی‌تواند آن را تشخیص دهد یا آن را آزمایش کند. برخی از دلایل احتمالی ناباروری بدون علت شامل موارد زیر می‌باشند:
- یک بیماری زمینه‌ای تشخیص داده نشده: هیچ فردی صد در صد مطمئن نیست که هر بیماری به چه شکل بر باروری تاثیر می‌گذارد. محققان همیشه در حال مطالعه هستند تا درباره نحوه عملکرد بدن ما اطلاعات بیش‌تری کسب کنند. به عنوان مثال، بیماری سلیاک (حساسیت به گلوتن)، دیابت و اختلالات تیروئید در ناباروری تاثیر دارند.
- آندومتریوز: حتی موارد خفیف آندومتریوز نیز ممکن است باعث ایجاد ناباروری شود یا به ناباروری کمک کند. پزشک شما آندومتریوز را از طریق جراحی تشخیص می‌دهد. حتی اندومتریوز خفیف یا آندومتریوز بدون علامت احتمال دارد که باعث ناباروری شود.
- مخاط دهانه رحم: مخاط دهانه رحم شما کمک می‌کند تا اسپرم در زمان تخمک گذاری به سمت تخمک شما حرکت کند. اگر مخاط دهانه رحم شما غلیظ باشد یا حاوی مواد خاصی باشد، ممکن است اسپرم نتواند از طریق دهانه رحم و واژن شما عبور کند تا به رحم برسد.
- کیفیت تخمک: پزشکان می‌توانند تعداد تخمک‌های شما را از طریق سونوگرافی اندازه گیری کنند (با مشاهده فولیکول‌های تخمدان)، اما نکته‌ای که وجود دارد این است که سونوگرافی کیفیت تخمک را به پزشک نشان نمی‌دهد. آزمایش خون و سونوگرافی می‌توانند سرنخ‌هایی را در مورد کیفیت تخمک‌های شما به پزشک بدهند، اما این یک تشخیص قطعی نیست.
- کیفیت اسپرم: مشابه کیفیت تخمک، غربالگری اسپرم بیش‌تر مشکلات اسپرم را نشان می‌دهد. اما ممکن است مشکلات دیگری در رابطه با اسپرم وجود داشته باشد که باعث ناباروری بدون علت شود یا به بروز آن کمک کند.
- پوشش رحم: آندومتر به پوشش داخلی رحم شما گفته می‌شود. پوشش رحم همان چیزی است که جنین در دوران بارداری به آن می‌چسبد و در آن رشد می‌کند. نقص فاز لوتئال به حالتی گفته می‌شود که در آن، اندومتر شما ضخیم نمی‌شود یا برای لانه گزینی و نگهداری از تخمک بارور شده آماده نیست. این بدین معناست که در صورتی که تخمک بارور شود، نمی‌تواند کاشته شود. شما در این صورت باردار نخواهید شد.
- رابطه نامناسب: دفعات یا زمان رابطه جنسی با تخمک گذاری مطابقت ندارد.
گاهی اوقات علتی برای ناباروری وجود ندارد یا تشخیص یا درمان عامل آن سخت است. برای باردار شدن لازم است اتفاقات زیادی بیفتد و بسیاری از عوامل ممکن است در این روند مشکل ایجاد کنند و آن را مختل کنند. خوشبختانه، محققان همیشه در حال پیدا کردن راه‌های جدیدی برای شناسایی مشکلات باروری هستند که با کیفیت تخمک، عملکرد اندام‌های تناسلی و عملکرد اسپرم ارتباط دارند.
ناباروری بدون علت چگونه تشخیص داده می‌شود؟
یک آزمایش باروری خاص وجود ندارد که بتواند تمام بی مشکلاتی که ممکن است باعث ناباروری شوند را تشخیص دهد. همینطور انواع آزمایش ناباروری ۱۰۰ درصد دقیق نیستند (برای مثال، ممکن است ناهنجاری‌های خفیف در این آزمایشات تشخیص داده نشود). بر اساس اطلاعات ارائه شده از انجمن پزشکی باروری آمریکا (ASRM)، آزمایش باروری لازم است شامل موارد زیر باشد:
- شرح حال کامل پزشکی و جنسی
- یک معاینه فیزیکی
- آزمایش خون برای بررسی سطح هورمون‌ها
- معاینه و بررسی اندام‌های تناسلی مانند تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ و رحم. این معاینه ممکن است شامل انجام سونوگرافی یا آزمایش‌های تصویر برداری پیشرفته‌تر مانند هیستروسالپنگوگرام یا لاپاراسکوپی باشد.
- آنالیز و غربالگری مایع منی
- آزمایش ذخیره تخمدان
- بررسی تخمک گذاری
در حالتی که متخصص باروری یا متخصص زنان و زایمان آزمایشات باروری را به صورت کامل انجام دهد و باز هم نتواند علتی برای وجود ناباروری پیدا کند، امکان دارد که ناباروری بدون علت را تشخیص دهد.
البته باید به خاطر داشته باشید که هر پزشک ممکن است پروتکل متفاوتی برای آزمایش باروری داشته باشد. بنابراین اگر تشخیص ناباروری بدون علت را از دکتر دریافت کردید، گرفتن نظر دوم اشکالی ندارد.
ناباروری بدون دلیل درمان درمان می‌شود؟
از آنجایی که پزشک شما نتوانسته است که یک علت خاص را برای وجود ناباروری تشخیص دهد و شناسایی کند، به احتمال زیاد درمان را بر اساس نتایج آزمایش باروری شما و تجربه خود پزشک با زوج‌ها یا افراد با شرایط مشابه توصیه خواهد کرد
از دیگر عواملی که برای انتخاب نوع درمان ناباروری مد نظر پزشک قرار می‌گیرد، سن شما و میزان شدتی است که حاضر هستید در درمان ناباروری شما انجام شود.
رایج ترین روش‌های درمان ناباروری در دسته‌های زیر قرار می‌گیرند:
فناوری کمک باروری (ART)
فناوری کمک باروری یا ART نوعی درمان باروری است که معمولاً شامل بخشی از فرآیند لقاح می‌باشد که در آزمایشگاه اتفاق می‌افتد. درمان ART شامل تلقیح داخل رحمی (IUI) و لقاح آزمایشگاهی (IVF) است.
تلقیح داخل رحمی (IUI) به روشی گفته می‌شود که در آن، کارشناسان باروری اسپرم را قبل از تزریق به رحم در زمان تخمک گذاری در آزمایشگاه شستشو و غلیظ می‌کنند.
لقاح آزمایشگاهی (IVF) شامل ایجاد جنین در آزمایشگاه با استفاده از تخمک و اسپرم شریک زندگی شما (یا فرد اهدا کننده) و سپس انتقال جنین به رحم برای رشد است. IVF اغلب شامل تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) می‌باشد، روشی که در آن اسپرم به طور مستقیم به تخمک شما تزریق می‌شود. زمانی که کیفیت اسپرم احتمال دارد که دلیل ناباروری بدون علت باشد، تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم شانس بارداری شما را افزایش می‌دهد.
داروها
داروهایی که تولید تخمک و تخمک گذاری را تحریک می‌کنند، برای درمان ناباروری مناسب هستند و می‌توانید آن‌ها را به تنهایی یا همراه با درمان تلقیح داخل رحمی (IUI) و لقاح آزمایشگاهی (IVF) مورد استفاده قرار دهید. رایج ترین این داروها گنادوتروپین و کلومیفن (Clomid) هستند. برخی از پزشکان لتروزول (Femara) را برای باروری تجویز می‌کنند، اما این نحو استفاده در دستورالعمل دارو نیامده است.
گنادوتروپین‌ها حاوی هورمون‌هایی هستند که تولید تخمک را تقویت کرده و تعداد کم اسپرم را درمان می‌کنند. همچنین کلومیفن با تحریک تخمدان‌ها باعث تولید بیش‌تر تخمک می‌شود. پزشک شما رویکردی را بر اساس شرایط شما توصیه خواهد کرد.
به خاطر داشته باشید که احتمال این وجود دارد که بدن شما با استفاده از داروهای باروری بیش از یک تخمک در هر چرخه تولید کند که این شانس شما را برای به دنیا آوردن بیش از یک نوزاد افزایش می‌دهد.
اصلاح سبک زندگی
تغییر چند عامل در سبک زندگی به درمان ناباروری کمک می‌کند. برخی از کارهایی که می‌توانید برای بالا بردن احتمال باردار شدن انجام دهید، شامل موارد زیر هستند:
- از استعمال دخانیات، نوشیدن الکل و استفاده از داروهای تفریحی خودداری کنید.
- وزن سالم داشته باشید و آن را حفظ کنید.
- یک رژیم غذایی متعادل داشته باشید.
- سعی کنید هر روز به مدت ۳۰ دقیقه ورزش کنید.
- مصرف کافئین را محدود کنید.
- استرس خود را کاهش دهید.
بهبود زمان رابطه جنسی
یک بازه زمانی کوتاه در هر چرخه قاعدگی وجود دارد که بدن زن در آن زمان می‌تواند باردار شود. پزشک شما ممکن است به شما کمک کند تا این پنجره باروری را شناسایی کنید و احتمال باردار شدن خود را به حداکثر برسانید. تعیین پنجره باروری می‌تواند از روش‌هایی از جمله اندازه گیری دمای بدن، رسم چرخه قاعدگی شما یا استفاده از کیت‌های تعیین تخمک گذاری برای پیش بینی تخمک گذاری باشد.
برخی از پزشکان توصیه می‌کنند که بیش‌تر برای باردار شدن تلاش کنید. این نظر ممکن است به نظر سخت برسد و برای شما قابل درک نباشد، به خصوص زمانی که رویای تشکیل خانواده در سریع‌ترین زمان ممکن را داشته باشید. اما گاهی اوقات مشکل به خودی خود برطرف می‌شود و نیازی به درمان نیست. البته گرفتن نظر دوم از پزشک دیگر یا این که تصمیم بگیرید یک درمان باروری با روش تهاجمی تر را انتخاب کنید، اشکالی ندارد.
آیا راهی برای پیشگیری از ناباروری بدون علت وجود دارد؟
با این که می‌توانید کارهایی برای بالا رفتن احتمال باردار شدن خود انجام دهید، اما برخی از عوامل ناباروری خارج از کنترل شما هستند. برخی از عوامل تحت کنترل شما شامل موارد زیر می‌باشند:
- وزن: وزنی را حفظ کنید که برای شما سالم باشد.
- کشیدن تنباکو و نوشیدن الکل: از کشیدن سیگار و نوشیدن الکل زیاد خودداری کنید.
- فعالیت جنسی: با استفاده از کاندوم خطر ابتلا به عفونت های مقاربتی (STIs) را کاهش دهید.
با پزشک خود در مورد نگرانی‌های خود در مورد باروری صحبت کنید تا او بتواند مراحل بعدی مراقبت از شما را توصیه کند.
سوالات متداول
یک مطالعه نشان داده است که تا ۴۳ درصد از افراد در نهایت بدون درمان باروری باردار شدند.
طبیعی است که سوالات زیادی در مورد تشخیص ناباروری بدون علت داشته باشید. خبر خوب این است که مشکلی که باعث ناباروری شما می‌شود، آنقدر بزرگ نیست که سلامتی کلی شما را تحت تاثیر قرار دهد. خبر بد این است که پزشک شما نمی‌تواند تشخیص دهد که به چه دلیل باردار نمی‌شوید.
نگرانی‌های خود را با پزشک خود در میان بگذارید و از او سوالاتی مانند موارد زیر را بپرسید:
در ادامه چه کاری را توصیه می‌کنید؟
چه چیزی بهترین شانس را برای بارداری به من می‌دهد؟
آیا آزمایش خون یا تصویربرداری باقی مانده است که لازم است انجام شود؟
آیا یک بیماری زمینه‌ای ممکن است باعث ناباروری من شده باشد؟
آیا باید به متخصص باروری مراجعه کنم؟