از جمله فاکتورهای بسیار مهم برای یک زایمان بی‌خطر این است که مادر در دوران حاملگی میزان مناسبی افزایش وزن داشته باشد. اهمیت این مسئله به قدری زیاد است که پس از هر بار مراجعه به کلینیک‌ها و مراکز درمانی وزن زنان باردار توسط کادر درمان ارزیابی شده و توصیه‌های لازم در این رابطه به افراد داده می‌شود. به همین دلیل قصد داریم در ادامه مطلب در مورد میزان صحیح افزایش وزن در بارداری صحبت کنیم؛ پس لطفاً ما را همراهی نمایید.
چرا وزن گیری مناسب در دوران بارداری مهم است؟
در دوران حاملگی بررسی و سنجش تغییرات وزنی مادر از جمله معیارهایی است که به‌عنوان مساعد بودن شرایط بارداری درنظر گرفته می‌شود. حال اگر فرآیند وزن گیری به طور صحیح و اصولی انجام نگیرد، یعنی شخص دچار کمبود یا اضافه وزن باشد، ممکن است که مشکلات فراوانی برای مادر و جنین به وجود بیاید.
زنانی که در دوران بارداری با کمبود وزن مواجه هستند، احتمال دارد که یکی از چالش‌های زیر را تجربه کنند:
- تولد نوزاد نارس به‌گونه‌ای که نوزاد قبل از تکمیل هفته سی و هفتم به دنیا بیاید.
- تولد نوزادی با وزن کم به نحوی که وزن او کمتر از ۲.۵ کیلوگرم باشد.
- در بعضی از مواقع امکان دارد که سلامت جنین به خاطر کمبود وزن مادر به خطر بیفتد. زیرا معمولاً مادرانی که کمبود وزن دارند، ویتامین‌های کافی را در طول روز دریافت نمی‌کنند.
همان‌طور که کمبود وزن برای زنان باردار خطر آفرین است، اضافه وزن نیز مشکلات عدیده‌ای را ایجاد می‌کند که از جمله آن‌ها می‌توان موارد زیر را نام برد:
- افزایش امکان ابتلا به دیابت بارداری و فشار خون
- بزرگ شدن بیش از حد نرمال نوزاد
- بالا رفتن احتمال مرگ جنین
- افزایش احتمال سزارین یا زایمان دشوار
دلایل افزایش وزن در بارداری
شاید برای‌تان جالب باشد که بدانید چرا در دوران حاملگی وزن بدن بالا می‌رود؟ دلایل مختلفی برای افزایش وزن در بارداری وجود دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اندازه رحم بزرگتر شده و وزن آن به ۱ تا ۲ کیلوگرم می‌رسد.
- میزان زیادی مایع آمنیوتیک در اطراف جنین وجود دارد.
- در بدن شخص حدود ۲ تا ۴ کیلوگرم چربی برای انجام زایمان و شیردهی ذخیره می‌شود.
- به مرور زمان اندازه جفت افزایش می‌یابد.
- اندازه سینه‌های فرد بزرگتر از حالت عادی می‌شود.
- در بدن مادر مقادیر زیادی خون و مایعات دیگر تجمع می‌یابد.
- وزن جنین هم حدود ۳ تا ۵ کیلوگرم است که به موارد فوق اضافه می‌شود.
افزایش وزن از کدام ماه بارداری آغاز می شود؟
به طور کلی اکثر زنان باردار در سه ماه اول حاملگی افزایش وزن زیادی را تجربه نمی‌کنند؛ نهایتا ممکن است که چیزی حدود ۲ کیلوگرم بر وزن آن‌ها افزوده شود. البته این موضوع در مورد مادرانی که دوقلو باردار هستند، فرق می‌کند؛ زیرا این افراد ممکن است که مقدار بیشتری اضافه وزن داشته باشد.
در حالت طبیعی اکثر مادران در سه ماه اول بارداری تنها ۲ کیلوگرم وزن اضافه می‌کنند و پس از آن هر هفته باید حدود ۵۰۰ گرم بر وزن بدن افزوده شود. به طور کلی فرآیند افزایش وزن در بارداری از هفته شانزدهم شدت می‌یابد.
مقدار مجاز افزایش وزن در بارداری
بهترین حالت ممکن برای افزایش وزن در بارداری مواقعی است که این روند به آهستگی انجام شود. اما اصل کلی بر این است که هیچ‌گاه تلاش نکنید در دوران حاملگی وزن خود را کاهش دهید؛ چون ممکن است این موضوع برای شما و جنین خطراتی را به همراه داشته باشد. برای این‌که بتوانید میزان مجاز افزایش وزن در بارداری را به خوبی درک کنید؛ جدول زیر را به دقت مطالعه نمایید.
| BMI قبل از دوران بارداری | دسته بندی | میزان مجاز افزایش وزن |
| BMI زیر ۱۸ | مادران خیلی لاغر | ۱۲ الی ۱۶ کیلوگرم |
| BMI ۱۸ تا ۲۵ | مادران با وزن نرمال | ۱۴ الی ۱۷ کیلوگرم |
| BMI ۲۵ تا ۳۰ | مادران دارای اضافه وزن | ۷ الی ۱۲ کیلوگرم |
| BMI بالای ۳۰ | مادران چاق | ۵ الی ۹ کیلوگرم |
توجه داشته باشید که این جدول برای مادرانی که بارداری یک قلو را تجربه می‌کنند، تنظیم شده است. چنانچه مشاهده کردید که میزان BMI بدن شما با جدول فوق همخوانی ندارد، بهتر است که در اسرع وقت با پزشک خود مشورت نمایید.
مقدار مجاز افزایش وزن در بارداری دوقلو
اگر دوقلو باردار هستید، میزان مجاز افزایش وزن در بارداری به صورت زیر است:
- اگر قبل از دوران حاملگی کمبود وزن داشته‌اید، باید بین ۲۲.۵ کیلوگرم تا ۲۸ کیلوگرم وزن اضافه کنید.
- چنانچه جزء افراد دارای تناسب اندام بوده‌اید، می‌توانید چیزی حدود ۱۶.۵ کیلوگرم تا ۲۴.۵ کیلوگرم بر وزن خود بیفزایید.
- در صورتی‌که پیش از دوران حاملگی اضافه وزن داشته‌اید، توصیه می‌شود که حدود ۱۴ کیلوگرم تا ۲۲.۵ کیلوگرم وزن اضافه نمایید.
- چنانچه قبل از حاملگی میزان اضافه وزن شما زیاد بوده، به طوری‌که به‌عنوان یک فرد چاق شناخته می‌شدید، بهتر است که ۱۱.۵ کیلوگرم تا ۱۹ کیلوگرم اضافه وزن داشته باشید.
میزان صحیح افزایش وزن در هر سه ماهه بارداری
پزشکان توصیه می‌کنند که مادران در دوران حاملگی به وزن خود توجه بسیار زیادی داشته باشند تا از عوارض دوران بارداری و پس از آن در امان بمانند. میزان صحیح افزایش وزن در هر سه ماه بارداری به صورت زیر است:
- افزایش وزن در سه ماهه اول
در طول سه ماه اول افزایش وزن در بارداری چندان محسوس نیست، یعنی تغییر زیادی در وزن زنان به وجود نمی‌آید. حتی این احتمال وجود دارد که برخی از خانم‌ها چند هفته اول وزن کم کنند که این موضوع کاملا طبیعی است. به طور کلی میزان بالا رفتن وزن در سه ماهه نخست بارداری باید بین ۱ تا ۲ کیلوگرم باشد. در حالت ایده‌آل پس از پایان سه ماهه دوم حدود ۵.۵ تا ۶.۵ کیلوگرم بر وزن بدن خانم‌ها اضافه می‌شود.
- افزایش وزن در سه ماهه دوم
در سه ماهه دوم مشکلات دوران حاملگی که اغلب زنان با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، مانند حالت تهوع و.. برطرف می‌شود. بنابراین اشتهای فرد باز می‌شود و حجم بالایی غذا مصرف می‌کند. این موضوع باعث می‌شود که در سه ماهه دوم فرد در هر هفته چیزی حدود ۴۵۰ تا ۹۰۰ گرم وزن اضافه نماید.
- افزایش وزن در سه ماهه آخر
در سه ماهه نهایی جنین کاملا رشد کرده و وزن آن بالا رفته است که این امر باعث می‌شود بر وزن مادر نیز افزوده شود. در این دوران باید رژیم غذایی مادر اصولی باشد تا مقادیر کافی انرژی دریافت کند و از عوارض زایمان پیشگیری شود. پزشکان توصیه می‌کنند که از اواسط دوران حاملگی به بعد زنان در هر هفته ۴۵۰ تا ۱.۲ کیلوگرم وزن اضافه نمایند. البته در برخی از مادران وزن بدن در ماه نهم ثابت باقی می‌ماند و حتی در مواردی کمتر هم می‌شود.
نحوه محاسبه وزن مجاز در دوران بارداری
میزان افزایش وزن در بارداری بر اساس شاخص توده بدنی سنجیده می‌شود. به این صورت که ابتدا محاسبه میزان وزن مادر قبل از فرآیند بارداری انجام می‌گیرد تا مقدار BMIمشخص شود. سپس قد زن باردار را در عدد ۲ ضرب کرده و وزن قبل از دوران حاملگی را بر این عدد تقسیم می‌کنند تا میزان اضافه وزن مجاز به دست آید.
علت افزایش وزن ناگهانی در دوران بارداری
بعضی مواقع وزن خانم‌های باردار به طور ناگهانی افزایش پیدا می‌کند. این مسئله اغلب در سه ماهه سوم حاملگی به خاطر بزرگ شدن جنین و بالا رفتن حجم مایع آمنیوتیک اتفاق می‌افتد. البته فاکتورهای دیگر نیز در افزایش ناگهانی وزن دخیل هستند که در زیر به آن‌ها اشاره خواهد شد:
زیاد شدن میزان کالری دریافتی
گاهی افزایش وزن در بارداری به این خاطر است که زنان پس از پی بردن به حاملگی خود مقدار بیشتری غذا مصرف می‌کنند که این موضوع در نهایت به بالا رفتن ناگهانی وزن منجر می‌شود.
دیابت بارداری
دیابت بارداری یکی دیگر از عواملی است که افزایش وزن مادر و جنین را به دنبال دارد.
نداشتن خواب کافی
پس از قرار گرفتن مادر در سیکل حاملگی یک‌سری تغییرات هورمونی در بدن او به وجود می‌آید؛ به همین دلیل نسبت به مواقع عادی به خواب و استراحت بیشتری نیاز دارد. حال اگر شخص به اندازه کافی نخوابد، امکان دارد که با اضافه وزن ناگهانی مواجه شود.
استرس
از جمله عواملی که موجب بالا رفتن یک‌باره وزن در زنان باردار می‌شود، تنش و استرس است.
اکلامپسی پره
این اختلال که با فشار خون بالا همراه است، به افزایش ناگهانی وزن ختم می‌شود.
کلام آخرِ؛ کنترل وزن در بارداری
برای این‌که از خطرات بالارفتن بیش از حد وزن در دوران بارداری مصون بمانید، لازم است یک‌سری نکات را رعایت کنید. برای مثال رژیم غذای خود را باید طوری برگزینید که در کنار دریافت مواد مغذی از چاقی بیش از حد پیشگیری شود.
اگر پس از سپری شدن سه ماه اول اشتهای شما زیاد شده است، باید با استفاده از راه‌کارهایی این افزایش اشتها را کنترل نمایید. مثلاً می‌توانید قبل از هر وعده غذا یک لیوان آب بنوشید یا سالاد بخورید تا اشتهای شما مقداری کمتر شود. از جمله نکاتی که به فرآیند طبیعی افزایش وزن در بارداری کمک می‌کند، موارد زیر هستند:
- بکوشید که در دوران حاملگی تا حد امکان از فست فودها و غذاهای سرخ شده استفاده نکنید.
- به جای خوردن نوشابه‌های گازدار آب را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
- برای وزن گیری مناسب در دوران بارداری پزشکان توصیه می‌کنند که روزانه پنج وعده کوچک غذایی میل نمایید و از میان وعده‌هایی مانند میوه‌های خشک و کشمش استفاده کنید.
- خوردن تنقلات و میان وعده‌های پرکالری و فاقد ارزش غذایی مانند چیپس را به حداقل برسانید.
- گنجاندن ورزش‌های سبک مانند شنا و پیاده‌روی در برنامه روزانه به جلوگیری از افزایش وزن در بارداری کمک شایانی می‌کند.