علت خشکی واژن و درمان آن

چرا بانوان دچار خشکی واژن می‌شوند و درمان آن چیست؟

گشاد شدن واژن، بوی بد واژن و خشکی واژن سه عارضه رایج در بین بانوان است. پیشتر در مورد دو عارضه بوی بد واژن و گشادی واژن توضیحاتی در مجله اینترنتی پینو بی‌بی خدمت‌تان ارائه شد. در این مقاله قصد داریم تا به علل بروز خشکی واژن و روش‌های درمانی آن بپردازیم. خشکی واژن یک عارضه رایج بین بانوان به ویژه زنانی است که وارد مرحله یائسگی می‌شوند. علاوه بر افزایش سن که کاهش ترشح هورمون‌های جنسی را به همراه دارد عوامل دیگری نیز می‌توانند سبب خشکی واژن شوند. در این مقاله به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت همچنین روش‌های درمان خانگی و کلینیکی این عارضه ارائه خواهد شد پس با تیم پینو بی‌بی همراه باشید تا اطلاعات کافی در این زمینه را کسب نمایید.  

علت خشکی واژن و درمان آن

یکی از معضلات بزرگ بانوان که معمولاً ‌در دوران یائسگی و پس از آن به وقوع می‌پیوندد، خشکی واژن است. خشکی واژن معمولاً جزو یکی از عوارض شایع دوران بارداری قلمداد می‌شود اما در هر سن و دوره دیگری از زندگی بانوان نیز ممکن است به وقوع بپیوندد. خشکی واژن در کنار بوی بد واژن و گشاد شدن واژن از مشکلات عمده دستگاه تناسلی بانوان هستند. علل خشک شدن واژن متفاوت است اما خشک شدن واژن در واقع نازک شدن دیواره واژن و ملتهب شدن آن به علت کاهش سطح ترشح هورمون استروژن است یا ابتلای به برخی بیماری‌ها به خصوص عفونت‌های ناحیه دستگاه تناسلی است. خشکی واژن می‌تواند بر کیفیت رابطه جنسی تاثیر منفی داشته باشد چرا که بانوانی که دچار خشکی واژن می‌شوند به هنگام دخول آلت تناسلی مرد، احساس درد و سوزش را تجربه می‌کنند لذا برقراری رابطه جنسی برای آن‌ها خوشایند و لذت‌بخش نیست و ممکن است به همین دلیل از برقراری رابطه جنسی استنکاف کنند. اما خوشبختانه راه‌های درمانی متعددی برای رفع خشکی واژن وجود دارد که در این مقاله به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت.

خشکی واژن چیست؟

به طور طبیعی محیط واژن همواره مرطوب و لغزنده است، علت این رطوبت و لغزندگی ترشح مایعات شفافی از دیواره واژن است که آن را برای ورود آلت تناسلی مرد آماده می‌کند. ترشح این مایع یک لایه نازک را در دیواره واژن ایجاد می‌کند که با کمک هورمون جنسی استروژن یک لایه محافظتی، ضخیم و قابل ارتجاع را پدید می‌آورند. مرطوب بودن این ناحیه سبب می‌شود تا عمل دخول به سهولت و روانی صورت گیرد و این امر موجب ایجاد احساس لذت هنگام رابطه جنسی خواهد شد. خشک بودن واژن و کمبود رطوبت سبب می‌شود رابطه جنسی با درد و سوزش همراه باشد و نه تنها لذت‌بخش نباشد بلکه دردناک و آزاردهنده نیز شود.

علت خشکی واژن چیست؟

همانطور که اشاره شد عمده‌ترین علت خشکی واژن مربوط به کاهش سطح ترشح هورمون استروژن در دوران یائسگی است. هورمون استروژن یک هورمون جنسی است که در بروز چرخه قاعدگی، باروری و رشد اندام‌های بانوان مانند رشد سینه‌ها نقش بسیار زیادی دارد. هر چه سن بانوان بیشتر می‌شود میزان ترشح این هورمون نیز کاهش می‌یابد. کاهش هورمون استروژن، خاصیت ارتجاعی واژن را کاهش می‌هد و باعث سفت و خشک شدن واژن می‌شود بدین ترتیب لایه نازک و محافظتی موجود در دیواره واژن از بین می‌رود و یا بسیار نازک می‌شود و بدین ترتیب واژن دیگر حالت الاستیکی خود را از دست می‌دهد و این تغییرات ممکن است با کاهش ترشحات واژن و تغییر رنگ ناحیه تناسلی همراه باشد.

اما باید توجه داشت که کاهش سطح هورمون استروژن تنها با افزایش سن و ورود به مرحله یائسگی اتفاق نمی‌افتد بلکه عوامل مختلفی ممکن است بر میزان ترشح این هورمون تأثیرگذار باشند و در نهایت منجر به خشکی واژن شوند. برخی از دلایل عمده که می‌توانند موجب خشکی واژن شوند عبارتند از:

• زایمان و شیردهی: بعد از وضع حمل و در دوران شیردهی ترشح هورمون استروژن به طور طبیعی تا حدود زیادی کاهش می‌یابد.
• استفاده دوش واژینال: استفاده از دوش واژینال باعث تحریک بافت واژن می‌شود و بانوان را در معرض ابتلا به خشکی واژن، عفونت‌های واژینیتی مکرر، تکرر ادرار، سوزش و خارش واژن، خونریزی و درد در نزدیکی و بعد از آن قرار می‌گیرند.
• مصرف داروهای ضداستروژن: از آن‌ها به عنوان آنتاگونیست‌های استروژن نیز نام برده می‌شود. همانطور که از نامش پیداست باعث کاهش ترشح این هورمون می‌شودو کاهش سطح ترشح هرومون استروژن هم مهم‌ترین علت خشکی واژن است.
• شیمی‌درمانی و رادیوتراپی به خصوص در ناحیه لگن
• عمل جراحی برداشتن تخمدان‌ها: یکی از وظایف اصلی تخمدان ترشح هرومون‌های جنسی مانند استروژن است. برداشتن تخمدان‌ها باعث می‌شود یکی از منابع اصلی ترشح هورمون حذف شود و در نتیجه میزان ترشح این هورمون به طور قابل توجهی کاهش پیدا کند و در نتیجه منجر به خشکی واژن شود.
• مصرف برخی داروها: مصرف برخی داروها ممکن است خشک شدن واژن را در پی داشته باشد. یکی از داروهای ساده و در دسترس همه داروی دیفن هیدارمین است که عمدتاً برای درمان سرماخوردگی استفاده می‌شود. این دارو می‌تواند موجب کاهش ترشحات واژن و خشکی واژن شود. برخی از داروهای ضدافسردگی نیز می‌توانند منجر به کاهش میل جنسی، کاهش سطح ترشح هورمون استروژن و در نهایت خشکی واژن شوند.
• مصرف دخانیات و نوشیدن مشروبات الکلی: بانوانی که دخانیات مصرف می‌کنند یا مشروبات الکلی مصرف می‌کنند، بیش از سایرین در معرض ابتلا به خشکی واژن هستند. این بانوان ممکن است زودتر از سایر همسالان خود وارد مرحله یائسگی شوند و در نتیجه زودتر مبتلا به خشکی واژن و عوارض ناشی از آن شوند. 
• ابتلا به سندروم شوگران: سندروم شوگران یک بیماری خودایمنی است که در آن غدد بزاقی ملتهب می‌شود و سبب پارگی غدد اشکی می‌شود. این بیماری با تأثیر بر روی دستگاه تناسلی سبب خشکی واژن نیز خواهد شد.
• استرس و اضطراب: استرس و نگرانی عامل بروز هر نوع بیماری در بدن هستند. استرس می‌تواند منجر به کاهش میل جنسی، کاهش سطح رطوبت ناحیه تناسلی و در نهایت منجر به خشکی واژن شود.
• انجام ورزش‌های سنگین و فعالیت بدنی شدید: ورزش‌های سنگین به خصوص برداشتن اجسام سنگین سبب می‌شود سطح ترشح هورمون استروژن تا حدود زیادی کاهش پیدا کند و واژن رطوبت خود را از دست داده و خشکی واژن رخ دهد.
• استفاده از مواد شیمیایی و مصرف برخی لوسیون‌ها: کرم‌های شیمیایی و لوسیون‌های بهداشتی ممکن است منجر به بر هم خوردن تعادل PH‌ دستگاه تناسلی شوند و همچنین با تأثیر بر میزان ترشحات واژن در نهایت باعث خشکی واژن و کاهش خاصیت کشسانی واژن شوند.
• عوامل وراثتی و ژنتیکی: خشکی واژن علاوه بر عللی که پیشتر گفته شده ممکن است وابسته به ژنتیک فرد نیز باشد؛ در برخی بانوان به صورت ژنتیکی ممکن است واژن ترشحات کمی داشته باشد، لذا فرد بیشتر از سایرین در معرض خشکی واژن خواهد بود.  

علائم خشکی واژن چیست؟

شاید مهم‌ترین علامت این عارضه احساس درد و ناراحتی به هنگام برقراری رابطه جنسی باشد اما این عارضه علائم و نشانه‌های دیگری نیز دارد که عبارتند از:

• احساس خارش و سوزش در ناحیه واژن
• التهاب واژن
• بروز عفونت‌های زنانه
• ترشحات غیرطبیعی واژن (تغییر در بو، رنگ و میزان ترشحات واژن)
• احساس درد و حتی خونریزی به هنگام برقراری رابطه جنسی
• کاهش میل جنسی و حتی در برخی موارد بیزاری از برقراری رابطه

لازم است خاطر نشان کنیم که ممکن است یک یا چند علائم در فردی بروز کند و برای تشخیص این عارضه نیاز نیست تا تمام علائم در یک فرد دیده شود. در صورت بروز هر کدام از این علائم و نشانه‌ها لازم است تا فرد با پزشک متخصص بانوان مشاوره کند. اگر این عارضه ناشی از افزایش سن و ورود به مرحله یائسگی نباشد، تشیخص به موقع می‌تواند روند درمان را تسریع کند و از پیشرفت بیماری جلوگیری کند.

روش‌های تشخیص خشکی واژن

برای تشخیص خشکی واژن از معاینه فیزیکی استفاده می‌شود. ابتدا پزشک شرح حال بیمار را به دقت گوش می‌کند و با پرسیدن سوالاتی درباره سبک زندگی و مشکلاتی که فرد در اثر آن به پزشک مراجعه کرده است، بیماری را تشخیص می‌دهد. اگر پزشک در بررسی خود دچار تردید شود برای حصول اطمینان ممکن است از آزمایش ادرار، تست پاپ‌اسمیر و یا بررسی میزان هورمون‌ها استفاده کند.

درمان خشکی واژن

امروزه با پیشرفت علم و فناوری‌های نوین روش‌های درمان بیماری‌ها نیز متحول شده و راهکارهای درمانی ساده‌تر، کم‌ عوارض‌تر و ساده‌تری برای انواع بیماری‌ها ارائه شده است. این مقوله به ویژه در خصوص درمان بیماری‌های زنان پیشرفت شگرفی داشته است. در مورد درمان خشکی واژن مانند هر عارضه دیگری ابتدا لازم است تا پزشک علت بروز این عارضه را پیدا کند تا با برطرف کردن علت بیماری، بیماری را معالجه و درمان نماید. به طور کلی درمان خشکی واژن را می‌توان به ۲ روش کلینیکی و روش خانگی تقسیم‌بندی کرد.

روش‌های کلینیکی

امروزه روش‌های مختلفی برای درمان خشکی واژن مورد استفاده قرار می‌گیرد اما بدون شک یکی از موثرترین روش‌های درمانی استروژن‌تراپی و استفاده از ژل‌های لوبریکات است. مرطوب شدن ناحیه تناسلی می‌تواند از درد حین تماس جنسی جلوگیری کند. استفاده از این مرطوب‌کننده‌ها باید در بازه زمانی مشخص تعیین شده و زیر نظر پزشک متخصص انجام شود.

استفاده از کرم‌های موضعی استروژن

از آنجا که علت اصلی بروز خشکی واژن مربوط به کاهش سطح ترشح هورمون استروژن است یکی از موثرترین روش‌های درمانی استفاده از کرم‌های استروژن واژینال است و بیمار این پماد را مستقیماً توسط اپلیکاتور (ابزار کوچک پزشکی است که شبیه یک پیپت است) روی ناحیه واژن خود قرار می‌دهد و بعد از مدتی علائم خشکی واژن از بین خواهد رفت.

استفاده از حلقه استرینگ

این حلقه نوعی ابزار درمانی است در واقع یک وسیله حلقه مانند نرم و منعطف است که منجر به آزادسازی بیشتر هورمون استروژن می‌شود. لازم است تا این حلقه هر سه هفته یکبار تعویض شود.

استفاده از قرص‌های استروژن

قرص‌های استروژن نیز نوعی دارو هستند که مستقیماً در واژن قرار می‌گیرند و خاصیت روان‌کنندگی دارند. از این قرص به عنوان قرص واژیفم نام برده می‌شود. این قرص توسط یک اپلیکاتور دو بار در هفته داخل واژن گذاشته می‌شود این عمل تا جایی تکرار می‌شود که خشکی واژن برطرف شود و دیگر نیازی به استفاد از قرص نباشد.

باید توجه داشت استفاده از این داروها ممکن است عوارضی را نیز به همره داشته باشد مثلاً در برخی بانوان ممکن است منجر به خونریزی واژینال و درد در ناحیه پستان‌ها شود. ضمناً همه بانوان نمی‌توانند از این روش‌های درمانی استفاده کنند. مصرف داروهای حاوی استروژن برای برخی افراد ممنوع است. به طور کلی بانوانی که مبتلا به سرطان و اندومتریوز هستند و بانوان باردار و شیرده نمی‌توانند از این دسته داروها استفاده کنند.

علاوه بر مصرف دارو امروزه روش‌های دیگر پزشکی نیز برای درمان خشکی واژن به کار گرفته می‌شوند که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

کربوکسی‌تراپی: در این روش با استفاده از گاز دی اکسید کربن خشکی واژن را برطرف می‌کنند. در واقع دی اکسید کربن به صورت جلدی و زیرجلدی تزریق می‌شود. از آن جا که بدن مکانیسم تجزیه دی اکسید کربن را به طور طبیعی دارد، با تزریق کمی گاز دی اکسید کربن در زیر پوست گردش خون در ناحیه مورد نظر افزایش پیدا می‌کند و در نتیجه بافت ناحیه مورد نظر تحریک و شروع به فعالیت موثر خواهد نمود.  

اوزون‌تراپی: اوزون‌تراپی در واقع تکنیکی است مبتنی بر تزریق غلظت بالایی از اوزون و اکسیژن. ترکیب اکسیژن و اوزون سریعاً در بدن حل می‌شود و طی تماس با مولکول‌های دیگر بدن، منجر به ایجاد استرس اکسیداتیو می‌شود. در نتیجه ایجاد این استرس اکسیداتیو حاد، اکسیژن‌رسانی به ناحیه مورد نظر افزایش می‌یابد. بدین ترتیب از طریق افزایش انتقال اکسیژن، سیستم‌های آنتی‌اکسیدانی بدن تقویت می‌شوند و در نتیجه به نوعی بافت مورد نظر جوان و فعال می‌شود. در درمان خشکی واژن نیز استفاده از این تکنیک می‌تواند بافت واژن را تحریک و وادار به فعالیت موثر نماید که در نهایت منجر به رفع خشکی واژن خواهد شد.

لیزرتراپی: استفاده از لیزردرمانی یک روش کم تهاجمی است. در این روش با تاباندن میزان کنترل شده اشعه لیزر بر روی بافت ناحیه واژن، بافت این منطقه را تحریک و آن را وادار به تولید ترشحات و مرطوب شدن ناحیه واژن می‌کنند. 

روش‌های خانگی

علاوه بر روش‌های کلینیکی و استفاده از دارو و تکنیک‌های پزشکی، با برخی اقدامات خانگی نیز می‌توان تا حدود زیادی از خشکی واژن جلوگیری کرد.

داشتن رابطه جنسی منظم: داشتن رابطه جنسی منظم و مرتب می‌تواند از خشکی واژن تا حدود زیادی بکاهد. رابطه جنسی سبب می‌شود که گردش خون در ناحیه تناسلی بیشتر شود و در نتیجه از میزان خشکی واژن تا حدود قابل توجهی کاسته شود.

مصرف غذاهای حاوی فیتواستروژن: برخی مواد غذایی می‌توانند باعث افزایش ترشح هورمون استروژن شوند. مصرف و گنجاندن این مواد غذایی در برنامه غذایی می‌تواند به تولید هورمون استروژن در بدن کمک کند. برخی از مواد غذایی حاوی فیتواستروژن عبارتند از: انواع آجیل، سویا، پنیر، لوبیا و ….. مصرف این گونه مواد غذایی می‌تواند به جوان‌سازی واژن کمک زیادی بکند. 

مصرف مقدار کافی آب در طول روز: به طور کلی کم ‌آبی و دهیدراته شدن بدن عوارض متعدی در پی دارد که یکی از آن‌ها می‌تواند خشکی بافت واژن باشد. مصرف ۸ لیوان آب در روز سبب می‌شود تا بدن دچار خشکی و کم آبی نشود.

از پوشیدن لباس‌های تنگ و با الیاف مصنوعی خودداری کنید و لباس‌های زیر خود را با مواد شوینده غیرمعطر و ملایم بشویید. برای خشک کردن ناحیه تناسلی از دستمال‌های کاغذی زبر، معطر و رنگی استفاده نکنید و حتی‌المقدور از یک حوله یا پارچه نخی برای خشک کردن ناحیه تناسلی استفاده کنید. همه این اقدامات به بهداشت ناحیه تناسلی کمک می‌کند و باعث جلوگیری از عفونت واژن می‌شود، عفونت واژن خود عاملی برای خشکی واژن است.

آیا خشکی واژن دائمی است؟

متخصصان و پزشکان معتقدند خشکی واژن دائمی نیست و با استفاده از روش‌های درمانی گفته شده قابل درمان است.