تلقیح داخل رحمی یا IUI یک روش درمانی نسبتا ساده برای باروری است. این روش ممکن است با یا بدون داروهای باروری انجام شود. این روش شامل انتقال مستقیم مایع منی جمع آوری شده از طریق یک کاتتر نازک به داخل رحم است. IUI در حوالی زمان تخمک گذاری یا هم زمان با داروهای باروری انجام می‌شود تا احتمال بارداری به حداکثر برسد.
چه زمانی از IUI استفاده می‌شود؟
IUI برای درمان بسیاری از انواع ناباروری مورد استفاده قرار می‌گیرد و اغلب در چند سیکل انجام می‌شود تا زمانی که بارداری حاصل شود یا درمان دیگری امتحان شود. IUI اغلب اولین روشی است که قبل از امتحان روش‌های تهاجمی تر درمان مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF) انجام می‌شود. سیکل‌های IUI ممکن است برای درمان هر یک از اختلالات ناباروری زیر توصیه شود:
- مشکلات مخاط دهانه رحم
- زمانی که از اهدا کننده اسپرم برای بارداری استفاده می‌شود
- زمانی که درد رابطه جنسی باعث می‌شود مقاربت امکان پذیر نباشد
- زمانی که درمان با استفاده از داروهای باروری به تنهایی موفقیت آمیز نباشد
- ناباروری مردانه
- ناباروری بدون دلیل
IUI برای افرادی که دارای مشکلات زیر هستند توصیه نمی‌شود:
- افرادی که لوله‌های فالوپ آن‌ها مسدود شده است
- افرادی که سابقه قبلی عفونت لگن دارند
- افراد مبتلا به اندومتریوز شدید
چرخه‌های درمان تلقیح داخل رحمی
چرخه درمان شما و این که قصد انجام چند سیکل را دارید، به این بستگی دارد که چرا پزشک شما IUI را به شما توصیه کرده است و این که آیا شما داروهای باروری مصرف می‌کنید یا خیر. دو عدد از چرخه‌های درمانی رایج که شامل استفاده از داروهای باروری می‌شوند، متشکل از موارد زیر می‌باشند:
مصرف داروی کلومید یا لتروزول هم زمان با IUI
IUI ممکن است به چرخه درمان با داروهای باروری کلومید (کلومیفن سیترات) یا لتروزول اضافه شود. در این شرایط به محض شروع قاعدگی بعدی، آزمایش خون خواهید داشت. همچنین ممکن است سونوگرافی نیز انجام دهید. این آزمایش‌ها برای تأیید این است که باردار نیستید و کیست تخمدان نیز ندارید.
با فرض این که همه چیز خوب به نظر برسد، مصرف داروهای خوراکی باروری را در روزهایی که پزشک شما تجویز کرده است، شروع خواهید کرد. بسته به نظر پزشک ممکن است با جلو رفتن چرخه درمان، سونوگرافی و آزمایش خون بیش‌تری انجام دهید یا دیگر آزمایشی نداشته باشید.
اگر پزشک سیکل شما را زیر نظر داشته باشد، روش درمانی IUI را درست قبل از تخمک گذاری شما برنامه ریزی می‌کند.
همچنین ممکن است پزشک از شما بخواهد که از تست پیش بینی تخمک گذاری در خانه استفاده کنید. وقتی آزمایش نشان داد که تخمک گذاری نزدیک است، نیاز است با مطب پزشک خود تماس بگیرید تا آزمایش خون، احتمالاً سونوگرافی و درمان IUI را همراه با پزشک خود برنامه ریزی کنید.
انجام تلقیح داخل رحمی
البته احساس نگرانی شما در مورد آن طبیعی است؛ ولی این پروسه ساده و تقریباً بدون درد است. این فرآیند در کلینیک باروری شما انجام خواهد شد. (نیازی نیست برای این عمل به بیمارستان بروید.)، نیازی به دارو یا مسکن ندارد و انجام آن فقط چند دقیقه طول می‌کشد.
جمع آوری منی
اگر از اهدا کننده اسپرم استفاده می‌کنید، اسپرم اهداکننده جمع آوری و آماده می‌شود. در غیر این صورت، شریک زندگی شما همان روز برای دادن نمونه مایع منی به کلینیک می‌آید. نمونه منی از طریق خودارضایی به دست می‌آید؛ درست به همان روشی که در آزمایش مایع منی جمع آوری می‌شود.
اگر همسر شما نتواند نمونه منی را در کلینیک تولید کند، ممکن است این گزینه را داشته باشد که از کیت جمع آوری خانگی استریل استفاده کند. در نظر داشته باشید که برای این کار باید نمونه را ظرف یک ساعت پس از جمع آوری به مطب برسانید و تا رسیدن به آنجا باید در دمای بدن نگهداری شود. اگر شریک زندگی شما به دلایل فیزیکی، فرهنگی یا مذهبی قادر به خودارضایی نیست، کیت‌هایی وجود دارند که با این نیازها هماهنگ شده‌اند.
اگر همسر شما خارج از شهر باشد یا اگر در گذشته در تهیه نمونه مشکل داشته است، ممکن است بتواند نمونه مایع منی را قبل از روز IUI ارائه دهد. در این حالت، نمونه منی منجمد می‌شود تا زمان ذوب آن فرا رسد و آماده شود.
شستشوی منی
منی حاوی چیزی بیش از اسپرم است. پزشک شما نمونه مایع منی را تحت یک فرآیند شستشوی خاص قرار می‌دهد که ناخالصی‌ها را از بین می‌برد و تنها آنچه برای لقاح لازم است، باقی می‌ماند.
انجام فرآیند IUI
برای خود عمل بر روی یک میز زنان و زایمان، مشابه میزهایی که برای چکاپ سالیانه استفاده می‌شود، دراز می‌کشید. یک کاتتر (یک لوله کوچک و نازک) در دهانه رحم شما قرار می‌گیرد. ممکن است در این بخش احساس گرفتگی خفیفی داشته باشید؛ این احساس گرفتگی مشابه آنچه است که ممکن است در طول تست پاپ احساس کنید. در مرحله بعد، مایع منی شسته شده از طریق کاتتر به رحم شما منتقل می‌شود. سپس کاتتر برداشته می‌شود و پروسه عمل IUI تمام است.
پزشک ممکن است به شما پیشنهاد دهد که برای مدت کوتاهی پس از عمل به صورت افقی دراز بکشید یا ممکن است بتوانید بلافاصله از جای خود بلند شوید. در هر صورت لازم نیست نگران ریختن اسپرم هنگام ایستادن باشید. اسپرم به طور مستقیم به رحم شما منتقل می‌شود و به جز انتقال به یک تخمک آماده در لوله‌های فالوپ شما، جایی نمی‌رود.
بعد از عمل IUI
بعد از عمل IUI ممکن است برای شما پروژسترون تجویز شود. این پروژسترون معمولاً از طریق شیاف واژینال تجویز می‌شود. حدود یک هفته پس از IUI، پزشک ممکن است آزمایش خون را برای شما تجویز کند. او سطوح پروژسترون، استروژن و شاید گنادوتروپین جفتی انسانی یا HCG شما را بررسی می‌کند.
پزشک شما ممکن است ۱۰ تا ۱۴ روز پس از IUI آزمایش خون بارداری را برای شما تجویز کند یا ممکن است از شما بخواهد که یک آزمایش در خانه انجام دهید. انتظار برای یافتن این که آیا درمان موفقیت آمیز بوده است می‌تواند بسیار استرس زا باشد. بنابراین در این بازه زمانی مراقب خودتان باشید.
خطرات تلقیح داخل رحمی
IUI یک روش نسبتا کم خطر است و خطر عفونت بسیار کمی نیز در آن وجود دارد. برخی از بزرگ‌ترین خطرات این پروسه، ناشی از داروهای باروری مورد استفاده است. اگر از گنادوتروپین‌ها استفاده می‌کنید، ممکن است در معرض بارداری چند قلو یا ابتلا به سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS) باشید.
احتمال بارداری چندقلو
احتمال بارداری چند قلو (دوقلو، سه قلو یا حتی بیش‌تر) هنگام مصرف گنادوتروپین بیش‌تر است.
به همین دلیل است که نظارت پزشکی در این پروسه از اهمیت بسیاری برخوردار است. اگر فولیکول‌های بالقوه بیش از حد وجود داشته باشند، حتی ممکن است سیکل درمان با روش IUI لغو شود و در زمان دیگری دوباره امتحان شود.
سندرم تحریک بیش از حد تخمدان
اگر پزشک سیکل درمان شما را به دلیل وجود فولیکول‌های زیاد (بیش از ۲۰ فولیکول) لغو کند، احتمالاً به شما خواهد گفت که از رابطه جنسی خودداری کنید. مهم است که این دستورالعمل را جدی بگیرید؛ زیرا خطر سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS) در این شرایط بسیار بالا است. سندرم تحریک بیش از حد تخمدان باعث می‌شود که تخمدان‌ها دردناک و متورم شوند. در موارد شدید، این عارضه می‌تواند خطرناک و تهدید کننده زندگی باشد.
برخی از زوج‌ها به دلیل داشتن فولیکول‌های زیاد، در لغو و کنار گذاشتن چرخه تلقیح داخل رحمی مردد هستند. با این حال اگر در این شرایط رابطه جنسی داشته باشید و باردار شوید، خود و نوزادان آینده خود را در معرض خطر قرار می‌دهید. این کار را انجام ندهید.
چالش‌های احتمالی IUI
IUI به بسیاری از زنان کمک کرده است که باردار شوند، اما همیشه هم کارساز نیست. در چرخه‌هایی که داروهای باروری و IUI با هم ترکیب می‌شوند، میزان موفقیت بارداری می‌تواند به ۲۰% برسد. اغلب توصیه می‌شود متعهد به انجام پروسه IUI برای حداقل سه دوره باشید. میزان موفقیت شخصی شما بسته به علت ناباروری، کیفیت اسپرمی که استفاده می‌کنید و سن شما متفاوت خواهد بود.
در پژوهشی علمی روی حدود ۱۰۰۰ دوره IUI، محققان دریافتند که میزان موفقیت هر زوج (بیش از یک یا چند دوره) تا حد زیادی به سن، سابقه پزشکی و مسائل خاص باروری زن بستگی دارد. درصد موفقیت هر زوج (در بیش از یک چرخه) در این مطالعه شامل آمار زیر است:
- ۵۵.۶ درصد موفقیت برای درمان ناباروری به دلیل مشکلات دهانه رحم
- ۴۷.۴ درصد موفقیت برای درمان عدم تخمک گذاری یا مشکلات تخمک گذاری
- ۴۱.۷ درصد موفقیت برای درمان ناباروری با عامل مردانه
- ۳۷.۶ درصد موفقیت برای درمان الیگواسپرمی (تعداد کم اسپرم)
- ۳۵.۱ درصد موفقیت برای درمان ناباروری غیر قابل توضیح
- ۱۳.۴ درصد موفقیت برای درمان آستنواسپرمی (تحرک ضعیف اسپرم)
- ۱۰.۷ درصد موفقیت برای درمان اندومتریوز
در میان افرادی که ناباروری غیرقابل توجیه داشتند، تنها ۴ درصد از زنان در هر دوره بدون داروهای باروری باردار شدند.
آیا درمان تلقیح داخل رحمی یک روش درمانی موفق محسوب می‌شود؟
میزان موفقیت گزارش شده برای تلقیح داخل رحمی (IUI) بین مطالعات مختلف بسیار متفاوت است. عوامل زیادی وجود دارد که بر شانس موفقیت افراد تاثیر می‌گذارد؛ از سن افراد گرفته تا نوع IUI که تحت آن قرار می‌گیرند.
با توجه به گفته انجمن آمریکایی پزشکی تولیدمثل (ASRM)، میزان بارداری برای افرادی که IUI را امتحان می‌کنند، دو برابر شانسی است که اگر هیچ درمانی انجام نشود خواهند داشت.
در حالی که آمار کلی می‌تواند ایده‌ای از انتظارات شما ارائه دهد، شانس شخصی شما برای موفقیت آی یو آی به عوامل مختلفی از جمله سن شما، علت ناباروری و مدت زمانی که برای باردار شدن تلاش کرده‌اید بستگی دارد،
نقش داروهای باروری در موفقیت تلقیح داخل رحمی
نرخ موفقیت IUI در هنگام استفاده از داروهای باروری در مقایسه با سیکل‌های تلقیح داخل رحمی که بدون داروهای باروری انجام می‌شود، بیش‌تر است. این به این دلیل است که داروهای باروری باعث می‌شوند که تخمدان‌ها فولیکول‌های بیش‌تری تولید کنند و این برای آزاد شدن تخمک ضروری است.
نوع دارویی که استفاده می‌شود نیز می‌تواند بر میزان موفقیت این پروسه تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، تحقیقات نشان داده است که چرخه‌های IUI با داروهای خاص مانند Clomid و Femara (لتروزول) نسبت به چرخه‌های همراه با گنادوتروپین ها (مانند Gonal-F و Follistim) موفقیت کم‌تری دارند.
عوامل موثر بر موفقیت IUI
عوامل ناباروری مربوط به اندام‌های مختلف تولید مثلی هستند که می‌توانند بر میزان موفقیت IUI و IVF تاثیر بگذارند. برای مثال، مشکلات اسپرم یا دهانه رحم (یا در برخی موارد، هر دو) جزو این مشکلات هستند. به عنوان مثال، اسپرم ممکن است به اندازه کافی حرکت نکند تا به تخمک برسد یا دهانه رحم ممکن است نقص داشته باشد که به این معنی است که اسپرم نمی‌تواند به تخمک برسد.
IUI همراه با داروهای باروری می‌تواند در برخی از موارد ناباروری خفیف مردانه موفقیت‌آمیز باشد؛ اما در مواردی که مشکلات شدید در تعداد یا شکل اسپرم وجود دارد، معمولاً مفید و کاربردی نیست. درمان IVF ممکن است انتخاب بهتری در اینگونه موارد باشد.
IUI معمولاً زمانی انجام می‌شود که از اهداکننده اسپرم استفاده می‌شود؛ به ویژه زمانی که فاکتورهای ناباروری زنان وجود نداشته باشد یا عوامل ناباروری خفیف غایب باشند و والدین متقاضی برای حاملگی کم‌تر از ۳۵ سال سن داشته باشند. هنگامی که والدین بزرگ‌تر از ۳۵ سال هستند یا سایر مشکلات باروری وجود دارد، ممکن است به جای تلقیح داخل رحمی، روش درمانی IVF انجام شود.
برای افراد مبتلا به دهانه رحم، این نظریه مطرح شده است که برخی از موارد ناباروری غیرقابل توضیح ناشی از مشکلات دهانه رحم است که می‌تواند شامل مشکلات مربوط به مخاط دهانه رحم باشد.
اگر فرد به طور طبیعی تخمک گذاری نمی‌کند (تخمک آزاد نمی‌کند) یا تخمک گذاری به ندرت یا غیر قابل پیش‌بینی است، IUI همراه با داروهای باروری که به تخمدان کمک می‌کنند تا فولیکول‌های بیش‌تری تشکیل دهد، می‌تواند مفید واقع شود.
سخن آخر
تصمیم گیری در مورد اینکه آیا بهتر است IUI را دنبال کنید یا خیر یک انتخاب شخصی است. اگرچه آمار موفقیت IVF در هر سیکل بسیار بالاتر است، اما IUI به طور قابل توجهی ارزان تر است. این روش هم ساده‌تر و هم کم‌تر تهاجمی است. اگر IVF هزینه خارج از توان شما باشد، بسته به علت ناباروری شما چندین دوره تلقیح داخل رحمی ممکن است انتخاب بهتری به شمار رود. گزینه دیگری که می‌توانید در این حالت در نظر بگیرید درمان مینی IVF است.
بهتر است بدانید که اگرچه IUI می تواند به شما در باردار شدن کمک کند، اما ممکن است منجر به بارداری نشود. در حالی که مراحل بعدی خود را در نظر می‌گیرید، حتماً به تاثیرات عاطفی درمان‌های ناباروری توجه کنید. با پزشک خود صحبت کنید تا همه انتخاب‌های درمانی خود را درک کنید تا به شما کمک کند که تصمیم بگیرید چه چیزی برای شما مناسب است.