روانشناس کودک یک متخصص بهداشت روان است که با استفاده از آزمون‌های روانشناسی و روش‌های مختلف درمانی به کودکان و نوجوانان کمک می‌کند تا بتوانند بهتر با مسائل زندگی، روابط اجتماعی و شرایط سلامت روان خود کنار بیایند. آنها می‌توانند به درمان شرایط سلامت روانی، عاطفی، اجتماعی و رفتاری کمک کنند.
روانشناس کودک کیست؟
کودکان در طول تاریخ همیشه به عنوان بزرگسالان کوچک در نظر گرفته می‌شدند. تا جایی که در گذشته لباس‌های مشابه بزرگسالان می‌پوشیدند و مجبور بودند مشابه بزرگسالان شغل داشته باشند و مانند آنها کار کنند. در آن زمان، روانشناسی کودک هنوز یک مفهوم بیگانه بود. ژان پیاژه، روان شناس سوییسی، به عنوان بنیانگذار روانشناسی کودک مدرن شناخته می‌شود. کارهای او از دهه ۱۹۲۰ به بعد، از این ایده حمایت می‌کرد که کودکان و بزرگسالان متفاوت از یکدیگر فکر می‌کنند. یکی از ایده‌های مهم او این بود که کودکان در طول دوران کودکی خود مراحل مشخصی از رشد عاطفی و ذهنی را پشت سر می‌گذارند. او همچنین پیشنهاد کرد که رشد فکری کودک ارتباط نزدیکی با رشد عاطفی، اجتماعی و فیزیکی او دارد. اتفاقاتی که در کودکی ما اتفاق می‌افتند، حتی اتفاقات کوچک و به ظاهر بی‌اهمیت، می‌توانند تأثیر مستقیمی بر احساس و رفتار ما در بزرگسالی داشته باشند.
یک روانشناس کودک در این دوره بسیار مهم زندگی، بر روی شاخه‌ای تخصصی از علم روانشناسی رشد به نام روانشناسی کودک یا رشد کودک را کار می‌کند. روانشناسی کودک شاخه‌ای تخصصی از روانشناسی رشد است. روانشناس کودک، یک متخصص در رشد کودکی است که با کودکان و نوجوانان برای تشخیص و حل مسائلی که باعث مشکلات عاطفی یا رفتاری می شود، کار می‌کند. روانشناس کودک فردی است که برای معاینه و درمان برای دستیابی به سلامت روانی، عاطفی، اجتماعی و رفتاری نوزادان، کودکان خردسال، کودکان و نوجوانان آموزش تخصصی دیده است و دارای مهارت‌های بالینی است. روانشناسی کودک از این جهت مهم است که می تواند به ما کمک کند تا درک بهتری از نحوه رفتار کودکان و همچنین بهترین روش‌های حمایت از آنها برای تبدیل شدن به افرادی با روان سالم داشته باشیم. بنابراین روان شناسی کودک برای کمک به والدین و معلمان برای درک بهتر و کمک به کودکان در مراقبت از آنها مفید است. روانشناسی کودک به والدین و معلمان کمک می کند تا کودکان را بهتر درک کنند و بدانند که چگونه باید از آنها حمایت کنند.
۵ حوزه اصلی در روانشناسی کودک وجود دارد: رشد و تکامل، نقاط عطف رشد، مهارت‌های رفتاری، مهارت‌های عاطفی، مهارت‌های اجتماعی .
روانشناسان کودک درک کاملی از نیازهای روانشناختی کودکان و نوجوانان و چگونگی تأثیر خانواده و سایر زمینه‌های اجتماعی بر سلامت روان آنها دارند:
- سازگاری اجتماعی و عاطفی
- فرآیندهای رشدی
- سازگاری رفتاری
روانشناسان کودک در مورد شرایط روانی و رفتاری سالم بر کودکان دانش تخصصی دارند. در ادامه، ویژگی‌های روانشناس کودک که به آنها امکان می دهد با مراجعان کوچک خود به خوبی کار کنند را نام می‌بریم:
- تحمل بالا: روانشناسان کودک باید انعطاف‌پذیر باشند و بتوانند خود را با رفتارهای نامنظم مراجعان خود وفق دهند. آنها همچنین باید بتوانند در صورت لزوم برنامه‌های درمانی جدید را آزمایش کنند. روانشناسان کودک افرادی هستند که به راحتی از یک مراجع بازیگوش اما مضطرب تا کودکی که با اختلال سلوک زندگی می‌کند حرکت و رویکردهای درمانی مختلف را آزمایش می‌کنند.
- مهارت‌های ارتباطی: مهارت‌های ارتباطی غیرکلامی هنگام کار با کودک اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. برخلاف بزرگسالان، کودکان بلوغ رشدی لازم برای درک عاطفی را در یک جلسه ندارند. درک احساسات، مهارت‌های ارتباطی و سازگاری روان شناس برای تجزیه و تحلیل رفتار کودک و ایجاد بهترین برنامه درمانی برای او کلید این رویکرد است.
- بازیگوشی: بازیگوشی بیشتر از سرگرم کردن کودک، در بزرگسالان الگویی برای برقراری ارتباط است. به گفته محققان، برخی از بزرگسالان حس بازی خود را تا بزرگسالی حفظ می‌کنند و روانشناسان کودکی که دارای این ویژگی هستند، بدون شک در درمان و کار با کودکان دارای مزیت هستند.
- دلسوزی: روانشناسان کودک باید همیشه شنوندگانی همدل و فعال باشند. این شیوه، ابزاری برای ایجاد اعتماد با کودک است که پایه و اساس همه چیزهایی است که در روابط کاری به دنبال خواهد داشت.
تحصیلات روان شناس کودک چیست؟
روانشناس کودک، لازم است موارد زیر را با موفقیت انجام دهد:
- چهار سال تحصیل در مقطع لیسانس در دانشگاه که منجر به اخذ مدرک لیسانس روان شناسی می‌شود.
- چهار تا شش سال تحصیلات تکمیلی، که منجر به دریافت مدرک دکترا (PhD یا PsyD) در زمینه روانشناسی تخصصی کودک می‌شود.
روانشناسان کودک دارای مجوز لازم است هر ساله در طول دوران حرفه ای خود آموزش مداوم مانند کنفرانس ها، تحقیقات و کلاس‌های مختلف را بگذرانند تا از اطلاعات جدید در رشته خود مطلع شوند. ممکن است هشت تا ۱۲ سال یا بیشتر طول بکشد تا یک روانشناس کودک مجاز به کار شود. این زمان بستگی به این دارد که با فرد با چه سرعتی می‌تواند مدرک لیسانس و دکترا کسب کند.
وظیفه روانشناس کودک چیست؟
روانشناسان کودک هنگام کار با کودکان و نوجوانان از طیف وسیعی از روش‌ها و تکنیک‌ها استفاده می‌کنند. این تکنیک‌ها عبارتند از:
- معاینه مشکلات روانی، فکری، شناختی و رفتاری کودک با آزمون و ارزیابی‌های روانشناختی
- استفاده از روش‌هایی مانند روان درمانی (گفتار درمانی) و مدیریت رفتار
- تدوین برنامه‌های پیشگیری مانند پیشگیری از قلدری و اعتیاد در آینده
- مشاوره و صحبت با سایر متخصصان و کارشناسان بهداشتی که با کودکان کار می‌کنند
روانشناسان کودک اغلب در مراقبت از کودکان مبتلا به مشکلات روانی مشارکت دارند. به عنوان مثال، آنها ممکن است به کودکان مبتلا به مشکلات خواب یا کودکانی که از یک بیماری مزمن روانی رنج می‌برند، کمک کنند.
مشکلات عاطفی، ذهنی و رفتاری که کودکان را تحت تأثیر قرار می‌دهند، اغلب به دلیل تغییر سن، رشد شناختی و بلوغ پیش می‌آیند و با روشی متفاوت از بزرگسالان درمان می‌شوند. به همین دلیل، روانشناس کودک می‌تواند بر اساس سن و موقعیت منحصر به فرد کودک شما از انواع مختلف تکنیک‌های درمانی استفاده کنند. بسته به سن و نیازهای فرزندتان، روانشناسان کودک ممکن است صرفاً با سرپرستان کودک همکاری کنند تا بتوانند برای کمک به مهارت‌های فرزند پروری یا نحوه بهترین برخورد با رفتارهای کودک با شما همکاری کنند. این رویکردها عبارتند از:
- هنر درمانی
- رفتار درمانی
- بازی درمانی کودک محور
- بهبود رابطه کودک و والدین
- درمان مدیریت خشم کودک
- تروما درمانی کودک
- درمان شناختی رفتاری (CBT)
- رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT)
- درمان متمرکز بر هیجان (EFT)
- گروه درمانی یا خانواده درمانی
- موسیقی درمانی
- کار درمانی
- درمان تعامل والد-کودک (PCIT)
تفاوت بین روان درمانگر کودک و روان شناس کودک چیست؟
روان درمانگر کودک دارای مدرک کارشناسی ارشد در رشته‌های مرتبط با بهداشت و سلامت روان مانند روان درمانی، مشاوره یا ازدواج و خانواده درمانی است. یک روان درمانگر واجد شرایط بررسی سلامت روانی و رفتاری کودکان و استفاده از تکنیک‌های درمانی مانند گفتار درمانی است. روان درمانگر معمولا رویکردی دارد که بیشتر بر حل مسئله متمرکز است.
روان شناس کودک دارای مدرک دکترا (PhD) است و اغلب آموزش‌های خاصی در زمینه تحقیقات روانشناختی دارد. روان شناس کودک می‌تواند برای کمک به تشخیص سلامت روان و مشکلات یادگیری مانند ADHD، اختلال اوتیسم و اختلال یادگیری، روش‌های درمانی خاصی را انجام دهد که روان درمانگر نمی‌تواند.
چه زمانی به روان درمانگر و چه زمانی به روان شناس کودک مراجعه کنیم؟
در حالی که کار روان درمانگر و روان شناس کودک از جهات زیادی با یکدیگر همپوشانی دارند. اما تفاوت‌های بسیاری در آنچه که آنها برای شما و کودک شما انجام می‌دهند، وجود دارد. یک روان درمانگر کودک می‌تواند به فرزند شما کمک کند تا در موقعیت‌های دشوار کار کند، مهارت‌های مقابله‌ای را برای مدیریت احساسات خود بیاموزد و به خانواده‌ها کمک کند تا بهتر با مشکلات کنار بیایند. در حالی که یک روان درمانگر می‌تواند به درمان مشکلات عاطفی یا روانی کودک کمک کند، اما اگر به تشخیص IEP (طرح آموزش انفرادی) یا سایر طرح‌های آموزشی مشابه نیاز دارید، ممکن است بهترین گزینه نباشند. اغلب توصیه می‌شود که برای این کار با روان شناس کودک کار کنید.
فرزند شما ممکن است از دیدن یک روان درمانگر سود ببرد اگر:
- کودک به حمایت عاطفی و شخصی نیاز داشته باشد و لازم باشد در مورد احساساتش با او صحبت کنند.
- کودک با اضطراب، افسردگی، خشم یا تغییرات بزرگ زندگی دست و پنجه نرم می‌کنند.
- شما نیاز به کمک دارید تا بفهمید چگونه با فرزندتان بهتر کنار بیایید و رفتار مشکل آمیز او را بهبود بخشید.
- شما صرفاً ترجیح می‌دهید فرزندتان طی بازه‌های منظم ویزیت شود و در مورد دارو یا شرایط پیچیده‌تر سلامت روانی کودک خود نیاز به کمک ندارید.
روان شناس کودک می‌تواند آزمایش‌های زیادی را انجام دهد که روان درمانگر نمی‌تواند انجام دهد. این موضوع زمانی می‌تواند زمانی مفید باشد که به اطلاعات بیشتری در مورد ریشه مشکلات فرزندتان نیاز دارید یا کودک شما به درمان نیاز دارد. فرزند شما ممکن است از مراجعه به روان شناس سود ببرد اگر:
- فکر می‌کنید کودک شما ممکن است دارای مشکلاتی باشد که بر یادگیری یا تعامل اجتماعی او تأثیر می گذارد، مانند ADHD، اختلال یادگیری یا اختلالات اوتیسم.
- فرزند شما برای مدیریت مشکلات عاطفی یا رفتاری به کمک نیاز دارد.
- شما می‌خواهید بررسی دقیق تری بر روی سلامت روانی فرزندتان داشته باشید.
طبیعتاً یکی از اهداف شما برای درمان این است که کشف کنید چه تغییراتی می‌توانید در خانه ایجاد کنید و مدرسه باید چه تغییراتی را برای حمایت بهتر از کودک شما ایجاد کند. نه روان درمانگر کودک و نه روانشناس کودک قادر به تجویز دارو نیستند. بنابراین اگر کودک شما برای درمان یک بیماری پیچیده‌تر روانی از جمله اختلالات روانی، عاطفی و رفتاری به دارو نیاز دارد، ممکن است نیاز به مراجعه به روانپزشک کودک داشته باشد. روانپزشک یک پزشک متخصص در زمینه روانپزشکی است. شاخه‌ای از پزشکی که بر تشخیص، درمان و پیشگیری از مشکلات روانی کودک تمرکز دارد. روانپزشکان می‌توانند دارو تجویز کنند.
روانشناس کودک چه مشکلاتی را درمان می کند؟
روانشناس کودک می تواند انواع مختلفی از اختلالات رفتاری، عاطفی، اجتماعی و سلامت روان را در کودکان و نوجوانان درمان کند. او همچنین می‌تواند در مورد استرس و مشکلات در مدرسه، خانواده و به طور کلی در زندگی به کودک کمک کند. شرایط و موقعیت‌هایی که روان شناس کودک می‌تواند به کودک کمک کند عبارتند از:
- سوء استفاده، از جمله آزار جسمی، عاطفی و جنسی یا بی توجهی به کودک
- مشکلات کنترل خشم
- کنار آمدن با طلاق مادر و پدر یا سایر مسائل خانوادگی
- اختلالات رشدی و یادگیری از جمله اختلال بیش فعالی (ADHD)، ناتوانی ذهنی، اختلالات طیف اوتیسم، نارساخوانی یا دیسلکسیا و مشکلات ارتباطی کودک
- اختلالات رفتاری تخریبی، از جمله اختلال سلوک و اختلال نافرمانی مقابله ای
- اختلالات خوردن، از جمله بی اشتهایی، پرخوری عصبی و اختلال پرخوری
- اندوه و فقدان
- مسائل مربوط به هویت و عزت نفس، از جمله اختلال بد شکلی بدن یا دیسمورفی
- شرایط سلامت روان، از جمله افسردگی، اضطراب، فوبیا، اختلال وسواس فکری (OCD) و اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
- مشکلات در زمینه های اجتماعی
- اختلالات خواب، از جمله بی خوابی، کابوس و اضطراب خواب.
چه زمانی نیاز به مراجعه وجود دارد؟
تراپی روشی ارزشمند است که فضای امنی را برای بزرگسالان و کودکان فراهم می‌کند تا از طریق آن با استرس‌هایی که در زندگی وجود دارند، صحبت کنند و با آنها مقابله کنند. چه این مشکلات مربوط به شرایط سلامت روانی باشند و چه موقعیت‌های موقت. شما کودک خود را بهتر از هر کس دیگری می‌شناسید. اگر احساس می‌کنید فرزندتان با مسائلی مانند مدرسه، روابط، مدیریت احساسات، رفتار و/یا یادگیری دست و پنجه نرم می‌کند، ممکن است از مراجعه به روانشناس کودک سود ببرید. در ادامه چند موقعیت و شرایط کلی را نام می‌بریم که لازم است به آنها توجه کنید. زیرا وجود این شرایط می‌تواند به شما کمک کند تصمیم بگیرید که چه زمانی فرزند شما می تواند از مراجعه به روانشناس کودک سود ببرد:
- فرزند شما با یک تغییر بزرگ یا یک موقعیت استرس زا، مانند قلدری، وضعیت سلامتی بد، طلاق یا نقل مکان به یک شهر یا مدرسه جدید دست و پنجه نرم می‌کند.
- به نظر می رسد مشکلات ذهنی، عاطفی و/یا رفتاری فرزند شما به جای بهتر شدن، با گذشت زمان بدتر می‌شود.
- کودک یا خانواده شما ضربه روحی قابل توجهی مانند مرگ، تصادف یا آزار را تجربه کرده است.
- متوجه تغییرات بزرگ شخصیتی و/یا رفتاری در فرزندتان شده‌اید.
- روابط اجتماعی و نگه داشتن دوستی‌ها برای کودک شما دشوار است.
- نمرات فرزند شما در حال کاهش است یا اغلب در رفتار خود مشکل دارد.
سخن آخر
در حالی که تشخیص این که کودک شما از نظر ذهنی، عاطفی، اجتماعی یا رفتاری دوران سختی را سپری می‌کند، می‌تواند دشوار باشد. در این شرایط دریافت کمک تخصصی برای او مورد نیاز است. روانشناس کودک می‌تواند به کودک شما کمک کند تا احساسات خود را در یک محیط امن، حمایت کننده و بدون قضاوت کشف کند. آنها متخصص این کار در رشته خود هستند و دانش به روزی در مورد رویکردهای تحقیقاتی و درمانی دارند که می‌تواند به کودک شما کمک کند. روانشناس کودک با شما و فرزندتان برای تعیین یک برنامه درمانی که بهترین نتیجه را برای کودک شما دارد، همکاری خواهد کرد.