اگر شما پدر و مادر یک کودک کوچک هستید، احتمالاً در مورد ورود فرزند خود به سنین نوپایی، به ویژه مرحله‌ای در دو سالگی کودک که با عنوان “terrible twos” شناخته می‌شود، احساس ترس می‌کنید. این اصطلاح اغلب برای توصیف چالش‌هایی به کار می‌رود که با بزرگ کردن یک کودک ۲ ساله همراه است. طبق گفته آکادمی اطفال آمریکا (AAP)، بهانه گیری کودک در دو سالگی با افزایش فعالیت بدنی، بیان بیش‌تر احساسات، نوسانات خلقی و عصبانی شدن کودک مشخص می‌شود.
با این که چنین عبارتی باعث می‌شود که به نظر برسد دو سالگی کودک وحشتناک است، به این معنی نیست که هر لحظه از نگهداری و تربیت یک کودک دو ساله وحشتناک باشد. در واقع، کودکان ۲ ساله موجودات کوچک کنجکاو، دارای قوه تخیل قوی و بامزه هستند. داشتن رفتار و اطلاعات مناسب و همچنین داشتن چند ترفند برای تربیت کودک در دو سالگی می‌تواند عبور از مراحل سخت این دوران را آسان‌تر کند.
در این مقاله با توجه به نظر برخی از متخصصان در این زمینه، در مورد بهانه گیری کودک در دو سالگی صحبت خواهیم کرد تا آن را بهتر درک کنیم و نکاتی را برای گذراندن این مرحله با مهربانی، دانش و دیدگاه سالم در اختیار شما قرار می‌دهیم.
بهانه گیری کودک در دو سالگی چیست؟
بنا به گفته متخصصان اطفال، بهانه گیری کودک در دو سالگی (Terrible Twos) اصطلاحی است که برای توصیف رفتارهای گاهی چالش برانگیز کودکان در حدود ۲ سالگی استفاده می‌شود. خصوصیات اخلاقی سال‌های نوپایی کودک با رفتارهای بیرونی مانند عصبانیت‌های آشکار، پرخاشگری فیزیکی و عدم سازگاری به طور مکرر مشخص می‌شوند.
دلیل این که مردم اغلب دوران نوپایی کودک را به عنوان یک دوره چالش برانگیز توصیف می‌کنند این است که این دوره، زمانی در زندگی کودک به شمار می‌رود که در آن میل به استقلال، توانایی‌های جسمی جدید و اراده در حال رشد در او ایجاد می‌شود؛ اما رشد عاطفی و مغزی کودک هنوز به طور کامل انجام نشده است. این وضعیت می‌تواند باعث ایجاد ناامیدی زیادی در کودک شود که در رفتارهای او خودش را نشان می‌دهد.
بهانه گیری کودک در دو سالگی، عموماً کودک نوپایی را توصیف می‌کند که به طور مکرر نه می‌گوید، تمایل دارد اقتدار والدین و مراقبان خود را به چالش بکشد و تغییرات خلقی مداوم را تجربه می‌کند.
عصبانیت نیز یکی از خصوصیات کودک در این دوران است. بنا به گفته متخصصان اطفال، کودکانی که در دوران بهانه گیری دو سالگی قرار دارند، معمولاً به آسانی عصبانی می‌شوند.
اما هر چقدر هم که گاهی اوقات رفتار کودک در دو سالگی پر سر و صدا و مخرب باشد، والدین باید بدانند که این یک مرحله طبیعی از رشد او محسوب می‌شود. ممکن است والدین از شنیدن این حرف اذیت شوند؛ اما بهانه گیری کودک در دو سالگی یک رفتار طبیعی و سالم برای کودکی است که مغز او به سرعت در حال رشد است. او در حال یادگیری بیان خواسته‌های خود می‌باشد؛ اما هنوز توانایی داشتن صبر و کنترل عاطفی لازم را ندارد.
متخصصان همچنین خاطر نشان می‌کنند که علائم و نشانه‌های متعددی وجود دارند که دوران بهانه گیری کودک در دو سالگی را نشان می‌دهند. برخی از کودکان نوپا تغییرات رفتاری بیش‌تری را از خود نشان می‌دهند، در حالی که برخی دیگر ممکن است رفتار خود را به آن شدت تغییر ندهند.
به چه دلیل اتفاق می‌افتد؟
کودک در حوالی دو سالگی درگیر تغییرات بزرگ رشدی می‌شود. او در حال یادگیری مهارت‌های حرکتی درشت جدید مانند پریدن و بالا رفتن و مهارت‌های حرکتی ظریف مانند چیدن بلوک‌های اسباب بازی روی هم و خط خطی کردن با مداد رنگی یا ماژیک است. با این حال، مهارت های کلامی کودک ممکن است از سایر توانایی‌های او عقب بماند. ناتوانی در بیان خواسته‌ها و نیازهای خود می‌تواند برای کودک ناامیدکننده باشد و اغلب منجر به عصبانیت و بی قراری می‌شود که مشخصه بهانه گیری کودک در دو سالگی است.
کودک بدون واژگان عاطفی که بتواند از آن استفاده کند، می‌تواند به سرعت ناامید شود و احساس کند هیچ وسیله‌ای به جز خشم یا پرخاشگری برای بیان احساسات خود ندارد.
بهانه گیری کودک در دو سالگی چه زمانی شروع می‌شود؟
بهانه گیری کودک در حدود سن دو سالگی بیش‌ترین شدت را دارد، اما هیچ قانون سخت و سریعی برای زمان بروز آن وجود ندارد. برخی از کودکان زودتر وارد این مرحله می‌شوند، در حالی که برخی دیگر کمی دیرتر وارد مرحله سرسختی و لجبازی خود می‌شوند.
با این که برخی از کودکان ممکن است بهانه گیری در دو سالگی را قبل از ۲ سالگی (۱۸ ماه به بالا) از خود نشان دهند، اکثر کودکان شروع به نشان دادن علائم بی ثباتی عاطفی، طغیان و مخالفت در سنین ۲ تا ۳ سالگی می‌کنند.
بنا به گفته متخصصان، طبیعی است که کودک پس از ۳ سالگی نیز ویژگی‌های بهانه گیری دو سالگی را از خود بروز دهد. این می‌تواند برای والدین ناراحت کننده باشد؛ زیرا احتمالاً فکر می‌کردند که دیگر این مرحله را پشت سر گذاشته‌اند. علائم این دوران اغلب به دلیل نیاز به یادگیری دستشویی رفتن، پیش دبستانی/مهدکودک و محدودیت های اجتماعی کودک کمی دیرتر در کودک ظاهر می‌شوند؛ چرا که کودک تا آن زمان برای سازگاری با آن‌ها تلاش کرده است.
علائم و نشانه‌های بهانه گیری کودک در دو سالگی
پس چگونه بفهمیم که کودک شما وارد دوران بهانه گیری دو سالگی شده است؟ در ادامه برخی از ویژگی‌های مشترک این دوران آورده شده است:
- نه گفتن در بیش‌تر اوقات: بنا به گفته متخصصان، یکی از نشانه‌های کلاسیک این دوران این است که کودک نوپای شما به طور مکرر از انجام کارهایی که از او می‌خواهید، امتناع می‌کند. کودک نوپای شما اغلب به کارهایی مانند لباس پوشیدن، غذا خوردن و خوابیدن (که اغلب به آن رگرسیون یا پسرفت خواب گفته می‌شود) نه می‌گوید.
- کج خلقی بیش‌تر: فرزند شما نیز به خاطر نارضایتی های به ظاهر کوچک شروع به عصبانی شدن می‌کند.
- افزایش نافرمانی: ممکن است متوجه شوید که کودک شما عمداً از برنامه عادی خود پیروی نمی‌کند.
- رفتار خشونت آمیز: کودک در دوران بهانه گیری دو سالگی ممکن است رفتارهای جدید و به ظاهر تهاجمی مانند گاز گرفتن، پرتاب کردن اشیاء و خراب کردن اسباب‌بازی‌ها را شروع کند.
در حالی که این نوع رفتارها در بهانه گیری دو سالگی کودک رایج است، این بدین معنا نیست که فرزند شما همه آن‌ها را انجام خواهد داد. هر کودکی متفاوت است و کودک شما ممکن است برخی از این رفتارها را انجام دهد یا رفتارهای متفاوتی را در مراحل خاصی از کودکی خود امتحان کند.
آیا همه کودکان دچار بهانه گیری دو سالگی می‌شوند؟
اکثر کودکان کوچک، چه در سن ۱۸ ماهگی و چه در ۳ سالگی، علائمی از دوران بهانه گیری دو سالگی را از خود نشان می‌دهند.
کودکان در این سن در حال رشد استقلال و احساسات خود هستند. منطقی است که تصور کنید نظرات و انتظارات او همیشه با شما مطابقت ندارد. با این حال، برخی از کودکان با عصبانیت کم‌تری نسبت به سایرین از این دوران عبور می‌کنند. به خصوص در صورت داشتن مهارت‌های زبانی بهتر، کودک توانایی بیش‌تری دارد تا افکار و احساسات خود را واضح بیان کند و از ناامیدی او کاسته می‌شود.
والدین و مراقبان نیز می‌توانند با خودداری از تحریک کودک با انجام برخی از کارهای رایج، به آرام ماندن او کمک کنند. به عنوان مثال، بیدار نگه داشتن کودک از زمان خواب معمولی خود یا تلاش برای انجام کارهای روزمره با یک کودک گرسنه می‌تواند باعث تغییرات خلقی یا عصبانیت کودک شود.
چگونه با بهانه گیری کودک در دو سالگی برخورد کنیم؟
طبیعی است که از رفتارهای جدید و گاه عصبانی کودک نوپا احساس ناراحتی کنید؛ اما امید خود را از دست ندهید. در ادامه چند نکته تخصصی برای عبور از این مرحله چالش برانگیز آورده شده است:
انتظارات خود را تعدیل کنید
داشتن انتظارات واقع بینانه در مورد این که کودک ۲ ساله شما چگونه رفتار می‌کند و از نظر رفتاری چه انتظاراتی باید از او داشته باشید، می‌تواند به شما کمک کند تا با بهانه گیری دو سالگی کودک کنار بیایید. بنا به گفته متخصصان، فقط به این دلیل که فرزند شما اکنون می‌داند چگونه راه برود، صحبت کند و خودش غذا بخورد، به این معنی نیست که برای کارهای سطح بالا آماده است. بنابراین انتظار خود از کودک نوپا و خودتان را کم و واقع بینانه کنید.
وقتی شک دارید، حواس کودک خود را پرت کنید
تحقیقات نشان می‌دهند که منحرف کردن حواس کودک نوپا در واقع یک استراتژی بسیار مؤثر است که می‌توانید در هنگام عصبانیت او از آن استفاده کنید. نکته مهمی که باید به خاطر بسپارید این است که کودک شما به دلیل مرحله‌ای از رشد که در آن قرار دارد، عصبانی می‌شود؛ بنابراین استدلال و صحبت منطقی با او ممکن است کارساز نباشد.
اما پرت کردن حواس کودک می‌تواند به هر دوی شما کمک کند تا کودک شما در نهایت کنترل خشم و مهارت‌های مقابله ای بهتری به دست بیاورد.
یک برنامه رفتاری داشته باشید
علاوه بر مواردی که گفته شد، متخصصان همچنین پیشنهاد می‌کنند که یک برنامه واضح برای پاداش دادن به رفتار مثبت و رسیدگی به هر رفتار نامناسب کودک داشته باشید. نحوه تربیت هر پدر و مادری متفاوت است؛ اما این برنامه ممکن است شامل منع فرزند خود از موقعیت‌هایی که ناامن یا نامناسب هستند یا تنبیه کودک با وقفه در فعالیت‌های او باشد.
پاداش دادن به رفتار مثبت کودک می‌تواند شامل تحسین مداوم کودک خود در زمانی که خوب رفتار می‌کند باشد. همه این کارها به کودک شما می‌آموزد که کدام رفتارها قابل قبول هستند و کدام رفتارها قابل قبول نیستند. این کار همچنین به فرزند شما فرصت‌های متعددی را برای یادگیری کنترل عاطفی می‌دهد.
برنامه‌های ثابتی را تنظیم کنید
بنا به گفته تحلیلگران رفتار کودک، پیشگیری از هرگونه رفتار منفی کودک می‌تواند در مدیریت دوران بهانه گیری دو سالگی بسیار مفید باشد. والدین می‌توانند با تهیه برنامه‌هایی از قبل از شروع عصبانیت کودک، به مدیریت بهانه گیری دو سالگی کمک کنند.
این برنامه می‌تواند شامل واکنش به رفتارهای نامناسب و تایید مثبت رفتار خوب کودک به صورت مداوم باشد. داشتن برنامه قابل پیش‌بینی و تکرار شونده در مورد فعالیت‌های روزانه و چرت یا خواب کودک نیز می‌تواند اضطراب کودک را کاهش دهد و از عصبانیت او بکاهد.
به کودک خود دو انتخاب بدهید
هر زمان که ممکن است به کودک خود حق انتخاب بدهید. بنا به گفته متخصصان، والدین می‌توانند دو انتخاب برای کودک نوپای خود فراهم کنند تا در عین حال که کنترل والدین بر روی رفتارهای کودک حفظ می‌شود، به کودک احساس استقلال و قدرت بدهند.
به عنوان مثال، در زمان میان وعده می‌توانید به کودک خود یک موز یا یک سیب پیشنهاد دهید. با این کار به کودک نوپا حق انتخاب داده می‌شود و او می‌تواند در انتخاب میان وعده خود احساس مالکیت داشته باشد،؛ اما انتخاب‌های پیش روی او هر دو گزینه‌های قابل قبولی برای والدین هستند.
به کودک خود کمک کنید آرامش خود را پیدا کند
بنا به گفته متخصصان، حتی کودکان ۲ ساله می‌توانند تکنیک‌های آرام بخش را برای مقابله با احساسات «بزرگ» یاد بگیرند. این کار را با کمک به کودک برای رشد و تکامل مهارت‌هایی مانند تنفس عمیق و آرام شدن، شروع کنید. این مهارت‌ها را زمانی که کودک شما در حالت عصبانیت نیست، به او آموزش دهید تا در زمانی که در حالت عصبانیت قرار داشت، بتواند به آن مهارت‌ها تکیه کند و از آن‌ها استفاده کند.
به عنوان مثال، اگر کودک شما شروع به بی قراری می‌کند، می‌توانید به این نکته اشاره کنید که بدن او آرام به نظر نمی رسد و به او یادآوری کنید که از تکنیک‌های قبلاً آموخته شده برای آرام شدن استفاده کند.
بر اساس گفته متخصصان، شما می‌توانید چیزی شبیه به این به کودک خود بگویید: “عزیزم، بدنت آرام نیست. خیلی گریه می‌کنی. ما می‌خواهیم به اتاق دیگر برویم تا بازی کنیم و منتظر می‌مانم تا قبل از بازی کردن آرام شوی.” هر تلاشی را که کودک نوپای شما برای آرام کردن خود انجام می‌دهد، تحسین کنید. با گذشت زمان، کودک شما در آرام کردن خود بهتر خواهد شد.
چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟
با این که بیش‌تر رفتارهای مربوط به بهانه گیری دو سالگی کودک طبیعی هستند و در نهایت فرزند شما این دوران را پشت سر می‌گذارد، اما برخی از رفتارهای کودک ممکن است به کمک حرفه‌ای نیاز داشته باشند.
بنا به گفته متخصصان، اگر احساس می‌کنید که رفتار کودک شما در حال تشدید است و شامل رفتارهای خطرناکی مانند ضربه زدن به سر، صدمه زدن به خواهر و برادر یا تخریب وسایل می‌شود، ضروری است که به پزشک اطفال فرزندتان مراجعه کنید.
همچنین تحقیقاتی وجود دارد که نشان می‌دهد کودکان نوپای دارای تاخیر زبانی ممکن است عصبانیت بیش‌تری در این دوران داشته باشند و رفتارهای تهاجمی بیش‌تری را از خود نشان دهند. زیرا این دسته از کودکان از تلاش برای برقراری ارتباط ناامید هستند.
انجام معاینات منظم کودک شما می‌تواند به شناسایی تاخیرهای رشدی که نیاز به رسیدگی دارند، کمک کند. اما اگر همچنان در مورد رفتار کودک نوپای خود نگرانی دارید یا مشکوک به تاخیر رشد هستید، می‌توانید با پزشک اطفال کودک خود در این رابطه صحبت کنید. پزشک ممکن است در صورت نیاز مراجعه به یک روان درمانگر کودک، متخصص مغز و اعصاب، متخصص رشد اطفال یا سایر متخصصان را به شما توصیه کند.
سخن آخر
گذراندن دوران کودکی می‌تواند چالش برانگیز باشد؛ اما به یاد داشته باشید که هیچ بخشی از تربیت و نگهداری کودک (حتی بهانه گیری کودک در دو سالگی) وجود ندارد که مجبور باشید به تنهایی با آن روبرو شوید. درک رشد کودک نوپا و حفظ ارتباط با یک متخصص اطفال می‌تواند به شما در عبور از این مرحله کمک کند.