ممکن است برای برخی از افراد سوال پیش بیاید که منی طبیعی و سالم باید چه مزه، ظاهر یا بویی داشته باشد. با این که ممکن است بتوانید این ویژگی‌ها را در منی خود تغییر دهید، اما خود تغییرات در منی نیز می‌تواند نشانه‌ای از یک وجود یک مشکل پزشکی باشد. طعم، بو، رنگ و قوام مایع منی می‌تواند در هر فردی نسبت به افراد دیگر متفاوت باشد. منی همچنین می‌تواند از یک انزال به انزال بعدی تغییر کند. بیش‌تر اوقات، این تغییرات طبیعی هستند؛ اما برخی از آن‌ها ممکن است نشان دهنده یک مشکل نگران کننده از نظر پزشکی باشند.
منی بدبو، منی مایل به رنگ صورتی یا سبز یا حجم منی بسیار کم و حتی بسیار زیاد باید توسط یک پزشک معاینه و بررسی شود. در این مقاله به برخی از سوالات رایج در مورد ظاهر، بو و طعم مایع منی طبیعی و سالم پاسخ می‌دهیم. همچنین در مورد تغییراتی در منی صحبت خواهیم کرد که نیاز به بررسی توسط پزشک دارد.
منی سالم چگونه است؟
منی به مایع کدر و سفید رنگی گفته می‌شود که هنگام انزال از آلت تناسلی خارج می‌شود. این مایع از سلول‌های اسپرم (اسپرماتوزوا) و مایعی چسبنده و با غلظت متوسط به نام مایع منی تشکیل شده است. نقش مایع منی، انتقال اسپرم و فراهم کردن مواد غذایی و محیطی پایدار برای اسپرم‌ها می‌باشد تا بتوانند تا پنج روز زنده بمانند و قادر باشند لقاح را امکان پذیر کنند.
در هر بار انزال، حدود ۱۰۰ میلیون سلول اسپرم از آلت تناسلی آزاد می‌شود.
نحوه تولید منی طبیعی
سلول‌های اسپرم در بیضه‌ها تولید می‌شوند و سپس به اپیدیدیم که یک لوله مارپیچ است، منتقل می‌شوند. در آنجا اسپرم تحت تاثیر هورمون‌های بیضه و غده هیپوفیز رشد می‌کند و بالغ می‌شود. این فرآیند حدود دو و نیم تا سه ماه طول می‌کشد
سلول‌های اسپرم پس از بالغ شدن به یک لوله عضلانی طولانی به نام مجرای وابَران یا واز دِفِران انتقال پیدا می‌کنند و در آنجا با مایع منی ترشح شده از طریق مجاری انزال ترکیب می‌شوند. محصول نهایی این فرآیند، همان منی است.
خود مایع منی از مایعاتی تشکیل شده است که از سه اندام می‌آیند:
- غدد کاوپر: این اندام به اندازه نخود است و مایعاتی ترشح می‌کند که به عنوان روان کننده عمل می‌کنند و به خنثی کردن اسیدها برای زنده نگه داشتن سلول‌های اسپرم کمک می‌کند.
- غده پروستات: این غده به اندازه گردو می‌باشد و مایعاتی از خود ترشح می‌کند که مایع منی را در حالت مایع نگه می‌دارد و در عین حال مواد مغذی و آنزیم‌هایی را برای تغذیه و محافظت سلول‌های اسپرم فراهم می‌کند.
- وزیکول‌های منی: کیسه‌های منی یا وزیکول‌های منی بخشی از دستگاه تناسلی مردان هستند. وزیکول‌های منی به یک جفت غدد لوله‌ای شکل گفته می‌شود که مایعات غنی از فروکتوز (قندی که برای سوخت استفاده می‌شود) و پروستاگلاندین‌ها (نوعی چربی که باعث انقباضات واژن می‌شود تا اسپرم را به داخل کانال واژن هدایت کند) ترشح می‌کنند.
در حین انزال، انقباضات قوی ماهیچه‌های بولبواسپونژیوس و پوبوکوکسیژئوس مایع منی را از طریق لوله ای بلند به نام مجرای ادرار به خارج از آلت تناسلی هدایت می‌کنند.
اسپرم چقدر عمر می‌کند؟
میانگین طول عمر اسپرم ۷۴ روز است. پس از انزال، اسپرم می‌تواند تا پنج روز در داخل دستگاه تناسلی زن زنده بماند.
طعم و بوی منی طبیعی چگونه باید باشد؟
منی می‌تواند طعم شور، شیرین یا تلخ داشته باشد و دارای رایحه کلر مانند مشابه بویی است که یک درخت گلابی زینتی از خود ایجاد می‌کند. مایع منی معمولاً قلیایی تر از اسیدی است؛ محیطی که سلول‌های اسپرم در آن رشد می‌کنند. در مایع منی با تعادل pH سالم (بین ۷.۲ تا ۸.۰) با بوی آمونیاک یا کلر بیش‌تر مطابقت دارد.
در عین حال، مواد شیمیایی آلی به نام آمین ها تا حد زیادی باعث ایجاد بویی هستند که مردم با مایع منی مرتبط می‌دانند. آمین های موجود در مایع منی شامل پوترسین، اسپرمین، اسپرمیدین و کاداورین می‌باشند. محتوای بالای فروکتوز منی می‌تواند طعم کمی شیرین به آن بدهد. با این حال، PH قلیایی‌تر می‌تواند طعم منی را شور یا تلخ (یا ترکیبی از شیرین و شور) کند.
چگونه غذا بر بو و طعم منی تاثیر می‌گذارد؟
برخی غذاها می‌توانند طعم و بوی مایع منی را تغییر دهند و آن را تلخ تر، تندتر یا بودارتر کنند. این غذاها شامل موارد زیر می‌باشند:
- الکل
- مارچوبه
- کلم
- قهوه
- لبنیات
- سیر
- انواع گوشت‌ها
- پیازها
تصور می‌شود که غذاهای دیگری مانند کرفس، جعفری و آناناس بو یا طعم منی را ملایم تر یا شیرین تر می‌کنند. همچنین مصرف مولتی ویتامین‌ها می‌تواند طعم فلز یا معدنی بیش‌تری به مایع منی بدهد.
آیا رژیم غذایی می‌تواند بر کیفیت و باروری منی تاثیر بگذارد؟
تحقیقات نشان می‌دهند که آنچه شما می‌خورید و می‌نوشید، می‌تواند کیفیت و باروری اسپرم را تغییر دهد. رژیم‌های غذایی سرشار از گوشت‌های فرآوری شده، چربی ترانس، سویا و لبنیات پر چرب می‌توانند بر شکل، مقدار و غلظت و روان بودن اسپرم تاثیر بگذارند. رژیم غذایی سرشار از ماهی، میوه، سبزیجات و گردو باعث افزایش کیفیت اسپرم می‌شود.
چه عوامل دیگری منی را تغییر می‌دهند؟
کشیدن تنباکو نیز می‌تواند طعم یا بوی مایع منی را تغییر دهد. همچنین دود سیگار می‌تواند کیفیت، تعداد و تحرک اسپرم را کاهش دهد و باردار شدن را برای شما دشوار تر کند. یکی دیگر از عواملی که می‌تواند بر بو یا طعم مایع منی تأثیر بگذارد عفونت است. این عفونت‌ها شامل عفونت‌های دستگاه ادراری (UTIs) و عفونت‌های مقاربتی (STIs) مانند کلامیدیا، سوزاک و تریکومونیازیس هستند.
بوی بد، بوی فاسد بودن یا بوی ماهی از مایع منی ممکن است نشانه عفونت ادراری یا عفونت مقاربتی باشد. به ویژه در صورتی که با تورم بیضه یا ترشح غیر طبیعی از آلت تناسلی همراه باشد. در صورت عدم درمان هر دوی این موارد، احتمال بالایی وجود دارد که این موارد بتوانند بر باروری شما تاثیر بگذارند. بنابراین توصیه می‌کنیم در اسرع وقت با یک پزشک در این رابطه صحبت کنید.
منی طبیعی و سالم چگونه به نظر می‌رسد؟
منی نرمال و طبیعی به طور کلی دارای یک رنگ مایل به سفید یا کمی زرد است. غلظت آن باید شبیه سفیده تخم مرغ یا تا حدودی ژله مانند باشد. گاهی اوقات ممکن است گلبول‌های ژله مانند در مایع منی وجود داشته باشد که در صورت مصرف کم آب و کم آبی بدن یا عدم انزال طولانی برای مدت طبیعی است.
تغییر در رنگ یا قوام مایع منی معمولاً نگران کننده نیست؛ اما تغییرات خاصی در آن ممکن است نشان دهنده مشکلی نگران کننده در سلامت شما باشد.
آبکی بودن منی
مایع منی گاهی اوقات ممکن است آبکی باشد، ولی این مورد نگرانی خاصی برای شما ایجاد نمی‌کند. ممکن است به تازگی یا به صورت مکرر انزال داشته باشید، مقدار زیادی آب مصرف کرده باشید یا بیضه های خود را با کارهایی مانند پوشیدن لباس زیر تنگ و ورزش شدید بیش از حد گرم نگه داشته باشید. در چنین مواردی، آبکی بودن منی احتمالاً موقتی باشد و جای نگرانی وجود نداشته باشد.
همچنین کمبود روی می‌تواند باعث ایجاد آبکی شدن و رقیق شدن اسپرم و روان شدن آن شود.
در مواقع دیگر، آبکی شدن اسپرم ممکن است نشانه الیگوزواسپرمی یا تعداد کم اسپرم باشد. این عارضه زمانی اتفاق می‌افتد که کم‌تر از ۱۵ میلیون اسپرم در هر میلی لیتر منی وجود داشته باشد. آبکی بودن اسپرم به دلیل الیگواسپرمی مشخصه ای است که ممکن است به دلایل زیر ایجاد شود:
- واریکوسل (تورم وریدهای بیضه)
- بیماری‌های مقاربتی مانند سوزاک و کلامیدیا
- اپیدیدیمیت
- ترومای بیضه
- انزال رتروگراد (که در آن مایع منی به جای خروج از بدن به مثانه باز می‌گردد)
- اختلالات هورمونی مانند هیپرپرولاکتینمی که می‌تواند تولید طبیعی اسپرم را مختل کند
- آنتی بادی‌های ضد اسپرم (پروتئین‌های غیر طبیعی ایمنی که به اسپرم حمله کرده و به آن آسیب می‌رسانند)
- کیست بیضه
- تومورهای خوش خیم بیضه
- سرطان بیضه
قرمز یا قهوه‌ای بودن منی
اگر منی شما رنگ قرمز یا قهوه ای دارد، ممکن است نشانه وجود خون در آن باشد. در حالی که این علامت ممکن است هشدار دهنده و خطرناک به نظر برسد، این عارضه که هماتوسپرمی نام دارد، معمولا جدی نیست. بیش‌تر اوقات، این بیماری توسط رگ‌های خونی ریز ایجاد می‌شود که در حین نعوظ یا انزال در وزیکول‌های منی یا غده پروستات پاره شده‌اند. سایر علل هماتوسپرمی شامل موارد زیر می‌باشند:
- پروستات بزرگ شده
- اپیدیدیمیت (التهاب اپیدیدیم که اغلب به دلیل عفونت به وجود می‌آید)
- اورکیت (التهاب بیضه که اغلب به دلیل عفونت به وجود می‌آید)
- عفونت‌های مقاربتی
- ترومای بیضه
- سنگ کلیه یا مثانه
- بیوپسی پروستات که اخیرا انجام شده است
- وازکتومی که اخیرا انجام شده است
خبر خوب این است که اکثر موارد هماتوسپرمی به خودی خود و بدون هیچ حادثه‌ای از بین می‌روند. به ندرت وجود خون در مایع منی نشانه سرطان است.
زرد یا سبز رنگ بودن منی
منی با رنگ زرد یا سبز مشخص ممکن است نشانه عفونت باشد. علل احتمالی دیگری نیز برای تغییر رنگ منی وجود دارد که شامل موارد زیر می‌باشد:
- بیماری‌های مقاربتی مانند کلامیدیا، سوزاک و تریکومونیازیس
- پروستاتیت (التهاب پروستات که اغلب به دلیل عفونت به وجود می‌آید)
- زردی (تجمع رنگدانه زرد رنگی به نام بیلی روبین که به دلیل وجود بیماری‌هایی مانند هپاتیت و سنگ کیسه صفرا ایجاد می‌شود)
- پیوسپرمی (بیماری مرتبط با ناباروری مردان که در آن غلظت بالای گلبول‌های سفید خون در مایع منی آسیب می‌بیند و سلول‌های اسپرم را ضعیف می‌کند)
چه مقدار منی تولید می‌شود؟
حجم مایع منی که در طول انزال آزاد می‌شود، می‌تواند متفاوت باشد. یک بررسی علمی در سال ۲۰۱۲ از مطالعات منتشر شده در مجله آندرولوژی نشان می‌دهد که حجم متوسط منی آزاد شده ۳.۴ میلی لیتر است. این مقدار تقریباً معادل ⅔ قاشق چای خوری می‌باشد.
حجم مایع منی ممکن است بر باروری مردان تاثیر بگذارد. تحقیقات نشان می‌دهد که حجم مایع منی بالاتر از حد طبیعی با تعداد اسپرم کم‌تر ارتباط دارد. این مشکل به دلیل رقیق شدن سلول‌های اسپرم در حجم بالاتر منی می‌باشد. از سوی دیگر، حجم مایع منی کم‌تر از حد طبیعی (کم‌تر از ۱.۵ میلی لیتر) نیز به احتمال کم‌تری برای باروری اشاره دارد. حجم کم مایع منی به طور مکرر ممکن است به دلیل مشکلاتی مانند انزال رتروگراد باشد.
حجم کم مایع منی همچنین ممکن است نشانه‌ای از سایر اختلالات پزشکی باشد. یک مطالعه علمی در سال ۲۰۱۴ در حوزه باروری و عقیم شدن انجام شد که بیش از ۹۰۰۰ مرد با میانگین سنی ۳۸ سال را مورد ارزیابی قرار داد. محققان در این مطالعه علمی دریافتند که احتمال ابتلا به فشار خون بالا یا بیماری قلبی در افرادی که حجم مایع منی آن‌ها کم است، دو برابر بیش‌تر از افرادی می‌باشد که حجم مایع منی طبیعی و نرمال دارند.
البته حجم کم منی همیشه هم نشانه ناباروری یا بیماری نیست. بلکه ممکن است نشانه کم آبی یا انزال به تازگی باشد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر در مورد مایع منی خود نگرانی پزشکی دارید، با پزشک خود صحبت کنید. پزشک ممکن است شما را به یک اورولوژیست (متخصص دستگاه تناسلی مردان) ارجاع دهد. علائمی که باید توسط پزشک ارزیابی شوند شامل موارد زیر می‌باشد:
- ترشح غیر طبیعی منی
- تب با علائم دیگر
- منی کثیف، با بوی فاسد شدگی یا با بوی ماهی
- توده یا نقطه سفت در بیضه
- قرمز، قهوه ای، زرد یا سبز رنگ بودن منی
- متورم یا بزرگ شدن بیضه‌ها
- درد بیضه
چگونه برای حداکثر باروری اسپرم سالم داشته باشیم؟
یک مرد سالم میلیون‌ها اسپرم را در هر بار انزال آزاد می‌کند. در طول آمیزش جنسی، از میلیون‌ها اسپرم، تنها چند صد اسپرم به تخمک بالغی می‌رسند که آماده لقاح است.
مهم است که به یاد داشته باشید که هنوز چیزهای زیادی برای یادگیری در مورد باروری مردان وجود دارد. ما می‌دانیم که بسیاری از چیزهایی که باعث سالم شدن اسپرم می‌شوند، مواردی هستند که به هر حال برای سلامت مردان مورد نیاز هستند. با این حال، به خاطر داشته باشید که نکات زیر صرفاً ملاحظاتی برای مردانی است که مشکلات باروری احتمالی دارند. بسیاری از مردان بدون توجه به سبک زندگی خود مشکلی با تعداد اسپرم خود ندارند.
شما باید هر گونه مشکل باروری را با پزشک خود برای ارزیابی علت زمینه‌ای در میان بگذارید.
چه عواملی ممکن است بر سلامت منی و اسپرم تاثیر بگذارند؟
عوامل زیر که برخی از آن‌ها را می‌توانید تغییر دهید و برخی دیگر را نمی‌توانید تغییر دهید، ممکن است بر سلامت اسپرم شما تاثیر بگذارند:
- شلوار و لباس زیر تنگ، مواد مصنوعی و گرما: پیشنهاد شده است که همه این موارد بر باروری تاثیر منفی می‌گذارند؛ بنابراین لباس زیر پنبه‌ای گشاد خود را بپوشید. مشخص شده است که بیضه ها در دمای کمی خنک تر از دمای مرکزی بدن به طور مناسب‌تری کار می‌کنند.
- وان آب گرم و سونا: استفاده مکرر از جکوزی و سونا می‌تواند تعداد اسپرم را کاهش دهد؛ زیرا گرما ممکن است تولید اسپرم شما را کاهش دهد.
- الکل: مصرف الکل از چند طریق می‌تواند به تولید اسپرم آسیب برساند. الکل ممکن است تولید استروژن توسط کبد را افزایش دهد که می‌تواند تعداد اسپرم را کاهش دهد. همچنین الکل می‌تواند مستقیماً سلول‌های تولید کننده اسپرم بیضه را مسموم کند. بنابراین زمانی که در حال تلاش برای بهبود باروری خود هستید، مصرف الکل خود را محدود کنید.
- داروها: تعدادی دارو از جمله استروئیدها (کورتیکواستروئیدها و استروئیدهای آنابولیک و جایگزینی تستوسترون)، داروهای سیتوتوکسیک مورد استفاده در درمان سرطان، ماری جوانا و مواد مخدر وجود دارند که بر باروری مردان تاثیر می‌گذارد،. اگر از داروهای طولانی مدت استفاده می کنید و نگران هستید که ممکن است بر باروری شما تاثیر بگذارد، با پزشک خود تماس بگیرید.
- سموم محیطی: شواهد متناقض زیادی در مورد مواد محیطی وجود دارد که ممکن است به اسپرم آسیب برساند. برای مثال، تشعشع باعث آسیب و نقایص مادرزادی می‌شود. سایر موادی که تصور می‌شود تاثیر مضری بر اسپرم دارند برخی از عطرهای حاوی فتالات، برخی از انواع آفت کش‌ها، جیوه، بی فنیل پلی کلر و استروژن‌های موجود در منبع آب هستند. بسیاری از این مواد هنوز موضوع تحقیقات مداوم هستند.
- سیگار کشیدن: نشان داده شده است که افراد سیگاری در مقایسه با افراد غیر سیگاری قدرت باروری کم‌تری دارند. سیگار کشیدن می‌تواند بر حرکت اسپرم و همچنین سلامت اسپرم تاثیر منفی بگذارد.
- زمان روز: تعداد اسپرم‌ها در صبح بیش‌تر است.
- انزال زیاد و پرهیز طولانی مدت: هر دوی این موارد بر تعداد و کیفیت اسپرم تاثیر می‌گذارند. مقاربت در هر دو تا سه روز به اطمینان از تعداد و سلامت اسپرم کمک می‌کند.
- رژیم غذایی: یک رژیم غذایی متعادل و سالم (مصرف بیش‌تر میوه‌ها و سبزیجات نسبت به غذاهای فرآوری شده) مهم است. غذاهای غنی از آنتی اکسیدان‌ها (مانند ال-کارنیتین و لیکوپن) می‌تواند سلامت اسپرم را بهبود بخشد.
- مکمل‌ها: آنتی اکسیدان‌ها (مانند ال-کارنیتین)، اسید فولیک، سلنیوم و سولفات روی تعداد اسپرم و عملکرد اسپرم را بهبود می‌بخشند.