دلایل عدم تخمک گذاری چیست؟

تخمک گذاری زمانی است که تخمک از تخمدان آزاد ‌شود و خود را برای لقاح آماده می‌کند. عدم تخمک گذاری وضعیتی است که در آن فرد تخمک گذاری نمی‌کند. این بیماری یکی از علل شایع ناباروری است و ممکن است به دلایل مختلف از جمله عدم تعادل هورمونی، اضافه وزن یا کم وزنی و سایر مشکلات پزشکی موثر بر سیستم تولید مثل رخ دهد.

درمان عدم تخمک گذاری بسته به علت آن متفاوت است؛ اما ممکن است شامل تغییرات سبک زندگی، داروها و لقاح آزمایشگاهی (IVF) برای افرادی باشد که قصد دارند باردار شوند.

تخمک گذاری چگونه کار می‌کند؟

تخمک گذاری زمانی اتفاق می‌افتد که مغز، هورمونی به نام هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) ترشح می‌کند. این هورمون متعاقباً باعث می‌شود غده هیپوفیز دو هورمون دیگر نیز ترشح کند: هورمون محرک فولیکول (FSH) و هورمون لوتئینه کننده (LH).

هورمون محرک فولیکول (FSH)  فولیکول‌های تخمدان (که حاوی تخمک هستند) را تحریک می‌کند و هورمون استروژن را می‌سازد. این هورمون در ساختن دیواره رحم و آماده سازی برای دریافت تخمک بارور شده نقش دارد.

در مرحله بعد، هورمون لوتئینه کننده آزاد می شود (به نام افزایش LH شناخته می‌شود)، که به نوبه خود باعث آزاد شدن تخمک از تخمدان می‌شود. تخمک به سمت لوله فالوپ حرکت می‌کند. جایی که در صورت وجود اسپرم، لقاح می‌تواند اتفاق بیفتد.

هنگامی که تخمک در لوله فالوپ آزاد می‌شود، لقاح باید در عرض ۱۲ تا ۲۴ ساعت انجام شود. پس از آن زمان، تخمک دیگر زنده نمی‌ماند. اگر تخمک بارور نشود، سطح هورمون دیگری به نام پروژسترون کاهش می‌یابد که باعث می‌شود پوشش داخلی رحم به دلیل عدم نیاز به آن ریزش کند. این خونریزی را قاعدگی (یا پریود) می‌نامند.

عدم تخمک گذاری چیست؟

عدم تخمک گذاری وضعیتی در سیستم تولید مثل است که در آن تخمدان‌ها در طول چرخه قاعدگی تخمک آزاد نمی‌کنند. از آنجایی که هیچ تخمکی آزاد نمی‌شود، لقاح نمی‌تواند اتفاق بیفتد. عدم تخمک گذاری طولانی مدت (مزمن) می‌تواند باعث ناباروری شود.

عدم تخمک گذاری اغلب با نامنظم بودن چرخه‌های قاعدگی مرتبط است، اما نه همیشه. خونریزی گاهی در طول چرخه‌های عدم تخمک گذاری رخ می‌دهد و ممکن است با قاعدگی اشتباه گرفته شود. با این حال هنگامی که خونریزی در طول چرخه‌های تخمک گذاری رخ می‌دهد، به ندرت به طور منظم رخ می‌دهد.

عدم تخمک گذاری و ناباروری

هنگامی که زوجی دارای نیستند و ناباروری را تجربه نمی‌کنند، احتمال بارداری حدود ۲۵ درصد در هر ماه است. با این حال حتی زمانی که تخمک گذاری به طور طبیعی اتفاق می‌افتد، تضمینی نیست که آن زوج حتما باردار شوند.

زمانی که فرد تخمک گذاری می‌کند، نمی‌تواند باردار شود؛ زیرا تخمکی برای بارور شدن وجود ندارد. اگر فردی تخمک گذاری نامنظم داشته باشد، شانس کم‌تری برای باردار شدن خواهد داشت. زیرا تخمک گذاری کم‌تری دارد.

تاخیر در تخمک گذاری، تخمک‌هایی با کیفیت بهتر تولید نمی‌کند. بلکه همچنین می‌تواند احتمال لقاح را کاهش دهد. علاوه بر این، تخمک گذاری نامنظم معمولاً نشان می‌دهد که مشکلی در مورد سطح هورمون فرد وجود دارد. بی نظمی‌های هورمونی ممکن است باعث ایجاد سایر مشکلات سلامتی شود. این مشکلات شامل موارد زیر می‌باشند:

• سطوح پایین و غیر طبیعی پروژسترون
• عدم وجود مخاط بارور در دهانه رحم
• فاز لوتئال کوتاه‌تر از حالت طبیعی
• نازک شدن یا ضخیم شدن بیش از حد آندومتر (پوشش داخلی رحم که در آن تخمک بارور شده نیاز به لانه گزینی دارد)

چرا زنان چرخه تخمک گذاری را تجربه می‌کنند؟

چرخه قاعدگی بدون تخمک گذاری در دو گروه سنی متمایز شایع است:

• دخترانی که اخیراً شروع به پریود شدن کرده‌اند: در سالی که بعد از اولین پریود یک دختر می‌آید و به عنوان قاعدگی شناخته می‌شود، احتمال بیش‌تری وجود دارد که این دختر سیکل‌های عدم تخمک‌ گذاری را تجربه کند.
• زنانی که نزدیک به یائسگی هستند: یک زن بین ۴۰ تا ۵۰ سال در معرض خطر بیش‌تری برای تغییرات هورمونی قرار دارد. این ممکن است باعث چرخه عدم تخمک گذاری شود.

برای زنان در هر دو گروه سنی، تغییرات زیادی در بدن آن‌ها اتفاق می‌افتد. تغییرات ناگهانی در سطح هورمون ممکن است باعث عدم تخمک گذاری شود و سیکل آن را آغاز کند. علل دیگر عدم تخمک گذاری شامل موارد زیر می‌باشند:

• وزن بدن خیلی زیاد یا خیلی کم باشد
• عادات ورزشی شدید
• عادات غذایی
• سطح بالای استرس

اگر هر ۲۴ تا ۳۵ روز یک بار پریود می‌شوید، احتمالاً تخمک‌ گذاری طبیعی دارید.

در ایالات متحده، ۱۰ تا ۱۸ درصد از زوج‌ها برای باردار شدن یا باردار ماندن مشکل دارند. عدم تخمک گذاری مزمن یکی از دلایل شایع ناباروری به شمار می‌رود.

علل عدم تخمک گذاری

تخمک گذاری فرآیند پیچیده‌ای است که شامل غدد، اندام‌ها، هورمون‌ها و سایر مواد شیمیایی است که لازم است در یک توالی مشخص برای تخمک گذاری انجام شوند.

چندین دلیل زمینه ای برای عدم تخمک گذاری وجود دارد، این دلایل شامل موارد زیر می‌باشند:

• ناهنجاری در سطح هورمونی: یک توالی بسیار پیچیده از فعل و انفعالات هورمونی وجود دارد که باید برای تخمک گذاری اتفاق بیفتد. سطح غیر طبیعی هورمون‌هایی مانند هورمون محرک تیروئید (TSH) و پرولاکتین ممکن است تخمک گذاری طبیعی را مختل کند.
• سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS): این اختلال شامل کیست روی تخمدان‌ها است که معمولاً در سنین باروری رخ می‌دهد. سندرم تخمدان پلی کیستیک یکی از علل شایع عدم تخمک گذاری است؛ زیرا باعث بروز عدم تعادل در توالی هورمونی لازم برای تخمک گذاری می‌شود. سندرم تخمدان پلی کیستیک به جای آزاد شدن سطح طبیعی استروژن و پروژسترون باعث افزایش آندروژن‌هایی به نام تستوسترون می‌شود. سطح بالای تستوسترون باعث می‌شود که فولیکول‌های تخمدان (که حاوی تخمک هستند) کوچک بمانند.
• مرتبط با سن: زمانی که فرد در ابتدا شروع به پریود شدن می‌کند، عدم تخمک گذاری شایع است. همچنین در افرادی که به یائسگی نزدیک می‌شوند (دوره ای به نام پیش یائسگی) رخ می‌دهد. سیکل‌های عدم تخمک گذاری که در این دوره‌های انتقالی اتفاق می‌افتند، به دلیل عدم تعادل هورمون‌ها ایجاد می‌شوند.
• مرتبط با وزن: یک پژوهش علمی در سال ۲۰۱۶ روی ۳۷۶ زن نابارور مبتلا به اختلال تخمک گذاری نشان داد که داشتن وزن بسیار کم یا اضافه وزن، خطر ناباروری را در زنان افزایش می‌دهد. اضافه وزن باعث می‌شود که سطح هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) که به وسیله هیپوتالاموس تولید می‌شود، هورمون محرک فولیکول (FSH) و هورمون لوتئینیزه کننده (LH) به هم بریزد. بنابراین باعث سیکل‌های نامنظم یا عدم تخمک گذاری می‌شود. وزن کم بدن یا ورزش زیاد نیز می‌تواند بر عملکرد غده هیپوفیز تاثیر منفی بگذارد و در نتیجه سطح هورمون‌های FSH و LH پایین باشد.
• استرس: سطح بالای استرس و اضطراب ممکن است باعث عدم تعادل هورمون‌های GnRH، LH و FSH شود که می‌تواند منجر به بروز مشکلات تخمک گذاری و پریود نشدن شود.
• داروها: برخی داروها مانند برخی داروهای ضد روان پریشی، می‌توانند چرخه قاعدگی را مختل کنند و ممکن است بر تخمک گذاری تاثیر بگذارند. سایر داروها مانند قرص‌های هورمونی ضد بارداری برای مهار یا جلوگیری از تخمک گذاری طراحی شده‌اند.
• نقایص ژنتیکی: تصور می‌شود که چندین جهش تک ژنی با عدم تخمک گذاری، به ویژه در افراد مبتلا به تخمدان پلی کیستیک مرتبط باشد.

چرا تخمک گذاری ندارم، اما هنوز پریود هستم؟

اگرچه این امر رایج نیست، این امکان وجود دارد که چرخه قاعدگی خود را بر اساس یک برنامه تقریباً عادی انجام دهید و هنوز تخمک گذاری نداشته باشید. سیکل قاعدگی که در آن تخمک گذاری اتفاق نمی‌افتد، سیکل عدم تخمک گذاری نامیده می‌شود.

در مرحله اول چرخه قاعدگی، استروژن در بدن افزایش می‌یابد و دو سیگنال ارسال می‌کند: یکی به فولیکول می‌گوید که شروع به تولید تخمک کند و دیگری به رحم می‌گوید که در صورت بارور شدن، محیطی را برای کاشت تخمک آماده کند.

حتی اگر تخمک هرگز تولید یا آزاد نشود، رحم همچنان این پوشش را تولید می‌کند که برای حمایت از جنین پس از لانه گزینی در نظر گرفته شده است. هنگامی که سطح استروژن کاهش می‌یابد، اگر هم زمان افزایش پروژسترون (هورمون ایجاد شده برای حفظ بارداری) وجود نداشته باشد، رحم پوشش خود را می‌ریزد. این همان چیزی است که ما معمولاً به عنوان یک سیکل یا خونریزی قاعدگی در نظر می‌گیریم.

علائم عدم تخمک گذاری

افرادی که تخمک گذاری می‌کنند، ممکن است علائم مختلفی داشته باشند که معمولاً در هر سیکل رخ می‌دهد، این علائم شامل موارد زیر می‌باشند:

• دوره‌های منظم پریود (قاعدگی)
• افزایش مخاط دهانه رحم
• کاهش دمای بدن در حالت استراحت در حدود روز ۱۰ تا ۱۶ از سیکل ماهانه قاعدگی

عدم وجود علائم بالا برای تخمک گذاری منظم ممکن است نشان دهنده عدم تخمک گذاری فرد باشد.

تشخیص عدم تخمک گذاری

عدم وجود قاعدگی منظم بارزترین مشخصه و علامت عدم تخمک گذاری است. برخی از آزمایشات را می‌توان برای تشخیص پزشکی این حالت انجام داد، این آزمایشات شامل موارد زیر می‌باشند:

• سونوگرافی تخمدان‌ها، رحم و سایر اندام‌های لگن
• آزمایش سطح هورمون لوتئین کننده
• آزمایش سطح پروژسترون
• سایر آزمایشات (مانند آزمایش خون یا آزمایش پوشش داخلی رحم)

درمان عدم تخمک گذاری

درمان‌های متعددی برای عدم تخمک‌گذاری وجود دارد؛ اما نوع درمان بستگی به این دارد که چه چیزی باعث ایجاد چرخه‌های تخمک‌ گذاری در فرد شده است.

تغییر سبک زندگی

در برخی موارد، تغییر در سبک زندگی مانند پیروی از یک رژیم غذایی سالم و ورزش ممکن است برای درمان عدم تخمک گذاری توصیه شود. به خصوص اگر احتمال داشته باشد که وزن فرد در عدم تخمک گذاری نقش داشته باشد.

برای مثال، یک فرد چاق ممکن است بتواند با کاهش وزن، اختلال تخمک گذاری خود را برطرف کند. از سوی دیگر اگر فردی کم وزن باشد و تخمک گذاری نداشته باشد، مشاوره تغذیه ممکن است به افزایش وزن او کمک کند.

فعالیت بدنی می‌تواند برای افرادی که برای کاهش وزن به روشی ثابت و ایمن ورزش می‌کنند، مفید باشد. اما در صورت ورزش بیش از حد می‌تواند باعث تشدید مشکلات پریود نیز بشود. افرادی که برای بازگرداندن سیکل‌های قاعدگی و تخمک گذاری خود به جای کاهش وزن نیاز به افزایش وزن دارند، ممکن است لازم باشد که میزان ورزش خود را تنظیم کنند یا انواع مختلفی از ورزش را انتخاب کنند.

استرس همچنین می‌تواند با تداخل با هورمون‌های هیپوفیز بر چرخه قاعدگی طبیعی تاثیر بگذارد. یافتن روش‌هایی برای کاهش استرس می‌تواند به سلامت کلی فرد کمک کند و ممکن است به بدن او کمک کند تا دوباره تخمک گذاری کند.

تجویز پزشکی

برخی از افرادی که تخمک گذاری ندارند، بسته به دلیلی که تخمک گذاری در آن‌ها به طور طبیعی متوقف شده است، ممکن است بهتر باشد داروهای مختلفی را امتحان کنند.  داروهایی که ممکن است پزشک برای فرد مبتلا به عدم تخمک گذاری تجویز کند، شامل موارد زیر می‌باشند:

• گنادوتروپین‌ها
• کلومیفن سیترات (کلومید)
• مهارکننده‌های آروماتاز
• داروهای حساس کننده انسولین

خلاصه

عدم تخمک گذاری، یک وضعیت سیستم تولید مثل است. در طول چرخه قاعدگی طبیعی، تخمدان یک تخمک آزاد می‌کند. در طی یک چرخه تخمک گذاری، هیچ تخمکی آزاد نمی‌شود و بنابراین لقاح نمی‌تواند اتفاق بیفتد.

دلایل بسیاری برای این حالت وجود دارد و روش‌های درمانی در این زمینه به این بستگی دارد که چرا تخمک گذاری رخ نمی‌دهد. به عنوان مثال اگر وزن فردی کم باشد، ممکن است برای شروع مجدد تخمک گذاری نیاز به بازگشت به تغذیه سالم و افزایش وزن داشته باشد.

اگر فرد مبتلا به بیماری‌هایی مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک باشد که با عدم تخمک گذاری و ناباروری مرتبط است، درمان آن بیماری برای کمک به از سرگیری تخمک گذاری ضروری است.

مراحل بعدی

اگر عدم تخمک گذاری مداوم را تجربه می‌کنید که با سیکل‌های بسیار نامنظم و غیر طبیعی که طول آن‌ها از یک دوره تا دوره بعد بسیار متفاوت است، مشخص می‌شود، ممکن است پزشک شما تغییرات کوچکی را در سبک زندگی شما توصیه کند.

تغذیه بهتر، ورزش و کاهش استرس می‌تواند در باروری بسیار مفید باشد. سعی کنید حداقل برای چند ماه به این تغییرات پایبند باشید و سپس شروع به دقت به این کنید که آیا سیکل ماهانه شما منظم‌تر می‌شود یا خیر.

اگر به نظر می رسد این تغییرات تفاوتی ایجاد نمی کند یا مطمئن نیستید، با پزشک خود صحبت کنید. تایید تشخیص عدم تخمک گذاری به این معنی است که می توانید راه حلی پیدا کنید.

سخن آخر

اگر متوجه تغییراتی در چرخه قاعدگی خود شده‌اید، مهم است که با پزشک خود در رابطه با آن صحبت کنید. اگر تخمک گذاری ندارید، پزشک می‌تواند از شما در مورد سلامتی سوالاتی را بپرسد و آزمایش‌هایی را انجام دهد تا علت آن را مشخص کند.

پزشک همچنین ممکن است شما را به یک دکتر متخصص در زمینه درمان مسائل هورمونی (متخصص غدد) ارجاع دهد که می‌تواند معاینه دقیق تری انجام دهد و درمان مناسب را به شما توصیه کند.