علل پارگی رحم، عوارض و علائم هشداردهنده آن
پارگی رحم یک عارضه نادر است که طی آن رحم دچار پارگی و گسستگی می‌شود. پارگی رحم ممکن است به صورت خفیف و یا حاد باشد. معمولاً این عارضه برای بانوانی اتفاق می‌افتد که اقدام به وضع حمل به روش طبیعی پس از سزارین می‌کنند. در چنین مواردی ممکن است طی فشار شدید به رحم، دیواره رحم از محل برش سزارین پاره شود. این عارضه ممکن است در زنان غیربادار هم رخ دهد که بسیار نادر است. پارگی رحم عواقب خطرناکی برای مادر و جنین دارد لذا لازم است تا بانوان باردار با علائم و نشانه‌های بروز این عارضه آشنا باشند تا در صورت وقوع سریعاً به پزشک مراجعه کنند. در این مقاله اطلاعات جامعی در خصوص پارگی رحم خدمت شما خواننده محترم مجله اینترنتی پینو بیبی ارائه می‌شود، پس تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
پارگی رحم چیست؟
پارگی رحم Uterine Rupture یک عارضه جدی است که در آن رحم پاره یا باز می‌شود این پارگی در اثر جراحی حادث نمی‌شود. در افرادی که قبلاً زایمان سزارین داشته‌اند و سپس برای زایمان واژینال یا زایمان طبیعی پس از سزارین (VBAC) اقدام می‌کنند، شایع‌تر است. اغلب پارگی در منطقه‌ای از بافت شکمی که ضعیف است رخ می‌دهد.
رحم یک اندام عضلانی است که می‌تواند از رویان در حال رشد حمایت کند. رحم از چندین لایه بافت ساخته شده است. در پارگی رحم، این لایه‌ها دچار آسیب شده و پاره می‌شوند. این عارضه در امتداد خط اسکار یک برش سزارین قبلی شایع‌تر است. در زایمان سزارین، پزشک متخصص زنان و زایمان؛ رحم را برش می‌دهد تا جنین آسان‌تر از رحم خارج شود و بنابراین جای زخم روی بدن مادر باقی می‌ماند. در حالت ایده‌آل، این اسکار باقی مانده به اندازه‌ای قوی است که بتواند فشار حاملگی و زایمان آینده را تحمل کند. اما با پارگی رحم، این اسکار باز می‌شود.
پارگی رحم می‌تواند کامل یا ناقص باشد:
- پارگی کامل: پارگی تا عمق هر سه لایه دیواره رحم صورت می‌گیرد. این نوع پارگی بسیار جدی است و نیاز به درمان فوری دارد.
- پارگی ناقص: پارگی از هر سه لایه دیواره رحم عبور نمی‌کند.
اکثر پارگیهای رحم زمانی اتفاق می‌افتد که یک زن باردار در حال وضع حمل است، اما گاهی در دوران بارداری نیز پارگی اتفاق می‌افتد. در شرایط نادر پارگی رحم در افرادی که باردار نیستند نیز وجود دارد.
وقتی رحم پاره می‌شود چه اتفاقی می‌افتد؟
پارگی رحم یک وضعیت اورژانسی است، زیرا می‌تواند عواقب تهدید کننده برای زندگی مادر و جنین داشته باشد. در اصل یک سوراخ یا زخمی در رحم و شکم ایجاد می‌شود، این زخم می‌تواند بسیار خطرناک باشد و باعث از دست دادن شدید خون شود. هنگامی که رحم پاره می‌شود، جنین بدون محافظ باقی می‌ماند، پیامد آن می‌تواند باعث کند شدن ضربان قلب جنین و بدون اکسیژن ماندن جنین شود. بدون اکسیژن، جنین در خطر آسیب مغزی یا خفگی است. در طی مراقبت‌های اورژانسی باید سریع جنین را از رحم خارج نمود و رحم را ترمیم کرد.
میزان شیوع پارگی رحم چقدر است؟
پارگی رحم جز موارد نادر است. در افرادی که یک بار زایمان سزارین داشته‌اند، در حدود ۱ در ۳۰۰ زایمان پارگی رحم اتفاق می‌افتد. در میان افرادی که بیش از یک بار سزارین داشته‌اند، پارگی شایع‌تر است و از هر ۳۰۰ زایمان، ۹ مورد پارگی را تجربه کرده‌اند.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر پارگی رحم هستند؟
پارگی رحم به احتمال زیاد در امتداد خط اسکار در افرادی که پس از زایمان سزارین قبلی اقدام به زایمان واژینال می‌کنند، رخ می‌دهد. با هر بار سزارین، خطر پارگی افزایش می‌یابد.
سایر عوامل موثر بر پارگی عبارت هستند از:
- سابقه جراحی رحم و اسکار قبلی مانند برش میوم، سزارین و کوتاژ
- پارگی قبلی رحم
- ترومای رحم
- ناهنجاری‌های مادرزادی در ساختار رحم مانند رحم سپتوم (فیبروم) یا رحم دو شاخ
- اتساع فراوان دیواره رحم
- چندقلویی
- پلی هیدرامنیوس Polyhydramnios تجمع بیش از اندازه مایع آمنیوتیک
- نوزاد در حالت افقی یا بریچ Breech است و قبل از زایمان نیاز به چرخش دستی دارد (نسخه سفالیک خارجی).
- قرارگیری غیرطبیعی جفت همانند چسبندگی جفت Placenta Accreta
- بارداری طولانی مدت بیش از ۴۰ هفته
- سن مادر بیشتر از ۳۰ یا ۳۵ سال باشد
- ناهنجار‌های در مجرای مولرین مادری (لوله‌های مولرین یک جفت اندام می‌باشند که در ابتدای دوره جنینی پدیدار می‌شوند. هرکدام از این مجاری، نیمی از رحم و یک لوله فالوپ را تشکیل می‌دهند که بعدها با هم ترکیب می‌شوند و یک رحم با یک جفت لوله فالوپ را ایجاد می‌نمایند)
- تعدد بالای زایمان
- فاصله‌های کم بین زایمان‌ها؛ کمتر از ۲۴ تا ۲۸ ماه
- سزارین پیشین با فاصله اندک بین حاملگی‌ها
- زایمان با فورسپس
- پارگی دهانه رحم یا سرویکس
- القای زایمان یا اینداکشن در طول مراحل زایمانی
- جنین درشت (ماکروزومی)
- سرطان جفت (کوریوکارسینوما)
علائم هشدار دهنده چیست؟
ممکن است پارگی رحم هیچ نشانه‌ای نداشته باشد. در حین وضع حمل ممکن است که ماما یا متخصص زایمان متوجه پارگی رحم شود و در صورت مشکوک شدن به مشکل، اقدام می‌کند. علائم این عارضه می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- ضربان غیرطبیعی قلب جنین (پریشانی جنین Fetal Distress).
- ضربان قلب سریع یا فشار خون پایین در زائو
- درد در ناحیه قفسه سینه
- درد ناگهانی و شدید در ناحیه شکم
- خونریزی شدید واژن
- انقباضاتی مکرری که متوقف نمی‌شوند یا از بین نمی‌روند
- زایمانی که متوقف یا کند شده است
اگر پزشک تشخیص دهد که فرد در معرض خطر پارگی رحم است، می‌تواند قبل از وضع حمل اقدامات احتیاطی را انجام دهد. برای همین دلیل باید پزشک سابقه کامل فرد را بداند.
علت پارگی رحم چیست؟
اکثر پارگیهای رحم در محل اسکار سزارین قبلی در حین وضع حمل در زایمان واژینال بعدی اتفاق می‌افتد. علت این پارگی به دلیل فشار و استرسی است که در زمان انقباضات بافت اسکار (زخم قبلی در عمل سزارین) رخ می‌دهد و باعث پارگی آن می‌شود. هنگامی که رحم پاره می‌شود، جنین مسیری برای رفتن خروج ندارد مگر حفره شکمی مادر.
پارگی رحم در عمل سزارین‌های که در آن برش از نوع عرضی است نسبت به برش طولی کمتر اتفاق می‌افتد. با این حال، جراحی‌های دیگر، مانند جراحی برای رفع ناهنجاری رحم نیز می‌تواند فرد را در معرض خطر پارگی رحم قرار دهد. گاه متخصص زنان و زایمان با بررسی مشکلات رحمی از آنجا که احتمال پارگی رحم را زیاد می‌داند انجام سزارین برای وضع حمل را از قبل توصیه می‌کند.
پارگی رحم چه حسی دارد؟
همه افرادی که پارگی رحم داشته‌اند ممکن است حسی را تجربه نکنند و متوجه پارگی رحم نشوند. اما برخی از بانوان ممکن است احساس کنند که شکم‌شان در حال باز شدن است یا ممکن است احساس فشار ناگهانی بر روی شکم خود داشته باشند. همچنین ممکن است علائم فشار خون پایین یا ضربان قلب سریع مانند سرگیجه و تنگی نفس را احساس کنند.
آیا پارگی رحم می‌تواند باعث مرگ شود؟
متاسفانه پاسخ به این سوال مثبت است. پارگی رحم در صورت آن که به موقع درمان نشود می‌تواند باعث مرگ شود. میزان عوارض برای زنانی که وضع حمل انجام داده‌اند کمتر از ۱ درصد است.
آیا جنین می‌تواند بعد از پارگی رحم زنده بماند؟
این‌که جنینی بعد از پارگی رحم زنده بماند بستگی به اقدامانژت فوری و اورژانسی دارد. در صورتی که فوراً وضع حمل صورت گیرد و مراقبت‌های لازم بر روی نوزاد انجام شود، جنین زنده خواهد ماند. میزان عوارض برای این جنین‌ها بیشتر از ۵ درصد از تولدهای دیگر می‌باشد.
پارگی رحم چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص پارگی رحم ممکن است در حین دوران بارداری و یا وضع حمل صورت بگیرد. ممکن است تکنسین یا متخصص زنان و زایمان که مراقبت‌های بارداری را بر عهده دارد متوجه این پارگی شود در چنین شرایطی ممکن است:
- سر کودک در لگن بانوی باردار بسیار پایین باشد، اما سر جنین در طول معاینه واژینال احساس نشود.
- ضربان قلب کودک کاهش یافته و انقباضات رحمی مادر افزایش یافته است.
جهت اطمینان از پارگی رحم ممکن است متخصص اقدام به برش در ناحیه شکم نمایید، تا اطمینان حاصل کند که رحم دچار پارگی شده است یا خیر؟ اگر پارگی رحم را تایید شود، عمل جراحی باید به فوریت انجام گیرد تا جنین به سرعت خارج شود.
پارگی رحم چگونه درمان می شود؟
درمان پارگی رحم از طریق احیاء و ایجاد برش لاپاراتومی Laparotomy اورژانسی و سزارین می‌باشد. در صورت پارگی رحم، بعد از خروج جنین، پزشک رحم پاره شده را با جراحی ترمیم می‌کند. گاهی اوقات پارگی رحم در ابعاد بزرگی صورت گرفته است و مقادیر زیادی خون از دست رفته است، اگر پارشدگی به سرخرگ‌های رحمی رسیده باشد برداشتن رحم اقدامی است که باید هرچه سریعتر باید انجام شود و عمل هیسترکتومی (برداشتن رحم) ضروری می‌باشد. مراقبت ویژه از مادر در چنین شرایطی بسیار حیاتی و ضروری است.
مدت زمان بهبود
حداقل زمان برای بهبود پارگی رحم حدود چهار تا شش هفته است. بعد از انجام عمل ترمیم ، استراحت کافی لازم است. مادر باید دستورالعمل‌های ارائه شده توسط متخصص را به دقت به کار بندد. مواردی که باید رعایت شود عبارت هستند از:
- اجتناب از بلند کردن اجسام سنگین که بیش از ۲ تا ۳ کیلوگرم وزن دارند.
- اجتناب از قرار گرفتن هر چیزی در داخل واژن شامل تامپون و …
- اجتناب از برقراری رابطه جنسی
- اجتناب از ورزش کردن، بالا رفتن از پله‌ها و یا حرکات شدید
- اجنتاب از حمام طولانی مدت یا نشستن در آب و استفاده از وان
عوارض پارگی رحم چیست؟
پارگی رحم می‌تواند باعث عوارض تهدید کننده‌ای برای زندگی زنان و نوزادان آن‌ها محسوب شود. با درمان سریع، میزان خطرات و عوارض آن را می‌توان کاهش داد.
عوارض برای جنین
- خفگی
- آمبولی مایع آمنیوتیک
- آسیب مغزی به دلیل کمبود اکسیژن
- ایجاد نارسایی غده هیپوفیز در رویان
عوارض برای زنان
- از دست دادن بیش از حد خون (خونریزی شدید)
- از دست دادن توانایی باردار شدن به دلیل هیسترکتومی
- مرده‌زایی
- آسیب به حالب (لگنچه کلیه)
چگونه می‌توان خطر پارگی رحم را کاهش داد؟
ارائه سوابق کامل پزشکی به متخصص زنان و زایمان یا ماما اولین قدم در راه جلوگیری از بروز این عارضه است. با ارائه اطلاعات کامل متخصص می‌توانند علل و میزان احتمالی پارگی رحم را تشخیص بدهد. دانستن این که رحم در معرض خط پارگی رحم است به پزشک کمک می‌کند تا آمادگی لازم را داشته باشد و در زمان وضع حمل شرایط را برای پارگی احتمالی رحم اعم از شرایط مراقبتی برای جنین و شرایط جراحی برای مادر را آماده کند. همچنین به پزشک کمک می‌کند که تصمیم بگیرد عمل سزارین را بر زایمان طبیعی ترجیح بدهد زیرا در زایمان واژینال با فشار اضافه برای خروج جنین، ممکن است رحم دچار پارگی کنترل نشده، شود.
آیا بعد از پارگی رحم می‌توان بچه‌دار شد؟
بسیاری از افراد پس از پارگی رحم، حاملگی و زایمان‌های موفق بعدی را نیز تجربه می‌کنند. اگر بانویی سابقه قبلی پارگی رحم داشته است، معمولاً وضع حمل بعدی به صورت عمل سزارین خواهد بود. زیرا در عمل سزارین، پارگی در جدار رحم کنترل شده است.
تفاوت بین پارگی رحم و جدا شدن جفت چیست؟
جدا شدن جفت placental abruption زمانی است اتفاق می‌افتد که جفت قبل از وضع حمل از رحم مادر جدا شود. در جداشدگی جفت، دیواره رحم شکافته یا پاره نمی‌شود. جدا شدن جفت شبیه به پارگی رحم می‌تواند عوارض شدیدی برای مادر و جنین در پی داشته باشد. برخی از عوامل خطرناک، مانند ترومای رحم و بارداری چند قلویی نیز با جدا شدن جفت و پارگی رحم می‌شوند که هر دو دارای علائم مشترکی هستند و در هر دوی آن‌ها علائم مشابهی مانند درد شکم و خونریزی واژینال دارند.
نتیجه‌گیری کلی
پارگی رحم یک عارضه نادر اما جدی است که اغلب در افرادی که پس از انجام سزارین یا جراحی‌های دیگر روی رحم خود دارند و اقدام به زایمان طبیعی می‌کنند، رخ می‌دهد. مهم است که تاریخچه و سوابق پزشکی را به متخصص زنان و زایمان که مسئول مراقبت‌های دوران بارداری زائو هستند ارائه داد. متخصص با توجه به این سوابق می‌تواند بهترین تصمیم را در مورد نحوه ادامه زایمان اتخاذ کند. در صورت رعایت معیارهای خاصی، امکان زایمان طبیعی پس از سزارین قبلی (VBAC) نیز ممکن است وجود داشته باشد.