پیچ خوردگی تخمدان زمانی اتفاق می‌افتد که تخمدان به دور رباط هایی که آن را در جای خود نگه می‌دارند، بپیچد. این پیچ خوردن می‌تواند جریان خون به تخمدان و لوله فالوپ را قطع کند و منجر به حالت تهوع، استفراغ و درد شود. پیچ خوردگی تخمدان ممکن است باعث ایجاد درد شدید و سایر علائم گردد؛ زیرا با بروز آن تخمدان خون کافی دریافت نمی‌کند. اگر این وضعیت برای مدت طولانی بدون درمان ادامه یابد، ممکن است منجر به نکروز تخمدان (مرگ بافت)، از دست دادن تخمدان و در موارد نادری ناباروری شود.
پیچ خوردگی تخمدان معمولاً فقط یک تخمدان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. پزشکان ممکن است این وضعیت را پیچ خوردگی آدنکس نیز بنامند.
در این مقاله در مورد تخمدان‌ها و پیچ خوردگی تخمدان با جزئیات بیش‌تری از جمله علائم، زمان مراجعه به پزشک، علل و درمان آن صحبت می‌کنیم. همچنین پیچ خوردگی تخمدان، فناوری کمک باروری و عوارض آن را بررسی خواهیم کرد.
تخمدان چیست؟
تخمدان ها دو اندام کوچک تولید مثل زنانه هستند که در دو طرف لگن قرار دارند. آن‌ها تقریباً به یک اندازه و به شکل بادام می‌باشند. تخمدان‌ها حاوی تخمک‌هایی هستند که هر ماه یک بار پس از بلوغ آزاد می‌شوند. این فرآیند، تخمک گذاری نامیده می‌شود. فرد در دوران بلوغ شروع به تخمک گذاری می‌کند و این بخشی از چرخه قاعدگی است که بارداری را امکان پذیر می‌سازد. تخمدان ها همچنین هورمون‌هایی را تولید می‌کنند که طیف وسیعی از فرآیندها را در بدن تسهیل می‌سازد.
انواع
جزئی
پیچ خوردگی جزئی زمانی رخ می‌دهد که تخمدان و لوله فالوپ فقط تا حدی بپیچند تا جریان خون قطع شود.
معمولاً علائم مرتبط با پیچ خوردگی نسبی تخمدان به شدت پیچ خوردن کامل تخمدان نیست. تخمدان و لوله فالوپ گاهی اوقات به صورت پراکنده در طی چند روز یا چند ماه پیچ خورده و منجر به درد مکرر شکم و پیچ خوردگی جزئی می‌شوند.
کامل
پیچ خوردگی کامل تخمدان زمانی اتفاق می‌افتد که تخمدان و لوله فالوپ به طور کامل پیچ خورده تا خون رسانی به بافت‌ها قطع شود.
علائم پیچ خوردگی تخمدان چیست؟
علائم و نشانه‌های پیچ خوردگی تخمدان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- حالت تهوع
- درد شدید لگن
- استفراغ
- تب
- خونریزی غیر طبیعی
با این حال، تشخیص پیچ خوردن تخمدان می‌تواند چالش برانگیز باشد؛ زیرا علائم آن مشابه علائم سایر اختلالات است، این علائم مشترک شامل موارد زیر می‌باشند:
- سنگ کلیه
- آپاندیسیت
- عفونت مجاری ادراری
- گاستروانتریت
این علائم معمولاً به طور ناگهانی و بدون هشدار ظاهر می‌شوند. در برخی موارد، درد، گرفتگی و حساسیت در قسمت تحتانی شکم ممکن است برای چند هفته ظاهر شود و از بین برود. اگر تخمدان بخواهد به موقعیت صحیح خود برگردد، این اتفاق می‌افتد. این وضعیت هرگز بدون درد رخ نمی دهد.
در صورتی که حالت تهوع یا استفراغ بدون درد دارید، احتمالاً یک بیماری زمینه‌ای متفاوت دارید. در هر صورت باید به پزشک مراجعه کنید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورتی که فردی علائم پیچ خوردگی تخمدان را داشته باشد، مراجعه به پزشک برای او ضروری است. برای تشخیص پیچ خوردگی تخمدان، پزشک ممکن است از آزمایشات زیر استفاده کند:
- سونوگرافی ترانس واژینال، که شامل قرار دادن یک پروب سونوگرافی کوچک در واژن است.
- سونوگرافی شکم که از یک پروب اولتراسوند در قسمت بیرونی شکم استفاده می‌کند.
- سایر آزمایشات تصویربرداری مانند سی تی اسکن یا اسکن MRI
- آزمایش شمارش کامل خون (CBC) که می‌تواند تعداد گلبول‌های سفید خون را در بدن اندازه گیری کند.
با این حال، پزشک نمی‌تواند پیچ خوردگی تخمدان را به طور کامل تایید کند.
دلایل پیچ خوردگی تخمدان چیست؟
افراد بین ۲۰ تا ۴۰ سال، بیش‌تر در معرض پیچ خوردگی تخمدان هستند. با این حال افراد در هر سنی، از دوران نوزادی تا یائسگی، ممکن است پیچ خوردن تخمدان را تجربه کنند. گاهی اوقات وجود کیست یا توده بافتی دیگر در تخمدان می‌تواند آن را جابجا کند. وزن یا جرم اضافی روی تخمدان می‌تواند باعث شود که تخمدان شروع به چرخش و پیچش در اطراف رباط‌های نگهدارنده خود نماید.
یکی دیگر از علل شایع پیچ خوردن تخمدان، طولانی بودن بیش از حد معمول رباط تخمدان است که تخمدان را به رحم وصل می‌کند. رباط تخمدان بلندتر از حد طبیعی، احتمال پیچ خوردن تخمدان را بیش‌تر می‌کند.
فناوری‌های کمک باروری (ART)، مانند القای تخمک گذاری، عامل دیگری است که ممکن است خطر پیچ خوردگی تخمدان را افزایش دهد.
افراد باردار نیز مانند کسانی که باردار نیستند، ممکن است پیچ خوردگی تخمدان را تجربه کنند. در سه ماهه اول بارداری، فرد ممکن است کیست جسم زرد داشته باشد که باعث پیچ خوردن تخمدان می‌شود. همچنین سطوح بالاتر هورمون در دوران بارداری می‌تواند بافت‌های بدن، از جمله رباط هایی که تخمدان‌ها را در جای خود نگه می‌دارند را شل کند. اگر رباط ها کشیده نشوند، ممکن است بیش‌تر در معرض پیچ خوردگی باشند. بنابراین طبق توضیحات داده شده، ممکن است احتمال ابتلا به پیچ خوردن تخمدان در موارد زیر بیش‌تر باشد:
- فرد دارای سندرم تخمدان پلی کیستیک است.
- فرد دارای یک رباط تخمدان بلند است که تخمدان را به رحم متصل می‌کند.
- فرد فرآیند بستن لوله‌ها را داشته است.
- فرد مبتلا به پیچ خوردگی تخمدان حامله است.
- فرد تحت درمان‌های هورمونی، معمولاً برای ناباروری است که ممکن است تخمدان را تحریک کند.
- اگرچه این ممکن است در هر سنی اتفاق بیفتد، اما به احتمال زیاد در سال‌های باروری رخ می‌دهد که معمولاً بین اولین چرخه قاعدگی و یائسگی است.
بخش دشوار دانستن این که آیا پیچ خوردگی تخمدان دارید یا خیر این است که هیچ علامت و نشانه فیزیکی برای آن وجود ندارد که به شما امکان این را بدهد که متوجه شوید مشکلی وجود دارد. شما فقط از روی درد و حساسیت در شکم خود می‌توانید وجود آن را تشخیص دهید. برای مثال، خونریزی داخلی یا تحریک بیش از حد که زمانی اتفاق می‌افتد که تخمدان‌های شما در پاسخ به درمان هورمونی متورم می‌شوند، می‌تواند باعث بروز پیچ خوردن تخمدان شود. علل داخلی ممکن است باعث شوند که شما برای دریافت کمک منتظر بمانید، اما در موارد بروز درد شدید و ناگهانی نباید منتظر بمانید و لازم است در صورت مشاهده آن، به سرعت به پزشک مراجعه کنید.
چگونه تشخیص داده می شود؟
اگر علائم و نشانه‌های پیچ خوردگی تخمدان را در خود تجربه می‌کنید، توصیه می‌کنیم که فوراً به دنبال مراقبت‌های پزشکی بروید. دلیل این موضوع این است که هر چه مدت زمان طولانی تری این عارضه درمان نشود، احتمال بروز عوارض حاصل از پیچ خوردن تخمدان نیز بیش‌تر خواهد شد.
پس از ارزیابی علائم و نشانه‌ها و بررسی سابقه پزشکی شما، پزشک معاینه لگنی را برای یافتن نقاط درد و حساسیت بر روی شما انجام می‌دهد. او همچنین سونوگرافی ترانس واژینال را برای مشاهده تخمدان، لوله فالوپ و جریان خون شما انجام خواهند داد. پزشک شما از آزمایش خون و آزمایش ادرار برای رد سایر مشکلات احتمالی از جمله موارد زیر استفاده می‌کند:
- عفونت مجاری ادراری
- آبسه تخمدان
- حاملگی خارج رحمی
- آپاندیسیت
با این که پزشک شما می‌تواند بر اساس یافته‌های خود تشخیص اولیه پیچ خوردگی تخمدان را بدهد، اما تشخیص قطعی معمولاً در طی جراحی اصلاحی انجام می‌شود.
پیچ خوردگی تخمدان چگونه درمان می‌شود؟
جراحی تنها راه درمان پیچ خوردگی تخمدان است که تخمدان را باز می‌کند. پزشک همچنین ممکن است داروهایی را برای کاهش درد و حالت تهوع برای راحتی قبل از جراحی تجویز کند.
پزشک اغلب انجام عمل جراحی را در سریع ترین زمان ممکن توصیه می‌کند. اگر پیچ خوردن تخمدان جریان خون را برای مدت طولانی محدود کند، بافت تخمدان ممکن است از بین برود و جراح باید تخمدان را خارج کند. برداشتن یک یا هر دو تخمدان با جراحی با عنوان اوفورکتومی شناخته می‌شود.
لاپاراسکوپی
در حالت ایده آل، پزشک می‌تواند درمان پیچ خوردگی تخمدان را با استفاده از لاپاراسکوپی انجام دهد. لاپاراسکوپی شامل ایجاد برش‌های کوچک و سوراخ مانند در شکم است. در این روش، پزشک چندین ابزار پزشکی از جمله دوربین فیلم برداری را در شکم و لگن بیمار قرار می‌دهد و سعی می‌کند پیچ خورده بودن تخمدان را باز کند.
لاپاراتومی
گاهی اوقات، اگر پزشک نتواند تخمدان را به اندازه کافی ببیند یا اگر خونریزی شدید باشد، ممکن است نیاز به انجام لاپاراتومی داشته باشد. این به معنای ایجاد یک برش بزرگ در زیر ناف است تا تخمدان در معرض دید قرار گیرد و آن را باز کند.
در حین جراحی
پزشک به مشاهده تخمدان ادامه خواهد داد تا مطمئن شود که جریان خون کافی برای زنده ماندن دارد. تخمدان پس از باز شدن باید از رنگ بنفش یا سیاه به رنگ صورتی تبدیل شود. اگر بعد از بازکردن تخمدان علائمی از مرگ بافت ظاهر شود، ممکن است پزشک مجبور به برداشتن تخمدان شود.
مراقبت‌های بعد از جراحی
در بیش‌تر اوقات، فرد می‌تواند در همان روز پس از لاپاراسکوپی به خانه بازگردد. پزشک ممکن است توصیه‌هایی در مورد مراقبت‌های بعد از جراحی مانند خودداری از بلند کردن اجسام سنگین یا فعالیت بدنی شدید برای چند هفته به شما ارائه دهد. فرد می‌تواند با مصرف داروهای بدون نسخه (OTC) مانند ایبوپروفن یا استامینوفن به تسکین درد و ناراحتی خود کمک کند. افراد باید قبل از مصرف داروهای OTC بعد از جراحی با پزشک صحبت کنند. افراد لازم است علائم عفونت یا سایر عوارض را در اسرع وقت به پزشک گزارش دهند. علائم عفونت شامل موارد زیر می‌باشند:
- تب
- قرمزی و التهاب در محل برش
- ترشحات بدبو
- زخمی که خوب نمی‌شود
- افزایش درد لگن
- خون ریزی
داروهای تجویزی توسط پزشک
پزشک شما ممکن است داروهای مسکن بدون نسخه را برای کمک به کاهش علائم در طول بهبودی به شما توصیه کند. این داروها شامل موارد زیر می‌باشند:
- استامینوفن (تیلنول)
- ایبوپروفن (Advil)
- ناپروکسن (Aleve)
در صورتی که درد شما شدیدتر باشد، پزشک ممکن است مواد مسکن دارای مخدر را به شما تجویز کند. این داروها شامل موارد زیر می‌باشند:
- اکسی کدون (OxyContin)
- اکسی کدون با استامینوفن (Percocet)
همچنین پزشک شما ممکن است قرص های ضد بارداری را با دوز بالا یا سایر اشکال هورمونی کنترل بارداری برای کاهش خطر عود دوباره به شما تجویز کند.
پیچ خوردگی تخمدان و فناوری کمک باروری
افرادی که تحت فناوری‌های کمک باروری (ART) قرار می‌گیرند در مقایسه با افرادی که این کار را نمی‌کنند، بیش‌تری مستعد بروز پیچ خوردگی تخمدان هستند. این اتفاق معمولاً به دلیل هورمون‌های مورد نیاز برای لقاح آزمایشگاهی یا القای تخمک گذاری به وجود می‌آید. این هورمون‌ها ممکن است باعث بزرگ شدن تخمدان‌ها، ایجاد کیست‌های متعدد یا هر دو شوند. در حالی که کیست‌های تخمدان به طور معمول بی ضرر هستند، اما همچنان ممکن است خطر پیچ خوردگی تخمدان را افزایش دهند.
در حالی که فناوری‌های کمک باروری (ART) می‌تواند یک درمان موفقیت‌آمیز در زمانی که فرد مشکلی در باردار شدن دارد باشند، افراد همیشه لازم است خطرات احتمالی را با پزشک در میان بگذارند و در صورت تجربه علائم پیچ خوردگی تخمدان، به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشند.
عوارض ناشی از پیچ خوردگی تخمدان
یکی از عوارض احتمالی پیچ خوردگی تخمدان نکروز است. نکروز تخمدان به معنی مرگ بافت تخمدان در اثر از دست دادن خون می‌باشد. اگر این اتفاق بیفتد، پزشک تخمدان آسیب دیده را با عمل جراحی خارج می‌کند. جراحی برای نکروز تخمدان می‌تواند بر باروری تأثیر بگذارد، زیرا تخمدان‌ها تخمک‌هایی را برای لقاح تولید و آزاد می‌کنند.
با این حال، اگر پزشک تخمدان را خارج نکند، فرد در معرض خطر عفونت تخمدان قرار می‌گیرد که ممکن است باعث آبسه یا پریتونیت شود. برای هر کسی که پیچ خوردگی تخمدان را تجربه می‌کند، ضروری است که برای اطمینان از بهبودی تخمدان و دریافت خون کافی بمجدد به پزشک مراجعه کند و مورد معاینه او قرار بگیرد.
سخن آخر
مشخص نیست که پیچ خوردگی تخمدان دقیقا چند بار بروز پیدا می‌کند، اما پزشکان معتقدند که این یک عارضه غیر معمول است و طبیعی نیست. شما ممکن است در صورت داشتن کیست تخمدان که می‌تواند باعث تورم تخمدان شود، ممکن است در خطر بیش‌تری برای بروز پیچ خوردن تخمدان باشید. البته ممکن است بتوانید با استفاده از داروهای ضد بارداری هورمونی یا سایر داروها برای کمک به کاهش اندازه کیست، این خطر را در خود کاهش دهید. پیچ خوردگی تخمدان می‌تواند بدون مداخله فوری پزشکی منجر به نکروز تخمدان و سایر عوارض شود. در صورتی که فرد به دنبال مراقبت‌های پزشکی فوری باشد و تحت عمل جراحی برای درمان پیچ خوردن تخمدان قرار گیرد، بعید است که عوارض بعدی وجود داشته باشد.
با این حال، اگر پیچ خوردگی تخمدان، جریان خون به تخمدان را برای مدت طولانی محدود کرده باشد یا فرد کیست یا تومور داشته باشد، ممکن است درمان بیش‌تری مورد نیاز باشد.