علل و درمان چسبندگی رحم، سندرم آشرمن
سندرم آشرمن یک وضعیت اکتسابی است که در آن بافت اسکار (چسبندگی) در داخل رحم ایجاد می‌شود. بافت اسکار می‌تواند ایجاد شود و مقدار فضای باز داخل رحم بانوان را کاهش دهد. این وضعیت می‌تواند به خاطر عوارض روش‌های پزشکی و یا درمان سرطان ایجاد شده باشد. زنان مبتلا به نشانگان آشرمن ممکن است پریودهای سبک یا بدون قاعدگی، درد لگن یا ناباروری را تجربه کنند. در این مقاله پینو بیبی به بررسی چسبندگی رحم یا سینکیا می‌پردازد.
سندرم آشرمن چیست؟
سندرم آشرمن یا سینکیای داخل رحمی یک وضعیت نادر است که در آن بافت اسکار، که چسبندگی یا چسبندگی داخل رحمی نیز نامیده می‌شود، در داخل رحم ایجاد می‌شود. این بافت اضافی فضای کمتری در داخل رحم ایجاد می‌کند. دیوارهای رحم، ضخیم‌تر و ضخیم‌تر می‌شوند در حای که فضای وسط رحم ،کوچک‌تر و کوچک‌تر می‌شود.
این وضعیت می‌تواند باعث درد لگن و خونریزی غیرطبیعی رحم شود و می‌تواند منجر به مشکلات باروری شود. نشانگان آشرمن را می‌توان درمان کرد و درمان اغلب به تسکین علائم کمک می‌کند.
تاریخچه نشانگان آشرمن
این بیماری برای اولین بار در سال ۱۸۹۴ میلادی توسط هاینریش فریچ توصیف شد. اما تنها پس از ۵۴ سال بعد از آن بود که شرح کامل سندرم آشرمن (AS) توسط متخصص زنان اسرائیلی به نام جوزف آشرمن در سال ۱۹۴۸ میلادی ارائه شد. همچنین از این سندروم به عنوان سندرم فریچ – آشرمن نیز یاد می‌شود.
سندرم آشرمن چقدر شایع است؟
سندرم آشرمن یک بیماری نادر در نظر گرفته می‌شود. تشخیص دقیق این که چند نفر از جمعیت بانوان مبتلا به سندرم آشرمن می‌باشد، دشوار است زیرا ممکن است تشخیص داده نشود. برخی از افراد ممکن است هیچ علامتی از این عارضه نداشته باشند. در حالی که آمار دقیقی از شیوع این بیماری مشخص نیست، بیشترین فراوانی این وضعیت در اسرائیل، یونان و آمریکای جنوبی گزارش شده است. به طور کلی، به نظر نمی‌رسد که بروز سندرم آشرمن به هیچ عامل مرتبط با موقعیت جغرافیایی مرتبط باشد. استعداد ژنتیکی در بیماران مبتلا به سندرم آشرمن شناسایی نشده است. زنانی که در ماه اول پس از زایمان دچار سقط جنین شده‌اند یا تحت اتساع و کورتاژ D&C قرار گرفته‌اند، در معرض خطر بیشتری برای این عارضه هستند.
چه کسانی به سندرم آشرمن مبتلا می‌شوند؟
سندرم آشرمن یک بیماری اکتسابی است، به این معنی که معمولاً در زمان حیات فرد اتفاقی می‌افتد که باعث ایجاد بافت اسکار در رحم می‌شود. بانوان می‌توانند سندرم آشرمن را از راه‌های مختلفی از جمله جراحی، عفونت‌ها و درمان‌های سرطان دریافت کنند.
خطر ابتلا به سندرم آشرمن می‌تواند افزایش یابد اگر شرایط زیر حادث شود:
- فرد در گذشته جراحی رحم داشته است، از جمله هیستروسکوپی، اتساع پیچیده و کورتاژ (D&C) یا سزارین.
- فرد سابقه عفونت لگنی داشت.
- برای سرطان، درمان شده است.
آیا سندرم آشرمن ژنتیکی است؟
سندرم آشرمن معمولاً یک بیماری ژنتیکی نیست. این بدان معنی است که فرد از طریق اتفاقی (به عنوان یک عارضه جانبی جراحی، درمان یا عفونت) به این وضعیت مبتلا می‌شود و از طریق والدین به فرد منتقل نمی‌شود. همچنین بانوان مبتلا به نشانگان آشرمن، این بیماری را به دختران خود منتقل نمی‌کنند.
علائم سندرم فریچ – آشرمن چیست؟
افراد مبتلا به نشانگان آشرمن (چسبندگی داخل رحمی)، می‌توانند علائم و نشانه‌های مختلفی را تجربه کنند. این علائم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- داشتن قاعدگی بسیار سبک (هیپومنوره)
- نداشتن پریودی (آمنوره) و یا خونریزی غیرطبیعی رحمی
- احساس گرفتگی شدید شکم یا درد لگن
- داشتن مشکل در باردار شدن یا باردار ماندن
در برخی موارد، فرد ممکن است علائمی از نشانگان آشرمن را تجربه نکند. همچنین ممکن است همچنان پریودهای طبیعی را تجربه کند. اگر فرد در لگن خود احساس ناراحتی می‌کند یا دوره‌های پریود غیرعادی دارد، باید حتماً با پزشک تماس بگیرد.
چه چیزی باعث سندرم فریچ – آشرمن می‌شود؟
نشانگان آشرمن زمانی اتفاق می‌افتد که بافت اسکار (چسبندگی) در داخل رحم ایجاد می‌شود، فضای داخل رحم را محدود می‌کند و گاهی اوقات دهانه رحم بیمار را مسدود می‌کند. این ممکن است به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد، اما یکی از دلایل اصلی اغلب جراحی رحم و یا دهانه رحم (سرویکس) است. علل نشانگان آشرمن می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- جراحی هیستروسکوپی: جراحی که در آن پزشک با یک دوربین فوق باریک که در سر آن یک منبع نور وجود دارد آن را وارد رحم بیمار می‌کند و سپس فیبروم‌ها موجود در رحم را با استفاده از ابزار الکتریکی قطع و برمی‌دارد و از رحم خارج می‌کند.
- اتساع و کورتاژ (D&C): نوعی جراحی است که جهت اتساع و کورتاژ (D&C) برای باز کردن دهانه رحم (اتساع) و سپس برداشتن بافت از رحم استفاده می‌شود (کوتاژ). این بافت می‌تواند پوشش داخلی رحم (آندومتر) یا بافت ناشی از سقط جنین یا مرده‌زایی جنین باشد. در طول عمل، از ابزاری برای خراش دادن بافت اضافی استفاده می‌شود. اتساع و کورتاژ معمولاً باعث ایجاد اسکار نمی‌شود مگر این که فرد عفونت زمینه‌ای داشته باشد.
- سزارین (C-section): از این عمل جراحی برای زایمان نوزاد استفاده می‌شود، با ایجاد برش در ناحیه شکم مادر، نوزاد از ناحیه برش خورده خارج می‌شود. در برخی موارد، سزارین می‌تواند باعث ایجاد بافت اسکار شود. این اسکار می‌تواند در جایی اتفاق بیفتد که از بخیه‌ها برای توقف خونریزی در طول سزارین استفاده شده باشد و در زمان انجام عمل عفونت داشته باشد. در غیر این صورت، بسیار نادر است که سزارین باعث سندرم آشرمن شود.
- عفونت‌ها: عفونت‌ها به تنهایی معمولاً باعث سندرم آشرمن نمی‌شوند. اما، زمانی که در حین جراحی رحم، مانند اتساع – کورتاژ یا سزارین، فرد دچار عفونت می‌شود، می‌تواند به سندرم آشرمن مبتلا شود. برخی از عفونت‌هایی که می‌توانند منجر به سندرم آشرمن شوند عبارت هستند از: سرویسیت و بیماری التهابی لگن (PID)، سل تناسلی.
- پرتو درمانی: گاهی اوقات، یک گزینه درمانی می‌تواند باعث ایجاد بافت اسکار در رحم افراد شود. پرتودرمانی را می‌توان در شرایطی مانند سرطان دهانه رحم (سرویکس) استفاده کرد، اما این می‌تواند باعث چسبندگی (بافت اسکار) شود که منجر به سندرم آشرمن شود.
آیا دستگاه داخل رحمی (IUD) می‌تواند باعث سندرم آشرمن شود؟
دستگاه داخل رحمی (IUD) نوعی کنترل بارداری طولانی مدت است که در داخل رحم قرار می‌گیرد و برای مدتی (اغلب چندین سال) در آنجا باقی می‌ماند. وقتی این دستگاه در بدن فرد قرار می‌گیرد، همیشه خطر عفونت و ایجاد بافت اسکار وجود دارد. با این حال، این یک دلیل اثبات شده نیست. نشانگان آشرمن (AS) و دستگاه داخل رحمی (IUD) معمولاً با این بیماری مرتبط نیستند.
اختلالات با علائم مشابه سینکیا داخل رحمی
علائم اختلالات زیر می‌تواند مشابه علائم سندرم آشرمن باشد. مقایسه ممکن است برای تشخیص افتراقی مفید باشد:
- آمنوره اولیه عدم قاعدگی در سن ۱۵ یا سه سالگی پس از اولین علائم رشد پستان است. این اغلب به دلیل سطوح غیر طبیعی هورمون آزاد کننده گنادوتروپیک هیپوتالاموس (GnRH، هورمون رشد سلول‌های جنسی) است. علائم شامل اندام تناسلی خارجی و پستان‌ها ناقص یا توسعه نیافته، کمبود تخمدان و هیپوفیز کم کار است.
- آمنوره ثانویه، که می‌تواند در سندرم آشرمن رخ دهد، زمانی است که قاعدگی بیش از سه دوره در زنانی که قبلاً قاعدگی داشته‌اند رخ نمی‌دهد، که ممکن است به دلیل خراشیدن دیواره رحم (اتساع و کورتاژ) یا اندومتریت حاد باشد.
- اندومتریوز یک بیماری التهابی شایع است که می‌تواند باعث آشرمن شود. این بیماری به دلیل ناتوانی در دفع بافت رحم (آندومتر) قبل از قاعدگی ایجاد می‌شود. علائم ممکن است شامل درد کمر یا ران یا درد بیش از حد در طول چرخه قاعدگی باشد.
- بیماری التهابی لگن (PID) عفونت لوله‌های فالوپ، سرویکس، رحم یا تخمدان‌ها است. این بیماری از طریق رابطه جنسی، زایمان یا سقط جنین منتقل می‌شود و اغلب در زنان جوان رخ می‌دهد.
- سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یک اختلال نادر تولیدمثلی است که زنان جوان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. با فقدان قاعدگی یا قاعدگی غیرطبیعی، عقیمی، علائم خفیف خصوصیات جنسی ثانویه مردانه و گاهی اوقات چاقی مشخص می‌شود.
سندرم آشرمن چگونه تشخیص داده می‌شود؟
سندرم فریچ – آشرمن معمولاً زمانی در فرد تشخیص داده می‌شود که فرد علائم بیماری مانند درد لگن، آمنوره (فقدان قاعدگی)، خونریزی غیرطبیعی رحم یا ناتوانی در باردار شدن و باردار ماندن را داشته باشد. سابقه پزشکی بیمار همچنین می‌تواند منجر به تشخیص نشانگان آشرمن شود. اگر فرد تحت عمل اتساع و کورتاژ (D&C)، سزارین، پرتودرمانی یا عفونت لگنی قرار گرفته است، ممکن است از نظر سندرم آشرمن آزمایش شود. همه این روش‌ها و شرایط می‌تواند منجر به سندرم آشرمن شود.
در طول یک قرار ملاقات، پزشک سابقه پزشکی بیمار را بررسی می‌کند. اگر هر نوع جراحی لگنی انجام داده باشد که در سابقه پزشکی بیمار گنجانده نشده است، بیمار باید حتماً آن را به پزشک معالج اطلاع دهد. این اطلاعات می‌تواند در تشخیص سندرم آشرمن بسیار مهم باشد. پزشک یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد، اما برای تشخیص بافت اسکار داخل رحم، پزشک یک سونوهیستروگرام انجام می‌دهد. برای انجام سونوهیستروگرام، پزشک از طریق یک کاتتر کوچک (کاتتر فولی)، کمی محلول نمکی را در داخل حفره رحم تزریق می‌کند. سپس از سونوگرافی ترانس واژینال استفاده می‌کنند تا ببینند آیا بافتی اضافه حفره رحم یا دهانه رحم را مسدود کرده است یا خیر.
برای تشخیص چسبندگی داخل رحمی از چه تست‌های تصویربرداری می‌توان استفاده کرد؟
تست‌های تصویربرداری به متخصصین اجازه می‌دهد تا اندام‌های داخلی را ببیند. تست‌های مختلف جزئیات مختلفی را ارائه می‌دهند. این آزمایش‌ها می‌توانند روی پوست انجام شوند و نیازی به آمادگی کمی دارند، یا می‌توانند روش‌های پیچیده‌تری باشند. تست‌های تصویربرداری که می‌توانند برای تشخیص سندرم آشرمن استفاده شوند عبارت هستند از:
- اولتراسوند: این نوع تست تصویربرداری از امواج صوتی برای ایجاد تصویری از اندام‌های داخلی استفاده می‌کند. سونوگرافی را می‌توان به صورت خارجی بر روی پوست بیمار یا به صورت داخلی با سونوگرافی ترانس واژینال انجام داد. در این نسخه از آزمایش، یک کاوشگر نازک به داخل واژن وارد می‌شود.
- هیستروسکوپی: در طی این روش، پزشک از یک ابزار نازک با یک دوربین در انتهای آن برای مشاهده داخل رحم استفاده می‌کند. این ابزار از طریق واژن بیمار وارد می‌شود و از طریق دهانه رحم به سمت بالا و داخل رحم حرکت می‌کند. هیستروسکوپی به پزشک این امکان را می‌دهد که نگاهی بسیار دقیق به داخل رحم داشته باشد. همچنین می‌توان از آن برای درمان سندرم آشرمن استفاده کرد.
- سونوگرافی انفوزیون سالین: این تست تصویربرداری از اولتراسوند به همراه محلول سالین (مخلوطی از نمک و آب) برای ایجاد تصویر واضحی از داخل رحم استفاده می‌کند. این مایع رحم را منبسط می‌کند تا پزشک بتواند جزئیات شکل و نقایص حفره رحم را ببیند. این به پزشک نگاهی بسیار دقیق به داخل و خارج اندام‌های تناسلی بیمار می‌دهد.
سندرم آشرمن چگونه درمان می‌شود؟
راه‌های مختلفی برای درمان سندرم فریچ – آشرمن وجود دارد. در طول مکالمه با پزشک خود، خوب است در مورد این که این وضعیت چه احساسی در فرد ایجاد می‌کند (از جمله هر دردی که ممکن است تجربه کند) و همچنین اهداف خود برای باروری آینده را مورد بحث قرار دهد. در برخی موارد که یک زن علائمی را تجربه نمی‌کند، نیاز به درمان نیست. با این حال، اگر برنامه بیمار شامل بارداری‌های آینده باشد، گزینه‌های درمانی وجود دارد که می‌تواند بافت اسکار را از بین ببرد. اگر بیمار گرفتگی یا درد لگن را تجربه می‌کند، درمان می‌تواند برای او کمک کننده باشد.
هدف اصلی درمان برداشتن بافت اسکار و بازگرداندن رحم به اندازه و شکل اولیه است. درمان سندرم آشرمن می‌تواند کمک کند به:
- تسکین درد
- چرخه قاعدگی (سیکل پریودی) طبیعی خود را بازیابی کند.
- اگر بیمار در دوره پیش از یائسگی است، احتمال بارداری را در نظر بگیرید.
- پزشک ممکن است از هیستروسکوپی برای حذف چسبندگی در رحم استفاده کند. در طول هیستروسکوپی، پزشک از ابزار نازکی به نام هیستروسکوپ برای بررسی داخل رحم بیمار استفاده می‌کند. از این ابزار می‌توان برای از بین بردن بافت اسکار نیز استفاده کرد. هیستروسکوپ از طریق واژن به دهانه رحم و داخل رحم بیمار وارد می‌شود. در طی این روش بافت اسکار با دقت زیادی برداشته می‌شود. خطر احتمالی این روش آسیب رساندن به بافت سالم داخل رحم در حین برداشتن بافت اسکار است.
- درمان‌های هورمونی (استروژن) ممکن است با یک کاتتر داخل رحمی کوچک که چند روز پس از هیستروسکوپی در داخل رحم باقی می‌ماند، همراه شود. این امر خطر تشکیل بافت اسکار مکرر پس از عمل هیستروسکوپی را کاهش می‌دهد. در واقع، استروژن باعث بهبود آندومتر (پوشش داخلی حفره رحم) می‌شود و کاتتر یک مانع فیزیکی بین دیواره‌های قدامی و خلفی رحم ایجاد می‌کند، به طوری که در چند روز پس از عمل، اسکارها به یکدیگر نمی‌چسبند. برداشتن بافت هنگامی که یک کاتتر داخل رحمی وارد رحم بیمار می‌شود، برای جلوگیری از عفونت‌های احتمالی به بیمار آنتی بیوتیک داده می‌شود.
آیا می‌توان از سندرم آشرمن پیشگیری کرد؟
بافت زخمی که در چسبندگی داخل رحمی پیدا می‌شود، می‌تواند یک عارضه جانبی احتمالی چندین روش پزشکی دیگر باشد. اغلب، نمی‌توان از این امر پیشگیری کرد، زیرا بیمار به روش پزشکی (مثلاً جراحی) نیاز دارد. مهم است که بیمار با پزشک خود در مورد همه رویه‌های احتمالی صحبت کند.
بیمار مبتلا به آشرمن هر زمان که می‌تواند قبل از انجام یک عمل پزشکی باید با پزشک خود مشورت کند و پزشک ممکن است قرار ملاقات‌های بعدی را پس از یک روش پزشکی برای بررسی هرگونه بافت اسکار و زیر نظر گرفتن احتمال بروز سندرم آشرمن تعیین کند.
آیا سندرم آشرمن قابل درمان است؟
اگر درمان نشانگان آشرمن (AS) موفقیت آمیز باشد، علائم بیمار باید بهتر شود. با گذشت زمان، پزشک به احتمال زیاد وضعیت بیمار را تحت نظر قرار می‌دهد تا مطمئن شود که هیچ بافت زخم اضافی ایجاد نشده است.
آیا می‌توان بعد از درمان سندرم آشرمن باردار شد؟
در بسیاری از موارد، بله، بیمار ممکن است پس از درمان سندرم آشرمن، باردار شود. اگر پزشک نشانگان آشرمن (چسبندگی داخل رحمی) را به عنوان علت اصلی ناباروری تشخیص داده است، درمان آن می‌تواند به افزایش احتمال حاملگی تا تولد کمک کند.
سوالات متداول در مورد چسبندگی داخل رحمی
- آیا سندرم آشرمن می‌تواند باعث ناباروری شود؟
دلایل مختلفی وجود دارد که ممکن است ناباروری رخ دهد. گاهی اوقات، حتی می‌تواند نتیجه بسیاری از عوامل مختلف باشد که همه در یک زمان اتفاق می‌افتند. اگر بعد از ۱۲ ماه تلاش (یا شش ماه اگر بانو بالای ۳۵ سال سن دارد) نتوانسته است باردار شود و یا حاملگی را تا زایمان حمل کند، پزشک ممکن است آزمایش‌های زیادی را برای تشخیص ناباروری انجام دهد. در طی این آزمایشات، ممکن است پزشک بافت اسکار داخل رحم (سندرم آشرمن) را کشف کند. وجود مقادیر زیادی از بافت اسکار در داخل رحم می‌تواند دلیل ناباروری باشد.
- آیا سندرم آشرمن باعث سقط جنین می‌شود؟
در صورت ابتلا به سندرم آشرمن (AS) می‌توان باردار شد. نشانگان آشرمن باعث می‌شود فضای کمتری در داخل رحم مادر وجود داشته باشد. این می‌تواند مشکلاتی را در دوران بارداری ایجاد کند زیرا رحم نیاز دارد تا جنین در حال رشد را در خود جای دهد. رحم مادر در طول بارداری منبسط و کشیده می‌شود. چسبیدن جفت به دیواره رحم نیز برای رشد جنین بسیار مهم است.
نشانگان آشرمن عوارضی ایجاد می‌کند که می‌تواند خطر ابتلا به مشکلاتی مانند سقط جنین، مرده‌زایی یا جفت سرراهی را در دوران بارداری افزایش دهد. جفت سرراهی وضعیتی است که در آن جفت در موقعیت بسیار پایینی به دیواره رحم بانوی باردار چسبیده است. این می‌تواند دهانه رحم را مسدود کند و راه خروج جنین از رحم را هنگام تولد، مسدود کند. این وضعیت باعث خونریزی شدید و زایمان سزارین می‌شود.
سخن آخر
سندرم آشرمن یک اختلال نادر، اکتسابی و زنانه در رحم است. مشخصه آن پیوند بافت اسکار است که دیواره‌های رحم را می‌پوشاند که باعث کاهش حجم حفره رحم می‌شود. پیوند بافت اسکار رحم (چسبندگی داخل رحمی یا سینکیا) ممکن است در نتیجه خراشیدن جراحی یا تمیز کردن بافت از دیواره رحم (اتساع و کورتاژ)، عفونت‌های آندومتر (مانند سل تناسلی)، رخ دهد. عوامل دیگر سندرم آشرمن می‌تواند شدید (بیش از ۷۵ درصد دیواره‌های جلویی و پشتی رحم می‌توانند به هم جوش بخورند) تا متوسط و خفیف باشند که در آن تنها بخش‌های کوچک‌تری از دیواره رحم به هم جوش می‌خورد. بیماران بسته به شدت بیماری می‌توانند طیف وسیعی از علائم را تجربه کنند، از جمله کاهش جریان قاعدگی، افزایش گرفتگی و درد شکمی، توقف نهایی سیکل‌های قاعدگی (آمنوره) و در برخی از زنان، ناباروری ممکن است رخ دهد. گزینه‌های درمانی فعلی شامل جراحی هیستروسکوپی و همچنین درمان های پیشگیرانه (کاتتر فولی) و درمان‌های ترمیمی (هورمونی تراپی) است. گزینه‌های جدیدتری مانند درمان با سلول‌های بنیادی نیز در حال حاضر برای درمان موارد شدید سندرم آشرمن در حال بررسی هستند.
اگر بانویی متوجه شد که گرفتگی دردناک، درد لگن یا مشکلات ناباروری را تجربه می‌کند، همیشه ایده خوبی است که با متخصص زنان و زایمان خود صحبت کند. سندرم آشرمن یک بیماری قابل درمان است. علائم و نشانه‌های بیماری اغلب پس از درمان بهتر می‌شود.