قاعدگی همان خونریزی عادت ماهانه است که به طور عامیانه به آن “پریود شدن” گفته می‌شود. این خونریزی به صورت ماهانه (در بیشتر زنان) در طول سالهای باروری شما به جز در دوران بارداری اتفاق می‌افتد. قاعدگی زمانی اتفاق می‌افتد که پوشش داخلی رحم تخریب می‌شود و ریزش می‌کند و سپس به صورت خون از بدن خارج می‌شود. بیشتر عادت ماهانه‌ها حدود سه تا هفت روز طول می‌کشند. در این مقاله به بررسی عادت ماهانه و چرخه قاعدگی می‌پردازیم، همچنین در مورد زمانی که عادت ماهانه معمولاً شروع می‌شود، این که چه چیزی در پریود طبیعی است و چه چیزی نیست و این که چگونه می‌توان خونریزی و علائم پریود را کنترل کرد، صحبت می‌کنیم.
قاعدگی چیست؟
قاعدگی بخشی طبیعی از زندگی است. در طول ماه، پوشش داخلی رحم شما برای کمک به بارداری احتمالی ایجاد می‌شود. در صورتی که حاملگی اتفاق نیفتد، پوشش داخلی رحم می‌ریزد و به صورت خون از بدن خارج می‌شود.
پریود از چه سنی شروع می‌شود؟
پریود معمولاً بین سن ۸ تا ۱۵ سالگی شروع می‌شود.
میانگین سنی شروع عادت ماهانه در ایالات متحده بین ۱۲ تا ۱۴ سال اعلام شده است. بیشتر زنان منارک (اصطلاحی پزشکی که برای شروع چرخه قاعدگی یا اولین خونریزی عادت ماهانه در زنان به کار می‌رود) را پس از یک تا دو سال پس از اولین علائم بلوغ خود تجربه می‌کنند. علائم بلوغ زنان شامل رشد سینه‌ها، جهش رشد و رشد مو در ناحیه تناسلی است.
چرخه قاعدگی چیست؟
چرخه قاعدگی یک فرآیند ماهانه است که بدن زنان جهت آماده شدن برای بارداری طی می‌کند. مغز و هورمون‌ها (پیام رسان‌های شیمیایی طبیعی) به بدن شما پیام می‌دهند که در هر مرحله باید چگونه واکنش نشان دهد.
روز اول چرخه قاعدگی شما با عادت ماهانه شروع می‌شود. بیشتر چرخه‌های قاعدگی بین ۲۱ تا ۳۵ روز طول می‌کشند.
فاز فولیکولی
فاز فولیکولی با قاعدگی همپوشانی دارد. فاز فولیکولی از اولین روز قاعدگی شروع می‌شود و به طور متوسط ۱۷ روز به طول می‌انجامد. در این مدت، هورمون‌ها به تخمدان‌ها سیگنال می‌دهند تا یک تخمک ایجاد کند.
فاز تخمک گذاری
تخمک گذاری به زمانی گفته می‌شود که تخمدان‌ها یک تخمک آزاد می‌کنند. تخمک گذاری در اواسط چرخه قاعدگی اتفاق می‌افتد.
اگر اسپرم تخمک را بارور کند، ممکن است حاملگی اتفاق بیفتد. در صورتی که در سه روز پیش از تخمک گذاری و در روز تخمک گذاری رابطه جنسی محافظت نشده داشته باشید، به احتمال زیاد باردار خواهید شد.
فاز لوتئال
پس از تخمک گذاری، بدن شما با آماده سازی پوشش داخلی رحم برای کمک به بارداری احتمالی، وارد فاز لوتئال می‌شود. اگر بارداری اتفاق نیفتد، پوشش رحم ریزش می‌کند و چرخه قاعدگی دوباره در مرحله قاعدگی شروع می‌شود.
علائم و نشانه‌های قاعدگی
خونریزی از واژن مشخص‌ترین علامت و نشانه قاعدگی است که معمولاً سه تا هفت روز طول می‌کشد.
رنگ خون عادت ماهانه از قرمز روشن تا قرمز تیره یا قهوه‌ای متفاوت است. به طور کلی رنگ خون در ابتدای دوره روشن‌تر است و در پایان پریود به دلیل خارج شدن خون قدیمی، تیره تر است.
سایر علائم و نشانه‌های عادت ماهانه عبارتند از:
- گرفتگی شکم
- درد در قسمت پایین کمر
- حساس شدن سینه‌ها
- نوسان خلق و خو یا تحریک پذیری
- احساس خستگی (خستگی بیش از حد)
- سردرد
- نفخ
- آکنه
- مشکل معده یا تغییر در اجابت مزاج
- هوس کردن غذا
به غیر از خونریزی قاعدگی، بسیاری از علائم بالا ممکن است یک هفته قبل از پریود شما شروع شوند. این حالت به عنوان سندرم پیش از قاعدگی (PMS) شناخته می‌شود.
محصولات موجود برای کنترل علائم و نشانه‌های قاعدگی
محصولات قاعدگی به وسایلی گفته می‌شود که برای کنترل جریان قاعدگی از آن استفاده می‌کنید.
از جمله این محصولات می‌توان محصولات یک بار مصرف مانند نوار بهداشتی یا تامپون و محصولات قابل استفاده مجدد مانند کاپ قاعدگی را نام برد.
محصولات یک بار مصرف قاعدگی
نوار بهداشتی یا پد قاعدگی به بخش داخلی لباس زیر شما متصل می‌شود. لایه‌های نوار بهداشتی، خون را جذب می‌کنند و همزمان رطوبت را از پوست جمع می‌کنند تا از نشت آن جلوگیری شود. نوار بهداشتی در اشکال و مقدار جذب مختلف وجود دارند و می‌توان در این میان به پد بهداشتی روزانه یا پنتی لینر، نوار بهداشتی بلند برای خونریزی سنگین، نوار بهداشتی بالدار و پدهای شبانه اشاره کرد.
تامپون یک لوله نرم و کوچک ساخته شده از مواد جاذب مانند پنبه است که برای جذب جریان خون قاعدگی در واژن قرار داده می‌شود. برخی از افراد استفاده از تامپون را نسبت به نوار بهداشتی ترجیح می‌دهند؛ زیرا با تامپون راحت‌تر حرکت می‌کنند و تامپون کم‌تر قابل مشاهده است. همچنین تامپون نیز مانند پد بهداشتی، چند سطح جذب مختلف دارد.
در صورتی که از تامپون استفاده کنید، بهتر است تامپون با کم‌ترین میزان جذب ممکن را انتخاب کنید و بیش از هشت ساعت آن را به کار نبرید. این کار خطر ابتلا به سندرم شوک سمی (TSS) را پایین می‌آورد. سندرم شوک سمی یک عارضه نادر، اما خطرناک و مرگ‌بار است که به دلیل برخی از عفونت‌های باکتریایی به وجود می‌آید.
هر چند وقت یک بار باید محصولات یک بار مصرف قاعدگی را عوض کنید؟
تعویض و دور انداختن محصولات قاعدگی بین هر چهار تا هشت ساعت یک بار برای جلوگیری از نشت خون، جمع شدن باکتری، بو و عفونت ضروری است.
محصولات قاعدگی قابل استفاده مجدد
محصولات قاعدگی قابل استفاده مجدد با محیط زیست سازگار هستند. شما می‌توانید چندین بار از این محصولات استفاده کنید و فایده آن‌ها این است که زباله تولید نمی‌کنند. اکثر این محصولات در اندازه‌ها و مقدار جذب مختلف وجود دارند. از جمله محصولات قاعدگی قابل استفاده مجدد می‌توان موارد زیر را نام برد:
- کاپ قاعدگی: کاپ قاعدگی وسیله زنگوله‌ای شکل و انعطاف پذیر ساخته شده از سیلیکون، پلاستیک یا لاتکس پزشکی هستند. آن‌ها وارد واژن قرار داده می‌شوند و خون قاعدگی را جذب می‌کنند. برداشتن، خالی کردن و شستن کاپ قاعدگی برای حداقل دو بار در روز بهترین روش استفاده از آن است.
- لباس زیر قاعدگی: شرت قاعدگی یا لباس زیر پریود دارای پوشش جاذب و ضد رطوبت است که خون را جذب می‌کند و یک لایه بیرونی دارد که از نشت شدن خون جلوگیری می‌کند. بسیاری از افراد در روزهایی که عادت ماهانه آن‌ها سبک تر است یا به عنوان پشتیبان همراه با سایر محصولات قاعدگی این لباس‌ها را در تمام روز استفاده می‌کنند.
- پد قاعدگی قابل استفاده مجدد: پد قاعدگی قابل استفاده مجدد، پدهای پارچه‌ای هستند که از موادی مانند پنبه، بامبو یا کنف ساخته شده‌اند. این پدها با نوار چسب یا گیره داخل لباس زیر شما محکم می‌شوند.
- اسفنج دریایی پریود: اسفنج دریایی پریود طبیعی است و داخل واژن قرار داده می‌شود. می‌توانید این اسفنج را بشویید و دوباره استفاده کنید. بیشتر افراد یک یا دو بار در روز آن را می‌شویند. این اسفنج‌ها زیست تخریب پذیر هستند و برای چندین چرخه قاعدگی دوام می‌آورند.
- تامپون اپلیکاتوری قابل استفاده مجدد: برخی از برندها، تامپون اپلیکاتوری قابل استفاده مجدد را تولید می‌کنند که از سیلیکون یا پلاستیک پزشکی ساخته شده‌اند. می‌توانید آن‌ها را همراه با تامپون معمولی استفاده کنید و کم‌تر از تامپون یک بار مصرف استفاده کنید.
چگونه علائم پریود را کنترل کنیم؟
کارهای زیر می‌توانند به شما کمک کنند تا علائم عادت ماهانه خود را کنترل کنید:
- فعالیت بدنی منظم: فعالیت بدنی، مسکن‌های طبیعی بدن را آزاد می‌کند و خلق و خو را بهبود می‌دهد.
- بدن خود را هیدراته نگه دارید: نوشیدن آب زیاد به کاهش نفخ کمک می‌کند.
- غذاهای مقوی بخورید: رژیم غذایی متشکل از سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل، پروتئین بدون چربی و چربی سالم، مواد غذایی ضروری را برای بدن فراهم می‌کند. غذاهای فرآوری شده پر از قند و نمک علائمی مانند گرفتگی عضلات، نفخ و خستگی را افزایش می‌دهند.
- تسکین درد: برای کم شدن گرفتگی و سردرد، می‌توانید از مسکن‌های بدون نسخه مانند ادویل یا ایبوپروفن یا ناپروکسن استفاده کنید.
- تسکین درد با گرما: یک کیسه آب گرم، بطری آب گرم یا چسب حرارتی یک بار مصرف می‌تواند به تسکین درد ناحیه شکم یا کمر کمک کند. شما می‌توانید در تمام طول روز از چسب حرارتی یک بار مصرف زیر لباس خود استفاده کنید. اما باید مراقب پوست خود باشید و اگر بیش از حد داغ شد، آن را بردارید.
- حمام یا دوش آب گرم: حمام یا دوش آب گرم می‌تواند عضلات شما را آرام کند و تنش و ناراحتی را کاهش دهد. برای تاثیر بیشتر، از رایحه‌های آرامش بخش استفاده کنید.
- داروهای موضعی: اگر در طول قاعدگی خود دچار کمر درد می‌شوید، از کرم یا چسب موضعی مانند آسپرکرم (ترولامین سالیسیلات) استفاده کنید. برخی از افراد کرم‌هایی را ترجیح می‌دهند که حاوی لیدوکائین هستند تا اثر بی حس کنندگی نیز داشته باشد.
- ویتامین‌ها و مواد معدنی: برخی مطالعات نشان می‌دهند که کلسیم می‌تواند به کاهش خستگی، هوس غذا و افسردگی در قاعدگی کمک کند. ویتامین B6 ممکن است تحریک پذیری، نفخ، فراموشی و اضطراب را تسکین دهد.
- مکمل‌های گیاهی: تحقیقات در این زمینه متناقض هستند. برخی از مشاهدات تجربی نشان می‌دهند که کوهوش سیاه، توت پاک شده و روغن گل مغربی می‌توانند به تسکین علائم PMS کمک کنند. اما تحقیقات دیگر نشان می‌دهند که آن‌ها این اثر را ندارند.
قبل از شروع مصرف ویتامین‌ها یا مکمل‌های گیاهی با یک پزشک صحبت کنید. اگرچه این مواد طبیعی هستند، اما هنوز هم احتمال دارد که با سایر داروها تداخل داشته باشند یا ممکن است برای افرادی که دارای حساسیت یا بیماری‌های خاص هستند بی خطر نباشند.
تغییر در عادت ماهانه
خونریزی پریود معمولاً در نوجوانان شدیدتر است و با افزایش سن کم می‌شود. اما خونریزی و گرفتگی عضلات نباید زندگی روزمره شما را مختل کند. اگر علائم زیر را تجربه می‌کنید، بهتر است با یک پزشک در این زمینه مشورت کنید:
- پریودهای سنگین تر یا طولانی تر از همیشه
- خونریزی پریود بیش از هشت روز طول بکشد.
- پر شدن یک تامپون یا پد به بالا در هر یک تا دو ساعت
- لخته شدن خون قاعدگی به شکلی که لکه خون بزرگ‌تر از یک سکه باشد.
- خونریزی که به قدری شدید است که در زندگی روزمره اختلال ایجاد می‌کند.
- درد یا علائم PMS که با زندگی روزمره تداخل دارند.
مشکلات رایج قاعدگی
دردهای قاعدگی، خونریزی شدید، میگرن و پریودهای نامنظم از مشکلات رایج قاعدگی هستند. این مشکلات ممکن است به دلیل نوسانات هورمونی ناشی از بلوغ یا پیش از یائسگی، سبک زندگی، روش کنترل بارداری و بیماری و مشکلات پزشکی رخ دهد.
نامنظم بودن عادت ماهانه
هنگامی که برای اولین بار پریود شما شروع می‌شود، می‌تواند غیرقابل پیش بینی باشد. اما پس از چند سال، معمولاً منظم تر می‌شود. نامنظم بودن پریود به معنی تغییراتی در زمان، طول یا روند معمول چرخه یا دوره قاعدگی شما می‌باشد. با این که برخی تغییرات جزئی در عادت ماهانه طبیعی است، اما بی نظمی مداوم می‌تواند نشان دهنده مشکلات اساسی در سلامت بدن باشد.
در ادامه، موارد زیر برای تشخیص «نامنظم بودن قاعدگی» برای افرادی که قبلاً سیکل قاعدگی قابل پیش بینی داشتند، قرار داده شده است:
- تغییر در طول چرخه قاعدگی (بیش از هفت تا نه روز)
- زمانی که طول چرخه کم‌تر از ۲۱ روز یا بیش از ۳۵ روز باشد.
- پریود نشدن برای بیش از شش هفته
چه زمانی دیگر پریود نمی‌شوید؟
هنگامی که قاعدگی را تجربه کردید، پریود خواهید شد؛ مگر این که باردار، در حال شیردهی یا یائسه باشید. پریود همچنین می‌تواند به دلیل برخی از بیماری‌ها و اختلالات پزشکی یا مصرف داروهای خاص متوقف شود.
بارداری
بارداری یکی از شایع‌ترین دلایل تاخیر یا عقب افتادن پریود است. هنگامی که باردار می‌شوید، بدن گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG) تولید می‌کند. این هورمون از تخمک گذاری بیشتر جلوگیری می‌کند و به حفظ پوشش رحم کمک می‌کند تا جنین بتواند رشد کند.
آمنوره چیست؟
آمنوره به زمانی گفته می‌شود که شما برای مدت قابل توجهی قاعدگی (غیر مرتبط با بارداری) نداشته باشید. پزشکان آمنوره را به دو صورت دسته بندی می‌کنند:
- آمنوره اولیه: آمنوره به زمانی گفته می‌شود که یک زن با وجود علائم بلوغ، در سن ۱۵ یا ۱۶ سالگی شروع به پریود شدن نمی‌کند. این حالت می‌تواند به دلیل عدم تعادل هورمونی، عوامل ژنتیکی یا مشکلات ساختاری در سیستم تولید مثل اتفاق بیفتد.
- آمنوره ثانویه: آمنوره ثانویه به زمانی گفته می‌شود که فردی که قبلاً عادت ماهانه منظمی داشته است، به مدت سه ماه یا بیشتر دیگر قاعدگی ندارد. این حالت می‌تواند به دلیل بارداری، شیردهی، سبک زندگی و بیماری‌هایی مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یا مصرف برخی داروها رخ دهد.
یائسگی
یائسگی در پایان سالهای باروری زنان پیش می‌آید و به زمانی گفته می‌شود که شما به مدت ۱۲ ماه متوالی پریود نمی‌شوید و دیگر نمی‌توانید باردار شوید. میانگین سن یائسگی ۵۱ سال است.
پیش یائسگی به زمان منتهی به یائسگی گفته می‌شود. این زمان برای بیشتر زنان در دهه ۴۰ زندگی شروع می‌شود و بین چهار تا هشت سال طول می‌کشد. در طول این مدت، احتمالاً تغییراتی را در چرخه قاعدگی خود تجربه خواهید کرد، مانند:
- نداشتن عادت ماهانه در بعضی از ماه‌ها
- خونریزی یا گرفتگی قاعدگی سبک‌تر یا شدید تر از همیشه
- زمان کوتاه تر یا طولانی تر بین پریودها
مرحله پیش یائسگی و یائسگی همچنین می‌تواند باعث بروز علائمی از جمله گرگرفتگی، مشکل در خواب، خشکی واژن، دردناک بودن رابطه جنسی، نوسان خلق و خو و کاهش میل جنسی شود.
چگونه چرخه قاعدگی خود را دنبال کنیم؟
دنبال کردن چرخه قاعدگی می‌تواند جهت پیش بینی تخمک گذاری و قاعدگی به شما کمک کند. این کار همچنین می‌تواند به شما کمک کند تا بی‌نظمی‌ها را شناسایی کنید، قاعدگی دیر هنگام یا از دست رفته را تشخیص دهید و بر سلامت باروری خود نظارت داشته باشید. شما می‌توانید از یک تقویم یا اپلیکیشن دیجیتال برای پیگیری جزئیات زیر استفاده کنید:
- روز اول عادت ماهانه (روز اول خونریزی قاعدگی)
- آخرین روز خونریزی (یادداشت کردن روز آخر به شما کمک می‌کند تا مدت زمان هر قاعدگی را بدانید)
- میانگین طول چرخه قاعدگی (زمان بین هر پریود)
- شدت خونریزی
- علائم قاعدگی
سخن آخر
قاعدگی به خونریزی پریود گفته می‌شود و بیشتر خانم‌ها به جز در دوران بارداری، آن را به صورت ماهانه تجربه می‌کنند. عادت ماهانه معمولاً سه تا هفت روز طول می‌کشد.
چرخه قاعدگی فرآیندی در بدن است که به عادت ماهانه یا بارداری منجر می‌شود. قاعدگی معمولاً بین سنین ۸ تا ۱۵ سالگی شروع می‌شود و تا یائسگی که به طور میانگین در ۵۱ سالگی رخ می‌دهد، ادامه پیدا می‌کند.